Δυο μέρες στα Γιάννενα δεν φτάνουν, ας ξεκινήσουμε με αυτή την παραδοχή. Αν δεν έχετε ξαναβρεθεί στην πόλη, θα πάρετε μια αρχική γεύση και θα επιστρέψετε με την πρώτη ευκαιρία, καθώς η πρωτεύουσα της Ηπείρου είναι πανέμορφη, «πρώτη στα άρματα, στα γρόσια και στα γράμματα», όπως καμάρωναν οι κάτοικοί της την εποχή του Αλή Πασά.
Πρώτη ημέρα
Φτάνοντας στα Γιάννενα, δεν μπορώ να φανταστώ καλύτερο ξεκίνημα από έναν καφέ στη λίμνη με θέα το επιβλητικό βουνό απέναντι, το Μιτσικέλι. Τα café στην πλατεία Μαβίλη είναι το σημείο συνάντησης όλων των φυλών της πόλης· ντόπιοι, φοιτητές και τουρίστες μαζεύουν ήλιο –ή και όχι– κάτω από τα μεγάλα πλατάνια που, παρότι λιγόστεψαν εξαιτίας ενός μύκητα που εξαπλώνεται τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα, εξακολουθούν να αποτελούν σήμα κατατεθέν της Παμβώτιδας. Αν η πολυκοσμία σάς ενοχλεί, περπατήστε στον μόλο προς την πλευρά του Κάστρου μέχρι να συναντήσετε το δημοτικό «καφενείον παρά τη λίμνην», την Κυρά-Φροσύνη, ένα τοπόσημο που έχει συμπληρώσει έναν αιώνα ζωής.
Τα Ιωάννινα δεν εξαντλούνται στην παλιά πόλη: το σύγχρονο κομμάτι τους είναι ζωντανό, ενδιαφέρον, με καλόγουστα μαγαζιά, ιστορικά δημόσια κτίρια αλλά και παλιά αρχοντικά που επιβιώνουν διάσπαρτα.
Το Κάστρο είναι το επόμενο σημείο ενδιαφέροντος, η παλιά οχυρωμένη πόλη που εξακολουθεί να κατοικείται – αξίζει να σημειωθεί ότι κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας οι κάτοικοι του Κάστρου μιλούσαν τη δική τους διάλεκτο, τα καστρινά. Δύο ακροπόλεις, δύο τζαμιά, μία συναγωγή, το παρεκκλήσι των Αγίων Αναργύρων, είναι οι μάρτυρες μιας επί αιώνες πολυσυλλεκτικής κοινωνίας. Στη βορειοανατολική ακρόπολη το Ασλάν Πάσα Τζαμί φιλοξενεί το Δημοτικό Μουσείο των Ιωαννίνων.
Η νοτιοανατολική ακρόπολη, το Ιτς Καλέ, ουσιαστικά είναι ένα αυτόνομο φρούριο και υπήρξε η έδρα του Αλή Πασά. Από το σαράι δεν έχει απομείνει σχεδόν τίποτα, σώζεται όμως το επιβλητικό Φετιχιέ Τζαμί με τον τάφο του Αλή Πασά ακριβώς δίπλα, ενώ εκεί που υπήρχε το κυρίως παλάτι ανεγέρθη το 1958 βασιλικό περίπτερο που σήμερα είναι η έδρα του Βυζαντινού Μουσείου. Στο Ιτς Καλέ μην παραλείψετε να επισκεφθείτε και το Μουσείο Αργυροτεχνίας που στεγάζεται στο ανακατασκευασμένο Θησαυροφυλάκιο(;) του Αλή Πασά. Η πολύτιμη κληρονομιά της πόλης, η αργυροτεχνία, αναδεικνύεται σε αυτό το σύγχρονο μουσείο και θα σας κάνει να δείτε με άλλο μάτι τα ασημικά που ξεχειλίζουν στις βιτρίνες της παλιάς πόλης.
