Να 'ρθει ο Μακλάρεν, να 'ρθει ο Σάτσμο, να 'ρθει ο Γκούντμαν, να 'ρθει ο Ρομπέν
Να 'ρθει ο Σεφέρης, να 'ρθει κι ο Ρότα, να 'ρθει ο Μικέλης, να 'ρθει κι ο Ντασέν
Λουκιανός Κηλαηδόνης «Το πάρτυ», 1982
Πώς είναι δυνατόν ο μεγαλύτερος Έλληνας μουσικός της τζαζ να είναι ταυτοχρόνως τόσο αγνοημένος; Πώς γίνεται να είναι τόσο άγνωστη και αξεκαθάριστη η διαδρομή του στα μουσικά μας πράγματα; Εντάξει, πάντα υπάρχει αυτή η γενικότερη αδιαφορία για το μουσικό μας παρελθόν, αλλά και πάλι τέτοια αποσιώπηση δεν δικαιολογείται – βασικά, γιατί ο Μικέλης είχε και κάποιες σημαντικές overground παρουσίες, για τις οποίες θα έπρεπε να τον μνημονεύουμε όλοι. Δεν συμβαίνει. Το «γιατί» δεν έχει πολύ νόημα να το αναλύσουμε. Προέχει η καταγραφή.
Γεννημένος στην Αθήνα τo 1924, ο Μανώλης Μικέλης σπουδάζει μουσική κοντά στον πιανίστα Αντώνη Σκόκο (φίλος του Νίκου Σκαλκώτα), ξεκινώντας μέσα στην Κατοχή την επαγγελματική σταδιοδρομία του, αρχικά σαν ακορντεονίστας, φθάνοντας σταδιακά και στις ηχογραφήσεις – παίζοντας για παράδειγμα, σε τραγούδια του Κώστα Καπνίση με την Μαίρη Λω, στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '40.
Η μεταπολεμική τζαζ αρχίζει να αναπτύσσεται σιγά-σιγά και στην Ελλάδα, καθώς βοηθά η ραδιοφωνία και το γενικότερο φιλο-αμερικανικό κλίμα, που διέπει ένα κομμάτι της κοινωνίας, κι έτσι συνθέσεις των Benny Goodman, Art Tatum, Duke Ellington, Glenn Miller κ.ά. δίνουν και παίρνουν σε πάρτυ και χοροεσπερίδες μιας κάποιας υψηλότερης τάξης. Ξεκινά να δημιουργείται, με λίγα λόγια, ένας περίγυρος μουσικών και τζαζ ακροατών, καθώς βοηθά προς αυτό και η ίδρυση της Ρυθμικής Λέσχης (κάπου στην Λεωφόρο Αλεξάνδρας), το 1946.
Βασικά εργάτης του πάλκου, ο Μανώλης Μικέλης θα αναγνωριστεί μέσα από τους μικρούς χώρους, παίζοντας την αγαπημένη του τζαζ σε κλαμπ και σε μπαρ, διαπρέποντας με το καθαρό και πάντα απρόβλεπτο παίξιμό του.
Κι ενώ το πράγμα αρχίζει σιγά-σιγά να δένει, με την τζαζ να αποκτά στη μεταπολεμική Ελλάδα ένα «πρόσωπο», ο Μανώλης Μικέλης, το 1950, θα εγκαταλείψει τη χώρα, για να βρεθεί στη Βηρυτό, παραμένοντας εκεί περί τα τριάμισι χρόνια. Ήταν η αρχή μιας συνεχούς μετακίνησής του σε διαφορετικές χώρες και μουσικούς κόσμους, που θα κρατήσει πάνω από δεκαετία και που θα τον καταξιώσει αρχικά σαν έναν «εργάτη» του μουσικού πάλκου.
Το περιβάλλον στη Βηρυτό είναι κοσμοπολίτικο βέβαια, δουλειές υπάρχουν, κι έτσι ο Ελληνας ακορντεονίστας, αλλά από ένα σημείο και μετά πιανίστας, βρίσκει ένα καλό έδαφος, ώστε να επεκτείνει τις γνώσεις του πάνω στην τζαζ, παίζοντας και σπουδάζοντας. Ο Μικέλης θα εμφανισθεί στο κλαμπ Domino της Βηρυτού, με την ορχήστρα του Γιάννη Κανελλίδη (σημαντικός βιολιστής της εποχής, πατέρας της Αλέκας Κανελλίδου) και αλλού.
Μετά τον Λίβανο θα ακολουθήσει η Ιταλία (ο Μικέλης θα παίξει στο La Pineta του Μιλάνου) και λίγο πιο μετά το Παρίσι, μια πόλη που είχε μετατραπεί σε κέντρο της τζαζ στην Ευρώπη – βασικά, γιατί είχε αποτελέσει πόλο έλξης τρανών Αμερικανών μουσικών ήδη από την δεκαετία του '30 (Benny Carter, Coleman Hawkins, Don Byas, James Moody, Lionel Hampton, Zoot Sims, Lucky Thompson, Earl Hines, Art Blakey, Kenny Clarke, Horace Silver, Miles Davis, Thelonious Monk κ.ά.). Ο Μικέλης θα παραμείνει για κάποιο διάστημα στο Παρίσι αποκτώντας εμπειρίες (θα εμφανισθεί στο Blue Note), αλλά γρήγορα θα βρεθεί στη Δυτική Γερμανία, με μόνιμη δουλειά στο κλαμπ μιας αμερικανικής βάσης, λίγο έξω από την Φρανκφούρτη.
