Το Στάδιο του Εθνικού Γυμναστικού Συλλόγου (ΕΓΣ) επί της Βασιλίσσης Όλγας αποτελεί την κεντρικότερη αθλητική εγκατάσταση της πρωτεύουσας εδώ και 117 χρόνια και ένα από τα λίγα γήπεδα με στίβο εντός του δήμου της Αθήνας. Απέχει μόλις μερικά βήματα από το Ζάππειο και λιγότερο από δύο χιλιόμετρα από την πλατεία Συντάγματος. Διαθέτει ανοιχτό στίβο, κλειστό γήπεδο, γυμναστήριο και πέντε αίθουσες άλλων αθλημάτων.
Ένα απόγευμα Παρασκευής συναντήθηκα με τον πρόεδρο και τον γενικό γραμματέα του ΕΓΣ, τον Σύλλογο που φέτος τον Μάιο έκλεισε 130 χρόνια ζωής. Περνώντας την κεντρική είσοδο στον πεζόδρομο πλησίον του τραμ, βρέθηκα μπροστά σε δύο μικρά τουρνικέ. «Πήραμε πολλά συγχαρητήρια από τότε που τα βάλαμε στην είσοδο, δεν το συναντάς συχνά αυτό σε αθλητικούς χώρους», μου είπε καμαρώνοντας ο Ιάσονας Πλατσής, πρόεδρος του ΕΣΓ, χτυπώντας τη δική του κάρτα στο μηχάνημα για να περάσω.
Με το που εισέρχεσαι στον χώρο, σου αποκαλύπτονται όλα όσα δεν μπορείς να δεις περνώντας βιαστικά απ’ έξω. Οι εγκαταστάσεις, επιβλητικές, θυμίζουν κάτι από ανάκτορο.
Από εδώ πέρασαν εξέχουσες προσωπικότητες, πρωθυπουργοί, άνθρωποι του θεάτρου και της τέχνης. Ο Οδυσσέας Ελύτης, μάλιστα, πέρασε από το συμβούλιό του, όπως και ο βασιλιάς Παύλος. Πρόεδρος της ομάδας έχει υπάρξει ο Κάρολος Παπούλιας.
Στο τερέν με περίμενε ο Απόστολος Μπεκιράκης, γενικός γραμματέας του συλλόγου, που ξεκίνησε να μου αφηγείται την ιστορία του. «Είναι πολύ δύσκολο να περιγράψει κάποιος την ιστορία του Εθνικού. Μιλάμε για μια ιστορία 130 χρόνων! Από εδώ πέρασαν εξέχουσες προσωπικότητες, πρωθυπουργοί, άνθρωποι του θεάτρου και της τέχνης. Ο Οδυσσέας Ελύτης, μάλιστα, πέρασε από το συμβούλιό του, όπως και ο βασιλιάς Παύλος. Πρόεδρος της ομάδας έχει υπάρξει ο Κάρολος Παπούλιας. Έχει βραβευθεί από την Ακαδημία Αθηνών δύο φορές. Έχουμε τρεις σύγχρονους Ολυμπιονίκες, 16 ολυμπιακά μετάλλια, 17 παγκόσμια, άλλα τόσα μεσογειακά, βαλκανικά και πανευρωπαϊκά. Οι διακρίσεις μας είναι πάρα πολλές».
Ο σύλλογος ιδρύθηκε στις 23 Μαΐου του 1893 με πρώτη έδρα το κτήμα Θων στη συνοικία των Αμπελοκήπων. Συστάθηκε από πρώην μέλη του Πανελλήνιου Γυμναστικού Συλλόγου (ο πρώτος αθηναϊκός αθλητικός σύλλογος, που ιδρύθηκε το 1891) που ήθελαν να δώσουν μεγαλύτερη βαρύτητα στις υποδομές αλλά και στην οργάνωση αγωνιστικών επιδείξεων.
