Μας χωρίζουν πια ελάχιστα εικοσιτετράωρα και οι χτύποι της καρδιάς ανεβαίνουν! Το Σάββατο 8 Απριλίου ανοίγει για το κοινό της Αθήνας η σημαντικότερη διεθνής έκθεση σύγχρονης τέχνης, η documenta 14.
Είναι αλήθεια ότι δεν έχει ξανασυμβεί στην εικαστική ζωή της Αθήνας κάτι τόσο ευρύ και τόσο πυκνό, ώστε να έχουμε την προηγούμενη εμπειρία που θα μας επέτρεπε να το αφομοιώσουμε στις πλήρεις διαστάσεις του.
Ας ξεκινήσουμε από το ζήτημα της επισημότητας: ο ίδιος ο Πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας θα εγκαινιάσει την έκθεση. Εκπρόσωποι των διοικήσεων των μεγαλύτερων μουσείων σύγχρονης τέχνης του κόσμου αναμένονται στην Αθήνα. Θα καταφθάσουν επίσης σπουδαίες προσωπικότητες της αγοράς της τέχνης: γκαλερίστες και συλλέκτες. Ήδη οι φήμες οργιάζουν. Ποιος θα δεξιωθεί ποιον και πού, αλλά κυρίως με ποιους καλεσμένους.
Από πλευράς καλλιτεχνών αναμένεται επίσης όλο το φάσμα του «ιερατείου»: ο πάπας της εννοιολογικής τέχνης, ο πάπας της περφόρμανς, ο πάπας της βιντεο-τέχνης και πάει λέγοντας, περνώντας βαθμιαία από τους καρδινάλιους στα παπαδάκια, που θα φτάσουν με τις φοιτητικές τους ταυτότητες. Μερικοί διατείνονται ότι θα μετρήσουμε τουλάχιστον 2.000 μεγαλοσυλλέκτες. Άλλοι, πάλι, εκτοξεύουν το σύνολο σε 8.000 άμεσα σχετιζόμενους με τον κόσμο της σύγχρονης τέχνης. Κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα. Αλλά δεν έχει μεγάλη σημασία πόσοι θα είναι τελικά, γιατί θα υπάρχουν και πάρα πολλά έργα.
Και όπως συνήθως συμβαίνει σε αυτές τις περιπτώσεις, είναι τόσο πολλά τα έργα, που σε εμποδίζουν να δεις τον κόσμο.
Απαιτείται, λοιπόν, λίγη οργάνωση, γιατί ο όγκος της εικαστικής πληροφορίας είναι μεγάλος και διεσπαρμένος. Η documenta 14 έχει ανακοινώσει 46 τοποθεσίες στις οποίες θα πραγματοποιηθούν οι εκθέσεις και οι δράσεις της. Αυτό ακούγεται κάπως μασίφ.
Όμως εύκολα μπορούν να χωριστούν σε 5 κατηγορίες. Το 5, από μόνο του, γίνεται αμέσως πολύ πιο ελκυστικό! Είναι ο αριθμός των αισθήσεων, της περιέργειας, της ελευθερίας, της αρμονίας και της ισορροπίας. Με άλλα λόγια, και μόνο το να συγκρατήσει κάποιος ότι μπορεί να συλλάβει ένα εκθεσιακό πλάνο, χωρίζοντάς το σε πέντε μέρη, είναι κάτι που του φτιάχνει το κέφι, επειδή το όλον δείχνει πολύ πιο συμμαζεμένο. Ας τονιστεί ωστόσο ότι αυτός ο διαχωρισμός σε πέντε κατηγορίες είναι πατέντα αυτού εδώ του άρθρου με μόνο σκοπό να λειτουργήσει υποβοηθητικά για τη μνήμη, όπως γινόταν, για παράδειγμα, στο απώτατο παρελθόν, όταν ο κόσμος έδενε κόμπο το μαντίλι του προκειμένου να θυμάται ότι έχει να θυμηθεί κάτι. Δεν πρόκειται για διαχωρισμό εγκεκριμένο από την documenta 14. Όμως δεν συντρέχει λόγος για να απορριφθεί από αυτήν.
Σε κάθε περίπτωση, θα παρέχεται διαρκής και πλήρης ενημέρωση από την ιστοσελίδα www.documenta14.de.
Κατηγορία πρώτη:
Η Βασική
Η περιγραφή της έκθεσης στους 4 χώρους αυτής της κατηγορίας θα γίνει μόνο με «γρίφους» που καθένας καλείται να ερμηνεύσει μόνος του, δεδομένου ότι κατά την αυστηρή ιστορική παράδοση της documenta δεν ανακοινώνεται τίποτα για το περιεχόμενο της κύριας έκθεσής της πριν από τα εγκαίνια.
Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ) Στους διατιθέμενους χώρους του κτιρίου συνοδός του επισκέπτη θα είναι η μορφή του Διογένη του Κυνικού, ο οποίος, βλέποντας έναν νεαρό να πίνει νερό με τις χούφτες του, αποποιήθηκε ακόμα και αυτή την πήλινη κούπα του, ώστε να έχει όσο το δυνατόν λιγότερα πράγματα στην κατοχή του. Το ΕΜΣΤ είναι ο χώρος όπου φιλοξενείται το μεγαλύτερο μέρος της κύριας έκθεσης σε επιμέλεια Άνταμ Σίμτσικ και των υπόλοιπων συνεργαζόμενων επιμελητών.