Η Φρανκφούρτη, τότε, ήταν η κοιτίδα της τζαζ στη χώρα, έχοντας να προτάξει το Deutsche Jazzfestival (ένα από τα παλαιότερα τζαζ-φεστιβάλ στην Ευρώπη, καθώς είχε ξεκινήσει το 1953), το κλαμπ Domicile du Jazz και βεβαίως μια σχετική δισκοπαραγωγή (οδηγημένη από το Deutsche Jazzfestival), που αποτύπωνε το σύνολο της ανερχόμενης σκηνής.
Στο Domicile ο Μικέλης ήταν μία από τις ατραξιόν, έχοντας την ευκαιρία να παίξει με τα νέα μεγάλα ονόματα της τότε δυτικογερμανικής σκηνής, όπως ήταν οι αδελφοί Mangelsdorff, o Emil σε άλτο σαξόφωνο και ο Albert σε τρομπόνι, ο ντράμερ Rudi Sehring, ο κοντραμπασίστας Peter "Pitt" Rudolph κ.ά. Όλα αυτά στο διάστημα 1955-57. Μάλιστα, τον Οκτώβριο του 1957 το περίφημο (αμερικανικό) Modern Jazz Quartet θα επισκεφθεί για συναυλία την Φρανκφούρτη και ο Μανώλης Μικέλης θα έχει την ευκαιρία να συνεργαστεί με τον μπασίστα του γκρουπ, τον Percy Heath!
Με το πνεύμα του πλάνητα μόνιμα εντός του, ο Μικέλης δεν θα σταματήσει να ταξιδεύει αναζητώντας δουλειές και μια νέα, καλύτερη τύχη. Και θα την βρει αυτή την τύχη τελικά στην Ισπανία, μετά από ένα σύντομο πέρασμά του (και) από το Μαρόκο.
Στην Ισπανία ο Μανώλης Μικέλης θα παραμείνει τέσσερα χρόνια, από το 1958 έως το 1962, έχοντας την ευκαιρία να δείξει το ταλέντο του στην τζαζ, στη λάτιν και στο ροκ εν ρολ, για πρώτη φορά (μάλλον) και στη δισκογραφία, αφού εκεί θα του δοθεί η ευκαιρία να ηχογραφήσει πέντε τουλάχιστον βινύλια (ένα 10ιντσο LP και τέσσερα 45άρια EP).
Βασικό όχημά του είναι η δική του ορχήστρα, η Manny Kelly Orquesta (ωραίο λογοπαίγνιο-παραλλαγή με το ονοματεπώνυμό του) και συνεργάτες του μερικοί από τους καλύτερους μουσικούς της τζαζ, που υπήρχαν τότε στη χώρα, Ισπανοί ή Αμερικάνοι. Στέκια του το καμπαρέ Pasapoga και το Whisky Jazz Club (αμφότερα στην Μαδρίτη), στο οποίο ο Μικέλης θα βρεθεί να παίζει με μέλη της ορχήστρας του Quincy Jones (ήταν ακριβώς 1960), όπως τους σαξοφωνίστες Phil Woods, Porter Kilbert, Sahib Shihab, τον κιθαρίστα Les Spann, τον τρομπετίστα Benny Bailey κ.ά. Μεγάλα μουσικοί, μεγάλα ονόματα της τζαζ, θρυλικά, πλέον, σήμερα.
Φυσικά και οι Ισπανοί μουσικοί της εποχής ήταν σπουδαίοι, όπως ο τυφλός πιανίστας Tete Montoliu, με τον οποίον γνωρίστηκε ο Μικέλης, όπως γνωρίστηκε και με τον άσσο σαξοφωνίστα και κιθαρίστα Pedro Iturralde – βασικός ο τελευταίος στη Manny Kelly Orquesta. Άλλα μέλη της ορχήστρας, πλην των Μικέλη και Iturralde, ήταν ο Γερμανός μπασίστας Peter "Pitt" Rudolph, ο επίσης Γερμανός ντράμερ Peer Wyboris, ο Αμερικανός τρομπετίστας, τρομπονίστας Wally Besser και ακόμη η Σκωτσέζα τραγουδίστρια, κονγκέρο και βιμπραφωνίστρια Audrey Gray.