Από τις πρώτες μέρες λειτουργίας του ο σύλλογος αποδείχθηκε πρωτοποριακός για την εποχή του. Αναβίωσε τα Παναθήναια, διοργάνωσε τα Τήνια, συνέβαλε στην ίδρυση του ΣΕΓΑΣ και, όπως προκύπτει ιστορικά, μύησε τους Έλληνες στο ποδόσφαιρο. Μέχρι και σήμερα αποτελεί τον σύλλογο με τους περισσότερους Ολυμπιονίκες (Γαλακτόπουλος, Αυλωνίτου, Μηγιάκης, Θανόπουλος κ.ά.).
«Ο Εθνικός ήταν πρωτοπόρος στις ιδέες. Αυτό ίσως οφείλεται και στην ποιότητα των ανθρώπων που τον απάρτιζαν. Πάντα είχαν κάτι καινούργιο να προτείνουν και επεδίωκαν τους νεωτερισμούς, θέλοντας να προωθήσουν την Ελλάδα στα υψηλότερα σκαλοπάτια του ευρωπαϊκού αθλητισμού. Ο Εθνικός καθιέρωσε το ποδόσφαιρο στη χώρα μας και ήταν ένας από τους πρώτους συλλόγους που υπέγραψαν για τη δημιουργία του ΣΕΓΑΣ, με την ιδέα αυτή να γεννιέται από τον Ιωάννη Χρυσάφη, πρόεδρο της ομάδας. Μέχρι και οι Μεσογειακοί Αγώνες ξεκίνησαν από πρόταση του Εθνικού», επισήμανε ο γενικός γραμματέας, ξεκλειδώνοντας την πόρτα των γραφείων όπου βρίσκεται η τροπαιοθήκη, γεμάτη κύπελλα σε ξύλινα ράφια, στοιβαγμένα αριστοτεχνικά για να χωρέσουν, επαίνους και περγαμηνές στα τραπέζια και στους τοίχους.
Πάνω από τη δερμάτινη καρέκλα του γραφείου, κορνιζαρισμένη η πρώτη σημαία του ΕΓΣ. «Είμαι στον Εθνικό από τα δεκατρία μου και μεγάλωσα πλάι σε μεγάλες προσωπικότητες. Ήμουν πασαδόρος του Παπούλια στο βόλεϊ και έπαιζα μπάσκετ με τον τέως βασιλιά. Από εδώ έχει περάσει και ο Γεώργιος Ράλλης», ανέφερε ο κ. Πλατσής.
Ο πρόεδρος έχει αφιερώσει σχεδόν όλη του τη ζωή στον ΕΓΣ. Περισσότερο νιώθει οπαδός και πρώην παίκτης του παρά πρόεδρός του. Από το 1958 υπήρξε βολεϊμπολίστας του συλλόγου, ενώ στη συνέχεια ασχολήθηκε με το ρεπορτάζ του αθλήματος στην εφημερίδα «Αθλητική Ηχώ». Έχει ζήσει από κοντά την εξέλιξη του Σταδίου τα τελευταία εξήντα πέντε χρόνια. «Εγώ πρόλαβα το ποτάμι που πέρναγε δίπλα από το γήπεδο. Ο Ιλισός μάς έδινε ενέργεια. Εδώ ήταν το περίφημο Βατραχονήσι. Πρόλαβα το ποτάμι με ψαράδες, έτρεχα στον στίβο κι έβλεπα τους ψαράδες με καλάμι ή πεταχτάρι».
Η μετακόμιση στις σημερινές εγκαταστάσεις έγινε το 1906. Η τοποθεσία για την ανέγερση του νέου γυμναστηρίου επιλέχθηκε λόγω της μεγάλης έκτασης και του κεντρικού σημείου στο οποίο βρισκόταν. Δημοσίευμα της εποχής αναφέρει ότι το νέο γυμναστήριο «έδωσε ζωήν εις τον σύλλογον και η κίνησίς του ηυξήθη σημαντικώς». Όπως αναγράφεται και σε προεδρικό διάταγμα που παρατηρώ στο γραφείο, η ιδιοκτησία παραχωρήθηκε από το ελληνικό Δημόσιο. Για περισσότερο από έναν αιώνα το στάδιο λειτουργεί αδιάλειπτα, έχοντας φιλοξενήσει τοπικούς και διασυλλογικούς αγώνες κάθε κλασικού αθλήματος. Με την πάροδο των χρόνων οι εγκαταστάσεις επεκτάθηκαν. Εκτός από το ανοιχτό στάδιο ο σύλλογος απέκτησε και κλειστό γήπεδο (μπάσκετ - βόλεϊ) αλλά και αίθουσες ποικίλων αθλημάτων.
