Το χρυσό διάδημα της Μήδας στο Μουσείο των Αιγών

Το χρυσό διάδημα της Μήδας στο Μουσείο των Αιγών Facebook Twitter
Το στεφάνι της Μήδας
1

Το Μουσείο των Βασιλικών Τάφων, η πιο γνωστή στο κοινό ενότητα του 'Πολυκεντρικού μουσείου των Αιγών', ενός πολυδύναμου και πολυεπίπεδου μουσειακού μορφώματος που απλώνεται οργανικά και αγκαλιάζει ολόκληρο τον αρχαιολογικό χώρο της βασιλικής καθέδρας των Μακεδόνων, είναι μοναδικό, όχι μόνον γιατί περιέχει τα ίδια τα μνημεία-τόπο εύρεσης μαζί με τα απροσδόκητα ευρήματά τους, όχι μόνον γιατί εδώ αισθάνεται κανείς σχεδόν να αγγίζει τον Φίλιππο Β΄ και τον Μεγαλέξανδρο, δυο συναρπαστικές προσωπικότητες που σφράγισαν ανεξίτηλα την ιστορία της Ελλάδας και της Οικουμένης, αλλά και γιατί το μουσείο αυτό είναι -κυριολεκτικά και μεταφορικά- ένα πραγματικό θησαυροφυλάκιο αριστουργημάτων.

Αυτή την δύσκολη Άνοιξη της πανδημίας και του εγκλεισμού η ματιά μου σταματάει σε ένα από τα λιγότερο διάσημα εκθέματα, την ολόχρυση στεφάνη-διάδημα, όχι επειδή είναι ένα από τα ωραιότερα και σίγουρα το πολυτιμότερο κόσμημα της κλασικής εποχής που έφτασε ως εμάς, αλλά επειδή ο άγνωστος καλλιτέχνης-χρυσοχόος που σε τίποτε δεν έχει να ζηλέψει τον Μπενβενούτο Τσελίνι αιχμαλώτισε στις περιδινήσεις του την ζωογόνο Ιδέα της αιώνιας Άνοιξης! 

Φτιαγμένα από χρυσάφι, την αθάνατη ύλη, τα εύτακτα βλαστάρια, τα λουλούδια με τα βαθυκύανα πέταλα, οι μέλισσες που μετουσιώνουν το νέκταρ σε μέλι, δεν αντιγράφουν τη φύση αλλά αποδίδουν με ζωντάνια και ακρίβεια, σαν υπέροχα ιδεογράμματα, την έννοια των όντων. Ο καλλιτέχνης του διαδήματος των Αιγών δεν προσπάθησε να αποτυπώσει φυσιοκρατικά μια εικόνα της άνοιξης αλλά αυτήν καθαυτή την άνοιξη ως διαχρονική, αναλλοίωτη και ζωοδότρα ιδέα...

Χρυσός 24 καρατίων, κοκκίδωση και συρματερό, οι πιο απαιτητικές τεχνικές της αργυροχρυσοχοΐας στην πιο εκλεπτυσμένη εφαρμογή τους, επιστρατεύονται, βαθυκύανο γυαλί, υλικό εξαιρετικά πολύτιμο τότε, χυτεύεται σε τόσο μικροσκοπικές φόρμες που βάζουν σε δοκιμασία τους νόμους της χημείας και της φυσικής, η γνώση και η τέχνη σμίγει με το μεράκι και την ανυπέρβλητη μαστοριά και ένα αριστούργημα γεννιέται. Λεπτεπίλεπτα κλαδάκια, σπείρες και έλικες απλώνονται στον χώρο, πλάθοντας μια δαντέλα από χυμώδη χρυσά βλαστάρια. Παντού ξεφυτρώνουν λουλουδάκια: τριαντάφυλλα, κρίνοι και νάρκισσοι, μαργαρίτες και ανεμώνες κάθε λογής. Καλοσχηματισμένα φυλλαράκια άκανθας ζωντανεύουν τα βλαστάρια, γεμίζουν τα κενά και κρύβουν έξυπνα τις ενώσεις. Χρυσές μελισσούλες ρουφούν το νέκταρ των λουλουδιών που, όταν κουνιέται το διάδημα, τρεμοπαίζουν, αφήνοντας ήχους σαν το ζουζούνισμα των εντόμων.