Δίσκοι του Μανώλη Μικέλη στην Ισπανία:
1. Jose Luis – Vuelve – 7inches 4 tracks EP, Philips 428 259 PE – 1960 (περιέχει τα κομμάτια "Nuestra desventura", "Yo no se lo que diera", "¡Que cosas!", "Maravillosa luz" – στα "Yo no se lo que diera" και "Maravillosa luz" συνοδεύει η Orquesta Manny Kelly)
2. Orquesta Manny Kelly – ¡Aquí Está Manny Kelly! – 7inches 4 tracks EP, Philips 428 266 PE – 1960 (περιέχει τα κομμάτια "Rock del ascensor" του Tommy Steele, "Bebo", "Júrame" και "Amor para siembre" του Pedro Iturralde)
3. Orquesta Manny Kelly – I'm walking – 7inches 4 tracks EP, Philips 428 269 PE – 1960/61 (περιέχει τα κομμάτια "I'm walking" των Fats Domino & Dave Bartholomew ως "Voy caminando", "Honky tonk" του Bill Doggett, "Hey Pete" του Dizzy Gillespie και "Big girl" του Jimmy Guiffre ως "Chica grande").
4. Manny Kelly / Filippo Carletti – Ritmo Sensacional – 7inches 4 tracks EP, Philips 428 290 PE – 1961 (περιέχει τα κομμάτια "Chabada-chabadi", "Kansas city" των Leiber & Stoller, "Mr. Marciano" του Carletti και "Ready Teddy" που είπε ο Little Richard)
5. Manny Kelly – El Trepidante Rock de Manny Kelly – 10inches 8 tracks LP, Philips P 10614R – 1962 (περιέχει επτά κομμάτια από τα 7ιντσα, δηλαδή τα "Rock del ascensor", "Júrame", "Voy caminando", "Hey Pete", "Kansas city", "Honky tonk", "Chica grande" και ακόμη το "Champs Elysées")
Ακούμε και χαιρόμαστε την «ισπανική» ορχήστρα του Μανώλη Μικέλη!
Το 1962 ο Μανώλης Μικέλης επιστρέφει στην Ελλάδα, όμως σ' ένα σύντομο ταξίδι του στη Δυτική Γερμανία θα βρεθεί να παίζει με τον Don Ellis, γνωρίζοντας ταυτοχρόνως τον πολύ σημαντικό συνθέτη και δάσκαλο George Russell!
Στην Ελλάδα εν τω μεταξύ αρχίζουν ν' ανοίγουν οι δουλειές. Το καλοκαίρι του 1961 ξεκινά το Μον Παρνές, τον Απρίλιο του 1963 το Χίλτον, υπάρχει το Κόρονετ κάτω από το Κινγκς Πάλας, ενώ υπάρχουν ήδη ή ξεκινούν τα αμέσως επόμενα χρόνια τα Auberge, Αστέρια, Αθηναία, Stork, On the Rocks κ.λπ.
Η διασκέδαση αλλάζει μορφή και καθώς η Αθήνα εκμεταλλεύεται τα κοσμοπολίτικα στέκια της, οι ανάγκες για τζαζ μουσικούς, που θα συνοδεύουν τους θαμώνες στο ποτό, στο φαγητό, στη διασκέδαση και στο χορό πολλαπλασιάζονται. Μέχρι τα μέσα του '70, όταν οι φτηνές ντισκοτέκ και οι DJs θ' αρχίσουν να σπρώχνουν στο περιθώριο τους αληθινούς μουσικούς entertainers, οι πιένες υπήρξαν μεγάλες.
Το 1963 ο Μανώλης Μικέλης θα παίξει πιάνο και βιμπράφωνο στην ταινία του Φίλιππου Φυλακτού «Ο Αδελφός μου... ο Τροχονόμος», στο σάουντρακ της οποίας εμφανίζονταν επίσης οι Forminx με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου και τον Τίτο Καλλίρη μεταξύ άλλων στη σύνθεσή τους.
Ο Μικέλης όμως θα φτιάξει τη δική του ορχήστρα συν τω χρόνω, με Τίτο Καλλίρη στην κιθάρα, Νίκο Τσεσμελή στο κοντραμπάσο, Κώστα Κοκκιναρά στο σαξόφωνο κ.ά., ενώ στέκι του για μια δωδεκαετία θα αποδειχθεί το μπαρ Galaxy του Χίλτον – το μόνο αληθινό τζαζ στέκι στην Αθήνα, για πολλά χρόνια. Τουλάχιστον μέχρι να «σκάσει», σ' ένα άλλο επίπεδο και μ' έναν άλλο κόσμο, το Jazz Club του Γιώργου Μπαράκου στην Πλάκα (τον Δεκέμβριο του 1974).
Οι συνεργασίες με τους άλλους μουσικούς της τζαζ, τον Μίμη Πλέσσα για παράδειγμα ή τον Γεράσιμο Λαβράνο, ήταν επίσης υπαρκτές, καθώς συναντάμε τον Μανώλη Μικέλη ως πιανίστα ή βιμπραφωνίστα στην περίφημη ορχήστρα του Γεράσιμου Λαβράνου – μαζί με Νίκο Λαβράνο ντραμς, Γιώργο Λαβράνο κρουστά, Wally Besser τρομπέτα, Audrey Gray τραγούδι, Νίσο Πανταζή μπάσο, Ρήγα Σαριτζιώτη φλάουτο και Στέλιο Καλαθόπουλο τραγούδι (Besser και Gray είχαν ακολουθήσει τον Μικέλη στην Αθήνα από την Μαδρίτη και την Orquesta Manny Kelly). Μ' αυτή τη σύνθεση θα γραφόταν εξάλλου και το θρυλικό σήμερα LP «Χορέψτε με το Γεράσιμο Λαβράνο και την Ορχήστρα του».
