ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΤΕΣΣΕΡΑ χρόνια ζω στο Εξωχώρι στη δυτική Μάνη, που βρίσκεται οκτώ χιλιόμετρα πάνω από την Καρδαμύλη, και δηλώνω «Ξεχωρίτισσα», αλλά έχω μείνει και σε άλλα χωριά τριγύρω παλιότερα. Γενικά, αρκετά από τα χωριά του δήμου είναι πολύ κοντά μεταξύ τους, οπότε νιώθεις ότι ζεις σε ένα μεγάλο χωριό, τουλάχιστον από την Πλάτσα μέχρι και το Εξωχώρι.
Τον Οκτώβριο κλείνω έντεκα χρόνια εδώ. Άφησα την Αθήνα και ήρθα μόνιμα το 2013 για να ασχοληθώ με τη ζωγραφική. Είναι από εδώ ο πατέρας μου και είχαμε σπίτι για τις διακοπές της οικογένειας. Εδώ με έφερε η επιθυμία να ζήσω στο χωριό και να ζωγραφίζω όλη μέρα!
Ήμουν στην Αθήνα πολλά χρόνια. Ανέβηκα από το Ηράκλειο, καθότι η μισή Κρητικιά, για σπουδές και ξέμεινα για δώδεκα χρόνια. Τα θετικά περισσεύουν! Η άμεση πρόσβαση στη φύση, στη θάλασσα και στο βουνό, καθώς η περιοχή συνδυάζει άψογα και τα δύο, είναι ίσως το πιο σημαντικό απ’ όλα.
Η Μάνη είναι ελιές και πέτρα, και αυτή η μυρωδιά από θυμάρι και φασκόμηλο. Έχει αυτό το σκούρο πράσινο από το κυπαρίσσι και τη γεύση από την αλμύρα της θάλασσας. Αν ήταν τραγούδι, θα ήταν μοιρολόι.
Έπειτα, οι ρυθμοί ζωής είναι διαφορετικοί. Φυσικά, αν κάποιος έχει μάθει να εργάζεται πολλές ώρες, όπου και να πάει το ίδιο μοτίβο θα αναπαράγει, αλλά δεν θα φάει δύο ώρες μέσα στο αυτοκίνητο στο πηγαινέλα στη δουλειά, ούτε θα ψάχνει μισή ώρα πάρκινγκ, ούτε θα στριμώχνεται με οποιονδήποτε τρόπο, οπουδήποτε. Υπάρχει άπλα.
Αυτό που βρίσκω επίσης εξαιρετικά θετικό είναι οι ευκαιρίες. Η επαρχία έχει πολλές ευκαιρίες, επιχειρηματικές, ανάπτυξης. Υπάρχουν τόσες ελλείψεις που μπορείς εύκολα να δεις το κενό στην αγορά, να δημιουργήσεις κάτι δικό σου και στη συνέχεια, εξίσου εύκολα, να δεις τα αποτελέσματα της προσπάθειάς σου!
Εμένα μου αρέσει και που γνωριζόμαστε όλοι μεταξύ μας. Πολλοί θα πουν «μικρό χωριό, κακό χωριό», κουτσομπολιά, ίντριγκες. Εμένα μ’ αρέσει αυτό. Θα χαιρετηθούμε στον δρόμο, θα αγκαλιαστούμε στο σούπερ μάρκετ, θα δω τα παιδιά της γειτονιάς να μεγαλώνουν όμορφα, θα πούμε τα νέα μας στη ρούγα. Εμένα αυτή η οικειότητα μ’ αρέσει.
Όσο για τα αρνητικά, δεν μπορώ να σκεφτώ κάτι που μου λείπει από την Αθήνα. Αν κάτι θελήσω κάποια στιγμή, σε 3,5 ώρες είμαι εκεί και μπορώ να το έχω. Επίσης, η Καλαμάτα, ως αστικό κέντρο, είναι πολύ κοντά.