Από την αρχή της συζήτησής μας ήθελα να μάθω αν η τωρινή διοίκηση αντιλαμβάνεται την αξία ενός τέτοιου σταδίου. «Πολλές φορές νιώθουμε ευλογημένοι που βρισκόμαστε εδώ, ίσως είναι το πιο ενεργειακό σημείο του πλανήτη. Βρισκόμαστε κάτω από την Ακρόπολη, τους Στύλους του Ολυμπίου Διός, τον Ναό της Αγροτέρας Αρτέμιδος και τον Ναό του Απόλλωνα. Από εδώ περνούσαν και οι αρχαίοι φιλόσοφοι, ενώ έκαναν καθαρμό, και τη νύχτα μπορούσαν να δουν από αυτό το οικόπεδο τα Ηλύσια Πεδία. Το να βρίσκεσαι στο κέντρο της Αθήνας από τη μια είναι ευχή, από την άλλη ευθύνη τεράστια, γιατί πρέπει να είσαι άψογος»
Η περίοπτη θέση του σταδίου έχει τραβήξει τα βλέμματα των έτερων αθηναϊκών συλλόγων, ο Εθνικός ωστόσο δεν δίνει σε άλλους τα κλειδιά του. «Εδώ έχει παίξει μόνο ο Εθνικός. Κατά καιρούς έχουμε δεχτεί προτάσεις, αλλά προσπαθούμε να διατηρήσουμε τον Εθνικό όπως τον όρισε η ιστορία να υπάρχει, ακέραιο. Πολλοί μεγάλοι σύλλογοι μάς ζήτησαν να γίνουμε παράρτημά τους, ποτέ δεν δεχτήκαμε», διευκρίνισε ο γενικός γραμματέας. Συν τοις άλλοις, οι εγκαταστάσεις του μακρόβιου συλλόγου κεντρίζουν το ενδιαφέρον των τουριστών, οι οποίοι συνήθως θέλουν να φωτογραφηθούν με background το κουλουάρ του στίβου. «Πολλά τουριστικά γραφεία θέλουν να μπουν στους χώρους του γηπέδου. Φιλοδοξούμε να φτιάξουμε ένα ιστορικό μουσείο για τον Εθνικό, γιατί έχουμε τεράστιο αρχείο και το ενδιαφέρον είναι μεγάλο. Πολλές περγαμηνές και έγγραφα δυστυχώς καταστράφηκαν σε μια πλημμύρα που προκλήθηκε λόγω εργασιών για την κατασκευή του τραμ το 2005».
Καθώς μιλούσαμε, συνέχιζα να ρίχνω κλεφτές ματιές στον γύρω χώρο. Το σκηνικό θα έλεγε κανείς πως είναι βγαλμένο από ταινία εποχής. Η προσοχή μου ήταν στραμμένη στις προθήκες, ασφυκτικά φορτωμένες με κύπελλα. Η λάμψη τους αντανακλούσε και την ιστορική λάμψη της ομάδας.
Πράγματι, οι διακρίσεις και οι κατακτήσεις του συλλόγου είναι αξιοθαύμαστες. Συνολικά αριθμεί 94 τίτλους σε 12 αθλήματα (91 πρωταθλήματα, 3 κύπελλα). Κορυφαία του τμήματα αποτελούν αυτό της πάλης (42 τίτλοι) και του στίβου (30). Κατέκτησε τα πρώτα πανελλήνια πρωταθλήματα ποδοσφαίρου και βόλεϊ και διοργάνωσε τα Τήνια, το πρώτο πανελλήνιο πρωτάθλημα στίβου στην Ελλάδα, που είχε ως στόχο την προετοιμασία των αθλητών για την Ολυμπιάδα του 1896. Για τους ίδιους τους ανθρώπους του Εθνικού όμως τίποτα δεν ξεπερνάει σε αξία τα ολυμπιακά μετάλλια (16) που χάρισαν άλλωστε στην ομάδα τον τίτλο «Σύλλογος των Ολυμπιονικών». Εκτός από ολυμπιονίκες, έχει βαλκανιονίκες, μεσογειονίκες, πρωταθλητές Ευρώπης και κόσμου κ.ο.κ.