Μουσείο Μπενάκη Στο ισόγειο του Κτιρίου της οδού Πειραιώς 138 και στο αίθριο θα δούμε καινοτόμες μουσειολογικές προσεγγίσεις να παράγονται από έργα επί παραγγελία και προϋπάρχοντα. Είναι επίσης ένα σημαντικό σημείο φιλοξενίας της κύριας έκθεσης.
Ωδείο Αθηνών Ο κύριος πομπός έμπνευσης για τις μουσικές και παραστατικές καλλιτεχνικές δράσεις στον χώρο του Ωδείου Αθηνών θα είναι ο σπουδαίος Έλληνας συνθέτης, ατονικής κυρίως μουσικής, Γιάννης Χρήστου (1926-1970), ο οποίος διατύπωσε διάφορες φιλοσοφικές απόψεις, όπως το ότι «η μουσική γεννά την ψυχή» ή ότι «η μουσική μπορεί να είναι βουβή».
Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) – Κτίριο οδού Πειραιώς, Εκθεσιακός χώρος «Νίκος Κεσσανλής» Στον χώρο αυτό η έκθεση διερευνά την εκπαίδευση των τεχνών «πέρα από τη δυτική μητρόπολη», λαμβάνοντας υπ' όψιν διάφορα σχετικά έργα σχολών και μελετητών, όπως αυτά της κολεκτίβας Ciudad Abierta (Βαλπαραΐσο, Χιλή), της σχολής του Rabindranath Tagore (Σαντινικετάν, Ινδία) και της Ματάνσας, της «Αθήνας της Κούβας».
Κατηγορία δεύτερη:
Τα Μουσεία
Πάρκο Ελευθερίας, Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων – Μουσείο Αντιδικτατορικής Δημοκρατικής Αντίστασης Οι δημόσιες συζητήσεις και οι περφόρμανς που φιλοξενούνται ήδη από τον περασμένο Σεπτέμβριο στη Βουλή των Σωμάτων συνεχίζονται. Θα φιλοξενηθούν επίσης προβολές της Abounaddara που αυτοπροσδιορίζεται ως κολεκτίβα αυτοδίδακτων και εθελοντών σκηνοθετών από τη Συρία που ασχολούνται με το «σινεμά του κατεπείγοντος» (κυρίως ντοκιμαντέρ).
Μουσείο Μάντρας Μπλόκου Κοκκινιάς Μια περφόρμανς της εικαστικού Μαίρης Ζυγούρη και η προβολή μιας ταινίας της που σχετίζονται με την τοπική κοινότητα (και τα φαντάσματά της) σκιαγραφούν την οικονομική κρίση και τον αντίκτυπό της στην ελληνική κοινωνία και παγκοσμίως.
Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά Ο Γάλλος επιμελητής της documenta 14, ο Pierre Bal-Blanc, συνεργάζεται με τον χορογράφο Κώστα Τσιούκα σε ένα χορευτικό πρότζεκτ με τίτλο Συλλογική έκθεση για ένα σώμα, όπου το εν λόγω σώμα διαιρείται σε επιμέρους τμήματα, όπως θα συνέβαινε σε ένα ανατομείο, και στη συνέχεια κάθε τμήμα γίνεται μέσο για μια δράση που ερμηνεύουν χορευτές ανάμεσα στους θεατές του μουσείου.
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο Στους κήπους του μουσείου θα εγκατασταθεί ένα «ηχητικό γκράφιτι» από ήχους βατράχων που κοάζουν, ήχους ανθρώπων που μιμούνται βατράχους που κοάζουν, στίχους από τους Βατράχους του Αριστοφάνη και άλλα ανάλογα. Το έργο, που ο τίτλος του (σε πολύ ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά) θα ήταν Εκεί όπου οι ελέφαντες μαλώνουν, τα βατράχια υποφέρουν, θα είναι μια αναγέννηση ηχητικών εικόνων από το μακρινό παρελθόν, δεδομένου ότι πριν από την κάλυψη του ποταμού Ιλισού, στη θέση του σχηματίζονταν έλη. Πρόκειται για έργο του Αμερικανού μουσικού και εικαστικού καλλιτέχνη Benjamin Patterson (1934-2016), ο οποίος υπήρξε ιδρυτικό μέλος του περίφημου κινήματος Fluxus και πρόφτασε να ολοκληρώσει αυτό το έργο πέρσι, πριν πεθάνει.
Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Ο Ρουμάνος καλλιτέχνης Daniel Knorr (γ. 1968) θα προετοιμάσει «μια αρχαιολογία του σήμερα» με στόχο να διατηρηθεί στο διηνεκές. Για τον σκοπό αυτό εγκαθιστά ένα υδραυλικό πιεστήριο στο αίθριο του μουσείου, με το οποίο θα δημιουργεί ένα βιβλίο, όπου αντικείμενα θα πιέζονται πάνω στις σελίδες του για να τις γεμίσουν και τα οποία θα είναι διαφόρων ειδών τυχαία πραγματάκια που θα έχει συλλέξει από τα τόσα που κείτονται πεταμένα στους δρόμους της Αθήνας.
Επιγραφικό Μουσείο Η Gauri Gill (γ. 1970), που θεωρείται μία από τις σπουδαιότερες φωτογράφους της Ινδίας, θα παρουσιάσει 44 έργα της με στόχο να «συνομιλούν» με τις αρχαίες επιγραφές του μουσείου, δεδομένου ότι οι φωτογραφίες της αναδεικνύουν τη σημασία της γραφής στη διαμόρφωση πλήρους και σαφούς νοήματος στις ζωές των ανθρώπων. Συγχρόνως, αποκαλύπτουν ανάγκες και σχετικές διεκδικήσεις στοιχειωδών κοινωνικών αγαθών στη χώρα της, από το φάσμα π.χ. της υγείας, της παιδείας κ.ά.