Η Μάνη είναι ελιές και πέτρα, και αυτή η μυρωδιά από θυμάρι και φασκόμηλο. Έχει αυτό το σκούρο πράσινο από το κυπαρίσσι και τη γεύση από την αλμύρα της θάλασσας. Αν ήταν τραγούδι, θα ήταν μοιρολόι. Είναι τα ταλαιπωρημένα, κουρασμένα χέρια που ξέρουν πώς να ζυμώνουν το πιο νόστιμο ψωμί.
Η παραθαλάσσια διαδρομή από τον Άι-Δημήτρη προς Τραχήλα είναι όμορφη, ήσυχη και απολαυστική στο ηλιοβασίλεμα. Είναι λίγο μακριά από το Εξωχώρι, αλλά, όπως είπα και πιο πάνω, για μένα εδώ όλα είναι ένα χωριό. Όλα συνδέονται. Πολύ όμορφα είναι και στον ποδηλατόδρομο που συνδέει τη Στούπα με τη Σελίνιτσα, πάλι στο ηλιοβασίλεμα.
Η Σελίνιτσα ή, επίσημα, Άγιος Νικόλαος είναι το μοναδικό ψαροχώρι της περιοχής που ακόμα διατηρεί αυτήν τη γραφικότητα – δεν ξέρουμε για πόσο ακόμα βέβαια. Το πρωί οι ψαράδες ξεφορτώνουν τα δίχτυα και πουλάνε την πραμάτεια τους. Γύρω γύρω θα πιουν οι παλιοί τον πρωινό τους καφέ και θα σχολιάσουν τα τεκταινόμενα. Κυβερνήσεις θα ανέβουν, κυβερνήσεις θα πέσουν, προπονητές, αρχηγοί ομάδων, πρωθυπουργοί με το επιτελείο τους, δημοσιογράφοι, σχολιαστές παραθύρων, όλοι οι ρόλοι είναι εκεί και εναλλάσσονται.
Η Μάνη δεν είναι ο τόπος που κάποιος θα επισκεφθεί για τα αξιοθέατα. Η Μάνη είναι απλός τόπος, χωρίς στολίδια, χωρίς σάλτσες. Είναι αυτό ακριβώς που φαίνεται: η ιστορία της, οι διαυγείς της θάλασσες, οι ελαιώνες, τα ψηλά κυπαρίσσια, οι πύργοι, οι μεσαιωνικές βυζαντινές εκκλησίες, τα πέτρινα μονοπάτια και τα φαράγγια της. Αυτά τα εισπράττει κανείς όπου και να βρεθεί τριγύρω.
Με συναρπάζει που το μέρος αυτό είναι ιστορικό. Η περιοχή αναφέρεται ήδη από τον Παυσανία. Υπάρχει η αρχαία βασιλική οδός που ένωνε τη Σπάρτη με την Καρδαμύλη, 2.500 χρόνων μονοπάτι... Πόσες ιστορίες άραγε, πόσες σκέψεις απ’ όσους έχουν περπατήσει αυτήν τη διαδρομή!
Νιώθω περισσότερο την ανάγκη να διαφυλάξω τα μυστικά του τόπου μου. Τα τελευταία χρόνια βλέπω πολλά από αυτά να θυσιάζονται στον βωμό της εκμετάλλευσης είτε για τουριστική προβολή είτε για την προσωπική προβολή κάθε ανεύθυνου. Δεν χρειάζεται να τα ξέρουν όλα οι επισκέπτες για τον τόπο που επισκέπτονται. Θεωρώ πολύ σημαντικό να διαφυλαχθεί ειδικά ο φυσικός πλούτος κάθε τόπου. Ας μη γίνουν γνωστά όλα τα μέρη, ας μην είναι όλα προσβάσιμα σε όλους. Ας μείνουν τα μυστικά για τους ντόπιους, που μπορούν να τα προστατέψουν και να τα διαφυλάξουν.