Ο καλλιτέχνης αποδίδει με πειστικότητα τις μορφές των πλασμάτων του και δημιουργεί την εντύπωση «φυσικότητας» και ζωντάνιας. Το συνονθύλευμα των λουλουδιών και των εντόμων, τα βλαστάρια που μπλέκονται, συστρέφονται και απλώνονται παντού ανακαλούν την εικόνα της φύσης την Άνοιξη, όμως, αν κοιτάξει κανείς πιο προσεκτικά, αναγνωρίζει την υποκείμενη αυστηρή γεωμετρία της δομής, τα συμμετρικά επαναλαμβανόμενα λυρόσχημα και καρδιόσχημα μοτίβα, την ακριβοδίκαιη αντιστοιχία των ελίκων και στο κέντρο την ιερή συμμετρία του θεϊκού κόμβου, δυο βλαστάρια που διαπλέκονται όπως ποτέ στην φύση για να σχηματίσουν το «Ηράκλειον άμμα», σύμβολο του θεού προπάτορα των Ηρακλειδών, σαφή αναφορά στον βασιλικό οίκο των Μακεδόνων.

Οι νόμοι της γεωμετρίας κάνουν την Κτίση 'Κόσμο', κόσμημα. Φτιαγμένα από χρυσάφι, την αθάνατη ύλη, τα εύτακτα βλαστάρια, τα λουλούδια με τα βαθυκύανα πέταλα, οι μέλισσες που μετουσιώνουν το νέκταρ σε μέλι δεν αντιγράφουν την φύση, αλλά αποδίδουν με ζωντάνια και ακρίβεια σαν υπέροχα ιδεογράμματα την έννοια των όντων. Ο καλλιτέχνης του διαδήματος των Αιγών δεν προσπάθησε να αποτυπώσει φυσιοκρατικά μιαν εικόνα της Άνοιξης αλλά αυτήν καθαυτή την Άνοιξη ως διαχρονική, αναλλοίωτη και ζωοδότι Ιδέα... Στο κέντρο, επάνω από τον 'ιερό κόμβο', μέσα από τον κάλυκα ενός ανθεμίου αναδύεται ένα περιστεράκι, το ιερό πουλί της Αφροδίτης, σύμβολο του έρωτα που διαρκεί για πάντα. Χαμηλά κάτω από αυτόν, στο μέτωπο της τυχερής που το φορούσε, κρέμονται δύο μικροσκοπικά ρόδια, οι ιεροί καρποί της Περσεφόνης, σύμβολα της γονιμότητας που κατισχύει του θανάτου.

Το διάδημα βρέθηκε μέσα στην χρυσή λάρνακα που περιείχε τα καμένα οστά της γυναίκας, η οποία ενταφιάστηκε στον προθάλαμο του τάφου του Φιλίππου Β΄. Κατασκευαστικά στοιχεία του τάφου, η στρωματογραφία της επίχωσης του δρόμου του, αλλά και τα κατάλοιπα της ταφικής πυράς που βρέθηκαν χυμένα επάνω από ολόκληρη την καμάρα του αποδεικνύουν αναμφίβολα ότι και οι δύο νεκροί, ο Φίλιππος Β΄ και μία από τις επτά συζύγους του, ενταφιάστηκαν συγχρόνως το φθινόπωρο του 336 π.Χ. και το μνημείο δεν ξανάνοιξε μέχρι τον Νοέμβριο του 1977. Με δεδομένο ότι η τελευταία σύζυγος του Φιλίππου Κλεοπάτρα εκτελέσθηκε αργότερα, αποκλείεται να είναι αυτή η νεκρή του προθαλάμου. Σύμφωνα με τις μαρτυρίες των πηγών, αλλά και με τα αρχαιολογικά ευρήματα είναι πολύ πιθανό η γυναίκα που, όταν πέθανε, βρισκόταν στην τρίτη δεκαετία της ζωής της να είναι η Θράκισσα πριγκίπισσα Μήδα, η οποία σύμφωνα με το έθιμο της φυλής της όφειλε να ακολουθήσει τον σύζυγό της στον θάνατο, γεγονός που ερμηνεύει την ταυτόχρονη διπλή ταφή.

Το χρυσό διάδημα της Μήδας στο Μουσείο των Αιγών Facebook Twitter
Στο κέντρο, επάνω από τον «ιερό κόμβο», μέσα από τον κάλυκα ενός ανθεμίου αναδύεται ένα περιστεράκι, το ιερό πουλί της Αφροδίτης, σύμβολο του έρωτα που διαρκεί για πάντα. Χαμηλά, κάτω από αυτόν, στο μέτωπο της τυχερής που το φορούσε, κρέμονται δύο μικροσκοπικά ρόδια, οι ιεροί καρποί της Περσεφόνης, σύμβολα της γονιμότητας που κατισχύει του θανάτου.