Μουσείο Ισλαμικής Τέχνης (Μουσείο Μπενάκη) Η Mounira Al Solh γεννήθηκε το 1978 στη Βηρυτό και σήμερα ζει εκεί και στο Άμστερνταμ. Το κέντημα συγκαταλέγεται στα μέσα που χρησιμοποιεί για την υλοποίηση των έργων της και εν προκειμένω θα παρουσιάσει μια κεντητή σκηνή που θα κρέμεται από την οροφή του μουσείου εν είδει συμβολικής προσφοράς προς τα θύματα των πολέμων, είτε πρόκειται για όσους χάνουν τη ζωή τους είτε για εκείνους που εξαναγκάζονται να μεταναστεύσουν. Επιπλέον, σε ένα βιβλίο μέσα στη σκηνή έχει καταγράψει εξιστορήσεις από μετανάστες που συνάντησε στην Αθήνα και στο Κάσελ τον τελευταίο χρόνο.
Πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα (Μουσείο Μπενάκη) Μια επιλογή φωτογραφιών του Γκίκα από ταξίδια του στην Ελλάδα κατά τη δεκαετία του 1930 παρουσιάζεται για πρώτη φορά στο μουσείο, σε συνδυασμό με εκθέματα που αναφέρονται στην πολιτιστική ιστορία της χώρας μας από το 1922 μέχρι το 1974. Κι όλα αυτά συνδυάζονται με μια επιλογή έργων από τη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης των Τιράνων, ώστε να παράγεται μια αντίστιξη μεταξύ του εναλλακτικού μοντερνισμού τους και της ελληνοκεντρικής συλλογής. Στον ίδιο χώρο θα φιλοξενείται και το έργο του Ζάφου Ξαγοράρη.
Νομισματικό Μουσείο Αθηνών Το μενού περιλαμβάνει τρεις παραστάσεις φλαμένκο (18-20/04) με τον σπουδαίο χορευτή Israel Galvαn, στις οποίες συμμετέχουν ο χορογράφος Pedro G. Romero, οι μουσικοί Nino de Elche και Alejandro Rojas-Marcos καθώς και η Βυζαντινή Χορωδία του Δήμου Αγίας Βαρβάρας. Παράλληλα, θα παρουσιαστεί έκθεση νομισμάτων και μολύβδινων συμβόλων, η οποία θα ταξιδέψει και στο Κάσελ. Όλα αυτά θα αποπειρώνται να διερευνήσουν τις (φαύλες ως επί το πλείστον) σχέσεις μεταξύ ιερού και ανίερου, χρήματος και σεξουαλικότητας, σώματος και νομίσματος.
Κατηγορία τρίτη:
Εσωτερικοί Χώροι
Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών Ο Aboubakar Fofana είναι μια ξεχωριστή περίπτωση καλλιτέχνη που διαμόρφωσε το προσωπικό του στυλ αξιοποιώντας τα δύο διαφορετικά πολιτισμικά φορτία που φέρει, εκείνο του Μάλι, που είναι η γενέτειρά του, κι εκείνο της Γαλλίας, όπου μεγάλωσε. Ασχολήθηκε αρχικά με την καλλιγραφία και τη γραφιστική, προτού αφιερωθεί τελικά σε κάτι που τον γοήτευε ήδη από την παιδική του ηλικία, τις παραδοσιακές στη Δυτική Αφρική βαφές υφασμάτων με λουλάκι (indigo). Σήμερα είναι εγκατεστημένος στο Μπαμάκο, που είναι η πρωτεύουσα του Μάλι, και παράγει εκεί τα έργα του. Όλα σχετίζονται με αυτές τις τεχνικές χρωματισμού των υφασμάτων τις οποίες δεν έπαψε ποτέ να μελετά. Στην documenta 14 συμμετέχει με δύο έργα του. Εκείνο που εκτίθεται στον κήπο της Γεωπονικής Σχολής, στην Ιερά Οδό, είναι ένα κοπάδι από 54 πρόβατα, ένα για κάθε χώρα της Αφρικής, των οποίων το τρίχωμα έχει βάψει με λουλάκι.
Πολυτεχνείο, Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) και Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο (ΕΜΠ), Αίθουσα Πρεβελάκη-Συγκρότημα Πατησίων Ο Γερμανός καλλιτέχνης Rainer Oldendorf (γ. 1961) παρουσιάζει ένα έργο που σχετίζεται με την έκθεση του CIAM 4 Functional City (Λειτουργική Πόλη), η οποία έγινε στον ίδιο χώρο το 1933 και ήταν το απαύγασμα της τέταρτης συνάντησης του Διεθνούς Συνεδρίου Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής (CIAM), το οποίο διεξήχθη στο πλοίο Πατρίς ΙΙ που απέπλευσε από τη Μασσαλία με προορισμό την Αθήνα. Με βάση τις ιδέες που διατυπώθηκαν σ' εκείνο το συνέδριο ο Le Corbusier συνέθεσε τη «Χάρτα των Αθηνών», δίνοντας μέσω αυτής ένα θεωρητικό προβάδισμα στον φονξιοναλισμό κατά τη μεταπολεμική ανοικοδόμηση της Ευρώπης. Εκτός αυτού του έργου, στον χώρο του Πολυτεχνείου, δίπλα στην Αίθουσα Πρεβελάκη, μπορεί κάποιος να δει το δέντρο που φύτεψε στις 20/3 ο Κοσοβάρος καλλιτέχνης Sokol Beqiri (γ. 1964) και βασίζεται στην ιδέα του να μπολιάζεται ένα τοπικό είδος βελανιδιάς με κλαδιά γερμανικής βελανιδιάς.
Γεννάδειος Βιβλιοθήκη, Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών Πρόκειται για ένα σημείο πλούσιο σε δραστηριότητες που απλώνονται σε όλους τους διατιθέμενους χώρους. Έτσι, στη Βιβλιοθήκη θα φιλοξενηθεί η έκθεση με τίτλο «Μαθαίνοντας από το Τιμπουκτού» του επιμελητή Igo Diarra, με συμμετοχή καλλιτεχνών που συνεργάζονται με τον καλλιτεχνικό χώρο του Médina, στο Μπαμάκο του Μάλι. Στους κήπους της Γενναδείου θα δημιουργηθεί μια ακόμα βιβλιοθήκη με 145 λιθογραφικές πλάκες που ενσωματώνουν όλες τις λέξεις ενός ημερολογίου, οι οποίες κάποτε δημοσιεύτηκαν σε μορφή βιβλίου, αλλά τώρα οδεύουν προς αφανισμό. Τέλος, θα προβληθεί η ταινία του Σκωτσέζου καλλιτέχνη και καθηγητή στη Σχολή Καλών Τεχνών της Γλασκώβης Ross Birrell (γ. 1969), που είναι αφιερωμένη στην καταστροφή από πυρκαγιά της βιβλιοθήκης της σχολής, το 2014.
Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη Η documenta 14, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας της, εξέφρασε με διάφορες ευκαιρίες τον σεβασμό και τον θαυμασμό της στην προσωπικότητα (και στο καλλιτεχνικό έργο) του Γιάννη Τσαρούχη, ο οποίος υπήρξε πολύ σημαντικός εκφραστής μιας εντόπιας τέχνης και μιας ξεκάθαρης και ευπρόσδεκτης έκφρασης ελληνικότητας. Συγχρόνως, ο Τσαρούχης έφυγε από τη ζωή το 1989, δηλαδή κατά μία –ας την πούμε ποιητική– σύμπτωση τη χρονιά που έπεσε το Τείχος του Βερολίνου και η παγκοσμιοποίηση φανέρωσε πλέον με έπαρση και βιάση την «ομογενοποιητική» ισχύ της. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, λοιπόν, η documenta 14 ανέλαβε να χρηματοδοτήσει μια σειρά βασικών επισκευών του σπιτιού και εργαστηρίου του καλλιτέχνη, το οποίο εκείνος, από το 1981, είχε μετατρέψει σε ίδρυμα που φέρει το όνομά του και που λόγω των γνωστών γενικευμένων οικονομικών συνθηκών άγγιζε τα όρια της οριστικής χρεοκοπίας.
Κέντρο Μελέτης Χορού Ισιδώρας & Ραϋμόνδου Ντάνκαν Ο χορευτής και χορογράφος Κώστας Τσιούκας θα παρουσιάσει μια διάλεξη-περφόρμανς πάνω στο έργο της Ισιδώρας Ντάνκαν και της Nelly's. Συμμετέχουν η διευθύντρια του Κέντρου Μελέτης Χορού Ντάνκαν, Πηνελόπη Ηλιάσκου, και ο συγγραφέας και θεωρητικός του χορού Αναστάσιος Κουκουτάς. Ως εθελοντές περφόρμερ θα εμφανιστούν και οι μαθητές της σχολής.
Ρομάντσο Θα είναι ένα ορμητήριο για το περιπατητικό μουσικό και ηχητικό πρόγραμμα «Χώρος Ακρόασης» που επιμελείται ο σύμβουλος Ήχου και Μουσικής της documenta 14, ο Γερμανο-αμερικανός μουσικός και εικαστικός καλλιτέχνης Paolo Thorsen-Nagel (γ. 1985). Το πρόγραμμα «Χώρος Ακρόασης» απλώνεται και σε άλλους χώρους (Μέγαρο Μουσικής, Ωδείο Αθηνών, διάφορους εξωτερικούς χώρους).
Στοά του Βιβλίου Μια αχρησιμοποίητη βιτρίνα της στοάς αξιοποιεί η Irena Haiduk για να παρουσιάσει αποτυπώσεις σε χαρτί μαρμάρινων στηλών στις οποίες είναι χαραγμένο το καταστατικό της Yugoexport, μιας «τυφλής, αδέσμευτης προφορικής εταιρείας» με έδρα το Βελιγράδι, την οποία εκείνη ίδρυσε στις ΗΠΑ, όπου οι εταιρείες έχουν ίδια δικαιώματα με τους ανθρώπους.
Ταινιοθήκη της Ελλάδος Θα φιλοξενήσει τις πρεμιέρες και τις ειδικές προβολές έργων κινηματογραφιστών της documenta 14.
