«H γυναίκα των δακρύων»: Μια εξαιρετική πολιτική αλληγορία από τη Γουατεμάλα

«H γυναίκα των δακρύων»: Μια εξαιρετική πολιτική αλληγορία από τη Γουατεμάλα Facebook Twitter
Η Άλμα είναι Μάγια (Mayan), όπως και η εντυπωσιακή ηθοποιός που την υποδύεται, η Μαρία Μερσέντες Κορόι.
0

«Ο λαός για τους αντάρτες είναι ό,τι το νερό για τα ψάρια. Αν θες να ξεφορτωθείς τα ψάρια, πρέπει πρώτα να ξεφορτωθείς το νερό» υποστηρίζει ο στρατηγός Ενρίκε Μοντεβέρδε σε ένα από τα μότο εκκαθάρισης που τον οδηγούν σε δίκη για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξε δεκαετίες νωρίτερα, στην πολιτική αλληγορία του Χαϊρό Μπουσταμάντε, Η γυναίκα των δακρύων.

Ο χαρακτήρας βασίζεται στον μιλιταριστή και Πρόεδρο της Γουατεμάλας για μια διετία ‒και ενώ μαινόταν ο εμφύλιος πόλεμος στη χώρα‒ Εφρέν Ρίος Μοντ, τον παράφρονα ηγέτη με τις πλάτες των ΗΠΑ και του Ισραήλ, που κρατούσε στο ένα χέρι τη Βίβλο και στο άλλο το μυδραλιοβόλο, ξεπαστρεύοντας αυτόχθονες και διώκοντας αντιφρονούντες, ώσπου να ανατραπεί σε ένα μπαράζ από πραξικοπήματα. Ο εμφύλιος υπήρξε ισοπεδωτικός για μια χώρα που δεν αποτέλεσε εξαίρεση στη βασανισμένη Λατινική Αμερική του δεύτερου μισού του εικοστού αιώνα: περισσότεροι από 500.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 50.000 «εξαφανίστηκαν» και ολόκληρες φυλές άγγιξαν τα όρια του αφανισμού.

Μεταφράζοντας την πραγματική φρίκη που προκάλεσε ο Μοντ σε μια παραβολή με στοιχεία του φανταστικού, ο σκηνοθέτης του Tremors μεταμφιέζει ελάχιστα την ταυτότητα του δράστη, ωστόσο τον υποβιβάζει σε ένα ανθρωπάκι που κρύβεται από την αλήθεια και τον κόσμο, σκιά της εξουσίας που κάποτε ασκούσε με φονική αυταπάρνηση, απομονωμένο και απειλούμενο από το βεβαρημένο παρελθόν και τη λαϊκή κατακραυγή.

Κλειδαμπαρωμένος στο σπίτι του, ο πρώην ισχυρός άνδρας περιμένει, παρέα με συνεργάτες και συγγενείς, καπνίζοντας σε ασήκωτο κλίμα, την ίδια ώρα που, σε ένα διπλανό δωμάτιο, η σύζυγος, η κόρη, η εγγονή του και άλλες γυναίκες προσεύχονται για να ξορκίσουν το κακό, καλώντας πνεύματα, σαν να μοιρολογούν.

Eίναι βασικά μια δραματική ταινία με σαφώς πολιτικό προσανατολισμό, που ενσωματώνει το μεταφυσικό για να τονίσει τη φρίκη διά της υποβολής, όχι για να την εκβιάσει μέσω αχρείαστης, κουραστικής υπερβολής.

