Η αέρινη, σκοτεινή μελαγχολία του Χάρη Γαβρήλου

Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
«Χωρίς τίτλο», 1994-1995, κάρβουνο σε χαρτί.
0

Η έκθεση «Closer» («Εξ επαφής») στη Roma Gallery με έργα του Χάρη Γαβρήλου (1957-1995) που γίνεται σε συνεργασία με τους διαχειριστές του έργου του και επιμέλεια Χριστόφορου Μαρίνου είναι η τρίτη ατομική που διοργανώνεται μετά τον πρόωρο θάνατο του καλλιτέχνη και περιλαμβάνει έργα που αναδεικνύουν την έρευνά του πάνω στη γλώσσα της ζωγραφικής. «Ο τίτλος της έκθεσης είναι δανεισμένος από το άλμπουμ “Closer” των Joy Division που βρέθηκε στη δισκοθήκη του», λέει ο επιμελητής της έκθεσης και σημειώνει πως αν χρησιμοποιούσαμε μουσικούς όρους θα λέγαμε ότι η ζωγραφική του είναι post-punk ή ethereal darkwave. Είναι μια ζωγραφική ρευστή, αέρινη, ρομαντική, σκοτεινή, μελαγχολική και ερωτική, όπως η μουσική που άκουγε ο ίδιος, πιθανότατα ενώ ζωγράφιζε (Suicide, Cabaret Voltaire, Joy Division, Bauhaus, The Sound, Cocteau Twins, Echo and the Bunnymen). Παράλληλα είχε αφομοιώσει όσο λίγοι την αισθητική της εποχής του και τη μεταβόλισε δημιουργικά στο έργο του.

Ο γεννημένος το 1957 στην Τρίπολη Χάρης Γαβρήλος σπούδασε ζωγραφική και σχέδιο στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1978-1983, Εργαστήριο Δημήτρη Μυταρά και Δημοσθένη Κοκκινίδη) και παρακολούθησε μαθήματα σκηνογραφίας στην ίδια σχολή (1982-83, Εργαστήριο Βασίλη Βασιλειάδη). Πέθανε στην Αθήνα το 1995. Χαρισματικός ζωγράφος, εκπρόσωπος της γενιάς του ’80, μας αφήνει ως παρακαταθήκη την έρευνά του πάνω στη ζωγραφική γλώσσα που διαδέχεται ή αντιμάχεται τη ζωγραφική των δασκάλων του στη ΑΣΚΤ. «Ζωγραφίζω το φως, όχι το λευκό. Προτιμώ το φως-σκοτάδι από το λευκό-μαύρο», γράφει σε αδημοσίευτο κείμενό του ο καλλιτέχνης, διαχωρίζοντας έτσι την αισθητική του από εκείνη των προκατόχων του.

Η τέχνη του Γαβρήλου είναι αισθαντική, ξεχειλίζει από ευαισθησία. H δουλειά του είναι φτιαγμένη in extremis: με την τελευταία πνοή. Ίσως εκεί να βρίσκεται η κρυφή της δύναμη.

«Σε αντίθεση με τους καλλιτέχνες των δεκαετιών του ’60 και του ’70, δεν τον ενδιαφέρει τόσο ο χώρος (μέσα στον χώρο) όσο ο χρόνος και οι έννοιές του. Η συμφιλίωση με την πολλαπλότητα και τις αναδιπλώσεις του χρόνου έχει άμεσο αντίκτυπο στο σχέδιο του Γαβρήλου, το οποίο χαρακτηρίζεται από αβίαστες γραμμές, όπως στα αγγεία της αρχαιότητας», λέει ο Χριστόφορος Μαρίνος. Ο Χάρης Γαβρήλος δεν μελετά τη ζωγραφική ως μέσο αλλά ως οντότητα και γεγονός, ως δυνατότητα. Η τέχνη του είναι βιωματική, χωρίς όμως να είναι προσωπική: «Ζωγραφίζω εμένα. Αλλά… δεν βλέπω εμένα», γράφει ο ίδιος σε ένα κείμενο για το έργο του του που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό «Διπλή Εικόνα» (Μάιος 1985).

Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
Ο Χάρης Γαβρήλος ήταν “σκοτεινός” καλλιτέχνης. Στα έργα του η ζωή και ο θάνατος συνυπάρχουν, αμφιρρέπουν συνεχώς, όπως οι δύο πλευρές μιας χαλασμένης ζυγαριάς.

