Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Ο Mark Rothko με το Νο 7, 1960

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής»

0

Σαν σήμερα, στις 25 Σεπτεμβρίου 1903, γεννιέται στο Ντβινσκ (Ντάγκαβπιλς της σημερινής Λετονίας) με το όνομα Marcus Rotkovich ο πρωτοπόρος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους του 20ού αιώνα Μαρκ Ρόθκο.


Διωγμένη από τα βίαια πογκρόμ εναντίον των Εβραίων, η οικογένειά του μεταναστεύει στις ΗΠΑ και εγκαθίσταται στο Πόρτλαντ όταν ο Μarcus είναι μόλις δέκα ετών. Το 1921 ξεκινά τις σπουδές του στο Yale, με σκοπό να γίνει μηχανικός ή δικηγόρος. Οι διακρίσεις εναντίον των Εβραίων σπουδαστών, οι οποίοι απαγορευόταν να παίρνουν μέρος σε εξωακαδημαϊκές δραστηριότητες, τον ωθούν, δύο χρόνια αργότερα, να εγκαταλείψει τις σπουδές του.


Ο Μαρκ, που έχει αλλάξει πλέον το όνομά του λόγω του αυξανόμενου αντισημιτισμού, σκοπεύει να ζήσει το αμερικανικό όνειρο. Μετακομίζει στη Νέα Υόρκη με σκοπό «να περιπλανηθεί, να αλητέψει και ίσως να λιμοκτονήσει και λιγάκι», όπως χαρακτηριστικά περιγράφει.


Ξεκινά τις σπουδές του στο Art Students League με δάσκαλο το Max Weber και συνεχίζει στο New York School of Design. Σταδιακά γνωρίζεται με καλλιτέχνες όπως ο Milton Avery, ο Barnett Newman και ο Adolph Gottlieb, που μερικά χρόνια αργότερα θα γίνουν κύριοι εκφραστές του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.

Δημιουργεί πίνακες όπου κυριαρχούν πολύχρωμες συνθέσεις με θαμπά σχήματα και κηλίδες που αιωρούνται σε μονοχρωματικό φόντο. Το διάσημο, πλέον, ύφος του έχει κατακτηθεί.


Ο Ρόθκο εμπνέεται από τη Νέα Υόρκη, το φως στα έργα του Ρέμπραντ στο ΜΕΤ, τη μυθολογία. Υιοθετεί ένα σουρεαλιστικό, αλληγορικό στυλ, ενώ καταπιάνεται ακόμα και με θρησκευτικά θέματα, όπως ο Μυστικός Δείπνος και η Σταύρωση. Παράλληλα, θα σπουδάσει φιλοσοφία και αρχαίο δράμα, καθότι υπήρξε λάτρης της αρχαίας Ελλάδας και αποκαλούσε τους πίνακές του «dramas».


Τα έργα του Ρόθκο γίνονται όλο και πιο αφηρημένα και το 1947 αρχίζει η μεγάλη μεταστροφή. Δεν θέλει πια να εξηγεί, αντικαθιστά τους συμβατικούς τίτλους με αριθμούς ή χρώματα γιατί «η σιωπή είναι ακριβής».

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Mark Rothko, A Last Supper, 1941 © 1998 Kate Rothko Prizel and Christopher Rothko/Bildrecht Wien, 2019 © Collisart, LLC, New York


Δημιουργεί πίνακες όπου κυριαρχούν πολύχρωμες συνθέσεις με θαμπά σχήματα και κηλίδες που αιωρούνται σε μονοχρωματικό φόντο. Το διάσημο, πλέον, ύφος του έχει κατακτηθεί.