Η σκηνή της δίκης είναι συνοπτική και αντιπαραβάλλει τη μαρτυρία μιας γηραιάς εκπροσώπου της φυλής Ιξίλ των Μάγια, η οποία, αφού μιλά αποκλειστικά στη διάλεκτό της, αποκαλύπτει το πρόσωπό της για να ζητήσει από τη δικαστή την παραδειγματική τιμωρία του αυτουργού ώστε να δικαιωθούν οι νεκροί, με τη στεγνή ολοκλήρωση της κατάθεσης του κατηγορούμενου στρατηγού, που υποτίθεται πως είναι άρρωστος και έχει μεταφερθεί στο έδρανο από το νοσοκομείο. Ο Μοντεβέρδε καταδικάζεται για τη γενοκτονία και αναμένει την έφεση, ακούγοντας ανέκφραστος την ανατροπή της αρχικής καταδίκης του σε αναγκαστικό κατ' οίκον περιορισμό, αφού πρώτα αντιμετωπίζει την οργή του πλήθους σε κάθε του μετακίνηση.

Δείχνει αμετανόητος, χαλυβδωμένος πίσω από το μεγάλο ψέμα της δράσης του και η σύζυγός του τον στηρίζει, ενώ η προοδευτική κόρη του, η οποία τον συντροφεύει μαζί με την εγγονή στη δύσκολη δοκιμασία, σταδιακά αποκαλύπτει διαφορά απόψεων με τη μητέρα της. Λίγο πριν από την απόφαση της δίκης, μια πιεστική ρεπόρτερ τη ρωτά για τον σύζυγό της, ο οποίος έχει εξαφανιστεί μυστηριωδώς, αλλά εκείνη, περισσότερο θλιμμένη παρά ενοχλημένη, δεν απαντά.

Σε ένα εμφανώς πατριαρχικό περιβάλλον διαχωρισμού (θεωρούν τις Ινδιάνες ιθαγενείς αμόρφωτες πόρνες που εκλιπαρούν για μια δουλίτσα καθαρίστριας), η σύζυγος του στρατηγού ανήκει στο παλιό στρατόπεδο των συμβιβασμένων γυναικών που έχουν αφομοιώσει το παραμύθι και το διαιωνίζουν, τελώντας σε συνεχή άρνηση ‒ σε μια επίθεση, όπου πετούν στην οικογένεια αίμα αγελάδας, ανησυχεί κυρίως για το αν χάθηκαν ή χάλασαν τα σκουλαρίκια της μέσα στον γενικό χαμό!

Από το παράθυρό του ο Μοντεβέρδε κρυφοκοιτάζει τους διαδηλωτές που διαμαρτύρονται έξω από το σπίτι και διακρίνει τη μορφή μιας νέας γυναίκας με επίμονο βλέμμα. Λίγο αργότερα, η λευκοφορεμένη Άλμα θα χτυπήσει την πόρτα και θα προσληφθεί ως οικιακή βοηθός της Βαλεριάνα που μπορεί και να είναι εξώγαμη κόρη του στρατηγού, αν και κανείς δεν έχει τολμήσει να τον ρωτήσει ευθέως για το συγκεκριμένο θέμα.

«H γυναίκα των δακρύων»: Μια εξαιρετική πολιτική αλληγορία από τη Γουατεμάλα Facebook Twitter
Περιφερόμενο φάντασμα με πολλές και διαφορετικές παραλλαγές και ερμηνείες ανά τους αιώνες, η καταλυτική Κλαίουσα του Μπουσταμάντε είναι μια αθόρυβη Νέμεση

Η Άλμα είναι Μάγια (Mayan), όπως και η εντυπωσιακή ηθοποιός που την υποδύεται, η Μαρία Μερσέντες Κορόι, και η παρουσία της στο φρουρούμενο σπίτι φανερώνει ένα οξύμωρο: προέρχεται από τον λαό που επλήγη βάναυσα από τον εργοδότη της, κάτι που θα έπρεπε να απασχολεί αυτήν κι εκείνον εξίσου. Ως παραδουλεύτρα όμως, δεν ξενίζει, αφού είναι φυσικό, εδώ και πολλές γενιές, οι ιθαγενείς να υπηρετούν τους αφεντάδες, ακόμη κι αν αυτοί τους εξολοθρεύουν, δείχνοντάς τους ακριβώς πόσο τους υπολογίζουν.