Το jazz event που τάραξε τα νερά στη χώρα εκείνη την εποχή ήταν η παρουσία του μέγιστου Αμερικανού σαξοφωνίστα Stan Getz στο Φεστιβάλ Αθηνών, το καλοκαίρι του 1967. Ο Getz θα δώσει μια σειρά τζαζ συναυλιών στον Λυκαβηττό (10, 14, 16 Ιουλίου) και στη Βιβλιοθήκη Αδριανού (15 Ιουλίου), όπως και δύο κονσέρτα με συμφωνικά έργα, σε συνεργασία με το Ελληνικό Κουαρτέτο (11, 13 Ιουλίου). Το τζαζ κουαρτέτο του Stan Getz αποτελούνταν τότε από τους Chick Corea πιάνο, Walter Booker μπάσο και Roy Haynes ντραμς. Ο Chick Corea εκείνη την εποχή δεν διέθετε, φυσικά, το «όνομα» που έχει σήμερα, χωρίς τούτο να σημαίνει πως ήταν ένας «κάποιας» αξίας μουσικός, αφού για να παίζει στην μπάντα του Stan Getz θα έπρεπε να ήταν ο «καλύτερος». Και ήταν.
Ορισμένοι ξέρουν πως ο Chick Corea, όσο ήταν στην Αθήνα, δεν ξεκόλλαγε από το Galaxy του Χίλτον. Μάλιστα ο ντράμερ της ορχήστρας του Μικέλη έδινε τη θέση του στον Corea (εννοείται πως ο Chick Corea έχει παίξει ντραμς και σε δίσκους, όπως στο "Super Nova" του Wayne Shorter για παράδειγμα), ο οποίος συνόδευε με τις μπαγκέτες του τον Έλληνα πιανίστα.
Στο Galaxy ο Μικέλης θα παρουσιάσει τον Ricardo Credi, τον Τάσο Παπασταμάτη, τον Δάκη, την Αλέκα Κανελλίδου, το Trio Greco, τον Αλέκο Αναστασιάδη και διαφόρους άλλους.
Δύο δίσκοι με την παρουσία του Μανώλη Μικέλη στα ελληνικά σίξτις:
1. Χορέψτε με το Γεράσιμο Λαβράνο και την Ορχήστρα του – LP, Polydor 45 285 LPHMH – 1965
2. Ricardo Credi accompagne par Mikeli et son Orchestre – At the Athens Hilton – 7inches 4-tracks EP, Philips 1118 BE – 1965
Ακούμε τον Ricardo Credi με την ορχήστρα του Μανώλη Μικέλη.
Τα sessions του Μανώλη Μικέλη τόσο στην Ελλάδα, όσο και στο εξωτερικό, είναι απειράριθμα και δυστυχώς, λόγω της απουσίας του πια από τη ζωή, δεν είναι εύκολο όλα να εξακριβωθούν – μάλλον είναι αδύνατον.
Υπάρχουν πληροφορίες, για παράδειγμα, πως ο Μικέλης είχε παίξει ακόμη και στο περίφημο Flamingo Club στο Σόχο του Λονδίνου προς τα μέσα του '60, εκεί όπου εμφανίστηκαν τιτάνες του τραγουδιού και της μουσικής, από την Billie Holiday και την Ella Fitzgerald, μέχρι τους Beatles και τους Rolling Stones.
Υπάρχει επίσης η μαρτυρία ενός σπάνιου, αλλά όχι αναπάντεχου για τον κόσμο της τζαζ συμβάντος, που σχετίζεται με την παρουσία στην Αθήνα (Θέατρο Αλίκη, 8 Δεκεμβρίου 1980) του βιμπραφωνίστα Milt Jackson (από το περιώνυμο Modern Jazz Quartet), ο οποίος συνοδευόταν από τους Monty Alexander πιάνο, Ray Brown κοντραμπάσο και Grady Tate ντραμς. Άπαντες μορφές της τζαζ! Μετά το πέρας της συναυλίας η βραδιά θα συνεχιζόταν με jam session στο παλιό-παλιό Half Note, στην Μιχαλακοπούλου. Εκεί θα εμφανίζονταν οι Μανώλης Μικέλης πιάνο, Ray Brown μπάσο και Grady Tate ντραμς, υπό τα βλέμματα των Milt Jackson και Monty Alexander!