Παρά το αξιοζήλευτο παλμαρέ του συλλόγου σε τίτλους, η ομάδα ποτέ δεν έθεσε ως βασικό στόχο τον πρωταθλητισμό, κι αυτό μου φάνηκε παράδοξο. «Δεν μας ενδιαφέρει τα τμήματά μας να κάνουν πρωταθλητισμό και να πρωταγωνιστούν. Μας νοιάζει περισσότερο να υπηρετούμε τον ερασιτεχνικό αθλητισμό. Ως σύλλογος δεν κάνουμε αυτό που κάνουν οι περισσότεροι, δηλαδή να αναζητούμε επιτυχημένους αθλητές ούτως ώστε να τους ενσωματώσουμε στο δυναμικό μας. Προσπαθούμε οι περισσότεροι να είναι γέννημα-θρέμμα του Εθνικού. Έτσι υπηρετούμε εμπράκτως τον ερασιτεχνικό αθλητισμό και τις αρχές του συλλόγου μας. Αυτό, φυσικά, είναι πάρα πολύ δύσκολο», ανέφερε ο κ. Μπεκιράκης.
Εκτός από κομμάτι της φιλοσοφίας του συλλόγου, αυτή η τακτική εφαρμόζεται και για οικονομικούς λόγους. «Δεν ανεβαίνουμε κατηγορίες σε όλα τα τμήματα και δεν το επιδιώκουμε. Όσο πιο πολλές κατηγορίες ανέβεις, τόσο αυξάνονται τα έξοδα. Εμείς προσπαθούμε να κρατάμε τον σύλλογο σταθερό και εύρωστο, να μη χρωστάει και να μπορεί να πληρώνει χωρίς δυσκολία τα άτομα που τον απαρτίζουν». Αμφότερα τα διοικητικά πρόσωπα στάθηκαν και στο γεγονός ότι δεν δέχονται επιχορηγήσεις ούτε και βοήθεια από την δημοτική αρχή.
Είναι σημαντικό να αναφέρουμε ακόμη πως ο ΕΓΣ πρωτοστατούσε και στα κοινωνικά θέματα. Συγκεκριμένα, το 1900 αποτέλεσε την πρώτη ομάδα που συμπεριέλαβε γυναίκες στο διοικητικό της συμβούλιο. «Η παρουσία τους ήταν εξαιρετικά σημαντική. Δεν είχαν μόνο συμβουλευτικό ρόλο αλλά ουσιαστικό. Οργάνωναν αγώνες και άλλες δραστηριότητες. Εξάλλου, το σωματείο ήταν και πολιτιστικό. Εδώ ήταν το Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου. Γίνονταν θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις, όπως και σήμερα», εξήγησε ο κ. Πλατσής. Πράγματι, το σωματείο διατηρεί μέχρι και σήμερα την πολιτιστική του ταυτότητα, διοργανώνοντας εκδηλώσεις στην αρχή και στο τέλος της σεζόν.
Το αιωνόβιο κλαμπ διατηρεί φιλικές σχέσεις με τους υπόλοιπους Έλληνες «πιονιέρους», όπως η Παναχαϊκή (1891) και ο Μεσσηνιακός (1888). Ως αδελφό σωματείο, ωστόσο, αναγνωρίζει μόνο τον Πανελλήνιο, δηλαδή την ομάδα από την οποία προήλθε.