Θέλω να μιλήσω για τις γυναίκες της Μάνης. Η αλήθεια είναι πως ένας σκληρός τόπος πλάθει σκληρούς ανθρώπους. Οι Μανιάτες έχουν αυτήν τη φήμη. Οι Μανιάτισσες, όμως, της γενιάς της γιαγιάς μου είναι το κάτι άλλο. Άκαμπτες. Δεν τους επιτρεπόταν να λυγίσουν. Ήταν πολυτέλεια να δείξουν αδυναμία. Η Μάνη ήταν φτωχός τόπος κι εκείνες έπρεπε να τα καταφέρουν, να μεγαλώσουν τα παιδιά, να φροντίσουν τους ηλικιωμένους, να πλύνουν στη σκάφη, να θρέψουν οικογένειες, να δουλέψουν στα χωράφια, στους κήπους, στο λιομάζωμα, στα ζωντανά, να κουβαλήσουν ξύλα, να μαζέψουν το σπίτι, να ζυμώσουν, να φροντίσουν για όλα. Δεν υπήρχε χρόνος για κάτι άλλο. Δεν ξέρω αν υπήρχε χρόνος για τρυφερότητα. Όχι για όλες.
Σήμερα βλέπω μια άλλη γενιά γυναικών εδώ που προσφέρει αυτή την τρυφερότητα απλόχερα. Η Γεωργία Σπανού από την εθελοντική ομάδα πολιτικής προστασίας της Γαίας, με έδρα τη Σελίνιτσα, πρωτοστατεί στη διαχείριση της ομάδας σε διασώσεις, πυροσβέσεις και ό,τι άλλο προκύψει εδώ στην περιοχή, ακούραστα, χρόνια τώρα, με μια αστείρευτη αγάπη προς τον συνάνθρωπο, με μια τεράστια αγκαλιά για όλους. Η Γεωργία με συγκινεί βαθιά για την τεράστια ανιδιοτέλεια με την οποία ζει και προσφέρει στον κόσμο.
Αν κάποιος που μένει στην Αθήνα σκέφτεσαι να φύγει, θα τον συμβούλευα να μην το πολυσκέφτεσαι. Η ζωή είναι πολύ μικρή και γεμάτη εκπλήξεις, όπου κι αν είσαι τελικά. Συνήθως βρισκόμαστε εγκλωβισμένοι σε διάφορες καταστάσεις στις οποίες οι ίδιοι βάζουμε τους εαυτούς μας, για να γκρινιάζουμε ότι είμαστε εγκλωβισμένοι, ενώ κατά βάθος μας αρέσει πολύ ο εγκλωβισμός.
Η συνήθεια είναι πολύ βολικό πράγμα και είναι δύσκολο να τη σπάσεις. Είναι βολικό το να βολεύεσαι, είναι ασφαλές, είναι γνώριμο. Το άγνωστο τρομάζει, όμως είναι γεμάτο εκπλήξεις· κάποιες ευχάριστες και κάποιες διαφορετικές απ’ αυτό που περιμέναμε. Είναι γεμάτο καινούργια γνώση. Έχει εξέλιξη. Έχει σασπένς. Έχει καινούργιους ανθρώπους. Κάποιοι θα μείνουν και κάποιοι θα προσπεράσουν. Κι εσύ κάπου θα βρεις να μείνεις, αλλιώς θα πας στο επόμενο.
Αυτοί είναι δυο διαφορετικοί δρόμοι. Και οι δυο είναι εντάξει, είτε πάρεις το κόκκινο χάπι, είτε πάρεις το μπλε. Δεν χρειάζεται να κάνουν όλοι ένα τέτοιο βήμα. Νιώθω ότι αυτό χρειάζεται να το πω. Κάποιοι είναι ευχαριστημένοι ή νιώθουν ασφαλείς εκεί που είναι, στην πραγματικότητα που έχουν φτιάξει, και αυτό είναι εντάξει. Νιώθω ότι τελευταία ο κόσμος έχει ενοχές που δεν φεύγει από την πόλη, ενώ στην πραγματικότητα δεν θέλει να φύγει. Φαντασιώνεται κάτι που δεν του ταιριάζει γιατί του παρουσιάζεται ως ιδανικό ή εξιδανικευμένο. Δεν ταιριάζει σε όλους η ζωή στο χωριό. Κάποιοι θέλουν πολυκοσμία, νυχτερινή ζωή, καυσαέριο και καριέρα, και αυτό είναι εντάξει!
