Ας το παραδεχτούμε, η παράθεση μιας λίστας με πράγματα που αγαπάς δεν είναι ποτέ εύκολη υπόθεση. Ανάλογα με το ενδιαφέρον του θέματος για σένα, εισέρχεσαι σε μια διαδικασία ενδοσκόπησης προκειμένου να ορίσεις τα κριτήρια, όσο πραγματοποιείς μια εν τάχει αναδρομή στο παρελθόν. Και καθώς προσπαθείς να επιλέξεις από τα στοιχεία και τις σκηνές που ανήκουν στην ίδια κατηγορία και περνούν με μεγάλη ταχύτητα πίσω από τα μάτια σου, δεν αποκλείεται να σκεφτείς ότι πρόκειται για μια διαδικασία η οποία εμφανίζει κοινά χαρακτηριστικά με ό,τι λέγεται πως συμβαίνει στον άνθρωπο λίγο πριν εγκαταλείψει τα εγκόσμια: ότι βλέπει, δηλαδή, ολόκληρη τη ζωή του να περνά μπροστά (και όχι πίσω) από τα μάτια του σαν ταινία. Τα πράγματα περιπλέκονται περαιτέρω, είναι πλέον προφανές, όταν αυτό που περνάει σαν ταινία πίσω ή μπροστά από τα μάτια σου δεν είναι απλώς σκηνές της ζωής σου, αλλά ταινίες που έχεις δει, και ανάμεσά τους ταινίες που έχεις αγαπήσει, μονταρισμένες όλες μαζί ώστε να σχηματίζουν κάτι μεγαλύτερο.
«Παραφράζοντας τον Ηράκλειτο, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι κανένας άνθρωπος δεν φτιάχνει την ίδια λίστα με αγαπημένες ταινίες δυο φορές. Διότι η λίστα δεν θα είναι ποτέ η ίδια, αλλά ούτε κι ο άνθρωπος».
Από αυτή την άποψη, και δεδομένου ότι έπειτα από την ολοκλήρωση και την παράδοση της λίστας εκείνος που τη συνέταξε έχει «τελειώσει» και δεν υπάρχει πια, κάθε διαδικασία τέτοιας επιλογής μοιάζει με έναν μικρό θάνατο. Αντιλαμβάνομαι ότι ακούγεται υπερβολικό, ωστόσο, υπό προϋποθέσεις, έπειτα από κάθε δεδομένη στιγμή ο καθένας μας είναι κάποιος άλλος. Κατά συνέπεια –και σε αυτό λίγοι θα τολμούσαν να διαφωνήσουν–, αν συντάξεις μια λίστα με αγαπημένα πράγματα για το ίδιο θέμα σε δύο χρονικές στιγμές, το πιθανότερο είναι αυτή να παρουσιάζει μικρές ή και μεγάλες διαφορές. Παραφράζοντας τον Ηράκλειτο, θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι κανένας άνθρωπος δεν φτιάχνει την ίδια λίστα με αγαπημένες ταινίες δυο φορές. Διότι η λίστα δεν θα είναι ποτέ η ίδια, αλλά ούτε κι ο άνθρωπος.
Ας σερβιριστεί ποπ κορν. Ακολουθεί λίστα, με σχεδόν τυχαία σειρά:
1.
TERRY GILLIAM, TERRY JONES
Monty Python and the Holy Grail
Ακόμη θυμάμαι τον ανυποψίαστο εντεκάχρονο εαυτό μου να κυλιέται στο πάτωμα από τα γέλια βλέποντας για πρώτη φορά τις περιπέτειες του βασιλιά Αρθούρου και των ιπποτών του. Οι Monty Python εκτός από απίστευτα αστείοι ήταν επαναστατικοί, ευφυείς, ατρόμητοι και πολλά άλλα. Έπιαναν την πραγματικότητα από μια γωνίτσα και τραβώντας την ξήλωναν τα πάντα, για να αποκαλύψουν το παράδοξο της ύπαρξης και να διασκεδάσουν με αυτό! Ο ελληνικός τίτλος «Οι Ιππότες της Ελεεινής Τραπέζης» μπορεί να εκληφθεί και ως σχόλιο ενάντια σε κάποιο χρηματοπιστωτικό ίδρυμα ή, γιατί όχι, σε όλα.
2.