Είχα ακούσει παλιά πως για πρώτος πιανίστας των Sphinx, ενός από τα καλύτερα τζαζ συγκροτήματα που εμφανίστηκαν ποτέ στη χώρα, μετά τα μέσα του '70, προοριζόταν ο Μανώλης Μικέλης, αλλά αυτό δεν μου το επιβεβαίωσε ο ντράμερ των Sphinx Γιώργος Τρανταλίδης. Μου είπε όμως, ο Τρανταλίδης, πως έπαιζε με τον Μικέλη (πιάνο) και με τον Γιώργο Φιλιππίδη (μπάσο), καθώς τον γνώριζε από παλιά, αφού ήταν φίλος του πατέρα του. Μέσα απ' αυτό το σκηνικό πάντως θα προκύψουν οι Sphinx με τον Μάρκο Αλεξίου στο πιάνο – τρεις οργανοπαίκτες δηλαδή (Αλεξίου, Φιλιππίδης, Τρανταλίδης αρχικά, μετά και ο Λάκης Ζώης στην κιθάρα), που είχαν σχετικά κοντινές ηλικίες (καθώς ο Μικέλης ήταν από 15 έως και 30 χρόνια μεγαλύτερός τους) και που είχαν ξεκινήσει όλοι από τα ποπ και ροκ συγκροτήματα του '60 και του '70 (Alba Aris and The Olympics, Εξαδάκτυλος, Socrates Drank The Conium, Πελόμα Μποκιού κ.λπ.).
Η δεκαετία του '80, η τελευταία δεκαετία της ζωής του Μανώλη Μικέλη, ήταν εκείνη, που θα τον βγάλει από την «διεθνή αφάνεια» (πώς συμβαίνει να είσαι ταυτοχρόνως και διεθνή και αφανής; – είναι ένα ελληνικό ζήτημα), κάνοντάς τον γνωστό σ' ένα ευρύτερο (εγχώριο) κοινό.
Το 1980 προβάλλεται στην τηλεόραση (ΕΡΤ) η σειρά του Κώστα Λυχναρά «Μεθυσμένη Πολιτεία» (βασισμένη στο μυθιστόρημα με τον ίδιο τίτλο του Σωτήρη Πατατζή, σε παραγωγή Ευριπίδη Κατσάρη) με την Βέρα Κρούσκα, τον Γιάννη Βόγλη, τον Νίκο Καλογερόπουλο κ.ά. Ο Μανώλης Μικέλης γράφει το τραγούδι των τίτλων, πάνω σε στίχους Δημήτρη Ιατρόπουλου, και ταυτοχρόνως (γράφει) ιστορία, δίνοντας στην Άννα Βίσση μια διαχρονική επιτυχία της.
Ορισμένοι υποστηρίζουν πως ο Μικέλης έγραψε μόνο ένα-και-να-καίει τραγούδι στη ζωή του, τη «Μεθυσμένη πολιτεία». Δεν είναι αλήθεια – γιατί έγραψε τουλάχιστον ένα ακόμη. Λέμε για το τραγούδι «Ο φιλαράκος μας», που ακουγόταν στο φερώνυμο σίριαλ της ΕΡΤ (1981) σε σκηνοθεσία Κώστα Λυχναρά, με τον Νίκο Ρίζο. Μικέλης και Ιατρόπουλος συνεργάστηκαν ξανά, αλλά αυτή τη φορά τραγουδίστρια ήταν η Αρλέτα (ευχαριστώ τον τραγουδοποιό Γιώργη Χριστοδούλου, για την εξακρίβωση).
Για το πώς ακριβώς γράφτηκε η «Μεθυσμένη πολιτεία» υπάρχει η σχετική αφήγηση του Ιατρόπουλου (musicheaven.gr):
«Ο Ευριπίδης (σ.σ. Κατσάρης, ο παραγωγός του σίριαλ) κατέβαινε τα βράδια σε μία λέσχη και τα τσούζαμε παρεΐτσα. Ήτανε μία ωραία λέσχη, μ' ένα ωραίο υπόγειο, όπου μαζευότανε όλη η καλή κοινωνία (σ.σ. αναφέρεται στο μπαρ Act One, στην Ακαδημίας). Εκεί έπαιζε πιάνο ένας ιδιαίτερος άνθρωπος. Ο Μανώλης Μικέλης. Μέγας πιανίστας. Όταν έρχονταν στην Ελλάδα οι μεγάλοι τζαζίστες, ο Dizzy Gillespie κ.ά., πηγαίνανε μαζί του και παίζανε. Έχει γράψει τη μουσική σε μεγάλα ονόματα και σε μεγάλες ταινίες, χωρίς να βάλει τ' όνομά του, για να ζήσει και να πάρει χρήματα. Αλλά δεν έχει γράψει ποτέ στη ζωή του κανένα τραγούδι. Έπαιζε, όμως, απίστευτο πιάνο. Τηλεφώνησα στην Άννα (σ.σ. Βίσση), ήρθε και πήγαμε στον Μανώλη. Ήταν στο πιάνο, είπαμε ότι το πρόγραμμα θ' αλλάξει για λίγη ώρα, καθίσαμε και του έδωσα τον στίχο. Έβαλε τον στίχο πάνω στο αναλόγιο του πιάνου και, σου δίνω τον λόγο της τιμής μου –γιατί εδώ πρέπει πραγματικά να σου δώσω τον λόγο της τιμής μου, γιατί είναι απίστευτο αυτό–, ξεκίνησε από αριστερά και μας τραγούδησε το τραγούδι όπως τραγουδιέται σήμερα! Η φράση prima vista εδώ είναι λίγη για να εκφράσει αυτό που ζήσαμε όλοι μας. Ήρθε η ώρα να το γράψουμε στο στούντιο ERA γιατί επρόκειτο να ξεκινήσει το σίριαλ. Μπήκαμε μέσα να το γράψουμε και η Άννα ήταν σε καλή φάση. Είχαμε κι ένα μπουκάλι ουίσκι εκεί, ήτανε χειμώνας κι είχα ντυθεί στρατιωτικά, και προχώρησε το τραγούδι κι έγινε».