Τα χρώματα «εκφράζουν βασικά ανθρώπινα συναισθήματα: τραγωδία, έκσταση, αβεβαιότητα για το πεπρωμένο... Οι άνθρωποι που κλαίνε μπροστά από τις εικόνες μου έχουν την ίδια θρησκευτική εμπειρία που είχα κι εγώ όταν τις ζωγράφιζα. Και αν, όπως λέτε, νιώθετε συγκίνηση μόνο από τις σχέσεις των χρωμάτων, τότε χάνετε το νόημα» θα πει.


Χαρακτηριστικό των έργων του είναι και οι πολύ μεγάλες διαστάσεις, οι οποίες είναι συνειδητή επιλογή του καλλιτέχνη. «Ζωγραφίζω πολύ μεγάλους πίνακες, αντιλαμβάνομαι ότι ιστορικά η λειτουργία της ζωγραφικής μεγάλων πινάκων είναι κάτι πολύ μεγαλόστομο και πομπώδες. Εντούτοις, ο λόγος που τους ζωγραφίζω είναι ίσα-ίσα επειδή θέλω να είμαι πολύ προσωπικός και ανθρώπινος. Το να ζωγραφίζεις έναν μικρό πίνακα είναι σαν να τοποθετείσαι έξω από την εμπειρία σου, να κοιτάζεις μια εμπειρία σαν με στερεοσκόπιο ή σμικρυντικό φακό. Εντούτοις, όταν ζωγραφίζεις τον μεγαλύτερο πίνακα, είσαι μέσα σ' αυτόν. Δεν είναι κάτι που ελέγχεις».

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Mark Rothko, Yellow and Blue (Yellow, Blue on Orange), 1955 Carnegie Museum of Art, Pittsburgh
Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Mark Rothko, Light Red Over Black, 1957. © Kate Rothko Prizel and Christopher Rothko/DACS 2020


Θέλοντας να μεταδώσει αυτήν ακριβώς την αίσθηση στους θεατές των έργων του, προτείνει να στέκονται και να τα παρατηρούν από απόσταση 18 ιντσών (46 εκ.), ώστε να μπορούν να αυτοσυγκεντρωθούν και να εισδύσουν σε αυτά.


Αν και έχει κατασταλάξει στον τρόπο που επιθυμεί να ζωγραφίζει, δεν σταματά να μελετά την Ιστορία της Τέχνης. Θα ταξιδέψει σε Γαλλία και Ιταλία, θα δει πίνακες και τοιχογραφίες κλασικών ζωγράφων, θα επισκεφτεί αναγεννησιακούς ναούς.


Μιλώντας για τη σειρά έργων του «Μαύρο σε Μαρόν» (1958), θα πει: «Αφού είχα εργαστεί για κάποιο χρονικό διάστημα, συνειδητοποίησα ότι είχα επηρεαστεί υποσυνείδητα από τους τοίχους του Μιχαήλ Αγγέλου στην αίθουσα Σκάλα της Βιβλιοθήκη των Μεδίκων στη Φλωρεντία».

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Black on Maroon, 1958. © Kate Rothko Prizel and Christopher Rothko/DACS 2020


Είναι ήδη διάσημος. Η Peggy Guggenheim, η Betty Parsons και o Sidney Janis παρουσιάζουν έργα του στις γκαλερί τους. Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης τον συμπεριλαμβάνει το 1952 στη σημαντική έκθεση «15 Αμερικανοί». Εκπροσωπεί τις ΗΠΑ στην Biennale της Βενετίας το 1958, ενώ στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης παρουσιάζεται αναδρομική του έκθεση.


Τον Ιούνιο του 1958 οι ιδιοκτήτες του εστιατορίου «Four Seasons» στη Νέα Υόρκη αναθέτουν στον Ρόθκο μια σειρά τοιχογραφιών για το εσωτερικό του, προσθέτοντας το όνομά του σε όσους εμπλέκονταν στον σχεδιασμό του εστιατορίου, δίπλα σε αυτά των Mies van der Rohe και Philip Johnson.