Έχοντας ουσιαστικά επιβληθεί στις πόλεις του νότου, ένα χρόνο πριν το συνέδριο της Κορίνθου και την εκλογή του ως ηγεμόνα και αρχιστράτηγου των Ελλήνων, ο Φίλιππος Β΄ το 339 π.Χ. εκστρατεύει στα Βαλκάνια. Από την Ροδόπη μέχρι τον Δούναβη προελαύνει νικητής. Όσοι αντιστέκονται υποτάσσονται, οι υπόλοιποι προσφέρουν φιλία και συμμαχία. Ανάμεσα σε αυτούς και ο βασιλιάς των Γετών Κοθήλας. Η συμφωνία κλείνει και σύμφωνα με την παλιά μακεδονική συνήθεια επισφραγίζεται με τον γάμο του Φιλίππου με την κόρη του Θράκα βασιλιά. Η Μήδα θα γίνει η έκτη σύζυγος του Μακεδόνα. Μια χρυσοστόλιστη φαρέτρα, ο γνωστός γωρυτός, είναι ως φαίνεται ένα από τα δώρα προς τον γαμπρό. Το βαρύτιμο διάδημα, χαρακτηριστικό δείγμα της μακεδονικής τέχνης που βρισκόταν στο απόγαιό της, είναι το αντάξιο δώρο του βασιλιά στη νύφη.

Δεν ξέρουμε τίποτε άλλο για τις σχέσεις τους ούτε καν αν η ένωση ευλογήθηκε με κάποια εγκυμοσύνη. Τρία χρόνια αργότερα, το Φθινόπωρο του 336 π.Χ., στο αποκορύφωμα της τελετής στο θέατρο των Αιγών ο Φίλιππος Β΄ δολοφονείται. Η Μήδα τον ακολουθεί και γίνεται η μόνη 'άλοχος', συντρόφισσα για πάντα της κλίνης του βασιλιά στον Άδη. Στα μάτια των Ελλήνων η πράξη της φαντάζει ως ύψιστο δείγμα συζυγικής αφοσίωσης που μόνον με την ηρωική αυτοθυσία της μυθικής Άλκηστης μπορεί να συγκριθεί. Και φαίνεται πως για αυτό ο Αλέξανδρος την τίμησε τόσο πολύ.

Την ώρα που το σώμα της παραδόθηκε στις φλόγες της ταφικής πυράς, τις ίδιες φλόγες που δαπάνησαν και το σώμα του Φιλίππου, η Μήδα φορούσε το γαμήλιο δώρο του μοιραίου συζύγου, το διάδημα σύμβολο της πολύχρυσης Άνοιξης των Αιγών, όταν η αρχαία μητρόπολη των Μακεδόνων έγινε το λίκνο των ιδεών του Νέου Κόσμου. Οι χρυσές μέλισσες που συνεχίζουν ακάματες το έργο τους, αυτόπτες μάρτυρες των γεγονότων που άλλαξαν την τροχιά της παγκόσμιας ιστορίας, θα γίνουν τα ψηφιακά 'διάμεσα' και θα οδηγούν τους επισκέπτες στα μονοπάτια της ιστορίας, συνδέοντας μεταξύ τους τα κέντρα του Πολυκεντρικού μουσείου των Αιγών, το νέο κτήριο του οποίου ελπίζουμε να εγκαινιαστεί την ερχόμενη Άνοιξη.

Το Μουσείο των Αιγών

Με την αποκάλυψη των βασιλικών τάφων των Αιγών το 1977 άρχισε αμέσως η συντήρηση των περίφημων τοιχογραφιών που τους διακοσμούσαν. Παράλληλα, δημιουργήθηκε επιτόπου εργαστήριο συντήρησης για τη διάσωση και αποκατάσταση των εξαιρετικά σημαντικών κινητών ευρημάτων που περιείχαν. Για την προστασία των βασιλικών τάφων κατασκευάστηκε το 1993 υπόγειο κτίριο που εγκιβωτίζει και προστατεύει τα αρχαία μνημεία, διατηρώντας σταθερές τις συνθήκες θερμοκρασίας και υγρασίας, πράγμα απαραίτητο για τη διάσωση των τοιχογραφιών. Το κτίσμα αυτό εξωτερικά έχει τη μορφή χωμάτινου τύμβου, ενώ στο εσωτερικό του εκτίθενται από τον Νοέμβριο του 1997 οι θησαυροί που βρέθηκαν στους βασιλικούς τάφους.

