Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
François Boucher, Προσωπογραφία της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, 1756. Alte Pinakothek, Munich, Germany. Φωτ.: Wikimedia Commons
0

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ και το όνομά της έχουν ταυτιστεί μέσα στους αιώνες με μια έννοια: ερωμένη του Λουδοβίκου ΙΕ΄. Ήταν η πιο σημαντική ερωμένη του Λουδοβίκου από τις 15 που είχε στη διάρκεια της ζωής του. Παρόλο που η επιρροή σε έναν βασιλιά δεν ήταν μικρή υπόθεση, η Πομπαντούρ δεν έπαιζε απλώς αυτόν τον ρόλο. Διανοούμενη και δημιουργικός νους, όχι μόνο παρήγγειλε και συνέλεξε έργα τέχνης, αλλά παρήγαγε και μερικά δικά της.

Τασσόταν υπέρ των μεταρρυθμίσεων και του «φιλοσοφικού» κόμματος που υποστήριζε τον Διαφωτισμό, ενώ λειτουργούσε ουσιαστικά ως υπουργός άνευ χαρτοφυλακίου, από τη στιγμή που έγινε ερωμένη του βασιλιά το 1745 ως τον θάνατό της το 1764. Η μαρκησία ήταν υπέρ των μεταρρυθμίσεων. Η πρώτη από αυτές ήταν να φορολογηθεί η αριστοκρατική τάξη και ο κλήρος, που μέχρι τότε απαλλάσσονταν από τη φορολογία. Αυτό συνέβαινε για πρώτη φορά στη γαλλική ιστορία. Η αντίσταση του κλήρου και των αριστοκρατών ήταν όμως πολύ ισχυρή, και έτσι το 1751 ο φόρος αυτός καταργήθηκε με διαταγή του βασιλιά. Η πρώτη αλλά και τελευταία απόπειρα μεταρρυθμίσεων είχε αποτύχει.

Η Μαρκησία ντε Πομπαντούρ, που γνωρίστηκε το 1745 με τον Λουδοβίκο σε έναν χορό μεταμφιεσμένων στις Βερσαλλίες με αφορμή τον γάμο του γιου του και διαδόχου του θρόνου, κόρη τραπεζίτη από το Παρίσι, είχε αστική καταγωγή, κάτι το οποίο η γαλλική αυλή δεν συγχώρησε ποτέ στον βασιλιά. 

Μια καλά μορφωμένη γυναίκα, η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ συνδέθηκε με Γάλλους διανοούμενους και απεικονίστηκε από μερικούς από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Γαλλίας, όπως ο François Boucher και ο Maurice-Quentin de La Tour.

Ο γαλλικός λαός μίσησε τη Μαρκησία, ακόμη και κοροϊδευτικά τραγούδια βγήκαν γι’ αυτήν. Αλλά παρ’ όλη την κριτική του γαλλικού λαού εις βάρος της, η Μαρκησία άσκησε πολύ σημαντική επιρροή στην καλλιτεχνική ζωή της Γαλλίας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Λουδοβίκου ΙΕ΄.

Δημιούργησε έναν κύκλο από φίλους και συμμάχους, χειριζόμενη σωστά τις διάφορες ίντριγκες στη βασιλική αυλή. Επί πέντε χρόνια διηύθυνε στις Βερσαλλίες ένα δικό της θέατρο, με το οποίο προσέφερε ψυχαγωγία στον βασιλιά.

Έκανε συλλογή από πολύτιμα και σπάνιας αξίας έπιπλα και από διάφορα είδη τέχνης. Χάρη σε αυτήν ιδρύθηκε το εργοστάσιο πορσελάνης των Σεβρών έξω από το Παρίσι. Επίσης έπαιξε σημαντικό ρόλο στην αρχιτεκτονική. Χρησιμοποίησε τη θέση της για να προωθήσει συγγραφείς και καλλιτέχνες. Η έκδοση της Εγκυκλοπαίδειας, που ολοκληρώθηκε σταδιακά από το 1750 έως το 1760, οφείλεται σε αυτήν, καθώς προστάτεψε τους συγγραφείς της κυρίως από τις επιθέσεις της Εκκλησίας. Πολλοί ζωγράφοι ήταν υπό την προστασία της, όπως ο Φρανσουά Μπουσέ (Boucher) και ο Ντρουέ (Drouais). 