Ο δίσκος:
1. Άννα Βίσση – Ναι – EMI / Columbia 14C 064-71158 – 1980 (περιέχει το τραγούδι των Μανώλη Μικέλη - Δημήτρη Ιατρόπουλου «Μεθυσμένη πολιτεία»)
Το 1981 (8 και 9 Φεβρουαρίου) o Μίμης Πλέσσας, στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Έκφραση '81, στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, παρουσιάζει το πρότζεκτ «40 Χρόνια Jazz». Καλεσμένοι πολλοί. Το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα με διάφορους σολίστες, το Τρίο του Ίωνα Αλεξιάδη, το Τρίο ΑΤΠ '81 του Μηνά Αλεξίαδη και βεβαίως το Τρίο του Μανώλη Μικέλη, που αποτελείτο, εκτός από τον ίδιον στο πιάνο, από τους Νίκο Τσεσμελή μπάσο και Νίκο Πωγωνάτο ντραμς. Από 'κει θα προκύψουν δύο άλμπουμ. Ανάμεσα στα tracks και οι πρώτες τζαζ ηχογραφήσεις του Μανώλη Μικέλη, ύστερα από πολλά χρόνια.
Πλέσσας και Μικέλης θα ξανασυνεργαστούν για τις ανάγκες του άλμπουμ «Το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα + 6 Σολίστες», το 1985.
Οι δίσκοι:
1. Μίμης Πλέσσας – 40 Χρόνια Jazz / Ζωντανή ηχογράφηση της συναυλίας του Μίμη Πλέσσα στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Έκφραση '80- '81 – LP, EMI / Columbia 14C 062 – 71205 – 1981 (περιέχει το "Broadway", που έκανε δημοφιλές η Count Basie Orchestra, με το Τρίο Μανώλη Μικέλη)
2. Μίμης Πλέσσας – 40 Χρόνια Jazz / Ζωντανή ηχογράφηση της συναυλίας του Μίμη Πλέσσα στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά, Έκφραση '80- '81 – LP, EMI / Columbia 14C 062 – 71206 – 1981 (περιέχει το "Cheek to cheek" του Irving Berlin με το Τρίο Μανώλη Μικέλη)
3. Το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα + 6 Σολίστες – ΜINOS MSM 569 – 1985 (στη σύνθεση του Μίμη Πλέσσα «Η αγάπη μας» παίζει πιάνο ο Μανώλης Μικέλης – είναι ο ένας από του 6 σολίστες)
Το λεγόμενο «ελαφρό τραγούδι» πάντα γειτόνευε με την τζαζ, και μάλιστα από τα προπολεμικά χρόνια. Εξάλλου και ο Μικέλης ξεκίνησε την πορεία του μέσα από το «ελαφρό τραγούδι». Έτσι κάπως στα πρώτα χρόνια του '80 βρέθηκε ο τρόπος ώστε να υποστηριχτεί και δισκογραφικά εκείνη η παλιά αγάπη τού πιανίστα και συνθέτη, μέσα από δύο τραγουδίστριες που εκτιμούσε. Την Αλέκα Κανελλίδου, παλαιά του γνώριμη από τη δεκαετία του '60 και την Μαργαρίτα Ζορμπαλά, που τότε ενδιαφερόταν να δώσει άλλο προσανατολισμό στην καριέρα της, λέγοντας τραγούδια λιγότερα φορτισμένα από εκείνα των σέβεντις (Μίκης Θεοδωράκης). Κάπως έτσι θα προκύψουν δύο άλμπουμ, με τον Μανώλη Μικέλη να παίζει πιάνο και να ενορχηστρώνει.
Οι δίσκοι:
1. Αλέκα Κανελλίδου – Αναμνήσεις – EMI / Columbia 14C 062-71261 – 1982 (ο Μανώλης Μικέλης παίζει πιάνο)
2. Μαργαρίτα Ζορμπαλά – Πάμε σαν Άλλοτε – Lyra YLP 3354 – 1982 (ενορχήστρωση: Μανώλης Μικέλης)
Η πιο μεγάλη καμπή εκείνων των χρόνων στην πορεία του Μανώλη Μικέλη υπήρξε η γνωριμία και μετέπειτα η συνεργασία του με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη. Όπως είχε πει ο ίδιος o Κηλαηδόνης (enet.gr, 1/6/2013):
«Ένα πολύ σημαδιακό μπαρ για μένα ήταν το Act Οne, το υπόγειο στην Ακαδημίας, μεταξύ Βουκουρεστίου και Πινδάρου, όπου έπαιζε πιάνο ο Μανώλης Μικέλης, ένας εξαιρετικός πιανίστας. Τον Μανώλη τον γνώρισα εκεί και τον ακολούθησα όπου κατά καιρούς έπαιξε».