Αρχαιολογία & Ιστορία
1

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Ιστορία μιας πόλης / Τι έτρεχε με τους λαγούς στην αρχαία Αθήνα;

Στην αρχαία Αθήνα, ο λαγός δεν ήταν μόνο θήραμα, αλλά και σύμβολο ερωτικής επιθυμίας και γονιμότητας, ενώ χρησιμοποιούνταν επίσης ως προσφορά στους θεούς. Ο Ξενοφών έγραψε για το κυνήγι του, ενώ εμφανίζεται συχνά στην τέχνη - στα αγγεία, στις παραστάσεις συμποσίων, ακόμη και σε ταφικά μνημεία. Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με την Κάτια Μαργαρίτη ρίχνοντας φως στο παρελθόν ενός ζώου που είχε πολύ μεγαλύτερη σημασία απ’ ό,τι ίσως φανταζόμαστε.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Μιμάρ Σινάν: Ο αρχιτέκτονας που έχτισε τα πιο σημαντικά κτίρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας

Γεννήθηκε σαν σήμερα  / Μιμάρ Σινάν: Ο αρχιτέκτονας που έχτισε τα πιο σημαντικά κτίρια της οθωμανικής αυτοκρατορίας

Στις 15 Απριλίου 1489 γεννήθηκε ο αρχιτέκτονας που έφτιαξε από τριακόσια τριάντα έργα. Ανάμεσα σε αυτά, το Τέμενος του Σουλεϊμάν του Μεγαλοπρεπούς (1550 -1557) και το Κουρσούμ Τζαμί ή Τζαμί του Οσμάν Σαχ στα Τρίκαλα, το μοναδικό του έργο που σώζεται στην Ελλάδα.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
«Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου

Ιστορία μιας πόλης / «Η ερωμένη της»: Το πιο τολμηρό αθηναϊκό ρομάντζο του Μεσοπολέμου

Πόσο μπορεί να συμβάλει ένα βιβλίο στη σεξουαλική χειραφέτηση των Ελληνίδων; Η Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με την Παναγιώτα Βογιατζή για την Ντόρα Ρωζέττη και τη γυναικεία ομοφυλοφιλία στην Αθήνα των αρχών του 20ού αώνα.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Close up: Η ψηφιακά αποκατεστημένη τοιχογραφία στον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές

Αρχαιολογία & Ιστορία / Close up: Η ψηφιακά αποκατεστημένη τοιχογραφία στον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές

Το σημαντικότερο σωζόμενο έργο της κλασικής ξαναζωντανεύει 23 αιώνες μετά με τη βοήθεια της αρχαιομετρίας, της τεχνητή νοημοσύνη και της καλλιτεχνικής δημιουργίας σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασή του που ανοίγει νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
THE LIFO TEAM
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT
Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Ιστορία μιας πόλης / Δωσίλογοι: Ποιοι και γιατί συνεργάστηκαν με τους κατακτητές;

Πώς επιχειρήθηκε η αναθεώρηση της εικόνας των δωσιλόγων τις δεκαετίες που ακολούθησαν μετά την Κατοχή και τα Δεκεμβριανά, και ποια ήταν η επίδραση αυτής της αναθεώρησης στη δημόσια ιστορική μνήμη; Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με τον Μενέλαο Χαραλαμπίδη για ένα θέμα ταμπού που ακόμα απασχολεί τους ιστορικούς αλλά και την κοινωνία.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ιστορία μιας πόλης / Από τι πέθαναν δεκάδες χιλιάδες Αθηναίοι το 430 π.Χ.;

Ο Θουκυδίδης ισχυρίζεται ότι ήταν μια ασθένεια εισαγόμενη, η οποία ξεκίνησε από την Αιθιοπία και προτού φθάσει στην Αθήνα, εξαπλώθηκε στην Αίγυπτο και την Περσική αυτοκρατορία. H Αγιάτη Μπενάρδου μιλά με τον Στέφανο Παρασκευαΐδη για τον λοιμό των Αθηνών με την πρωτοφανή θνησιμότητα, καθώς υπολογίζεται ότι χάθηκε το 1/3 του πληθυσμού της πόλης.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Επίσκεψη στον αρχέγονο κόσμο της Σαμοθράκης με σύμμαχο την τεχνολογία

Αρχαιολογία & Ιστορία / Σαμοθράκη: Βλέπουμε την ιστορία του νησιού ξανά με σύμμαχο την τεχνολογία