Σε γενικές γραμμές, η παλιά πόλη ξεκινά από το ύψος του δημαρχείου και της 8ης Μεραρχίας – δυο βυζαντινότροπα κτίρια που υψώνονται αντικριστά στην αρχή της οδού Αβέρωφ. Εδώ βρίσκεται και ένα μνημείο διαφορετικού τύπου αλλά και τόπος προσκυνήματος των εραστών της αυθεντικής μπουγάτσας, το Select, το παλαιότερο μπουγατσάδικο των Ιωαννίνων, που παραμένει αναλλοίωτο στον χρόνο. Τα μεγάλα στρογγυλά χάλκινα ταψιά της βιτρίνας πηγαινοέρχονται γεμάτα μπουγάτσα-κρέμα και μπουγάτσα-τυρί που αξίζει να δοκιμάσει κανείς στα μικρά μαρμάρινα τραπεζάκια, μαζί με τα συνοδευτικά μπουγατσοκούλουρα (μικρά, στρογγυλά, καλαμποκίσια ψωμάκια) που έχουν σώσει γενιές φοιτητών από την πείνα.
Κατηφορίζοντας την οδό Αβέρωφ που λαμποκοπά από το ασήμι, θα συναντήσετε αριστερά σας την οδό Ανεξαρτησίας, τον παλιό εμπορικό δρόμο της πόλης με τις στοές, όπου μέχρι σήμερα ο προσεκτικός διαβάτης, ανάμεσα σε trendy μπαράκια και μεζεδοπωλεία, θα αναγνωρίσει σπαράγματα του παρελθόντος, καθώς και το ιστορικό Γυαλί Καφενέ που λειτουργεί σε τρία διαδοχικά κτίσματα στο ίδιο σημείο από την εποχή της οθωμανοκρατίας.
Στην Κουντουριώτου και τη Σούτσου θα εντοπίσετε τα ίχνη της άλλοτε ισχυρής εβραϊκής κοινότητας της πόλης, καθώς τα Γιάννενα υπήρξαν η μητρόπολη του ρωμανιώτικου εβραϊσμού. Αν πάλι κατευθυνθείτε δεξιά της Αβέρωφ, θα βρεθείτε σε μία ακόμα γραφική γειτονιά γεμάτη παλμό, café bar και εστιατόρια, ανάμεσά τους και η «Νέα Υόρκη», η οποία στεγάζεται εκεί όπου για δεκαετίες λειτουργούσε το θρυλικό καφενείο «Τα δύο ναυτάκια», που έδωσε το όνομά του σε ολόκληρη την περιοχή και έχει αποτυπωθεί σε ταινίες του Θόδωρου Αγγελόπουλου.
Δεύτερη ημέρα
Το νησάκι των Ιωαννίνων μπορεί να μην έχει όνομα, έχει όμως χάρη. Ανακηρυγμένος παραδοσιακός οικισμός, μαζί με τον Άγιο Αχίλλειο είναι το ένα από τα δύο ελληνικά κατοικημένα νησιά σε λίμνη. Για να φτάσετε θα πάρετε ένα από τα καραβάκια που ξεκινάνε από τον μόλο και σε λίγα λεπτά θα είστε στον προορισμό σας. Ακολουθώντας το… ρεύμα, θα βρεθείτε στο Μουσείο Αλή Πασά που στεγάζεται στον χώρο της Μονής του Αγίου Παντελεήμονα, όπου ο «Λέων των Ιωαννίνων» δολοφονήθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1822 από τα σουλτανικά στρατεύματα. Το χρυσοποίκιλτο καριοφίλι και το μακρύ τσιμπούκι του Αλή Πασά, η μεταξωτή φορεσιά της συζύγου του, της κυρα-Βασιλικής, αλλά και το ασημένιο ξιφίδιο του εθνικού ευεργέτη Απόστολου Αρσάκη είναι μερικά από τα κειμήλια που ανήκουν στις συλλογές του μουσείου. Το μεγαλύτερο ενδιαφέρον, ωστόσο, έχει η ιστορία και η προσωπικότητα του Αλή Πασά που έχτισε δεκάδες χριστιανικές εκκλησίες, ανακήρυξε άγιο τον Κοσμά τον Αιτωλό, στήριξε οικονομικά τη Φιλική Εταιρεία, έκανε σημαντικά δημόσια έργα και κατέστησε τα Γιάννενα διεθνές εμπορικό, οικονομικό και πνευματικό κέντρο.