Σαν αερικό ή, μάλλον, σαν αινιγματική νεράιδα, η Άλμα, που έχει χάσει τα παιδιά της, όπως ομολογεί χωρίς έκφραση πόνου, φέρει τον θρύλο της Llorona, της γυναίκας που κλαίει, θρηνώντας τα παιδιά που σκότωσε με τα ίδια της τα χέρια πριν αυτοκτονήσει ‒ ειδεχθής πράξη-ταμπού που δεν της επιτρέπει να τα συνοδεύσει στην άλλη ζωή.

Περιφερόμενο φάντασμα με πολλές και διαφορετικές παραλλαγές και ερμηνείες ανά τους αιώνες, η καταλυτική Κλαίουσα του Μπουσταμάντε είναι μια αθόρυβη Νέμεση, που σαν τον διάβολο μπαίνει στον οίκο του υποψήφιου θύματος με την άδειά του και γρήγορα ξεδιπλώνει τα υγρά χαρακτηριστικά που την καθορίζουν, διατηρώντας το παρθενικό της παρουσιαστικό, σαν απαρασάλευτη ψυχή που διασχίζει τον ωκεανό του χρόνου.

Η πισίνα είναι το φυσικό της καταφύγιο, συνοδεύει ένα βατράχι στο σπίτι, μαθαίνει στη μικρή της οικογένειας (με την οποία αμέσως πιάνει φιλία) να κρατάει την αναπνοή της πολλή ώρα μέσα στο νερό και διαβρώνει τους τοίχους με υγρασία ‒ αυτή η αόρατη αίσθηση της αργής αρρώστιας.

Αφού έχει προηγηθεί μια σκηνή στο ξεκίνημα της ταινίας όπου ο Μοντεβέρδε νομίζει πως ακούει γυναικείο κλάμα μέσα στη νύχτα, ξυπνά θορυβημένος και πυροβολεί στα τυφλά, ο έντομος (πλέον) δικτάτορας διαισθάνεται την υπαρκτή απειλή στο πρόσωπο της Άλμα και είναι σίγουρος πως έχει έρθει για να τον τιμωρήσει εξ ονόματος όλων των θυμάτων του. Στο χαμένο μυαλό του αναγνωρίζει την ενοχή του, χωρίς φυσικά να την παραδέχεται, με την ανάσα της τιμωρίας να τον πλησιάζει σαν επιθανάτια προειδοποίηση.

Η κόρη του απομακρύνεται όσο εξελίσσεται η πλοκή: ο αρχικός σκεπτικισμός της παραχωρεί τη θέση του στη βάσιμη υποψία πως έχει μπροστά της, και μάλιστα στη ζωή της, έναν εγκληματία που ενδέχεται μάλιστα να αθωωθεί. Ο πιο ενδιαφέρων χαρακτήρας είναι εκείνος της συζύγου του Μοντεβέρδε. Μέσα από μια σειρά ονείρων, ο τοίχος που έχει χτίσει τόσες δεκαετίες γκρεμίζεται. Το υποσυνείδητό της την καταδιώκει και η ηθική επαναφορά σωματοποιείται στην καλύτερη σκηνή του έργου.

«H γυναίκα των δακρύων»: Μια εξαιρετική πολιτική αλληγορία από τη Γουατεμάλα Facebook Twitter
Δεν θα μπορούσε να υπάρχει βαθύτερο χάσμα ανάμεσα σε τόσο παρεμφερείς ταινίες πρόσφατης παραγωγής, όσο μεταξύ της «Γυναίκας των Δακρύων» και της «Κατάρας της Γιορόνα», του αμερικανικού horror χαμηλού προϋπολογισμού σε παραγωγή Τζέιμς Γουάν.