Αυτή η γνωριμία πρέπει να έγινε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '70. Μικέλης και Κηλαηδόνης συνεργάζονται στην ταινία του Παντελή Βούλγαρη «Ελευθέριος Βενιζέλος 1910-1927» (1980), για να ακολουθήσει η κομβική παρουσία του Μικέλη στο περιώνυμο Πάρτυ στη Βουλιαγμένη (25 Ιουλίου 1983).
Ο Μικέλης ήταν εκείνος που υλοποιούσε βασικά τις μουσικές αναμνήσεις του Κηλαηδόνη (ελαφρό τραγούδι, swing, party jazz, standards κ.λπ.), μέσα από το κουαρτέτο του, αλλά και την big band, που είχε υπό την επίβλεψή του. Η ιστορία έχει μιλήσει για το Πάρτυ, που έγινε ταινία και δίσκος, αφήνοντας εποχή.
Οι δίσκοι:
1. Λουκιανός Κηλαηδόνης – Πάρτυ στη Βουλιαγμένη / Ζωντανή ηχογράφηση – Lyra YLP 3762 – 1983 (Ο Μανώλης Μικέλης και η Big Band στο "Moonlight serenade" του Glenn Miller. Ο Μανώλης Μικέλης, η Big Band και ο Λουκιανός Κηλαηδόνης στα τραγούδια «Στη Βουλιαγμένη» και «Το πάρτυ». Το Κουαρτέτο Μανώλη Μικέλη και η Μαργαρίτα Ζορμπαλά στο «Θα 'θελα να 'μουνα εκείνη που αγαπάς». Ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, η Μαργαρίτα Ζορμπαλά, ο Μανώλης Μικέλης και η Big Band στο «Εγώ θα σ' αγαπώ και μη σε νοιάζει». Η Μ. Σταματοπούλου, δηλαδή η Μαντώ και το Κουαρτέτο Μανώλη Μικέλη στο "Blue moon")
2. Λουκιανός Κηλαηδόνης – Πάμε Μαέστρο / Ελεύθερο Θέατρο-Ελεύθερη Σκηνή / Δέκα Επιθεωρήσεις '73-'84 – 2LP, MINOS MSM 553/554 – 1984 (ο Μανώλης Μικέλης παίζει πιάνο)
3. Λουκιανός Κηλαηδόνης – Τραγούδια για Κακά Παιδιά – MINOS MSM 639 – 1986 (ο Μανώλης Μικέλης παίζει πιάνο)
ΣΥΝΑΥΛΙΑ ΛΟΥΚΙΑΝΟΥ ΚΗΛΑΗΔΟΝΗ ΙΟΥΛΙΟΣ 1983
Το 1984 (11 Οκτωβρίου) ο Μανώλης Μικέλης εμφανίστηκε στο Δημοτικό Σινεάκ Πειραιά στο πλαίσιο του διήμερου Συνάντηση '84 (με την υποστήριξη της τότε Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς). Η πρώτη ηχογράφηση που βγήκε από κει ήταν το "Love for sale", που απέδωσε το κουαρτέτο του. Το στάνταρντ του Cole Porter το ακούσαμε για πρώτη φορά στο τετραπλό LP «Ήχοι του Χειμώνα», που είχε κυκλοφορήσει το 1988 και το οποίο περιλάμβανε ζωντανές ηχογραφήσεις ποικίλων σχημάτων (τζαζ, ροκ, παραδοσιακά, λαϊκά, αυτοσχεδιασμούς κ.λπ.) που είχαν συμβεί μεταξύ των ετών 1983-1988 (με την υποστήριξη, πάντα, της Γενικής Γραμματείας Νέας Γενιάς).
Μεγάλο μέρος εκείνου του σετ κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 2009, όταν πλέον ο Μανώλης Μικέλης δεν βρισκόταν στη ζωή, καθώς είχε πεθάνει το 1990 στα 66 χρόνια του. Ο τίτλος του ήταν «Η Ανθισμένη Αμυγδαλιά» και είναι αυτό, ακόμη και σήμερα, το μοναδικό άλμπουμ (μεγάλης διάρκειας) που υφίσταται κάτω από το όνομα του τρανού σολίστα, συνθέτη και τζαζ-αυτοσχεδιαστή.
Στο ίδιο CD υπήρχαν ακόμη τρία tracks, που είχαν ακουστεί από το τρίο του Μικέλη «ζωντανά» στο θέατρο Βρετάνια πριν από τη συναυλία του Frank Foster Quintet (6 Ιανουαρίου 1980).