Η σκανδαλιστικά μεγάλη αμοιβή θα κάνει τον ζωγράφο να δεχτεί, σύντομα όμως η λεγόμενη «ανάθεση Seagram» θα ναυαγήσει, καθώς εκείνος θα σπάσει το συμβόλαιο επιστρέφοντας την προκαταβολή, χωρίς ιδιαίτερες εξηγήσεις.


Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι αισθάνθηκε «σκλάβος» του χρήματος μετά τις παρεμβάσεις που δέχτηκε, καθώς τα σχέδια που παρουσίασε είχαν «σκοτεινή» χρωματική παλέτα. Η εγκυρότητα της φράσης που του αποδίδεται ότι σκοπός του ήταν «να κόψει την όρεξη κάθε καθάρματος που θα έτρωγε σ' εκείνο το δωμάτιο» αμφισβητείται από τον γιο του Κρίστοφερ.

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
O Mark Rothko, δεξιά, με τον John Coolidge μπροστά από τους πίνακες Δύο και Τρία στο Χάρβαρντ το 1963. Φωτ.: Elizabeth Jones/President and Fellows of Harvard College
Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
O πίνακας Πέντε στο Χάρβαρντ το 1968. Φωτ.: Harvard University Archives


Η δεκαετία του '60 θα φέρει στον Ρόθκο προτάσεις που θα έχουν ως αποτέλεσμα να δημιουργήσει δύο από τα σημαντικότερα έργα του. Για το Πανεπιστήμιο Harvard, με μια σειρά από πίνακες σε κόκκινους, μαύρους, μοβ και καφέ τόνους, θα αφηγηθεί «σκηνές από την ιστορία του Πάσχα»: οι σκοτεινές αποχρώσεις συμβολίζουν τα Θεία Πάθη, ενώ οι φωτεινές την Ανάσταση.


Το 1964 θα κοσμήσει με 14 μεγάλους πίνακες σε αποχρώσεις του μοβ και του μαύρου τους τοίχους μιας οκτάγωνης μικρής εκκλησίας στο Χιούστον. «Τα φωτεινά χρώματα σταματούν το βλέμμα στον πίνακα με κάποιο τρόπο, ενώ οι σκούρες αποχρώσεις δίνουν βάθος και οδηγούν το βλέμμα στο υπερπέραν. Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, κοιτάζοντας κάποιος τον πίνακα, κοιτάει το υπερπέραν, κοιτάει τo Άπειρο» θα πει ο ίδιος ο ζωγράφος, ερμηνεύοντας τη στροφή του στα σκούρα χρώματα τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Το 1964 θα κοσμήσει με 14 μεγάλους πίνακες σε αποχρώσεις του μοβ και του μαύρου τους τοίχους μιας οκτάγωνης μικρής εκκλησίας στο Χιούστον. Φωτ.: Elizabeth Felicella


Η επιλογή του αυτή δεν μπορεί παρά να συνδέεται και με την πορεία της προσωπικής του ζωής. Όντας μανιώδης καπνιστής, παθαίνει ανεύρυσμα αορτής, επιβιώνει, αλλά συνεχίζει τις καταχρήσεις. Έχει εμφύσημα, κατάθλιψη, ενώ ο χωρισμός από τη δεύτερη σύζυγό του, Μελ, επιβαρύνει την ήδη κλονισμένη ψυχική του υγεία.


Ζωγραφίζει το τελευταίο, εντελώς διαφορετικό από τα αμέσως προηγούμενα, έργο του: μια σύνθεση με έντονα κόκκινα χρώματα που θυμίζουν αίμα. Σήμερα, οι ιστορικοί τέχνης θεωρούν ότι ήταν προάγγελος όσων ακολούθησαν.