«Η ζωγραφική για μένα (και η τέχνη γενικότερα) έχει κάτι μαγικό. Έτσι, ξαφνικά εμφανίζει μορφές (ή όπως αλλιώς μπορεί να ονομαστούν) χωρίς φαινομενική προέλευση και προορισμό. Εμφανίζονται, χάνονται ή μονιμοποιούνται σε σχήματα χωρίς αρχή και πέρας. Είναι πλαστικές, με απεριόριστη δυνατότητα κίνησης, που συνεχώς μεταμορφώνονται μες στην πρωταρχική δομή τους. Μια δομή που δεν έχει (σταθερές) προδιαγραφές αλλά μπορεί να καταστρέφει και να αναδομεί την περαιτέρω εξέλιξη-αλλοίωσή της με αφετηρία το τυχαίο ή το (απόλυτα) καθορισμένο. Ένα (γενετικό) παιχνίδι χωρίς προκαθορισμένους γενεσιουργούς παράγοντες; Ένα παιχνίδι πλαστικότητας (με την έννοια της ρευστότητας) που μας επιτρέπει να υπερβούμε τη συμβατικότητα της όποιας μορφής; Προσωπικά, δεν θέλω να ονομάσω τίποτα», έγραφε ο Χάρης Γαβρήλος το 1985.

Ήταν ανάμεσα στους νέους Έλληνες καλλιτέχνες που υποστήριξε ο Αλέξανδρος Ιόλας, αγοράζοντας έργο τους. Όπως και στην περίπτωση του Χρήστου Τζίβελου, ο διορατικός συλλέκτης ήταν σε θέση να αναγνωρίσει τη δυναμική του Γαβρήλου. Στις πρώτες του συμμετοχές σε ομαδικές (στην Πινακοθήκη Πιερίδη και αλλού) είχε εκθέσει, μεταξύ άλλων, με τον Γιάννη Αδαμάκο, τον Κώστα Βαρώτσο, τον Στέφανο Δασκαλάκη, τον Μάκη Θεοφυλακτόπουλο, τον Γιάννη Τζερμιά και τον Μανώλη Χάρο. Συμφοιτήτριές του στα εργαστήρια του Δημοσθένη Κοκκινίδη και του Δημήτρη Μυταρά στην ΑΣΚΤ (1978-1983) ήταν η Βάλλυ Νομίδου και η Ελένη Ζούνη. Καλοί του φίλοι και συνομιλητές υπήρξαν οι ζωγράφοι Γιάννης Αντωνακέας και Απόστολος Γεωργίου και ο συγγραφέας Κωστής Τζερμιάς. Την παρακαταθήκη του Γαβρήλου μπορούμε να την εντοπίσουμε σε νεότερους ζωγράφους, όπως ο Ηλίας Παπαηλιάκης, ο Νίκος Καναρέλης και ο Βασίλης Καρούκ.

Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
Χωρίς τίτλο, 1994-1995, μικτή τεχνική σε καμβά.

«Ο Χάρης Γαβρήλος ήταν “σκοτεινός” καλλιτέχνης. Στα έργα του η ζωή και ο θάνατος συνυπάρχουν, αμφιρρέπουν συνεχώς, όπως οι δύο πλευρές μιας χαλασμένης ζυγαριάς. Ο ζωγράφος αφήνει τον θεατή να αποφασίσει προς τα πού γέρνει η πλάστιγγα. Στα σχέδια και στους πίνακες που φτιάχνει τα δύο τελευταία χρόνια της ζωής του (1994-95) περιλαμβάνονται σκυμμένες φιγούρες, χέρια που υποβαστάζουν κεφάλια, ξεψυχισμένες μορφές. Εδώ ο Γαβρήλος δημιουργεί χώρους μέσα σε χώρους. Οι φιγούρες πλαισιώνονται από ανοίγματα, χάσματα, πληγές, κατώφλια, περάσματα, τα οποία δίνουν βάθος στην εικόνα. Σε προσκαλούν να μπεις στην εικόνα, να βυθιστείς μέσα της. Ο Γαβρήλος δεν σχεδιάζει αντικείμενα ούτε αναπαριστά κάτι συγκεκριμένο. Αποτυπώνει την αίσθηση των πραγμάτων, την ώρα της αληθινής αίσθησης. Τα σχέδιά του δεν είναι απλά σχέδια ή προσχέδια για πίνακες. Αντιθέτως, λειτουργούν περισσότερο ως πίνακες –έχουν υπόσταση, παρουσία, αυτοτέλεια– και, από την άλλη, οι μεγάλων διαστάσεων πίνακές του μοιάζουν με μεγεθυμένα σχέδια», λέει ο Χριστόφορος Μαρίνος.

Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
«Χωρίς τίτλο», 1987, μικτή τεχνική σε καμβά.

Οι μορφές που ζωγραφίζει και σχεδιάζει είναι φασματικές, εμβρυακές, ανάερες. «Απροσδιόριστες και ρευστές αρχικά, αυτές οι μορφές είναι τελικά ξεκάθαρες αναφορές σε άλλες αρχέτυπες μορφές με προεκτάσεις στον χώρο-χρόνο, στο βαθύ παρελθόν ή στο απώτερο μέλλον», έχει δηλώσει ο καλλιτέχνης. Δίνοντας έμφαση στη συναισθηματική μνήμη και στο παιχνίδι του φωτός με το σκοτάδι, ο Γαβρήλος επιχειρεί, σύμφωνα με τα δικά του λόγια, να βρει ισορροπία στον χώρο μέσα από διαφορετικούς χρόνους. Στη ζωγραφική του οι φιγούρες ερωτοτροπούν, κοιμούνται και ανασαίνουν. Άλλοτε μοιάζουν με καμένα σπίρτα, μικρές και εξαχνωμένες, κι άλλοτε είναι ασπόνδυλες, εύπλαστες, σαν λυγισμένα δέντρα.

Η τέχνη του Γαβρήλου είναι αισθαντική, ξεχειλίζει από ευαισθησία. H δουλειά του είναι φτιαγμένη in extremis: με την τελευταία πνοή. Ίσως εκεί να βρίσκεται η κρυφή της δύναμη. Ακόμα δεν έχω αποφασίσει αν τη ζωγραφική του πρέπει, ιδανικά, να τη βλέπεις στο σκοτάδι υπό το φως λίγων κεριών ή σε ένα δωμάτιο λουσμένο με ψυχρά φώτα νέον. Το σίγουρο είναι πως η τέχνη αυτή σου ανοίγει τα μάτια και σου χαϊδεύει την καρδιά.

Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
«Χωρίς τίτλο», 1994-1995, κάρβουνο σε χαρτί.
Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
«Χωρίς τίτλο», 1994-1995, κάρβουνο σε χαρτί.
Χάρης Γαβρήλος: Μια εξαιρετική περίπτωση στην ελληνική ζωγραφική Facebook Twitter
«Χωρίς τίτλο», 1994-1995, κάρβουνο σε χαρτί.

Χάρης Γαβρήλος «Closer» 
25/1-27/2
Επιμέλεια: Χριστόφορος Μαρίνος
Roma Gallery – Ρώμα 5, Αθήνα

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Δέκα σημαντικές εκθέσεις για τον φετινό εικαστικό χειμώνα

Winter Preview 2024 / Δέκα σημαντικές εκθέσεις για τον φετινό εικαστικό χειμώνα

Νίκος Αλεξίου στο Μουσείο Μπενάκη, νεοϊμπρεσιονισμός στο Ίδρυμα Γουλανδρή, περισσότερες γυναίκες εικαστικοί στο ΕΜΣΤ, Μιχάλης Οικονόμου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη και πολλές ακόμα προτάσεις.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

ψυχοπαίδης

Εικαστικά / Ο Γιάννης Ψυχοπαίδης έφτιαξε μια πόλη από αναγεννημένα ερείπια στην γκαλερί Ζουμπουλάκη

Από ένα μακρινό ή πρόσφατο παρελθόν ξεβρασμένα στο σήμερα, τα σπασμένα αυτά κομμάτια μάς κάνουν να ανακαλούμε με τη φαντασία μας την προϊστορία τους, μια αλλοτινή ζωή που κάποτε υπήρξε.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το νέο μουσείο του Έντβαρντ Μουνκ στο Όσλο μαγνητίζει