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών Έργα του εικαστικού Απόστολου Γεωργίου θα εκτίθενται στους άδειους προθαλάμους του κτιρίου με τους παγερούς πολυελαίους που κρέμονται ως σύμβολα χλιδής, όπως την αντιλαμβάνονταν επί προεδρίας Ρόναλντ Ρίγκαν στις ήσυχες και ξεχασμένες πόλεις με βαρύ χειμώνα, στις Μεσοδυτικές Πολιτείες των ΗΠΑ. Οι φιγούρες των έργων του Γεωργίου, που μοιάζουν πάντα αγχωμένες και παγιδευμένες σε αδικαιολόγητα αδιέξοδα, θα λειτουργούν κατά κάποιον τρόπο με σύμβολα των πρακτικών μεθοδεύσεων και των νοσηρών κοινωνικών τελετουργιών του πρόσφατου παρελθόντος, που τίποτα δεν τις αναχαιτίζει και στο χωρίς προσχήματα θλιβερό παρόν μας. Πέρα από αυτή την έκθεση, στις αίθουσες συναυλιών του Μεγάρου Μουσικής θα παρουσιαστεί το εκτενές μουσικό πρόγραμμα της documenta 14. Μεταξύ των μουσικών έργων που θα παρουσιαστούν, ξεχωρίζουν η Συμφωνία αρ. 3, Op. 36 («Symphony of sorrowful songs») του Πολωνού συνθέτη σύγχρονης μουσικής Henryk Gοrecki (1933-2010), η σύνθεση για πιάνο «The people united will never be defeated!», έργο του 1975, του Αμερικανού συνθέτη Frederic Rzewski (γ. 1938), η πρεμιέρα του συμφωνικού έργου «Sinfonia del Tercer Mundo» («Συμφωνία από τον Τρίτο Κόσμο») του συνθέτη από τη Γουατεμάλα Joaquin Orellana (γ. 1937), ο οποίος στις ενορχηστρώσεις του συμπεριλαμβάνει μουσικά όργανα που επινοεί ο ίδιος και επί τη ευκαιρία θα εκτεθούν για το κοινό. Θα παρουσιαστούν επίσης έργα και άλλων σημαντικών σύγχρονων συνθετών, όπως ο διάσημος για τις μινιμαλιστικές συνθέσεις του Αφρο-αμερικανός Julius Eastman (1940-1990), η Γαλλίδα Éliane Radigue (γ. 1932), μια πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής μουσικής, και ο Γερμανός Jakob Ullmann (γ. 1958). Στο Μέγαρο Μουσικής θα παρουσιαστεί επίσης η συναυλία με το σπάνιο αναλογικό συνθεσάιζερ EMS Synthi 100 που είχε κατασκευαστεί από τα Electronic Music Studios του Λονδίνου το 1971. Το συνθεσάιζερ αυτό είχε αγοραστεί από το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας. Η documenta 14 χρηματοδότησε την επισκευή του και παρήγγειλε τέσσερις νέες συνθέσεις για το συγκεκριμένο όργανο, με την πρόθεση να στηθεί μια γέφυρα ανάμεσα σε αυτό και τη σημερινή γενιά Ελλήνων και διεθνών μουσικών ηλεκτρονικής μουσικής.
Δημοτικό Θέατρο Πειραιά Φιλοξενεί το έργο «Private Song» της Αλεξάνδρας Μπαχτσετζή. Η καλλιτέχνις (που είναι και κάτι σαν «πρώτη κυρία» της documenta 14, καθότι είναι η σύζυγος του καλλιτεχνικού της διευθυντή Άνταμ Σίμτσικ), μέσα από τη μελέτη του ρεμπέτικου τραγουδιού της περιόδου 1940-50, εστιάζει στην «πλαισίωση» ως οπτική στρατηγική για να αμφισβητήσει την αποκωδικοποίηση του φύλου και του συναισθήματος επί σκηνής που επιχειρεί ο θεατής.
Θέατρο Άττις Ο Θόδωρος Τερζόπουλος ανεβάζει (για τρεις παραστάσεις) το έργο Ιοκάστη, το οποίο ολοκλήρωσε λίγο πριν από τον θάνατό του ο θεατρικός συγγραφέας Γιάννης Κοντραφούρης (1968-2007) με την ελπίδα ότι θα το έβλεπε να ανεβαίνει εκεί. Στο έργο αυτό πρωταγωνιστεί η γλώσσα, η οποία μεταφέρει στον κόσμο της σύγχρονης βαναυσότητας τα ύστατα αποτυπώματα ενός ένδοξου παρελθόντος.
Δημοτικός κινηματογράφος «Στέλλα» Στο θερινό σινεμά της Κυψέλης θα προβληθεί το I had nowhere to go (Δεν είχα πού να πάω, 2016) του Douglas Gordon, ένα έργο βασισμένο στην ομώνυμη αυτοβιογραφία του Jonas Mekas. Ο Σκωτσέζος καλλιτέχνης Douglas Gordon (γ. 1966), που μεταξύ των διαφόρων διακρίσεων που έχει αποσπάσει είναι και το βραβείο Turner το 1996, θεωρείται ένας «σταρ» της documenta 14 (και μάλλον είναι ο μεγαλύτερος από τους συμμετέχοντες σε αυτήν σταρ). Από την άλλη μεριά, ο Αμερικανός λιθουανικής καταγωγής κινηματογραφιστής Jonas Mekas (γ. 1922, 94 ετών σήμερα) είναι ο μεγαλύτερος ζωντανός θρύλος του αβανγκάρντ σινεμά της Αμερικής. Άρα, η «Στέλλα» θα δεχτεί ξαφνικά πολλή αστερόσκονη. Η «ιδιαιτερότητα» της ταινίας είναι το ότι δεν έχει σχεδόν καθόλου εικόνες. Ακούγεται κυρίως η χαρακτηριστική φωνή του Mekas να αναφέρει αποσπάσματα από την αυτοβιογραφία του. Ο Douglas Gordon καταφέρνει να βυθίζει τον θεατή στο τυφλό φάσμα της προσωπικής και συλλογικής μνήμης, εκεί όπου η εικόνα «ξαναγεννιέται». Η αφήγηση του Mekas θα μπορούσε να θεωρηθεί ότι έχει ως κεντρική ιδέα μια φράση του, η οποία, σε εξωφρενικά ελεύθερη απόδοση στα ελληνικά, θα ήταν η εξής: «Κάποιος που φεύγει κυνηγώντας την περιπέτεια μπορεί ανά πάσα στιγμή να επιστρέψει σπίτι του, αν το θελήσει. Εκείνος όμως που εξορίζεται, δεν μπορεί. Έτσι, αποφάσισα ότι σπίτι μου θα είναι πλέον το πολιτισμικό μου φορτίο».
