Ξεκίνησε σαν παιχνίδι, ένα βράδυ στο δίκτυο. Πρώτη φορά σκέφτηκα να φτιάξω μια λίστα με τις ταινίες που με διαμόρφωσαν. Ή τέλος πάντων με επηρέασαν αποφασιστικά. Δεν νομίζω ότι θεωρούνται όλες αριστουργήματα, αλλά στα μάτια μου είναι το Ιερόν Γκράαλ. Με συνεπήραν, με μάγεψαν και σε αυτές είδα για πρώτη φορά εκφρασμένα και ταξινομημένα πολλά πράγματα που ως τότε θεωρούσα ιδεοληψίες μου ή εκκεντρικότητές μου. Με βοήθησαν δηλαδή να υποστηρίξω την περίπτωσή μου κι έτσι να βρω τη θέση μου στον κόσμο. Συνήθως είναι η ίδια η ζωή που κάνει αυτή τη δουλειά. Σε φέρνει στα ίσια σου. Με ένα καλάμι σε οδηγεί να μη χάσεις το δρόμο, όπως τις γαλοπούλες ο πλανόδιος. Δια της πικρής εμπειρίας σού δείχνει πού έχει κοτρώνα, και πού γκρεμό. Πού έχει μέλι και πού ξύδι. Επειδή όμως προτεραιότητά της είναι ο ίδιος της ο εαυτός, η ζωή δεν κατατρίβεται με λεπτομέρειες. Προχωρεί και αλλάζει, δίχως να κοιτάζει τη δική σου μελαγχολία. Ενώ οι ταινίες (όπως και τα βιβλία, όπως κι η Τέχνη), ασχολούνται με τη μελαγχολία σου. Την εκζήτηση της ψυχής σου. Ασχολούνται με τις λεπτομέρειες, τα έκκεντρα, τα βύθια, τα αποσιωπημένα και τα αταξινόμητα.
Για να μη πολυλογώ, αυτή είναι η λίστα μου. Απο τη μέρα που την έκανα έχουν αλλάξει αρκετά πράγματα (θα προσθετα αρκετές ταινίες, θα αφαιρούσα δυο-τρεις. Αλλά δεν πειράζει.
The Passenger του Μικελάντζελο Αντονιόνι
Μου έμαθε ότι μπορείς πάντα να φεύγεις.
Ακόμα κι από τον εαυτό σου.
Οτι έχει πλάκα να πετάς την παλιά σου ζωή σαν το πουκάμισο. Ηττοπαθές, απελπισμένο, αλλά καλύτερο από τον μικροαστισμό.
Χάρη σε αυτό έγινα δημοσιογράφος.
Andrei Rublev του Αντρέι Ταρκόφσκι
Η ασκητική αυτάρκεια της τέχνης.
Πώς η σάρκα γίνεται πνεύμα μέσα από την αφοσιωμένη δουλειά
και την απόσταση από το σύρσιμο της καθημερινότητας.
Ολος ο Σολωμός κι ο Κάλβος είναι εδώ.
L'Eclisse του Μικελάντζελο Αντονιόνι
Η μαγεία των πολεων.
Πώς γίνονται συναισθηματικές φωλιές, ειδικά για εκείνους που το'καψαν το σπίτι τους. Στην ταινία αυτή, δεν παίζει η Βίτι κι ο Ντελόν -παίζει η Ρώμη (περισσότερο κι απ' το Roma, του Φελίνι). Μεσα από αυτή την ταινία αγάπησα την Αθήνα!
Amarcord του Φεντερίκο Φελλίνι
Το ποίημα του επαρχιωτισμού.
Αυτό που αργότερα έκανε νιανιά ο Τορνατόρε στο Cinema Paradiso. Πρώτη φορά κατάλαβα ότι τα παιδικά μου χρόνια στο νησί είναι ένα γλυκό πηγάδι.
L'Argent του Ρομπέρτ Μπρεσσόν
Η πρώτη ταινία του Μπρεσσόν που είδα. Κεραυνός. Η αυστηρότητα της φόρμας, τα μαγικά κενά, η σιγαλιά, η ωμότητα των πραγμάτων, η απόλυτη αντι-δραματικότητα. Με έκανε να νοιώσω γελοίος για τον (έμφυτο) μελοδραματισμό μου, και χάρη σε αυτή την ταινία (και τις υπόλοιπες του Μπρεσσόν) κάπως τον μετρίασα.