JOHN LANDIS
Blues Brothers
Τα δυο αδέλφια Τζέικ και Έλγουντ Μπλουζ έγιναν από νωρίς οι αγαπημένοι μου υπερήρωες. Σε δυο ώρες και κάτι που διαρκεί η ταινία του Τζον Λάντις αποδεικνύουν ότι η μπάντα είναι σημαντικότερη απ’ όλα, ακόμη και από τους δεσμούς αίματος (ποιος νοιάζεται αν οι δυο τους ήταν αληθινά αδέλφια), ενώ τα βάζουν με την αστυνομία, τους νεοναζί, τους φανατικούς της κάντρι μουσικής και με οποιονδήποτε άλλον προσπαθεί να τους εμποδίσει να φέρουν σε πέρας την ιερή αποστολή που τους ανέθεσε ο Κύριος: να σώσουν από κατάσχεση το ορφανοτροφείο στο οποίο μεγάλωσαν. Μαζί τους ένα υπερσυγκρότημα αποτελούμενο από την αφρόκρεμα της rhythm ‘n’ blues σκηνής και πλήθος ιστορικές μορφές της σε ρόλους-έκπληξη (ο Τζέιμς Μπράουν χορευταράς ιερέας, η Αρίθα Φράνκλιν αυστηρή σύζυγος και ιδιοκτήτρια σνακ μπαρ, ο Ρέι Τσαρλς ανοιχτομάτης πωλητής μουσικών οργάνων κ.ά.
Την επόμενη ημέρα της πρώτης φοράς που είδα την ταινία, κάπου στη δευτέρα γυμνασίου, πήγα στο σχολείο με γυαλιά ηλίου (τα οποία μετά την τρίτη ώρα που είχε σηκωθεί ο ήλιος επέμεινα να μου επιτραπεί να φοράω και κατά τη διάρκεια του μαθήματος, επειδή καθόμουν στο παράθυρο και υποτίθεται ότι με ενοχλούσε ο ήλιος), ενώ ένιωσα περήφανος όταν, αρκετά χρόνια αργότερα, μπαίνοντας σε μια τυχαία παμπ της κεντρικής Αγγλίας, άκουσα τον τετράχρονο τότε γιο μου να λέει «Μπαμπά, ο Τζέικ και ο Έλγουντ!», δείχνοντας με το χεράκι του τον τοίχο όπου τους είχαν ζωγραφισμένους.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
3.
ΕΡΡΙΚΟΣ ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΣ
Ο Παπατρέχας
Ως παιδί πάντα γελούσα παρακολουθώντας τον αγώνα του Θανάση Βέγγου να παντρέψει έξι αδελφές και μια θεία. Πλέον συνειδητοποιώ ότι ο αγώνας του ταλαίπωρου θυρωρού να τα καταφέρει μου προκαλεί μια βαθύτερη συγκίνηση, καθώς η ταινία –πέρα από πολλές ξεκαρδιστικές στιγμές– είναι γεμάτη με την αγωνία ενός ανθρώπου ο οποίος έχει φορτωθεί στην πλάτη του ολόκληρο τον κόσμο και προσπαθεί να τον σώσει τρέχοντας ασταμάτητα, με τα πόδια του να τρέμουν, αλλά να μη λυγίζουν.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 4.
FEDERICO FELLINI
Giulietta degli spiriti
Την «Ιουλιέτα των πνευμάτων» την πρωτοείδα εντελώς κατά λάθος στο θερινό Βοξ στα Εξάρχεια, το πρώτο καλοκαίρι μου στην Αθήνα, το 2003. Δεν θυμάμαι πώς ακριβώς είχα καταφέρει να μπερδέψω ώρες και μέρες από τις αφίσες στην είσοδο, αλλά ήμουν σίγουρος ότι η ταινία για την οποία είχα αγοράσει εισιτήριο ήταν το «Duck soup» των αδελφών Μαρξ. Λίγο μετά τους πρώτους τίτλους αντιλήφθηκα το λάθος μου… Δεν νομίζω να έχω διαπράξει ομορφότερο λάθος στη ζωή μου! Ήταν η πρώτη ταινία του Φεντερίκο Φελίνι που είδα ποτέ και μου άνοιξε τις πόρτες σε ένα νέο σύμπαν, σαν να βάδιζα μέσα σε ένα όνειρο που δεν ήθελα να τελειώσει!
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
5.