Κινηματογράφος Τριανόν Στις 27 Απριλίου 2017 στο Τριανόν θα προβληθεί η ταινία της Μαρίνας Γιώτη Invisible Hands (Τα αόρατα χέρια), συνοδεία του Αμερικανού λιβανέζικης καταγωγής μουσικού και εθνικομουσικολόγου Alan Bishop και της μπάντας του από το Κάιρο που ονομάζεται The Invisible Hands και αποτελεί το θέμα της ταινίας. Η ταινία παρακολουθεί την καλλιτεχνική πορεία τους κατά την περίοδο της Αραβικής Άνοιξης στην Αίγυπτο και εστιάζει στα κωμικοτραγικά στοιχεία με τα οποία «προικοδοτεί» την καλλιτεχνική παραγωγή η πολιτική αστάθεια.
Κατηγορία τέταρτη:
Εξωτερικοί Χώροι
Αρχαία Αγορά - Ωδείο Αγρίππα Το Ωδείο Αγρίππα ή Αγρίππειο ήταν, κατά τους ρωμαϊκούς χρόνους, μια μεγάλη αίθουσα συναυλιών, την οροφή της οποίας στήριζαν ογκώδεις κίονες στους οποίους είχαν χαραχτεί οι μορφές Γιγάντων και Τριτώνων. Από τις μορφές εκείνες σήμερα σώζονται μόνο θραύσματα. Το καλλιτεχνικό δίδυμο Prinz-Gholam, το οποίο απαρτίζεται από τον Γερμανό Wolfgang Prinz (γ. 1969) και τον Λιβανέζο Michel Gholam (γ. 1963), προσπαθεί να ξαναγράψει την ιστορία αυτών των αρχαίων μορφών με μια περφόρμανς που αναρωτιέται μέσα από τις κινήσεις των σωμάτων των ερμηνευτών για την κίνηση που θα απέδιδαν οι μορφές των γλυπτών.
Διονυσίου Αρεοπαγίτου - Αψίδα του Αδριανού (Διαδρομή) Η πολυσυζητημένη «έφιππη ανάβαση» από την Αθήνα στο Κάσελ, η «Μετάβαση του Ερμή» («The Athens-Kassel Ride: The Transit of Hermes»), θα ξεκινήσει στις 9 Απριλίου. Οι ιππείς και τα άλογά τους θα διανύσουν 3.000 χιλιόμετρα περίπου σε 100 μέρες. Η αφετηρία της διαδρομής θα βρίσκεται στη μέση σχεδόν της Διονυσίου Αρεοπαγίτου. Πρόκειται για μια ιδέα του Ross Birrell (βλ. δραστηριότητες στη Γεννάδειο Βιβλιοθήκη) που βασίζεται στο Tschiffely's Ride, το ταξίδι του Ελβετο-αργεντινού ιππέα Aimé Tschiffely από το Μπουένος Άιρες στη Νέα Υόρκη (1925-1928) με τη χρήση δύο αργεντίνικων αλόγων Criollo.
Λόφος Φιλοπάππου, Μονοπάτι και Περίπτερο του Πικιώνη Στο περίπτερο του Πικιώνη που βρίσκεται δίπλα στην εκκλησία του Αγίου Δημητρίου του Λουμπαρδιάρη, εκτίθενται τα μικρών διαστάσεων κολάζ της Elisabeth Wild (γ. 1922, Βιέννη) μαζί με πίνακες της κόρης της Vivian Suter (γ. περίπου 1940, Μπουένος Άιρες), τους οποίους ζωγράφισε στον κρατήρα του ηφαιστείου της Νισύρου, χρησιμοποιώντας, μεταξύ άλλων, και υλικά του φυσικού περιβάλλοντος που την περιέβαλλε. Λίγο πιο ψηλά, στο ίδιο μονοπάτι βρίσκεται το έργο της Καναδέζας Rebecca Belmore (γ. 1960), μια μαρμάρινη σκηνή, σκαλισμένη με το χέρι και με θέα προς την Ακρόπολη.