Δεν θα μπορούσε να υπάρχει βαθύτερο χάσμα ανάμεσα σε τόσο παρεμφερείς ταινίες πρόσφατης παραγωγής, όσο μεταξύ της Γυναίκας των Δακρύων, που προβλήθηκε στα Φεστιβάλ Βενετίας, Σαν Σεμπαστιάν και Τορόντο, και της Κατάρας της Γιορόνα, του αμερικανικού horror χαμηλού προϋπολογισμού σε παραγωγή Τζέιμς Γουάν ‒ιδρυτή του Conjuring «πολυκαταστήματος»‒ και σκηνοθεσία Μάικλ Τσάβες, που βγήκε στις αίθουσες τον Απρίλιο του 2019. Βασισμένο στον ίδιο μύθο, το εμπορικά επιτυχημένο τρενάκι τρόμου ακολουθεί το προδιαγεγραμμένο πρωτόκολλο οπτικοακουστικών τιναγμάτων για φτηνές συγκινήσεις του πρώτου Σαββατοκύριακου στο box office σε μια δοκιμασμένη συνταγή της άψυχης μηχανής που περιλαμβάνει δοξασίες και τις ανακατεύει στο μίξερ της απρόσωπης φοβέρας.

Η Γιορόνα του Μπουσταμάντε δεν έχει τίποτα να φοβηθεί στην επικείμενη σύγκριση ‒ δεν μιλάμε καν για σύγχυση. Είναι βασικά μια δραματική ταινία με σαφώς πολιτικό προσανατολισμό, που ενσωματώνει το μεταφυσικό για να τονίσει τη φρίκη διά της υποβολής, όχι για να την εκβιάσει μέσω αχρείαστης, κουραστικής υπερβολής. Η κάμερα του σκηνοθέτη από τη Γουατεμάλα κινείται αργά, συχνά σπάζοντας το στατικό πλάνο με διακριτικά zoom in και zoom out, αξιοποιεί σινεμασκόπ τα διαστήματα της μεγαλοαστικής κατοικίας, τοποθετώντας τους χαρακτήρες σαν φιγούρες σε περιττό χώρο, σαν να βρίσκονται σε νοικιασμένο σπίτι, επισκέπτες που απειλούνται με έξωση, παρά νοικοκύρηδες που στενοχωριούνται πραγματικά γιατί θα παρατήσουν το βιος τους.

Η δραματική απειλή δεν υλοποιείται πάντα αποτελεσματικά. Υπάρχουν στιγμές που περιμένεις ένταση που δεν έρχεται, ίσως γιατί ο Μπουσταμάντε, που σίγουρα δεν φιλοδοξεί να ακολουθήσει την τρέχουσα σχολή του εμπορικού horror, έχει τη διατύπωση της δικαιοσύνης στο επίκεντρο της ιστορίας του και δεν διαθέτει ακόμη τα ακονισμένα αφηγηματικά εργαλεία που έκαναν, για παράδειγμα, τον Ντενί Βιλνέβ να ξεχωρίσει, ακόμη και πριν από τις ακριβές αλληγορίες του, όπως το αριστουργηματικό Μέσα από τις φλόγες (Incendies).

Ωστόσο, η Γυναίκα των Δακρύων λειτουργεί και με το παραπάνω. Δικαιώνει επάξια το συλλογικό αίτημα για την προβολή ενός σημαντικότατου ζητήματος με καλλιτεχνικούς όρους και χρησιμοποιεί σκεπτόμενα και ελεγχόμενα το είδος της φρίκης, με τη μυθική ηρωίδα να προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις και όχι να τις προκαταλαμβάνει.

 

Η «Γυναίκα των Δακρύων» κάνει πανελλήνια πρεμιέρα στη streaming πλατφόρμα του Cinobo στις 23 Φεβρουαρίου.

Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.

Το νέο τεύχος της LiFO δωρεάν στην πόρτα σας με ένα κλικ.