LEO MCCAREY
Duck soup
Φυσικά, επέστρεψα στο Βοξ πολύ σύντομα για την πρώτη επαφή μου με την τρέλα των αδελφών Μαρξ. Η «Σούπα Πάπιας» είναι ένα αριστούργημα σουρεαλιστικού χιούμορ, όπου οι ατάκες πετούν πιο γρήγορα από σφαίρες, και ξεπερνά τα όρια της κωμωδίας – και μαζί με αυτά και πολλά άλλου είδους όρια, για μια ταινία που κυκλοφόρησε το 1933! «Δεν ήρθα εδώ για να με προσβάλλουν!» ξεκαθαρίζει αγανακτισμένος ο πρέσβης Τρεντίνο, για να λάβει αμέσως την απάντηση από τον Γκράουτσο (ως Rufus T. Firefly): «Έτσι νομίζεις!».
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 6.
LUIS BUÑUEL
Le charme discret de la bourgeoisie
Η «Διακριτική (ή κρυφή) γοητεία της μπουρζουαζίας» είναι η αγαπημένη μου ταινία του Λουίς Μπουνιουέλ. Όσες φορές και αν την παρακολουθήσω, θαυμάζω τον τρόπο που σατιρίζει την υποκρισία, την «κανονικότητα» και την εξουσία. Σουρεαλισμός, φοβερή ευρηματικότητα, υπέροχη χρήση συμβολισμών και χιούμορ τόσο σκοτεινό που ακτινοβολεί.
7.
JOEL COEN, ETHAN COEN
O Brother, Where Art Thou?
Το «Ω, αδελφέ, πού είσαι;» ίσως να μην είναι η καλύτερη ταινία των αδελφών Κοέν, αλλά μαζί με το «Big Lebowski» είναι αυτή στην οποία επιστρέφω συχνότερα. Διασκευάζοντας την «Οδύσσεια» (έργο που έχει χαρίσει τη βασική πλοκή σε κάθε ιστορία επιστροφής ενός ήρωα στο σπίτι του για να διεκδικήσει ό,τι του ανήκει), ο Τζόελ και ο Ίθαν Κοέν μεταφέρoυν τον Οδυσσέα στον αμερικανικό Νότο του ’30 και αφηγούνται τις περιπέτειές του, κλείνοντάς μας κάθε τόσο το μάτι με τις παραπομπές τους στον Όμηρο. Για μια ακόμη φορά τα blues παίζoυν καθοριστικό ρόλο, χάρη στον φοβερό κιθαρίστα που συνοδεύει τον πολυμήχανο «Οδυσσέα» και παίζει τόσο καλή κιθάρα επειδή, όπως ο Robert Johnson πριν από αυτόν, έχει πουλήσει την ψυχή του στον διάβολο.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 8.
TERRY GILLIAM
Brazil
Στο «Brazil» του Τέρι Γκίλιαμ η δυστοπία του «1984» του Τζορτζ Όργουελ συναντά τη «Δίκη» του Κάφκα και το υποχθόνιο χιούμορ που υπάρχει σε κάθε έργο του σκηνοθέτη και πρώην μέλους των Monty Python. Τόσα χρόνια μετά την κυκλοφορία της ταινίας, η αποξένωση, η ανάγκη για απόδραση από τη στείρα ρουτίνα μέσω της φαντασίας, η υποκρισία στις κοινωνικές επαφές, η λατρεία της επιφανειακής ομορφιάς και ένα σωρό άλλα συμπλέγματα από αυτά που κυριαρχούν στο «Brazil» παραμένουν επίκαιρα ως θέματα προβληματισμού, ενώ σε πολλές περιπτώσεις όσα τότε έμοιαζαν με επιστημονική φαντασία στην εποχή μας δείχνουν να αποτελούν αναπόσπαστο πια μέρος της πραγματικότητας.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
9.
