Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
François Boucher, Προσωπογραφία της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, 1756. Alte Pinakothek, Munich, Germany. Φωτ.: Wikimedia Commons
0

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ και το όνομά της έχουν ταυτιστεί μέσα στους αιώνες με μια έννοια: ερωμένη του Λουδοβίκου ΙΕ΄. Ήταν η πιο σημαντική ερωμένη του Λουδοβίκου από τις 15 που είχε στη διάρκεια της ζωής του. Παρόλο που η επιρροή σε έναν βασιλιά δεν ήταν μικρή υπόθεση, η Πομπαντούρ δεν έπαιζε απλώς αυτόν τον ρόλο. Διανοούμενη και δημιουργικός νους, όχι μόνο παρήγγειλε και συνέλεξε έργα τέχνης, αλλά παρήγαγε και μερικά δικά της.

Τασσόταν υπέρ των μεταρρυθμίσεων και του «φιλοσοφικού» κόμματος που υποστήριζε τον Διαφωτισμό, ενώ λειτουργούσε ουσιαστικά ως υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου, από τη στιγμή που έγινε ερωμένη του βασιλιά το 1745 ως τον θάνατό της το 1764. Η μαρκησία ήταν υπέρ των μεταρρυθμίσεων. Η πρώτη από αυτές ήταν να φορολογηθεί η αριστοκρατική τάξη και ο κλήρος, που μέχρι τότε απαλλάσσονταν από τη φορολογία. Αυτό συνέβαινε για πρώτη φορά στη γαλλική ιστορία. Η αντίσταση του κλήρου και των αριστοκρατών ήταν όμως πολύ ισχυρή, και έτσι το 1751 ο φόρος αυτός καταργήθηκε με διαταγή του βασιλιά. Η πρώτη αλλά και τελευταία απόπειρα μεταρρυθμίσεων είχε αποτύχει.

Η Μαρκησία ντε Πομπαντούρ, που γνωρίστηκε το 1745 με τον Λουδοβίκο σε έναν χορό μεταμφιεσμένων στις Βερσαλλίες με αφορμή τον γάμο του γιου του και διαδόχου του θρόνου, κόρη τραπεζίτη από το Παρίσι, είχε αστική καταγωγή, κάτι το οποίο η γαλλική αυλή δεν συγχώρησε ποτέ στον βασιλιά. 

Μια καλά μορφωμένη γυναίκα, η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ συνδέθηκε με Γάλλους διανοούμενους και απεικονίστηκε από μερικούς από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Γαλλίας, όπως ο François Boucher και ο Maurice-Quentin de La Tour.

Ο γαλλικός λαός μίσησε τη Μαρκησία, ακόμη και κοροϊδευτικά τραγούδια βγήκαν γι’ αυτήν. Αλλά παρ’ όλη την κριτική του γαλλικού λαού εις βάρος της, η Μαρκησία άσκησε πολύ σημαντική επιρροή στην καλλιτεχνική ζωή της Γαλλίας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΕ΄.

Δημιούργησε έναν κύκλο από φίλους και συμμάχους, χειριζόμενη σωστά τις διάφορες ίντριγκες στη βασιλική αυλή. Επί πέντε χρόνια διηύθυνε στις Βερσαλλίες ένα δικό της θέατρο, με το οποίο προσέφερε ψυχαγωγία στον βασιλιά.

Έκανε συλλογή από πολύτιμα και σπάνιας αξίας έπιπλα και από διάφορα είδη τέχνης. Χάρη σε αυτήν ιδρύθηκε το εργοστάσιο πορσελάνης των Σεβρών έξω από το Παρίσι. Επίσης έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αρχιτεκτονική. Χρησιμοποίησε τη θέση της για να προωθήσει συγγραφείς και καλλιτέχνες. Η έκδοση της Εγκυκλοπαίδειας, που ολοκληρώθηκε σταδιακά από το 1750 έως το 1760, οφείλεται σε αυτήν, καθώς προστάτεψε τους συγγραφείς της κυρίως από τις επιθέσεις της Εκκλησίας. Πολλοί ζωγράφοι ήταν υπό την προστασία της, όπως ο Φρανσουά Μπουσέ (Boucher) και ο Ντρουέ (Drouais). 