Ευδοκία του Αλέξη Δαμιανού
Ενας πόνος στο στομάχι που έιναι καύλα και σκόνη, Νυν απολύεις τον δούλο σου Δέσποτα, το «στρώμα που είναι ζεστό από το κρίμα», η φόδρα της Ελληνικότητας. Κατάλαβα κι αγάπησα τους λαικούς ανθρώπους μέσα από τον Δαμιανό -ούτε μέσα από τα τραγούδια ούτε μέσα από τα πεζοδρόμια.
Νύχτες με πανσέληνο του Ερίκ Ρομέρ
Χμ, είπα, όταν την είδα (ο πρώτος μου Ρομέρ):
«Τελικά αυτό είναι ο έρωτας: ένα μπέρδεμα! Μεγάλες εικόνες, μικρή πραγματικότητα. Τα φτιάχνω, τα φτιάχνεις, τα φτιάχνει.
Μια γλυκειά κι αγχωτική μανούρα»
(ευτυχώς διαψέυστηκα)
Μαύρα μάτια του Νικήτα Μιχάλκωφ
Εδώ ο Μαστρογιάνι μού θύμισε (μάλλον κατέταξε) τον πατέρα μου. Που ήταν γλετζές, καλωσυνάτος και λιγάκι ανεύθυνος. Κατάλαβα! Και ταυτίστηκα κι εγώ. Η ζωή είναι κρασί, ταξίδια, έρωτας - να κάνεις το πάν για λίγες στιγμές απόλυτης ξεγνοιασιάς, χωρίς καθόλου το βάρος της συνείδησης. (Μ' αρεσει πολύ ο Μιχάλκωφ, ενώ δεν είναι ιδιοφυής )
Το μυστικό μου λουλούδι του Pedro Amodovar
Σαν χάδι αυτή η ταινία, μου έμαθε ότι η κατάθλιψη του έρωτα είναι κάτι φυσικό, είναι ένας δρόμος που όλοι τον περνάνε. Μου το είπε με τρόπο απλό, τον τρόπο της φιλενάδας, και εκτίμησα ότι νοιάζεται για μένα, χωρίς να θέλει να αποδείξει κάτι για τον εαυτό της.
Αυτό είναι το μεγαλείο του Αλμοδοβάρ:
αγαπάει τους θεατές του, σε βαθμό αυτοθυσίας.
Φάννυ και Αλέξανδρος του Ingmar Bergman
Καλωσύνη, αξιοπρέπεια, δουλειά, ανοχή.
Δεν ξέρω άλλο έργο του σινεμά που να πλησιάζει τόσο τη μορφη Διαθήκης όσο αυτό.
Τα λέει όλα.
Τα κατόρθωσε όλα.
Όταν το είδα, είπα:
Όλα μπορεί να τα κάνει ο άνθρωπος.
Ήσυχες μέρες στο Κλισύ του Jens Jørgen Thorsen
Η μπίτνικη ασυδοσία και πειραματισμός σε μορφή σινεμά. Με φρέσκο το On the Road στα κύταρα και τις σεξουαλικές κραιπάλες του Μίλερ, αυτό το φιλμ συνόψισε εκείνη τη στιγμή την απληστία μου για ζωή. Να τα δοκιμάζεις όλα, να μη κωλώνεις να τα δοκιμάζεις όλα.
Και στο τέλος να κάνεις μόνο εκείνο που σου αρέσει.
L' Atalante του Jean Vigo
Θαύμασα τοσο την ποιητική αναρχία του Vigo σε αυτό το φιλμ που για ένα διάστημα όλα μού φαινόντουσαν ξενέρωτα και μικροαστικά. Είχα γουρλώσει τα μάτια στην Ταινιοθήκη της Κανάρη, δεν είχα ξαναδεί τέτοια αληθινή, «τυχοδιωκτική» ιδιοφυία πριν -θύμιζε Ρεμπώ, αλλά και με το γερό κόκκαλο του Ρενουάρ, ένα θεότρελο αγόρι, βαθύτατα ρομαντικό και μποέμικο. Δεν έχω ξαναβρεθει σε τέτοιο κινηματογραφικό Κέντρο Διερχομένων! (Κι ερωτεύτηκα εδώ δια βίου τον Mισελ Σιμόν, που το πάιξιμο του στο Boudu saved from Drowning είναι τοσο ξεκαρδιστικό και εύθυμο όσο 10 Μαρξ μαζί)
Δαμάζοντας τα κύμματα του Λαρς φον Τρίερ
Ώστε και οι μοντέρνοι προσεύχονται, και οι απελπισμένοι πιστεύουν. Ισως να είναι και οι τελευταίοι που το κάνουν.