AKIRA KUROSAWA
Οι Επτά Σαμουράι
Η κλασική ταινία του Ακίρα Κουροσάβα, με τους κακόμοιρους χωρικούς οι οποίοι ζητούν βοήθεια από επτά γενναίους πολεμιστές για να προστατευτούν από μια συμμορία που τους ρουφάει το αίμα. Οι επτά αναλαμβάνουν να τους σώσουν και τους οργανώνουν όσο καλύτερα μπορούν. Η αθλιότητα των κακοποιών από τη μια, η ευγένεια και η αυτοθυσία των μαχητών με τα υψηλά ιδανικά από την άλλη και η κουτοπονηριά και η αγνωμοσύνη των φτωχοδιάβολων όταν πλέον δεν κινδυνεύουν αποτελούν κατά τη γνώμη μου τρανή απόδειξη ότι στη μάχη ανάμεσα στο καλό και το κακό υπάρχουν περισσότερα από δυο στρατόπεδα. Ύστερα από όλα όσα συμβαίνουν στο πεδίο της μάχης, η φράση «Οι χωριάτες κέρδισαν. Όχι εμείς» από έναν σαμουράι που είδε τους εκλεκτότερους από τους συντρόφους του να θυσιάζονται, στριφογυρίζει στο μυαλό μου από την πρώτη φορά που την άκουσα.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 10.
BLAKE EDWARDS
The Party
Φτάνοντας στην τελευταία θέση της δεκάδας συνειδητοποιώ ότι οι περισσότερες από τις ταινίες που επέλεξα είναι κωμωδίες. Μάλιστα, το κατάφερα αυτό χωρίς καμία αναφορά σε αγαπημένες ταινίες του Γούντι Άλεν, χωρίς το «Il Mostro» του Ρομπέρτο Μπενίνι, χωρίς το «Sweet and Lowdown» με τον φοβερό Emmet Ray (τους δίσκους του οποίου ακόμη αναζητώ), αλλά και πολλές άλλες φοβερές κωμωδίες. Είναι σοβαρά πράγματα αυτά; Κι όμως, η κωμωδία, το χιούμορ γενικότερα, είναι μια πολύ σοβαρή υπόθεση! Δεν είναι καθόλου τυχαίο το γεγονός ότι το πολύ γέλιο προκαλεί κλάμα, ενώ το πολύ κλάμα καταλήγει σε γέλια. Το τραγικό και το γελοίο συναντιούνται σε κάποιο σημείο, το οποίο δεν είναι πάντα ευδιάκριτο, αφού το ένα αγκαλιάζει το άλλο. Έχω την αίσθηση, άλλωστε, ότι καθοριστικό ρόλο στη ζωή ενός ανθρώπου παίζει η ικανότητά του να μπορεί να γελάει με τον εαυτό του ακόμη και όταν πονά, όπως γελάει με κάποιον ο οποίος τσακίζεται στις σκάλες μεταφέροντας ένα πιάνο ή με κάποιον άλλον που προκαλεί μια ανατίναξη πατώντας πάνω σε έναν πυροκροτητή για να δέσει τα κορδόνια του. Ακόμη κι αν δεν είναι πάντοτε αλήθεια, έχουμε την ανάγκη να πιστέψουμε ότι μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τις μεγαλύτερες αναποδιές, όπως οι ήρωες των πιο αστείων σκηνών από ταινίες, βγαίνοντας ατσαλάκωτοι από τις μεγαλύτερες καταστροφές για να συνεχίσουμε την πορεία μας, αφού πρώτα ξεσκονίσουμε πρόχειρα από τους ώμους μας τα κομματάκια ενός ολόκληρου κτιρίου που έπεσε πάνω μας ή τα θραύσματα της τζαμαρίας μέσα από την οποία μόλις περάσαμε.
Όσον αφορά τις ταινίες, έχω καταλήξει ότι οι πιο αγαπημένες μου δεν ανήκουν απαραίτητα στα μεγαλύτερα αριστουργήματα, αλλά είναι εκείνες που ανυπομονούσα να ξαναδώ παρέα με αγαπημένους μου ανθρώπους, διψώντας να τους «μυήσω» σε αυτές. Από παιδί επιθυμεί κανείς να μοιραστεί αυτό το ανεκτίμητης αξίας αίσθημα της συνενοχής! Κλείνω, λοιπόν, τη λίστα μου με το «Πάρτι», με έναν ανεπιθύμητο ο οποίος βρίσκεται εκ σφάλματος καλεσμένος σε μια μεγάλη γιορτή και καταφέρνει να διαλύσει τα πάντα με απίστευτη φυσικότητα, ώσπου μέσα στο χάος που δημιουργεί πετυχαίνει να βρει τη θέση και την ισορροπία του, αλλά και την αγάπη. Και εδώ που τα λέμε, όσο κλισέ και αν ακούγεται, κανένα τέλος δεν είναι πιο χαρούμενο από όταν συμβαίνει κάτι τέτοιο...