Οθόνες
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

«I love Lucy»: Οργή, αλκοόλ, χρήμα, ξύλο και απιστίες πίσω από το πιο διάσημο οικογενειακό σόου του κόσμου

Σαν σήμερα / Λουσίλ Μπολ: Η πιο αξιολάτρευτη νοικοκυρά της Αμερικής ήταν μια απάτη

Σαν σήμερα το 1989 πεθαίνει η Αμερικανίδα ηθοποιός Λουσίλ Μπολ, πρωταγωνίστρια της διάσημης τηλεοπτικής σειράς «I love Lucy». Αν και λατρεύτηκε από εκατομμύρια τηλεθεατές, η πραγματικότητα πίσω από το «Καλύτερο τηλεοπτικό σόου όλων των εποχών» ήταν γεμάτη βία, αλκοόλ και απιστίες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Η «Εκδίκηση των Σιθ» έγινε 20 χρονών και επιστρέφει στους κινηματογράφους

Οθόνες / Η «Εκδίκηση των Σιθ» έγινε 20 χρονών και επιστρέφει στους κινηματογράφους

Το κλείσιμο μιας τριλογίας «Star Wars» που λοιδορήθηκε, για να επανεκτιμηθεί μερικώς όταν η νεότερη έπεσε θύμα των γενικευμένων culture wars και των ελάχιστων φιλοδοξιών της, επανεμφανίζεται στα σινεμά με αφορμή την επέτειο 20 χρόνων από την κυκλοφορία της.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Daily / Your Friends & Neighbors: Και ο πλούσιος λευκός πενηντάρης έχει ψυχή

Ο Τζον Χαμ υποδύεται τον επιτυχημένο επενδυτή που χάνει ξαφνικά το έδαφος κάτω από τα πόδια του σ΄αυτή την εκλεκτικά διασκεδαστική, κατά τόπους δραματική και συχνά διεισδυτική σάτιρα ηθών της πλουτοκρατικής ελίτ.
ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΟΛΙΤΑΚΗΣ
Κωστής Χαραμουντάνης: «Για να κάνω σινεμά μένω ακόμα στο πατρικό μου»

Κωστής Χαραμουντάνης / Κωστής Χαραμουντάνης: «Για να κάνω σινεμά μένω ακόμα στο πατρικό μου»

Ο 31χρονος σκηνοθέτης νιώθει πως ενηλικιώθηκε μαζί με την πρώτη του βραβευμένη ταινία, «Κιούκα: Πριν το τέλος του καλοκαιριού», κινηματογραφεί τις αναμνήσεις του και είναι μία από τις πιο μεγάλες ελπίδες του ελληνικού κινηματογράφου.
M. HULOT
«Το γυναικείο σώμα είναι το πρώτο που προσπαθεί να ελέγξει κάθε εξουσία»

Thalia Mavros / «Το γυναικείο σώμα είναι το πρώτο που προσπαθεί να ελέγξει κάθε εξουσία»

Η διεθνώς βραβευμένη παραγωγός και σκηνοθέτις Thalia Mavros μιλά στη LIFO για τη νέα πραγματικότητα που διαμορφώνει η «αυτοκρατορία» του Τραμπ, καθώς και για τη θέση της γυναίκας σε έναν κόσμο που αλλάζει - και όχι προς το καλύτερο.
M. HULOT
«The last of us» - S02 : Να δεις τι σου 'χω για μετά

Οθόνες / «The last of us» - S02 : Να δεις τι σου 'χω για μετά

Το πρώτο επεισόδιο της δεύτερης σεζόν της αγαπημένης σειράς του HBO λειτουργεί ως εισαγωγή, συστήνοντας νέους χαρακτήρες, το περιβάλλον της δράσης, τη σχέση των παλιών χαρακτήρων με αυτό αλλά και μεταξύ τους.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
«Κρίστοφερ Νόλαν, σε εκλιπαρώ, μην κάνεις την Οδύσσεια ‘σύγχρονη’»

Οθόνες / «Κρίστοφερ Νόλαν, σε εκλιπαρώ, μην κάνεις την Οδύσσεια σύγχρονη»