Το υλικό του CD αποτελείται βασικά από στάνταρντ, όπως τα "I can't get started" (Vernon Duke), "'S wonderful" (George Gershwin), "When the saints go marching in" (παραδοσιακό), "Polka dots and moonbeams" (Jimmy Van Heusen) κ.λπ., το θαυμάσιο "Blues for S..R" (σύνθεση του Μικέλη αφιερωμένη στον γίγαντα Sonny Rollins), έναν έξοχο αυτοσχεδιασμό πάνω στη γνωστή μελωδία από το «Ετίναξε την ανθισμένη αμυγδαλιά», όπως κι ένα ηχογραφημένο βιογραφικό (του Μικέλη) από τον (και παρουσιαστή) Πάνο Ηλιόπουλο.
Την ίδια εποχή, περί τα μέσα του '80 δηλαδή, ο Μικέλης θα ηχογραφήσει και για το ραδιόφωνο, στην εκπομπή «Οι Ζωντανές Ηχογραφήσεις του Δεύτερου Προγράμματος», μαζί με τους Σάκη Ταμβακάκη κιθάρα, Νίκο Τσεσμελή μπάσο, Λευτέρη Τζήμα ντραμς κ.ά. (οι εγγραφές έχουν ανέβει στο YouTube και μπορεί ο καθείς να τις απολαύσει).
Το πιανιστικό στυλ του Μικέλη βγαίνει, φυσικά, μέσα από τη μεγάλη παράδοση της τζαζ. Είναι ήρεμο, ενίοτε λυρικό, με λεπτό swinging, με ζωντανές και απόλυτα ενταγμένες, στη μελωδική δομή των κομματιών, φρασεολογίες, και ακόμη με όμορφα χτισμένους αυτοσχεδιασμούς, πιστό, σε κάθε περίπτωση, σε όλα εκείνα που του παραδόθηκαν και τα οποία μελέτησε (τους μεγάλους πιανίστες Art Tatum, Oscar Peterson, Bill Evans, Tommy Flanagan κ.ά.). Στη δεκαετία του '80 του δόθηκε η δυνατότητα να ηχογραφήσει με μικρά σχήματα και παρότι αυτές ακριβώς οι εγγραφές του δεν είναι πολλές είναι αρκετές, ώστε να καταδείξουν τη μεγάλη και ξεχωριστή περίπτωσή του.
Οι δίσκοι:
1. Ήχοι του Χειμώνα / 30 Ζωντανές Ηχογραφήσεις – 4LP, Η Πόρτα Που Ανοίγει – ΠΗ 10001/2/3/4 – 1988 (περιέχει το "Love for sale", με τους Μανώλη Μικέλη πιάνο, Τίτο Καλλίρη ηλεκτρική κιθάρα, Χρήστο Χήρα κοντραμπάσο και Γιώργο Λαβράνο ντραμς, ηχογράφηση από το Δημοτικό Σινεάκ Πειραιά, 11/10/1984)
2. Το Κουιντέτο του Μανώλη Μικέλη – Η Ανθισμένη Αμυγδαλιά / Ζωντανή ηχογράφηση στο Δημοτικό Σινεάκ Πειραιά – CD, El Capitan LYRA 3401176750 – 2009 (Μανώλης Μικέλης πιάνο, Τίτος Καλλίρης κιθάρα, Χρήστος Χήρας κοντραμπάσο και ηλεκτρικό μπάσο, Τάκης Πατερέλης τενόρο σαξόφωνο σε κάποια θέματα, Γιώργος Λαβράνος ντραμς «ζωντανά» στο Δημοτικό Σινεάκ του Πειραιά στις 11/10/1984 και Μανώλης Μικέλης πιάνο, Γιώργος Φιλιππίδης κοντραμπάσο και Νίκος Πωγωνάτος ντραμς «ζωντανά» στο θέατρο Βρετάνια στις 6/1/1980)
Μανώλης Μικέλης - Love for sale
Κάπως έτσι κλείνει το κεφάλαιο «Μανώλης Μικέλης». Μια τρανή και αθόρυβη περίπτωση μουσικού που άφησε πολλά, τόσο στο δικό μας, όσο και στο ξένο jazz circuit, με τα περισσότερα και τα καλύτερά του ίσως να τα πήρε για πάντα ο αέρας (και ο χρόνος), αφού ο ίδιος λίγες φορές μπήκε σε στούντιο για να γράψει, αν αναλογιστούμε την 50χρονη πορεία του.
Βασικά εργάτης του πάλκου, ο Μανώλης Μικέλης θα αναγνωριστεί μέσα από τους μικρούς χώρους, παίζοντας την αγαπημένη του τζαζ σε κλαμπ και σε μπαρ, διαπρέποντας με το καθαρό και πάντα απρόβλεπτο παίξιμό του. Όσοι εξακολουθούν να τον θυμούνται από τη σκηνή ή από τις ηχογραφήσεις, τον θυμούνται σαν έναν πολύ μεγάλο μουσικό, που έγραψε μοναδική και απαράμιλλη τζαζ ιστορία. Εν ολίγοις; Αθάνατος!
σχόλια