Αυτοί που τα έιδαν όλα είναι οι νέοι αγνοί, οι νέοι αθώοι.
(Εκτιμώ πολύ τον Τρίερ, ακόμα και όταν αποτυγχάνει.)
Η Αλίκη στις πόλεις του Wim Wenders
Η ελεγεία της περιπλάνησης, που αργότερα πήρε διαστάσεις μυθικές στο έργο του Βέντερς. Εδώ με πιάνει περισσότερο , επειδή ακόμα δεν έχει μεγαλοπιαστεί. Μόλις είδα την ταινία, μπήκα στο τρένο κι έφυγα για την Ευρώπη. Ειχα 10 χιλιάδες δραχμές στη τσέπη -μόνο. ΄Εκανα ότο στοπ. Και γύρισα με δανεικά από την πρεσβεία της Ρωμης. Δεν ξέρω αν είναι καλή, έχω να την δω από τότε. Πάντως έριξε μπετά μέσα μου.
Ταξίδι στο Τόκυο του Γιασουχίρο Όζου
Άλλα θεοφάνεια! Ο,τι νόμιζα ωραίο, μπήκε σε νέα προοπτική μετά την προβολή του Τοκυο Μονογκατάρι (πάλι στην Ταινιοθήκη). Το δίδαγμα της απλότητας, και κυρίως της ευγένειας στις κινήσεις (της κάμερας και των ανθρώπων -πράγμα που έιναι το ίδιο!) διατρέχει ολόκληρο το έργο του Οζου, αλλά εδώ μοιάζει με φράσεις από τη Βίβλο.
Ήταν ένας τραγουδιστής κότσυφας του Όταρ Ιοσελιάνι
Τζαζ της ανατολικής Ευρώπης. Μαζί με το Pastorale, αυτή η ταινία μού διδαξε ένα νέο είδος ελευθερίας και συμπεριφοράς, λίγο ταπεινής αλλά απολαυστικής, την ησυχία και χαρά που βρίσκει κανείς όταν σηκώνει ξέγνοιαστα τους ώμους και φεύγει από τον στίβο και την παλαίστρα. «Απέτυχες; Δες το κι αλλιώς! Δεν έκανες γι αυτό. Να είσαι ευγνώμων, διότι τώρα ίσως κατορθώσεις αυτό που σου ταιριάζει» -αυτό ήταν το δίδαγμα του Ιοσελιάνι, με βοήθησε πολύ σε πολλά λούκια.
A woman under the influence του John Cassavetes
Αν έχεις μεγαλώσει σε σπίτι προβληματικό,
αυτή η ταινία είναι το πιο ενοχλητικό πράγμα που υπάρχει.
Η τρέλα, η βία, τα δάκρυα της συμβίωσης,
η οικογένεια ως πεδιο μάχης.
Εδώ ερωτεύτηκα την Τζίνα Ρόουλαντς.
Μου έμαθε ότι είσαι όμορφος όταν δεν
σε επηρρεάζει το γεγονός ότι είσαι.
Ran του Akiro Kurosawa
Θαυμάζω αυτό το φιλμ όπως θαυμάζεις έναν πίνακα του Γκόγια
ή του Ρέμπραντ. Είναι ολικό, απόλυτο, τέλειο.
Το ξαναβλέπω συχνά.
Μου δίνει δύναμη να ζήσω.
Οι δεσποινίδες του Βίλκο του Αντρέι Βάιντα
΄Οσο κανένα άλλο, αυτό το φιλμ με έκανε να καταλάβω την παροδικότητα της ζωής, πόσο μάταια είναι όλα -έρωτες, νεότητα, σπίτια, δουλειές και δόξες. Είμαι ο μόνος που το θεωρεί αριστούργημα, νομιζω. Η πιο πετυχημένη μείξη γλυκού και πικρού που ξέρω. Οι ηθοποιοί του είναι σαν οικεία μου πρόσωπα - τα σκέφτομαι σα να εχω ζήσει κάποτε μαζί τους, δεν υπερβάλλω.