«Ο Πανελλήνιος θα είναι πάντα για εμάς το αγαπημένο μας αδελφό σωματείο και θα κάνουμε οτιδήποτε χρειαστεί για να παραμείνει έτσι αυτή η σχέση. Διαχρονικά είμαστε δίπλα ο ένας στον άλλον, και στα δύσκολα και στα εύκολα. Δεν υπήρξαμε ποτέ αντίπαλοι, παρόλο που κοντραριζόμαστε σε όλα μας τα τμήματα. Πάντως, έχουμε άριστη σχέση με όλα τα σωματεία της Ελλάδας και ο σεβασμός που εισπράττουμε είναι τεράστιος», είπε ο κ. Μπεκιράκης, με τον πρόεδρο να συμπληρώνει πως «μετά τους μεταξύ μας αγώνες φεύγαμε αγκαλιά από το γήπεδο και πηγαίναμε για σουβλάκια. Με τη διοίκηση του Πανελληνίου έχουμε άριστες σχέσεις και επικοινωνούμε τακτικά. Πρόσφατα, σε μια εκδήλωση που κάναμε, τιμήσαμε τον πρόεδρό του. Αν ο Πανελλήνιος χρειαστεί οτιδήποτε, ο Εθνικός θα είναι εκεί δίπλα του». Game recognize game, κοινώς.
Βάσει ιστορίας, ο Εθνικός αποτελεί τη δεύτερη αθλητική ομάδα των Αθηνών. Μαζί με τον Πανελλήνιο υπήρξαν οι πυλώνες για την ανοικοδόμηση του αθηναϊκού αθλητικού χώρου. Πόσοι Αθηναίοι όμως γνωρίζουν και ταυτίζονται με την ομάδα; Είναι κομμάτι της πόλης έναν αιώνα και τριάντα χρόνια μετά; «Δεν μπορώ να ξέρω πώς αισθάνονται οι Αθηναίοι για τον σύλλογο. Εμείς, όμως, υπάρχουμε ακόμα και διατηρούμε τα τμήματά μας ενεργά στην καρδιά της πόλης. Αθλούνται γενιές και γενιές χρόνια τώρα και πιστεύω ότι αυτό το σημείο το λατρεύει κάθε Αθηναίος. Θεωρούμε πως είμαστε μία από τις ιστορικές ομάδες της Αθήνας που σέβεται τόσο την ιστορία όσο και τον χώρο της».
Οι «μελανόλευκοι», μάλιστα, θεωρούν πως υπάρχει αμοιβαία εκτίμηση μεταξύ αυτών και της δημοτική αρχής. «Η σχέση μας με τον δήμο Αθηναίων είναι εξαιρετική. Ανέκαθεν αναγνώριζαν την προσφορά μας. Εμείς, όμως, έχουμε τη διακριτικότητα να μη ζητάμε πολλά», τόνισε ο γενικός γραμματέας, σβήνοντας τους προβολείς και κλειδώνοντας προσεκτικά τα γραφεία.
Αποχαιρετιστήκαμε στο ξύλινο παρκέ του βοηθητικού γηπέδου βόλεϊ. Ανανεώσαμε το ραντεβού μας για μελλοντικές συνεργασίες. Βγαίνοντας, ήταν σχεδόν αδύνατο να μην πέσει η ματιά σου στον φωταγωγημένο Παρθενώνα από τη μια και στον λόφο του Αρδηττού και στο Καλλιμάρμαρο από την άλλη! Δεν ξέρω αν το σημείο είναι όντως ενεργειακό, αλλά νομίζω ότι εκείνη τη στιγμή κατάλαβα καλύτερα τι εννοούσε ο κ. Μπεκιράκης. Η μοναδικότητά του πράγματι σε μαγνητίζει.
Επιστρέφοντας σπίτι κατέληξα στο συμπέρασμα ότι ούτε τα μετάλλια ούτε τα ρεκόρ ή οι πρωτοπορίες καθιστούν ένα σωματείο σημαντικό. Σπουδαιότερο είναι όταν κερδίζει το στοίχημα με τον χρόνο και τη λήθη. Επιβίωσε, εδραιώθηκε, αναπτύχθηκε και συνεχίζει. Όπως μου ανέφερε χαρακτηριστικά ο γενικός γραμματέας του: «Ο Εθνικός έρχεται από το παρελθόν, είναι παρών και σίγουρα έχει μέλλον».