Ο επιφανής μελετητής του Ομήρου και διευθυντής του New York Times Review of Books, Ντάνιελ Μέντελσον, περιγράφει στην εφημερίδα Telegraph τους τρεις βασικούς κανόνες που ελπίζει να τηρηθούν κατά τη μεταφορά της «Οδύσσειας» στη μεγάλη οθόνη.
THE LIFO TEAM
Movies

Οθόνες / Μια ταινία για τον Bloody Hawκ και άλλοι 8 λόγοι για να πάτε σινεμά

Αυτή την εβδομάδα έχουν την τιμητική τους τα κατασκοπικά θρίλερ, παίζει η επανέκδοση του Delicatessen και ένα ντοκιμαντέρ για τον δημοφιλή ράπερ που δεν απευθύνεται μόνο στο fan base του — όχι άλλο Minecraft.
THE LIFO TEAM
«Οι περισσότεροι κινηματογράφοι στην Αργεντινή έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες ευαγγελιστών»

Οθόνες / «Οι περισσότεροι κινηματογράφοι στην Αργεντινή έχουν μετατραπεί σε εκκλησίες ευαγγελιστών»

Με το βραβευμένο ντοκιμαντέρ Μουσείο της Νύχτας, ο Φερμίν Ελόι Ακόστα αναδεικνύει ένα πολύτιμο φωτογραφικό αρχείο για τη Νέα Υόρκη των δεκαετιών του ’70 και του ’80, ενώ μιλά στη LiFO για την αβεβαιότητα του μέλλοντος του κινηματογράφου στην Αργεντινή και τις πολιτικές αναταράξεις στη χώρα του.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
JASON MOMOA

Οπτική Γωνία / Το σινεμά ως τοποθέτηση προϊόντος: Το «Minecraft» σπάει ταμεία

Η τεράστια επιτυχία της κινηματογραφικής διασκευής του δημοφιλούς παιχνιδιού θεμελιώνει μια νέα εποχή στο στουντιακό σινεμά που καθιστά την ταύτιση θεατή και καταναλωτή εντονότερη από ποτέ.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ
Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιώργου Γάλλου

Μυθολογίες / «Ο Βέγγος είναι το αγχολυτικό μου»: Οι 10 αγαπημένες ταινίες του Γιώργου Γάλλου

Από τον Κουροσάβα και τον Μπέργκμαν, από τις ταινίες της Pixar μέχρι τα Batman του Nόλαν, ο ηθοποιός φτιάχνει μια ετερόκλητη και ειλικρινή λίστα και πιστεύει ότι «σινεμά είναι να βλέπεις άλλες πλευρές του κόσμου».
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΙΝΕΤΤΑ ΓΙΑΚΙΝΤΖΗ
Εβελίνα Παπούλια: «Δεν μου χαρίστηκε τίποτα»

Oι Αθηναίοι / Εβελίνα Παπούλια: «Δεν μου χαρίστηκε τίποτα»

«Μην παίξεις ποτέ κωμωδία», της είχαν πει, αλλά τελικά το ευρύ κοινό τη λάτρεψε ως Μαρίνα Κουντουράτου. Όταν αποφάσισε να ερμηνεύσει τον ρόλο μιας τρανς γυναίκας, της είπαν «θα καταστραφείς». Ήταν πάντα τολμηρή και άφοβη. Και είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
 Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ: «Αν είσαι υπαρξιστής άθεος όπως εγώ, το ανθρώπινο σώμα είναι η ζωή σου»

Pulp Fiction / «Αν είσαι υπαρξιστής άθεος όπως εγώ, το ανθρώπινο σώμα είναι η ζωή σου»

Ο Ντέιβιντ Κρόνεμπεργκ επιστρέφει με το «Ο Κύριος των Νεκρών» και μιλά στη LiFO για τις σκέψεις του πάνω στο πένθος, την τεχνητή νοημοσύνη που του έλυσε τα χέρια, και εξηγεί γιατί ασχολείται διαρκώς με τρομακτικές καταστάσεις.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