Η Σαμοθράκη του Νίκης, του Ομήρου, των Καβείρων, των φιλοσόφων, των χαρτογράφων της Αναγέννησης, των αρχαιολόγων, των αρχιτεκτόνων και των φωτογράφων του 20ού αιώνα αλλά και των σύγχρονων μοντελιστών σε μια εμπεριστατωμένη έκθεση της Αμερικανικής Σχολής Κλασικών Σπουδών.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
ΑΣΚΤ: Η σχολή που «γέννησε» τους μεγαλύτερους Έλληνες καλλιτέχνες

Ιστορία μιας πόλης / ΑΣΚΤ: Εδώ γεννήθηκαν οι μεγαλύτεροι Έλληνες καλλιτέχνες

H Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών υπήρξε θεμέλιος λίθος για την ελληνική τέχνη, με σημαντικούς δασκάλους όπως ο Παρθένης και ο Μόραλης να συμβάλλουν στην ανάπτυξή της. Η Αγιάτη Μπενάρδου συζητά με την ιστορικό τέχνης Χριστίνα Δημακοπούλου για την καθοριστική τους επιρροή.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Πώς βρέθηκαν οι πρόσφυγες από τη Μ. Ασία στη Νέα Μάκρη;

Ιστορία μιας πόλης / Νέα Μάκρη: Ο προσφυγικός συνοικισμός που εξελίχθηκε σε λουτρόπολη

Από τις ιωνικές κωμοπόλεις Μάκρη και Λιβίσι, στα παράλια της Λυκίας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, οι πρόσφυγες από αυτές τις περιοχές εγκαταστάθηκαν στη βορειοανατολική Αττική, ιδρύοντας τη Νέα Μάκρη, το 1924. Η Ευαγγελία Αχλάδη μιλά στην Αγιάτη Μπενάρδου για τη νεότερη και τη σύγχρονη ιστορία της περιοχής.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Στο φθισιατρείο «Σωτηρία» το 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθάνατων

Αρχαιολογία & Ιστορία / Φθισιατρείο «Σωτηρία», 1927: Μια κάθοδος στην αληθινή κόλαση των μελλοθανάτων

Έπειτα από επιστολές και καταγγελίες, τον Ιούλιο του 1927, ένας ρεπόρτερ της εφημερίδας «Εσπερινή» επισκέπτεται το φθισιατρείο για να καταγράψει τις συνθήκες ζωής των ασθενών. Η ομάδα των dirty ’30s & late ’20s «αναπαλαιώνει» και διασώζει τη μαρτυρία του για λογαριασμό της LiFO.
DIRTY ‘30S & LATE ‘20S
Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ιστορία μιας πόλης / Γιατί ήταν γαλάζιοι οι πίθηκοι στις τοιχογραφίες της Σαντορίνης;

Ποια τα νοήματα πίσω από τις ζωγραφισμένες μορφές και τα ζωντανά χρώματα των θηραϊκών τοιχογραφιών; Πώς συνδέονται με τον μινωικό πολιτισμό και τι μας αποκαλύπτουν για τον αρχαίο κόσμο; Η Αγιάτη Μπενάρδου συνομιλεί με τον Ανδρέα Βλαχόπουλο.
ΑΓΙΑΤΗ ΜΠΕΝΑΡΔΟΥ
Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Άκου την επιστήμη / Τάσος Σακελλαρόπουλος: «Ο στρατός και ο θρόνος ήταν οι ρίζες του κακού της Δικτατορίας»

Η εποχή μας και τα «φαντάσματα» του Μεσοπολέμου. Ο ιστορικός και υπεύθυνος των Ιστορικών Αρχείων του Μουσείου Μπενάκη, Τάσος Σακελλαρόπουλος μιλά στον Γιάννη Πανταζόπουλο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ

σχόλια

1 σχόλια
Πραγματικά ενδιαφέρουσα πρόταση. Έχω πάει δυο φορές στην Βεργίνα,την πρώτη φορά το εν λόγο κόσμημα, έκλεψε την παράσταση, την δεύτερη για να το ξαναδώ και να σιγουρευτώ ότι όντος πρόκειται για κόσμημα ίσο με κορυφαίο έργο τέχνης: ναι, είναι! Πέρα από πολύτιμα μέταλλα, βασιλικές γενεές 14, «εθνικούς» θησαυρούς και αλλά τινά, πέρα από αν έχει κανείς συμπάθεια ή όχι για την τέχνη του κοσμήματος, είναι ένα αντικείμενο απίστευτα κομψό και λεπτό δουλεμένο, που αφηγείται το κατι για την φύση, που σε κάνει να ξανασκεφτείς γιατί κάποια πράγματα τα λέμε τέχνη, που, που, που ...Ευχαριστώ για τις φωτογραφίες!!!