Grey Gardens των αδερφών Albert and David Maysles
Η δόξα της εκκεντρικότητας.
Μετά από αυτό, όλα επιτρέπονται στην συμπεριφορά.
Αρκεί να έχουν class εν τη παραφροσύνη τους.
(Ανέκαθεν μου άρεσαν τα παραδείσια πουλιά.)
All that jazz του Bob Fosse
΄Ημουν φοιτητής και πρώτη φορά είδα ότι μπορείς να τραγουδάς και να χορεύεις για κάτι ζοφερό. Ακόμα περισσότερο: συμφώνησα ότι αυτός είναι ο καλύτερος τρόπος για να το φιλοσοφείς
Flesh του Paul Morissey
Είναι το πρώτο φιλμ που με έπεισε ότι οι ανορθογραφίες και οι επιπολαιότητες είναι σημαντικές χειρονομίες. Με έκανε να σιχαθώ για ένα φεγγάρι την Μαργκερίτ Γιουρσενάρ! Με έμαθε ότι πολλά μοντέρνα πράγματα λέγονται χωρίς να λέγονται.
Songs of the second floor του Roy Andersson
Μου άλλαξε την αισθητική αντίληψη. Ο μοντέρνος Vermeer. Το γήρας της Ευρώπης. Κατάλαβα ότι είμαστε οι τελευταίοι κρίκοι μιας κουρασμένης, γερασμένης Δύσης. Με συμβίβασε με τη μελαγχολία μου
Walkabout του Nicolas Roeg
Εις επίρρωσιν του ανωτέρω. Και η μαγεία που ασκεί έκτοτε η αυστραλιανή έρημος πάνω μου. (Μέγιστο φιλμ, το λατρεύω)
Carnival of the souls του Herk Harvey
Τι ωραίο να έχεις ταλέντο και να μη νοιάζεσαι καθόλου να το εκμεταλλευτείς! Ένα b-movie φτιαγμένο με υλικά πολυτελείας. Είναι πολύ γοητευτικοί οι σημαντικοι άνθρωποι που δεν παίρνουν καθόλου τον εαυτό τους στα σοβαρά
Female Troubles του John Waters
Η Ντιβάιν στα καλύτερά της. Αυτή η ταινία έιναι το Πανεπιστήμιο του camp.΄Εχει και dada και fluxus και body performance και Βέγγο. Τοσο εξωφρενικό, τόσο οικείο. Τα τέρατα είμαστε εμείς, είναι η θεία μας η Παυλίνα!
Επιφώτιση Του Κριστόφ Ζανούσι
Μετά από αυτό, άρχισα να τρέχω στο ΄Αγιο ΄Ορος, να διαβάζω πιο συστηματικά, να ψάχνομαι χωρίς αυτό να το θεωρώ προσωπική αναπηρία. Η πιο χρήσιμη και τίμια κουλτουριάρικη ταινία που έχω δει
Winter Light του Ingmar Bergman
Η πιο ερμητική και ειλικρινής ταινία του Μπέργκμαν, η στιγμη της αμφιβολίας, η στιγμή της προσευχής μπροστά σε ένα άδειο τοίχο! Μεγάλα κουράγια χρειάζονται για να φτιάξεις κάτι τέτοιο.΄Οποιος όμως εκτίθεται και λέει την αλήθεια, ακόμα κι αν η αλήθεια είναι φριχτή, λέει κάτι καλό.
The Passion of Joan of Arc του Carl Theodor Dreyer
Η κορυφαία μου ταινία.
Θα την αδικήσω αν μιλήσω βιαστικά.
Είναι το πιο μεγαλειώδες πράγμα που έχω δει στο σινεμά.
Αν έπρεπε όλα να καούν και να σώσω κάτι,
θα ήταν η αποκατεστημένη κόπια της Criterion Collection
(αν και θα προσπαθούσα να κρύψω
καπου και το Eπάγγελμα Ρεπόρτερ!)