Αφού, λοιπόν, ολοκληρώσετε την περιήγησή σας στο highlight του νησιού, αναζητήστε την πολύ λιγότερο γνωστή Μονή του Αγίου Νικολάου Φιλανθρωπηνών, το σημαντικότερο μεταβυζαντινό μοναστήρι των Ιωαννίνων με τις καταπληκτικές αγιογραφίες του σωζόμενου καθολικού του. Επτά αρχαίοι σοφοί (Απολλώνιος, Σόλων, Θουκυδίδης, Πλάτων, Πλούταρχος, Αριστοτέλης, Χίλων) φιγουράρουν στον νότιο εξωνάρθηκα, με μια επιγραφή να εξηγεί ότι μίλησαν με σοφία για την ύπαρξη του Χριστού, δηλαδή είναι κατά κάποιον τρόπο «πρόδρομοι» της διδασκαλίας του. Εντυπωσιακή –και μοναδική– είναι η ρεαλιστική απεικόνιση των βασανιστηρίων που υπέστησαν ορισμένοι άγιοι, η οποία αγγίζει τα όρια του σπλάτερ.
Το νησί φημίζεται και για κάτι ακόμα, που για μερικούς είναι τέχνη: τα τηγανητά βατραχοπόδαρα. Εδώ έρχονται όσοι τα θεωρούν εξαιρετικό μεζέ. Αυτόν τον μεζέ τον «σύστησαν» στους ντόπιους οι Ιταλοί στρατιώτες κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Όποιοι έχουν δοκιμάσει ισχυρίζονται ότι γευστικά θυμίζουν μπουτάκια άγριων πουλιών, κάτι που αδυνατώ να επιβεβαιώσω, παρά τις φιλότιμες προσπάθειες Γιαννιώτη φίλου να με πείσει να φάω έστω και μια μπουκιά. Αυτό που μπορώ να εγγυηθώ είναι η φρεσκάδα τους, αλλά, πιστέψτε με, δεν χρειάζονται λεπτομέρειες.
Προσωπικά, έχοντας μόνο δύο μέρες στη διάθεσή μου, θα άφηνα το αυτοκίνητο κλειδωμένο μέχρι την ώρα της αναχώρησης, υπάρχουν όμως κι εκείνοι που στις εκδρομές έχουν τη δυνατότητα να διαστέλλουν τον χρόνο. Σε αυτή την περίπτωση, λίγα χιλιόμετρα από τα Γιάννενα βρίσκεται ένα από τα ωραιότερα σπήλαια στον κόσμο, το σπήλαιο Περάματος, ένα τριώροφο παλάτι με 19 είδη σταλακτιτών και σταλαγμιτών, που ανακαλύφθηκε τυχαία το 1940, όταν οι κάτοικοι της περιοχής αναζητούσαν καταφύγιο από τους βομβαρδισμούς. Η διαδρομή διαρκεί 45 λεπτά και απαιτεί μια κάποια φυσική κατάσταση, καθώς περιλαμβάνει μπόλικα σκαλιά.
Το Μουσείο Κέρινων Ομοιωμάτων (Ελληνικής Ιστορίας) του Παύλου Βρέλλη στο Μπιζάνι είναι κι αυτό πόλος έλξης, θα πρότεινα ωστόσο να το αποφύγετε αν υπάρχουν μικρά παιδιά στην παρέα – εγώ ήμουν δεκατεσσάρων όταν πήγα και είχα φρικάρει εντελώς. Όσο για το Αρχαιολογικό Μουσείο, διά χειρός Άρη Κωνσταντινίδη, δίπλα στο πάρκο Λιθαρίτσια με την όμορφη θέα, αν τυχόν σας περισσέψει χρόνος, αξίζει να ρίξετε τουλάχιστον μια ματιά.
Τα Ιωάννινα δεν εξαντλούνται στην παλιά πόλη: το σύγχρονο κομμάτι τους είναι ζωντανό, ενδιαφέρον, με καλόγουστα μαγαζιά, ιστορικά δημόσια κτίρια αλλά και παλιά αρχοντικά που επιβιώνουν διάσπαρτα. Οι αποστάσεις καλύπτονται με τα πόδια, επιλογή που είναι σοφότερη δεδομένης της έλλειψης επαρκών θέσεων πάρκινγκ, που μπορεί σε περιόδους αιχμής να οδηγήσει στην απελπισία τον επισκέπτη. Αναζητήστε τοπικά προϊόντα –οι Ηπειρώτες είναι καλοφαγάδες–, απολαύστε το περπάτημα στη λίμνη, χαθείτε στα στενά του Κάστρου και των πέριξ αυτού και φροντίστε να έχετε μαζί σας μια καλή ομπρέλα, μάλλον θα χρειαστεί.