Πέθανε Σαν Σήμερα / Έντβαρντ Μουνκ: Αυτό το μουσείο στο Όσλο φιλοξενεί τη μεγαλύτερη συλλογή έργων του

Ένα κάπως αμφιλεγόμενο αλλά σίγουρα εντυπωσιακό κτίριο-ορόσημο, δημιούργημα των Estudio Herreros, φιλοξενεί τη μεγαλύτερη συλλογή έργων ενός από τους σπουδαιότερους και πλέον επιδραστικούς καλλιτέχνες των μοντέρνων καιρών.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΣ
Los Caprichos - Goya

Εικαστικά / «Los Caprichos»: Ο σκωπτικός Γκόγια στην Εθνική Πινακοθήκη

80 χαρακτικά που σατιρίζουν τη διαφθορά, τη θρησκευτική υποκρισία, την απληστία, την αμάθεια και τη δεισιδαιμονία. Έργα που μπορεί να αποτέλεσαν μια οικονομική καταστροφή για τον μεγάλο Ισπανό ζωγράφο, αλλά θεωρούνται πρόδρομοι της μοντέρνας τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Αξίζει να τους προσέξετε: Νέα ονόματα στη σύγχρονη τέχνη

Εικαστικά / Αξίζει να τους προσέξετε: Νέα ονόματα στη σύγχρονη τέχνη που δείχνουν τη δουλειά τους τώρα

Οι αθηναϊκές γκαλερί και οι ανεξάρτητοι χώροι μοιάζουν αυτή την περίοδο να βρίσκονται σε μια διαρκή περίοδο δοκιμών, θέλοντας να προτείνουν και νεότερους καλλιτέχνες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Σημαντικές εικαστικές εκθέσεις - Χειμώνας 2025

Εικαστικά / 10 νέες εικαστικές εκθέσεις για το επόμενο τρίμηνο

Καθώς το επόμενο διάστημα αποτελεί μεταβατική περίοδο εν αναμονή σημαντικών εκθέσεων που θα δούμε την άνοιξη και το καλοκαίρι του 2025, κάνουμε μια σύντομη επισκόπηση των επόμενων εβδομάδων, στις οποίες κυριαρχεί η ελληνική εικαστική σκηνή, με σημαντικούς ζωγράφους και γλύπτες, ενώ επιστρέφει στην Εθνική Πινακοθήκη η περίφημη σειρά χαρακτικών του Γκόγια.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Τα χρήματα είναι δευτερεύον πράγμα»: Ο Τζεφ Κουνς στα 70

Εικαστικά / «Τα χρήματα είναι δευτερεύον πράγμα»: Ο πολυεκατομμυριούχος Τζεφ Κουνς στα 70

Λίγο πριν τα 70ά του γενέθλια, ο διάσημος και αμφιλεγόμενος εικαστικός συμμετέχει σ’ έναν «διάλογο» με το ίνδαλμά του, τον Πάμπλο Πικάσο. Υπάρχουν όμως κοινά στοιχεία ανάμεσά τους;
THE LIFO TEAM
Οι μεγάλες εκθέσεις του 2025

Εικαστικά / Οι μεγάλες διεθνείς εκθέσεις του 2025 που αξίζουν το ταξίδι

Τα σχέδια των Dolce & Gabbana και η εμβληματική τέχνη του Anselm Kiefer, οι περφόρμανς του Leigh Bowery, οι γυναίκες της Suzanne Valadon και ο ονειρικός κόσμος του Wes Anderson βρίσκονται ανάμεσα στις πιο σημαντικές εκθέσεις της νέας χρονιάς.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τεό Τριανταφυλλίδης 

Portraits 2025 / Τεό Τριανταφυλλίδης: «Υπάρχει μια υπεροψία ότι οι καλλιτέχνες είμαστε το ανώτατο ανθρώπινο επίτευγμα»

Eκφράζοντας την ανησυχία ενός ανθρώπου της γενιάς του, ενός καλλιτέχνη που τον απασχολεί τόσο ό,τι χάνεται όσο και το άδηλο μέλλον, ο Τεό Τριανταφυλλίδης πιστεύει ότι τα είδη της νοημοσύνης -η ανθρώπινη, η τεχνητή και της φύσης- μπορούν να ευνοήσουν το ένα το άλλο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