Παναθηναϊκό Στάδιο Θα χρησιμοποιηθεί από τον Pope L. για το «Whispering Campaign». Ο Pope L. (γ. 1955) είναι ένας Αμερικανός καλλιτέχνης που ασχολείται με δισυπόστατες ή εναντιωματικές έννοιες, καθώς επίσης και με έννοιες που περιέχουν προκαταλήψεις (όλες τους όμως καλά «σφηνωμένες» στη σύγχρονη κουλτούρα μας), προκειμένου να δημιουργήσει έργα διαφόρων τύπων και μέσων (βίντεο, ζωγραφική, γλυπτική, γραπτά κείμενα κ.ά.), καθώς και πολλές περφόρμανς. Tο πρότζεκτ «Whispering Campaign» είναι μια σταχυολόγηση πληροφοριών από ντόπιους παριστάμενους στην εκάστοτε τοποθεσία όπου εξελίσσεται η καταγραφή, οι οποίες στη συνέχεια κωδικοποιούνται σε μορφή λέξεων που προφέρονται ψιθυριστά. Καθώς οι ψίθυροι αυτοί θα συσσωρεύονται, θα δημιουργούν μια ήσσονος σημασίας ιστορία της πόλης. Το πρότζεκτ έχει αποδοθεί στα ελληνικά ως «Εκστρατεία Ψιθύρων», ονομασία που στέκεται κυρίως στη διαδικασία που ακολουθεί ο καλλιτέχνης. Ωστόσο, ο τίτλος είναι δισυπόστατος, καθότι σημαίνει επίσης «διασπορά φημών και ψευδών ειδήσεων» για προπαγανδιστικούς ή διαφημιστικούς σκοπούς.
Α' Νεκροταφείο Αθηνών Πρόκειται για έναν από τους χώρους που φιλοξενούν το «Whispering Campaign» του Pope L. (βλ. Παναθηναϊκό Στάδιο)
Ναός Ολυμπίου Διός Το δίδυμο Prinz-Gholam (βλ. Αρχαία Αγορά - Ωδείο Αγρίππα) παρουσιάζει μια περφόρμανς με κινήσεις μέσω των οποίων επιχειρούν να σχηματίσουν μια ανθρώπινη επιγραφή που υπομνηματίζει την αρχιτεκτονική του αρχαίου ναού και την παρούσα κατάστασή της.
Λύκειο Αριστοτέλη Θα φιλοξενήσει μία ηχητική εγκατάσταση των Postcommodity, μιας κολεκτίβας που αποτελείται από τους Raven Chacon, Cristοbal Martinez και Kade L. Twist και επιδιώκει να λειτουργεί ως μία αυτόχθων «θωράκιση» με μάτια, στόμα και λαλιά που αφοσιώνεται στην εναντίωση σε κάθε επιθετική κίνηση αυτού που ονομάζεται παγκόσμια αγορά και των φορέων που τη στηρίζουν. Η εγκατάσταση των Postcommodity θα περιλαμβάνει ηχεία ακριβείας που χρησιμοποιεί ο στρατός και από αυτά θα εκπέμπονται ιστορίες εκδίωξης, αναγκαστικών ταξιδιών και μεταμόρφωσης – άλλες θα αποδίδονται μέσω τραγουδιών, άλλες πάλι ως αφηγήσεις, ενώ άλλες θα υποδηλώνονται με σιωπή.
Πάρκο Ριζάρη Ο David Harding είναι ένας καλλιτέχνης για τον οποίο διατίθενται λίγα βιογραφικά στοιχεία. Είναι εγκατεστημένος στη Γλασκώβη και έχει συνεργαστεί με τον Ross Birrell (βλ. Γεννάδειος Βιβλιοθήκη). Για το έργο του στο Πάρκο Ριζάρη χρησιμοποιεί δύο στίχους από το ποίημα «Cascando» (1936) του Σάμιουελ Μπέκετ για να οριοθετήσει τα αυτοσχέδια μονοπάτια του πάρκου: «εάν εσύ δεν μ' αγαπήσεις, δεν θ' αγαπηθώ ποτέ/ εάν εγώ δεν σ' αγαπήσω, δεν θ' αγαπήσω ποτέ».
Πεδίον του Άρεως Πρόκειται για έναν από τους χώρους που φιλοξενούν το «Whispering Campaign» του Pope L. (βλ. Παναθηναϊκό Στάδιο), το οποίο τελικά επεκτείνεται και στα μπαρ Cantina Social και Galaxy, καθώς και στον θερινό κινηματογράφο Ciné Paris στην Πλάκα.
Πλατεία Κοτζιά Ο Rasheed Araeen (γ. 1935) είναι ένας καλλιτέχνης πακιστανικής καταγωγής εγκατεστημένος στο Λονδίνο από το 1964. Το έργο του είναι μια χειρονομία φιλοξενίας. Στα μεγάλα αντίσκηνα που εγκατέστησε στην πλατεία και τα οποία θυμίζουν τα παραδοσιακά γαμήλια αντίσκηνα του Πακιστάν καλεί ανθρώπους να παρακαθήσουν όλοι μαζί σε ένα γεύμα και ταυτόχρονα να σκεφτούν πιθανά σενάρια κοινωνικής αλλαγής. Προσφέρεται φαγητό που παρασκευάζεται επί τόπου από την Οργάνωση Γη.
Πλατεία Συντάγματος Ο καλλιτέχνης από την Γκάνα Ibrahim Mahama (γ. 1987) χρησιμοποιεί τα κλασικά τσουβάλια από γιούτα για να δημιουργήσει ένα έργο που θα λειτουργεί ως αλληγορία για τον τεράστιο όγκο πολιτικής δράσης που «επιτελέστηκε» επί της πλατείας.
Πλατεία Αυδή Η φωτογράφος και γλύπτρια Sanja Ivekovic (γ. 1949) από την Κροατία δημιουργεί πάνω στην πλατεία ένα μνημείο για τα δικαιώματα των εργατών, των γυναικών, την ταξική πάλη και τις ανισότητες στην κοινωνία, εμπνεόμενη από το μνημείο του Mies van der Rohe στο Βερολίνο προς τιμήν της Rosa Luxemburg και του Karl Liebknecht, το οποίο κατέστρεψαν οι ναζί.