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jean-Marc Nattier, Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ απεικονίζεται ως θεά Άρτεμις, 1746. Φωτ.: Wikimedia Commons

Με την πάροδο των χρόνων απέκτησε πολλές εκτάσεις γης ως δώρο από τον βασιλιά, όπως και πολλά κάστρα και πύργους, τα οποία ανακαίνισε και επίπλωσε με πολυτέλεια. Αλλά η συντήρηση αυτών των δεκάδων κατοικιών καθώς και οι μόνιμοι καλλιτέχνες στην υπηρεσία της απαιτούσαν μεγάλο μέρος από τις βασιλικές δαπάνες.

Χρηματοδότησε την κατασκευή της Place Louis XV, της αποκαλούμενης σήμερα Πλας ντε λα Κονκόρντ, στο Παρίσι. Επέβλεψε την ανέγερση του Μικρού Τριανόν (Petit Trianon) στις Βερσαλλίες, ενώ υποστήριξε και την κατασκευή μιας στρατιωτικής σχολής έξω από το Παρίσι, που ολοκληρώθηκε το 1756. Κατά τη διάρκεια του Επταετούς Πολέμου συμβούλεψε τον βασιλιά να συμμαχήσει με την Αυστρία κατά της Πρωσίας. Μετά το 1750 η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ έγινε από ερωμένη στενή φίλη του βασιλιά. Πέθανε στις Βερσαλλίες στις 15 Απριλίου 1764 σε ηλικία 43 ετών.

Κάτι παραπάνω από ερωμένη

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Maurice Quentin de La Tour, Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, 1955. Φωτ.: Wikimedia Commons

Μια καλά μορφωμένη γυναίκα, η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ συνδέθηκε με Γάλλους διανοούμενους και απεικονίστηκε από μερικούς από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Γαλλίας, όπως ο François Boucher και ο Maurice-Quentin de La Tour.

Σε ένα από τα διάσημα πορτρέτα της από τον Boucher, τα αντικείμενα γύρω της συμβολίζουν τις γνώσεις και τα καλλιτεχνικά της ενδιαφέροντα. Στη ζωή της περιβαλλόταν από ακριβά και ωραία έργα τέχνης. Διακοσμώντας ξανά και ξανά τα σπίτια της, αγόραζε συνεχώς ταπετσαρίες, αγάλματα, κεραμικά και πολλά άλλα αντικείμενα διακοσμητικών τεχνών. 

Εκτός από κορυφαίους Γάλλους καλλιτέχνες, έβαλε και το δημιουργικό της μυαλό να δουλέψει. Έμαθε σχέδιο, που ήταν μια δεξιότητα των μορφωμένων γυναικών της εποχής της. Έκανε χαρακτικά, εξασκήθηκε στη μικρογλυπτική. 

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Το δερμάτινο εξώφυλλο του τόμου με το έργα της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ έχει τίτλο The Suite of Prints Engraved by Madame de Pompadour after the Carved Gems of Jacques Guay. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.

Στην κατοχή του Μουσείου Τέχνης Walters βρίσκεται το μόνο πλήρες αντίγραφο που έχει απομείνει από το «The Suite of Prints Engraved by Madame de Pompadour After the Carved Gems of Jacques Guay», το τετράδιο με τα έργα της. Το αντικείμενο αγοράστηκε από έναν Παριζιάνο έμπορο βιβλίων, τον Henry Walters, ιδρυτή του μουσείου το 1895. Ο δερμάτινος χαρτοφύλακας με τα έργα της ανακαλύφθηκε πρόσφατα μεταξύ των αντικειμένων του μουσείου από την ιστορικό τέχνης Susan Wager. Αυτό το σπάνιο σετ με 52 χαρακτικά δημιουργήθηκε από τη Μαντάμ ντε Πομπαντούρ τη δεκαετία του 1750 και πιθανότατα δεν παρήχθησαν περισσότερα από 20 αντίγραφα. Ήταν ένα εκλεπτυσμένο και σύνθετο έργο που συνδύαζε πολυάριθμους καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές διαδικασίες.