Στις 25 Φεβρουαρίου 1970, ο Μαρκ Ρόθκο, ο ζωγράφος που λάτρευε τον Μότσαρτ και τον Ματίς και «φαντασίωσή» του ήταν να γίνει ένας από την παρέα των τριών «Μ», έχοντας πάρει βαρβιτουρικά, αυτοκτονεί στη Νέα Υόρκη. Θα βρεθεί με κομμένες φλέβες στο εργαστήριό του, καλυμμένος με αίμα που έμοιαζε να ξεπήδησε από τους πίνακές του.

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Untitled, 1970. Courtesy of the National Gallery of Art, Washington, DC.
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος» Ή MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε λάθος»

Εικαστικά / Martin Gayford: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος»

Ένας από τους πιο επιδραστικούς κριτικούς τέχνης της Βρετανίας μιλά στη LiFO για τις τάσεις που διαμορφώνουν τη σύγχρονη τέχνη, τις φιλικές του σχέσεις με θρυλικούς καλλιτέχνες όπως ο Freud και ο Hockney, αλλά και για το αν η κριτική μπορεί όντως να επηρεάσει τα πράγματα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η πρώτη μεγάλη έκθεση της οραματίστριας καλλιτέχνιδας Ithell Colquhoun

Εικαστικά / Τα σουρεαλιστικά αριστουργήματα της Ithell Colquhoun σε μια μεγάλη έκθεση

Το πολύχρωμο και αποκρυφιστικό σύμπαν της ξετυλίγεται στην πρώτη μεγάλη έκθεση για την οραματίστρια καλλιτέχνιδα, που εξερευνά τη θέση των γυναικών και τη σημασία του φύλου.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Εικαστικά / Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Ένας νέος καλλιτέχνης δημιουργεί μοναδικά αντικείμενα ανάλογα με τη διάθεσή του, ονειρεύεται έναν χώρο όπου θα δημιουργεί απερίσπαστος και δεν τον νοιάζει καθόλου να βιοποριστεί από την τέχνη.
ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη

Εικαστικά / Βάσω Κατράκη: Η τέχνη της συγκινεί ακόμα

Έργα της σημαντικής Ελληνίδας χαράκτριας που παραπέμπουν στη βία της δικτατορίας, αλλά και άφυλες μορφές της όψιμης περιόδου της με αναφορά στην ελληνική αρχαιότητα, που υπερβαίνουν το ατομικό και γίνονται μέρος της συλλογικής μνήμης.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Εικαστικά / Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Ο κόσμος της σύγχρονης τέχνης έχει καταντήσει να μοιάζει με τσίρκο. Αλλά ο πραγματικός κακός της ιστορίας δεν είναι οι καλλιτέχνες, αλλά η σύγχρονη αγορά της τέχνης, η αξία της οποίας ξεπερνά πλέον τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως
THE LIFO TEAM
Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Εικαστικά / Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Μια νέα έκθεση στο Άμστερνταμ με πρόσφατα έργα του Κίφερ αναδεικνύει τη σύνδεσή του με τον Βαν Γκογκ και προκαλεί ήδη πολλές συζητήσεις. Ο σπουδαίος Γερμανός καλλιτέχνης εμπνέεται σταθερά, εδώ και 60 χρόνια, από τον Ολλανδό ζωγράφο. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Helmut Lang: What remains behind

Εικαστικά / Helmut Lang: Από το θρυλικό rubber dress στα πρωτόγονα γλυπτά του

Ο καλλιτέχνης και πρώην σχεδιαστής μόδας διατηρεί την προσήλωσή του στα υλικά και παρουσιάζει γλυπτά που θίγουν τη διαρκή εμμονή του με το θέμα της μνήμης, σε ένα σπίτι-σύμβολο του μοντερνισμού στο Λος Άντζελες.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
62 λεπτά με τον Ανέστη Ιωάννου

Εικαστικά / Από τη Νεφελοκοκκυγία στο skate και το τζιν: Το Εικαστικό Σύμπαν του Ανέστη Ιωάννου