Πλατεία Καραϊσκάκη, Πειραιάς Ο Ελληνο-αφρικανός ράπερ Νέγρος του Μοριά θα δώσει συναυλία με τίτλο «Black Odyssey» («Μαύρη Οδύσσεια»). Η περφόρμανς του συνδέει ρεμπέτικα και χιπ-χοπ, καθώς και ιστορίες μεταναστών με εκφράσεις της underground μουσικής.
Κατηγορία Πέμπτη:
Διευθύνσεις στην πόλη
Ελπίδος 13, πλατεία Βικτωρίας Ο Αμερικανός καλλιτέχνης Rick Lowe (γ. 1960), εγκατεστημένος σήμερα στο Χιούστον, προσπαθεί να αναπτύξει δεσμούς και να ξεκινήσει διαλόγους που θα αφορούν την τέχνη και τον πολιτισμό και θα φέρνουν κοντά τις μικρές επιχειρήσεις της περιοχής με δίκτυα υποστήριξης μεταναστών και προσφύγων. Για τον σκοπό αυτό εκδίδει και τοπικό εφημεριδάκι!
Σταυροπούλου 15, πλατεία Αμερικής Η Γερμανίδα εικαστικός Maria Eichhorn (γ. 1962) μετατρέπει ένα κτίριο του 1928 «σε ακίνητο χωρίς ιδιοκτήτη» που θα γλιτώσει τον εξευγενισμό, την κτηματομεσιτική κερδοσκοπία και την αξιοποίησή του με στόχο το κέρδος.
Πολυτεχνείου 8 Σε διαμέρισμα του πρώτου ορόφου ο αρχιτέκτων και εικαστικός Ανδρέας Αγγελιδάκης θα εγκαταστήσει την «Αθηναϊκή Τεχνική», ένα γραφείο ερευνών και προσδιορισμού των ψυχοτεχνικών παραμέτρων της ανοικοδόμησης της Αθήνας κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Εκεί θα συγκεντρώσει αρχειακό υλικό, βιντεοσκοπήσεις, τυχαία ανευρεθέντα αντικείμενα αποκαλυπτικού χαρακτήρα και τρισδιάστατες εκτυπώσεις, βάσει των οποίων θα διατυπώσει μια «αναφορά» πάνω στο αντικείμενο της έρευνάς του, την οποία θα παρουσιάσει στο Κάσελ.
Τοσίτσα 5, Εξάρχεια Η Γεωργία Σαγρή εγκαθίσταται στον χώρο που άλλοτε καταλάμβανε το Κέντρο Εικαστικών Τεχνών (ένας εκθεσιακός χώρος διαχειριζόμενος από καλλιτέχνες που λειτούργησε για μία διετία αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση) και εκεί (αλλά και αλλού) θα παρουσιάσει ένα πλήθος από περφόρμανς και γλυπτικές φόρμες με τάσεις να καταλάβουν την πόλη, οι οποίες θα επιτελούνται ταυτόχρονα και στο Κάσελ, χωρίς να προσδιορίζεται πώς θα επιτυγχάνεται η συγχρονία.
Φυλασίων 42 Ο Aboubakar Fofana (βλ. Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών) έχει εγκαταστήσει καζάνια με λουλάκι στον χώρο μιας πρώην μικρής ζυθοποιίας κι εκεί βάφει νήματα και υφάσματα. Επιπλέον, ο Fofana έβαψε νήματα σε διάφορες αποχρώσεις του λουλακιού. Κατόπιν αυτά υφάνθηκαν και δημιουργήθηκε η κορδέλα για τους σελιδοδείκτες που περιλαμβάνονται στην έκδοση documenta 14 Reader.
Αρχιμήδους 15 Η Νιγηριανή καλλιτέχνις Otobong Nkanga (γ. 1974) που εργάζεται στο Παρίσι και στην Αμβέρσα φτιάχνει σαπούνια με συνταγές και επιρροές από διάφορες περιοχές της Αφρικής, της Μέσης Ανατολής και της Νότιας Ευρώπης. Στον διπλανό χώρο, που υπήρξε ταβέρνα, ο Ινδός καλλιτέχνης Nikhil Chopra στήνει μια τριήμερη περφόρμανς κατά τη διάρκεια της οποίας ζωγραφίζει στον τοίχο μια ανοιχτή θάλασσα πριν ξεκινήσει το οδικό του ταξίδι προς τη Γερμανία μέσω Ανατολικής Ευρώπης. Κατά τη διάρκεια της διαδρομής του θα κάνει κι άλλες τέτοιες εικαστικές περφόρμανς που θα περιλαμβάνουν ζωγραφική σε δημόσιους χώρους κ.ά. Το πρόγραμμα αυτό θα ολοκληρωθεί όταν φτάσει τελικά ο καλλιτέχνης στο Κάσελ.
Παραλιακή, κοντά στο Θυμάρι Η Χιλιανή καλλιτέχνης Cecilia Vicuna (γ. 1948), με μια τελετουργία προς τιμήν των αρχαιοελληνικών θεών της θάλασσας, προσφέρει τα απομεινάρια του κόκκινου χειροποίητου μαλλιού που χρησιμοποίησε στην εγκατάσταση Quipu στο Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ).
Documenta 14
Αθήνα/Αthen, 8.4. — 16.7.2017
σχόλια