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Μινέρβα, Ευεργέτιδα και προστάτης της γλυπτικής σε πολύτιμους λίθους, περ. 1755. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Αγάπη και Φιλία, περ. 1755. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Πορτρέτο του σκύλου της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, περ. 1758. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Αιγύπτιος ιερέας, περ. 1755, The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.

Αρχικά, ο Jacques Guay σκάλισε μια εικόνα σε έναν πολύτιμο λίθο. Στη συνέχεια, ένας καλλιτέχνης —ο François Boucher ή ο Joseph-Marie Vien— δημιούργησε ένα σχέδιο. Στη συνέχεια, η ίδια η Πομπαντούρ χάραξε το σχέδιο σε μια μεταλλική πλάκα. Τέλος, έγινε αποτύπωση της πλάκας σε χαρτί για να προκύψει η τελική εκτύπωση. Ο Jacques Guay, ο καλλιτέχνης που σκάλισε τους πολύτιμους λίθους, εργάστηκε στην κατοικία της Μαρκησίας στις Βερσαλλίες. Χάραξε τα πετράδια αλλά τη δίδαξε και πώς να το κάνει η ίδια. Αυτό το έργο κατέληξε να είναι μια σημαντική καταγραφή των πολύτιμων λίθων του Guay, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του έχει πλέον χαθεί. Στις εκτυπώσεις, τα σχέδια των πολύτιμων λίθων μπορούν να εκτιμηθούν σε μεγέθυνση και τα διαγράμματα σηματοδοτούν το μέγεθος και τον τύπο των λίθων.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Project Mycelium: Η διάβρωση, η αναγέννηση και τα μανιτάρια που φυτρώνουν σε μια φανταστική τουαλέτα της Κάλλας

Εικαστικά / Μια πρωτοποριακή συνάντηση τέχνης, επιστήμης, ιστορίας και οικολογίας

Στο Project Mycelium, τρία εντυπωσιακά κοστούμια, που θα μπορούσαν να φοράνε η Μαρία Κάλλας, η βασίλισσα Αμαλία και ο Ιωάννης Καποδίστριας, καταβροχθίζονται από ζωντανούς μύκητες.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Εικαστικά / Οι αόρατες δυνάμεις στο έργο της Καλλιόπης Παυλίδη

Η 27χρονη εικαστικός μιλά για τη διαδρομή της από την Αθήνα στο Λος Άντζελες, για το πώς το ερωτικό πάθος μεταμόρφωσε την τέχνη της, καθώς και για τη μυστικιστική διάσταση στα έργα της. Για τη γνωριμία της με τη Lana Del Rey απέφυγε να μιλήσει.
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
«Η εμμονή του βλέμματος»: Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

The Review / Μας αφορά η τέχνη του Τέτση σήμερα;

Ποιο είναι το αποκαλούμενο «εθνικό αφήγημα» που υπηρετεί η Εθνική Πινακοθήκη; Ο Χρήστος Παρίδης συζητά με τον δημοσιογράφο και επιμελητή εκθέσεων Δημήτρη Τρίκα για τη νέα επετειακή έκθεση στη μνήμη του Παναγιώτη Τέτση, η οποία μόλις εγκαινιάστηκε στην Εθνική Πινακοθήκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου / Περικλής Βυζάντιος: από το Παρίσι της Μπελ Επόκ στο φως της Ύδρας 