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jean-Marc Nattier, Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ απεικονίζεται ως θεά Άρτεμις, 1746. Φωτ.: Wikimedia Commons

Με την πάροδο των χρόνων απέκτησε πολλές εκτάσεις γης ως δώρο από τον βασιλιά, όπως και πολλά κάστρα και πύργους, τα οποία ανακαίνισε και επίπλωσε με πολυτέλεια. Αλλά η συντήρηση αυτών των δεκάδων κατοικιών καθώς και οι μόνιμοι καλλιτέχνες στην υπηρεσία της απαιτούσαν μεγάλο μέρος από τις βασιλικές δαπάνες.

Χρηματοδότησε την κατασκευή της Place Louis XV, της αποκαλούμενης σήμερα Πλας ντε λα Κονκόρντ, στο Παρίσι. Επέβλεψε την ανέγερση του Μικρού Τριανόν (Petit Trianon) στις Βερσαλλίες, ενώ υποστήριξε και την κατασκευή μιας στρατιωτικής σχολής έξω από το Παρίσι, που ολοκληρώθηκε το 1756. Κατά τη διάρκεια του Επταετούς Πολέμου συμβούλεψε τον βασιλιά να συμμαχήσει με την Αυστρία κατά της Πρωσίας. Μετά το 1750 η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ έγινε από ερωμένη στενή φίλη του βασιλιά. Πέθανε στις Βερσαλλίες στις 15 Απριλίου 1764 σε ηλικία 43 ετών.

Κάτι παραπάνω από ερωμένη

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Maurice Quentin de La Tour, Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, 1955. Φωτ.: Wikimedia Commons

Μια καλά μορφωμένη γυναίκα, η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ συνδέθηκε με Γάλλους διανοούμενους και απεικονίστηκε από μερικούς από τους μεγαλύτερους ζωγράφους της Γαλλίας, όπως ο François Boucher και ο Maurice-Quentin de La Tour.

Σε ένα από τα διάσημα πορτρέτα της από τον Boucher, τα αντικείμενα γύρω της συμβολίζουν τις γνώσεις και τα καλλιτεχνικά της ενδιαφέροντα. Στη ζωή της περιβαλλόταν από ακριβά και ωραία έργα τέχνης. Διακοσμώντας ξανά και ξανά τα σπίτια της, αγόραζε συνεχώς ταπετσαρίες, αγάλματα, κεραμικά και πολλά άλλα αντικείμενα διακοσμητικών τεχνών. 

Εκτός από κορυφαίους Γάλλους καλλιτέχνες, έβαλε και το δημιουργικό της μυαλό να δουλέψει. Έμαθε σχέδιο, που ήταν μια δεξιότητα των μορφωμένων γυναικών της εποχής της. Έκανε χαρακτικά, εξασκήθηκε στη μικρογλυπτική. 

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Το δερμάτινο εξώφυλλο του τόμου με το έργα της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ έχει τίτλο The Suite of Prints Engraved by Madame de Pompadour after the Carved Gems of Jacques Guay. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.

Στην κατοχή του Μουσείου Τέχνης Walters βρίσκεται το μόνο πλήρες αντίγραφο που έχει απομείνει από το «The Suite of Prints Engraved by Madame de Pompadour After the Carved Gems of Jacques Guay», το τετράδιο με τα έργα της. Το αντικείμενο αγοράστηκε από έναν Παριζιάνο έμπορο βιβλίων, τον Henry Walters, ιδρυτή του μουσείου το 1895. Ο δερμάτινος χαρτοφύλακας με τα έργα της ανακαλύφθηκε πρόσφατα μεταξύ των αντικειμένων του μουσείου από την ιστορικό τέχνης Susan Wager. Αυτό το σπάνιο σετ με 52 χαρακτικά δημιουργήθηκε από τη Μαντάμ ντε Πομπαντούρ τη δεκαετία του 1750 και πιθανότατα δεν παρήχθησαν περισσότερα από 20 αντίγραφα. Ήταν ένα εκλεπτυσμένο και σύνθετο έργο που συνδύαζε πολυάριθμους καλλιτέχνες και καλλιτεχνικές διαδικασίες.

Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Μινέρβα, Ευεργέτιδα και προστάτης της γλυπτικής σε πολύτιμους λίθους, περ. 1755. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Αγάπη και Φιλία, περ. 1755. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Πορτρέτο του σκύλου της Μαντάμ ντε Πομπαντούρ, περ. 1758. The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.
Η Μαντάμ ντε Πομπαντούρ δεν ήταν μόνο η ερωμένη του βασιλιά Facebook Twitter
Jeanne Antoinette Poisson, Marquise de Pompadour, Αιγύπτιος ιερέας, περ. 1755, The Walters Art Museum, Βαλτιμόρη, ΗΠΑ.

Αρχικά, ο Jacques Guay σκάλισε μια εικόνα σε έναν πολύτιμο λίθο. Στη συνέχεια, ένας καλλιτέχνης —ο François Boucher ή ο Joseph-Marie Vien— δημιούργησε ένα σχέδιο. Στη συνέχεια, η ίδια η Πομπαντούρ χάραξε το σχέδιο σε μια μεταλλική πλάκα. Τέλος, έγινε αποτύπωση της πλάκας σε χαρτί για να προκύψει η τελική εκτύπωση. Ο Jacques Guay, ο καλλιτέχνης που σκάλισε τους πολύτιμους λίθους, εργάστηκε στην κατοικία της Μαρκησίας στις Βερσαλλίες. Χάραξε τα πετράδια αλλά τη δίδαξε και πώς να το κάνει η ίδια. Αυτό το έργο κατέληξε να είναι μια σημαντική καταγραφή των πολύτιμων λίθων του Guay, καθώς το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του έχει πλέον χαθεί. Στις εκτυπώσεις, τα σχέδια των πολύτιμων λίθων μπορούν να εκτιμηθούν σε μεγέθυνση και τα διαγράμματα σηματοδοτούν το μέγεθος και τον τύπο των λίθων.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Η μεγάλη έκθεση του Steve McQueen για τα κινήματα που διαμόρφωσαν τη Μεγάλη Βρετανία

Εικαστικά / Η Μεγάλη Βρετανία που αντιστάθηκε υπάρχει ακόμα στις φωτογραφίες αυτής της έκθεσης

Από τις σουφραζέτες των αρχών του 20ού αιώνα μέχρι τις διαμαρτυρίες για τον πόλεμο στο Ιράκ, η έκθεση σε επιμέλεια του Steve McQueen συγκεντρώνει τις πιο δυνατές εικόνες μιας χώρας που βγήκε πολύ συχνά και πολύ δυνατά στους δρόμους.  
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Αρχαιολογία & Ιστορία / Πώς η τεχνολογία αποκαθιστά το σημαντικότερο έργο της κλασικής ζωγραφικής 23 αιώνες μετά;

Η αρχαιομετρία, η τεχνητή νοημοσύνη και η καλλιτεχνική δημιουργία συνεργάστηκαν σε μια καινοτόμο μελέτη αποκατάστασης της τοιχογραφίας με το κυνήγι από τον τάφο του Φιλίππου στις Αιγές, ανοίγοντας νέους ορίζοντες στην αναβίωση της αρχαίας τέχνης.
M. HULOT
MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος» Ή MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε λάθος»

Εικαστικά / Martin Gayford: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος»

Ένας από τους πιο επιδραστικούς κριτικούς τέχνης της Βρετανίας μιλά στη LiFO για τις τάσεις που διαμορφώνουν τη σύγχρονη τέχνη, τις φιλικές του σχέσεις με θρυλικούς καλλιτέχνες όπως ο Freud και ο Hockney, αλλά και για το αν η κριτική μπορεί όντως να επηρεάσει τα πράγματα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η πρώτη μεγάλη έκθεση της οραματίστριας καλλιτέχνιδας Ithell Colquhoun

Εικαστικά / Τα σουρεαλιστικά αριστουργήματα της Ithell Colquhoun σε μια μεγάλη έκθεση

Το πολύχρωμο και αποκρυφιστικό σύμπαν της ξετυλίγεται στην πρώτη μεγάλη έκθεση για την οραματίστρια καλλιτέχνιδα, που εξερευνά τη θέση των γυναικών και τη σημασία του φύλου.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Εικαστικά / Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Ένας νέος καλλιτέχνης δημιουργεί μοναδικά αντικείμενα ανάλογα με τη διάθεσή του, ονειρεύεται έναν χώρο όπου θα δημιουργεί απερίσπαστος και δεν τον νοιάζει καθόλου να βιοποριστεί από την τέχνη.
ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη

Εικαστικά / Βάσω Κατράκη: Η τέχνη της συγκινεί ακόμα

Έργα της σημαντικής Ελληνίδας χαράκτριας που παραπέμπουν στη βία της δικτατορίας, αλλά και άφυλες μορφές της όψιμης περιόδου της με αναφορά στην ελληνική αρχαιότητα, που υπερβαίνουν το ατομικό και γίνονται μέρος της συλλογικής μνήμης.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Εικαστικά / Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Ο κόσμος της σύγχρονης τέχνης έχει καταντήσει να μοιάζει με τσίρκο. Αλλά ο πραγματικός κακός της ιστορίας δεν είναι οι καλλιτέχνες, αλλά η σύγχρονη αγορά της τέχνης, η αξία της οποίας ξεπερνά πλέον τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως
THE LIFO TEAM
Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Εικαστικά / Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Μια νέα έκθεση στο Άμστερνταμ με πρόσφατα έργα του Κίφερ αναδεικνύει τη σύνδεσή του με τον Βαν Γκογκ και προκαλεί ήδη πολλές συζητήσεις. Ο σπουδαίος Γερμανός καλλιτέχνης εμπνέεται σταθερά, εδώ και 60 χρόνια, από τον Ολλανδό ζωγράφο. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Helmut Lang: What remains behind

Εικαστικά / Helmut Lang: Από το θρυλικό rubber dress στα πρωτόγονα γλυπτά του

Ο καλλιτέχνης και πρώην σχεδιαστής μόδας διατηρεί την προσήλωσή του στα υλικά και παρουσιάζει γλυπτά που θίγουν τη διαρκή εμμονή του με το θέμα της μνήμης, σε ένα σπίτι-σύμβολο του μοντερνισμού στο Λος Άντζελες.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
62 λεπτά με τον Ανέστη Ιωάννου

Εικαστικά / Από τη Νεφελοκοκκυγία στο skate και το τζιν: Το Εικαστικό Σύμπαν του Ανέστη Ιωάννου

Ο νεαρός εικαστικός αναζητά μια νέα μορφή ελευθερίας και απογείωσης, συνδέοντας τη δυναμική της street culture με την ουτοπία των Ορνίθων και των τσαρουχικών ονείρων, αναζητώντας μια έξοδο από το αστικό τραύμα σε έναν κόσμο γεμάτο δυνατότητες και φαντασία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο καινοτόμος κεραμίστας–γλύπτης Brian Rochefort παρουσιάζει στην Αθήνα νέα του έργα

Εικαστικά / Brian Rochefort: Ο ριζοσπάστης της κεραμικής παρουσιάζει τα νέα του έργα στην Αθήνα

Είναι διάσημος για τη δημιουργία μεγάλων, ζωηρών κεραμικών γλυπτών με μοναδικές υφές και αφηρημένα μοτίβα, ενώ οι συνθέσεις του ισορροπούν μεταξύ αταξίας και αρμονίας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Εικαστικά / Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Το βινύλιο υποκαθιστά το χρώμα σε μια σειρά έργων που παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία τη δεκαετία του ’80 στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη από τον Αλέξανδρο Ιόλα. Σαράντα χρόνια μετά, η γκαλερί The Breeder τα επανασυστήνει στο κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατσαδιώτης

Εικαστικά / «Tα έργα μου είναι σκοτεινά, αλλά δεν τα έχω σκεφτεί ποτέ ως προκλητικά»

Μία μέρα μετά τον βανδαλισμό των έργων του από τον βουλευτή της Νίκης, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης μιλά στη LiFO για τη δουλειά του που προκάλεσε τέτοιες αντιδράσεις σε συγκεκριμένες ομάδες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Μια πολύ καλή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Εικαστικά / «Μια πολύ κακή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Πώς η ανάγκη μιας κολεκτίβας καλλιτεχνών για χώρο εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο φιλόξενα κουίρ σποτ στο κέντρο της πόλης: Μέσα από τις αφηγήσεις των παιδιών που το έφτιαξαν και το έζησαν.  
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