Ο νεαρός εικαστικός αναζητά μια νέα μορφή ελευθερίας και απογείωσης, συνδέοντας τη δυναμική της street culture με την ουτοπία των Ορνίθων και των τσαρουχικών ονείρων, αναζητώντας μια έξοδο από το αστικό τραύμα σε έναν κόσμο γεμάτο δυνατότητες και φαντασία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο καινοτόμος κεραμίστας–γλύπτης Brian Rochefort παρουσιάζει στην Αθήνα νέα του έργα

Εικαστικά / Brian Rochefort: Ο ριζοσπάστης της κεραμικής παρουσιάζει τα νέα του έργα στην Αθήνα

Είναι διάσημος για τη δημιουργία μεγάλων, ζωηρών κεραμικών γλυπτών με μοναδικές υφές και αφηρημένα μοτίβα, ενώ οι συνθέσεις του ισορροπούν μεταξύ αταξίας και αρμονίας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Εικαστικά / Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Το βινύλιο υποκαθιστά το χρώμα σε μια σειρά έργων που παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία τη δεκαετία του ’80 στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη από τον Αλέξανδρο Ιόλα. Σαράντα χρόνια μετά, η γκαλερί The Breeder τα επανασυστήνει στο κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατσαδιώτης

Εικαστικά / «Tα έργα μου είναι σκοτεινά, αλλά δεν τα έχω σκεφτεί ποτέ ως προκλητικά»

Μία μέρα μετά τον βανδαλισμό των έργων του από τον βουλευτή της Νίκης, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης μιλά στη LiFO για τη δουλειά του που προκάλεσε τέτοιες αντιδράσεις σε συγκεκριμένες ομάδες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Μια πολύ καλή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Εικαστικά / «Μια πολύ κακή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Πώς η ανάγκη μιας κολεκτίβας καλλιτεχνών για χώρο εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο φιλόξενα κουίρ σποτ στο κέντρο της πόλης: Μέσα από τις αφηγήσεις των παιδιών που το έφτιαξαν και το έζησαν.  
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Καμία σύμβαση δεν μπορούσε να περιορίσει τον Leigh Bowery

Εικαστικά / Καμία σύμβαση δεν μπορούσε να περιορίσει τον Leigh Bowery

Η Tate Modern φέρνει στις αίθουσές της μια έκθεση για έναν «larger than life» περφόρμερ. Η πορεία του νεαρού αγοριού από το ήσυχο προάστιο Sunshine της Μελβούρνης που έγινε παγκοσμίως διάσημη προσωπικότητα στον χώρο του πολιτισμού, χάρη στον εξωφρενικό, πολύπλοκο και δημιουργικό χαρακτήρα του και άφησε ανεξίτηλο και αδιαμφισβήτητο αποτύπωμα στη σύγχρονη τέχνη και πέρα από αυτήν. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μέσα στο ατελιέ του Γιάννη Μόραλη

Εικαστικά / Μέσα στο ατελιέ του Γιάννη Μόραλη

Η ανιψιά του μεγάλου ζωγράφου, Χριστίνα Μόραλη, ανοίγει για πρώτη φορά τις πόρτες του ανακαινισμένου εργαστηρίου του στην Αθήνα για να μας ξεναγήσει σε όλους τους χώρους αλλά και να μας δείξει άγνωστα έργα του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια σημαντική έκθεση στο Παρίσι με τη συνδρομή του Μουσείου Μπενάκη

Πολιτισμός / Μια σημαντική έκθεση στο Παρίσι με τη συνδρομή του Μουσείου Μπενάκη

Η συνεργασία του Μουσείου Μπενάκη με το Musée du Quai Branly στο Παρίσι φέρνει στο σήμερα το μεγάλο ερώτημα, που προέκυψε τη δεκαετία του 1930 και απασχόλησε τους σουρεαλιστές αλλά και την επιστημονική κοινότητα της εποχής, σχετικά με το τι θεωρούμε αντικείμενο τέχνης. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