Εικαστικά / Το εξαίσιο ελληνικό φως του Περικλή Βυζάντιου

Μια ανασκόπηση της ζωής και του έργου του ζωγράφου, που ήταν γνωστός για τα ελληνικά τοπία και την Ύδρα, με αφορμή την αναδρομική έκθεση του Περικλή και του Ντίκου Βυζάντιου στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
 Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Εικαστικά / Μαρία Ελένα Βιέρα ντα Σίλβα: Η Συλλογή Guggenheim επανασυστήνει στο κοινό μια σημαντική ζωγράφο

Με αφορμή την αναδρομική έκθεση στη Συλλογή Peggy Guggenheim στη Βενετία, έφτασε η στιγμή να ανακαλύψουμε τη ζωγράφο που θεωρείται εθνικός θησαυρός για την Πορτογαλία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Εικαστικά / Ματίς και Μαργκερίτ: Βλέποντας τον ζωγράφο μέσα από τα μάτια της κόρης του

Μια νέα έκθεση στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης στο Παρίσι με πορτρέτα της κόρης του Ανρί Ματίς, Μαργκερίτ, προσφέρει μια νέα οπτική στο έργο του μεγάλου Γάλλου καλλιτέχνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Εικαστικά / Μια άνοιξη γεμάτη τέχνη: 15 σημαντικές εκθέσεις που ξεκινούν τον Απρίλιο

Αφρικανική τέχνη, κριτική στην αποικιοκρατία, έργα για τα δικαιώματα των ζώων και εμπνευσμένα από διαστημικά ταξίδια, νέοι καλλιτέχνες και αναδρομικές εκθέσεις σε μουσεία και γκαλερί της Αθήνας.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τέσσερις σημαντικοί διεθνείς καλλιτέχνες αποτελούν τον προπομπό της μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ

Εικαστικά / ΕΜΣΤ: Τέσσερις διεθνείς καλλιτέχνες και μία θεματική έκθεση για τα ζώα που δεν έχει ξαναγίνει ποτέ

Δύο ατομικές εκθέσεις και δύο μεγάλης κλίμακας in situ εγκαταστάσεις φωτίζουν τη σχέση μας με τα ζώα και τις οικολογικές συνέπειες της αποικιοκρατίας ενώ αποτελούν προπομπό μιας μεγάλης έκθεσης που έρχεται τον Μάιο στο ΕΜΣΤ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
«Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Εικαστικά / «Μιλώντας για τα ζώα σε υποταγή μιλώ για όλα τα υποταγμένα σώματα»

Στην υποβλητική της έκθεση στο ΕΜΣΤ, η εικαστικός Τζάνις Ράφα αναδημιουργεί ένα φανταστικό περιβάλλον άδειων στάβλων για να μιλήσει για τη σχέση του ανθρώπινου και του ζωικού κόσμου, ενώ μας προκαλεί να σκεφτούμε τις έννοιες της φροντίδας και της αγάπης, αλλά και την ανάγκη μας για κυριαρχία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Εικαστικά / Λάκης Παπαστάθης: Ένας ανήσυχος καλλιτέχνης, ένας υπέροχος άνθρωπος

Το Μουσείο Μπενάκη τιμά με μια σημαντική έκθεση τη μνήμη του σκηνοθέτη, διανοούμενου, ιστοριοδίφη και ερευνητή του λαϊκού μας πολιτισμού, συνδημιουργού του θρυλικού «Παρασκηνίου». Ο επιμελητής της έκθεσης, Γιώργος Σκεύας, μας μιλά γι’ αυτήν.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η μεγάλη έκθεση του Steve McQueen για τα κινήματα που διαμόρφωσαν τη Μεγάλη Βρετανία

Εικαστικά / Η Μεγάλη Βρετανία που αντιστάθηκε υπάρχει ακόμα στις φωτογραφίες αυτής της έκθεσης

Από τις σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα μέχρι τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στο Ιράκ, η έκθεση σε επιμέλεια του Steve McQueen συγκεντρώνει τις πιο δυνατές εικόνες μιας χώρας που βγήκε πολύ συχνά και πολύ δυνατά στους δρόμους.  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT