Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Ο Mark Rothko με το Νο 7, 1960

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής»

0

Σαν σήμερα, στις 25 Σεπτεμβρίου 1903, γεννιέται στο Ντβινσκ (Ντάγκαβπιλς της σημερινής Λετονίας) με το όνομα Marcus Rotkovich ο πρωτοπόρος του αφηρημένου εξπρεσιονισμού και ένας από τους μεγαλύτερους ζωγράφους του 20ού αιώνα Μαρκ Ρόθκο.


Διωγμένη από τα βίαια πογκρόμ εναντίον των Εβραίων, η οικογένειά του μεταναστεύει στις ΗΠΑ και εγκαθίσταται στο Πόρτλαντ όταν ο Μarcus είναι μόλις δέκα ετών. Το 1921 ξεκινά τις σπουδές του στο Yale, με σκοπό να γίνει μηχανικός ή δικηγόρος. Οι διακρίσεις εναντίον των Εβραίων σπουδαστών, οι οποίοι απαγορευόταν να παίρνουν μέρος σε εξωακαδημαϊκές δραστηριότητες, τον ωθούν, δύο χρόνια αργότερα, να εγκαταλείψει τις σπουδές του.


Ο Μαρκ, που έχει αλλάξει πλέον το όνομά του λόγω του αυξανόμενου αντισημιτισμού, σκοπεύει να ζήσει το αμερικανικό όνειρο. Μετακομίζει στη Νέα Υόρκη με σκοπό «να περιπλανηθεί, να αλητέψει και ίσως να λιμοκτονήσει και λιγάκι», όπως χαρακτηριστικά περιγράφει.


Ξεκινά τις σπουδές του στο Art Students League με δάσκαλο το Max Weber και συνεχίζει στο New York School of Design. Σταδιακά γνωρίζεται με καλλιτέχνες όπως ο Milton Avery, ο Barnett Newman και ο Adolph Gottlieb, που μερικά χρόνια αργότερα θα γίνουν κύριοι εκφραστές του αφηρημένου εξπρεσιονισμού.

Δημιουργεί πίνακες όπου κυριαρχούν πολύχρωμες συνθέσεις με θαμπά σχήματα και κηλίδες που αιωρούνται σε μονοχρωματικό φόντο. Το διάσημο, πλέον, ύφος του έχει κατακτηθεί.


Ο Ρόθκο εμπνέεται από τη Νέα Υόρκη, το φως στα έργα του Ρέμπραντ στο ΜΕΤ, τη μυθολογία. Υιοθετεί ένα σουρεαλιστικό, αλληγορικό στυλ, ενώ καταπιάνεται ακόμα και με θρησκευτικά θέματα, όπως ο Μυστικός Δείπνος και η Σταύρωση. Παράλληλα, θα σπουδάσει φιλοσοφία και αρχαίο δράμα, καθότι υπήρξε λάτρης της αρχαίας Ελλάδας και αποκαλούσε τους πίνακές του «dramas».


Τα έργα του Ρόθκο γίνονται όλο και πιο αφηρημένα και το 1947 αρχίζει η μεγάλη μεταστροφή. Δεν θέλει πια να εξηγεί, αντικαθιστά τους συμβατικούς τίτλους με αριθμούς ή χρώματα γιατί «η σιωπή είναι ακριβής».

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Mark Rothko, A Last Supper, 1941 © 1998 Kate Rothko Prizel and Christopher Rothko/Bildrecht Wien, 2019 © Collisart, LLC, New York


Δημιουργεί πίνακες όπου κυριαρχούν πολύχρωμες συνθέσεις με θαμπά σχήματα και κηλίδες που αιωρούνται σε μονοχρωματικό φόντο. Το διάσημο, πλέον, ύφος του έχει κατακτηθεί.


Τα χρώματα «εκφράζουν βασικά ανθρώπινα συναισθήματα: τραγωδία, έκσταση, αβεβαιότητα για το πεπρωμένο... Οι άνθρωποι που κλαίνε μπροστά από τις εικόνες μου έχουν την ίδια θρησκευτική εμπειρία που είχα κι εγώ όταν τις ζωγράφιζα. Και αν, όπως λέτε, νιώθετε συγκίνηση μόνο από τις σχέσεις των χρωμάτων, τότε χάνετε το νόημα» θα πει.


Χαρακτηριστικό των έργων του είναι και οι πολύ μεγάλες διαστάσεις, οι οποίες είναι συνειδητή επιλογή του καλλιτέχνη. «Ζωγραφίζω πολύ μεγάλους πίνακες, αντιλαμβάνομαι ότι ιστορικά η λειτουργία της ζωγραφικής μεγάλων πινάκων είναι κάτι πολύ μεγαλόστομο και πομπώδες. Εντούτοις, ο λόγος που τους ζωγραφίζω είναι ίσα-ίσα επειδή θέλω να είμαι πολύ προσωπικός και ανθρώπινος. Το να ζωγραφίζεις έναν μικρό πίνακα είναι σαν να τοποθετείσαι έξω από την εμπειρία σου, να κοιτάζεις μια εμπειρία σαν με στερεοσκόπιο ή σμικρυντικό φακό. Εντούτοις, όταν ζωγραφίζεις τον μεγαλύτερο πίνακα, είσαι μέσα σ' αυτόν. Δεν είναι κάτι που ελέγχεις».

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Mark Rothko, Yellow and Blue (Yellow, Blue on Orange), 1955 Carnegie Museum of Art, Pittsburgh
Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Mark Rothko, Light Red Over Black, 1957. © Kate Rothko Prizel and Christopher Rothko/DACS 2020


Θέλοντας να μεταδώσει αυτήν ακριβώς την αίσθηση στους θεατές των έργων του, προτείνει να στέκονται και να τα παρατηρούν από απόσταση 18 ιντσών (46 εκ.), ώστε να μπορούν να αυτοσυγκεντρωθούν και να εισδύσουν σε αυτά.


Αν και έχει κατασταλάξει στον τρόπο που επιθυμεί να ζωγραφίζει, δεν σταματά να μελετά την Ιστορία της Τέχνης. Θα ταξιδέψει σε Γαλλία και Ιταλία, θα δει πίνακες και τοιχογραφίες κλασικών ζωγράφων, θα επισκεφτεί αναγεννησιακούς ναούς.


Μιλώντας για τη σειρά έργων του «Μαύρο σε Μαρόν» (1958), θα πει: «Αφού είχα εργαστεί για κάποιο χρονικό διάστημα, συνειδητοποίησα ότι είχα επηρεαστεί υποσυνείδητα από τους τοίχους του Μιχαήλ Αγγέλου στην αίθουσα Σκάλα της Βιβλιοθήκη των Μεδίκων στη Φλωρεντία».

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Black on Maroon, 1958. © Kate Rothko Prizel and Christopher Rothko/DACS 2020


Είναι ήδη διάσημος. Η Peggy Guggenheim, η Betty Parsons και o Sidney Janis παρουσιάζουν έργα του στις γκαλερί τους. Το Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης τον συμπεριλαμβάνει το 1952 στη σημαντική έκθεση «15 Αμερικανοί». Εκπροσωπεί τις ΗΠΑ στην Biennale της Βενετίας το 1958, ενώ στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης παρουσιάζεται αναδρομική του έκθεση.


Τον Ιούνιο του 1958 οι ιδιοκτήτες του εστιατορίου «Four Seasons» στη Νέα Υόρκη αναθέτουν στον Ρόθκο μια σειρά τοιχογραφιών για το εσωτερικό του, προσθέτοντας το όνομά του σε όσους εμπλέκονταν στον σχεδιασμό του εστιατορίου, δίπλα σε αυτά των Mies van der Rohe και Philip Johnson.


Η σκανδαλιστικά μεγάλη αμοιβή θα κάνει τον ζωγράφο να δεχτεί, σύντομα όμως η λεγόμενη «ανάθεση Seagram» θα ναυαγήσει, καθώς εκείνος θα σπάσει το συμβόλαιο επιστρέφοντας την προκαταβολή, χωρίς ιδιαίτερες εξηγήσεις.


Το πιθανότερο σενάριο είναι ότι αισθάνθηκε «σκλάβος» του χρήματος μετά τις παρεμβάσεις που δέχτηκε, καθώς τα σχέδια που παρουσίασε είχαν «σκοτεινή» χρωματική παλέτα. Η εγκυρότητα της φράσης που του αποδίδεται ότι σκοπός του ήταν «να κόψει την όρεξη κάθε καθάρματος που θα έτρωγε σ' εκείνο το δωμάτιο» αμφισβητείται από τον γιο του Κρίστοφερ.

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
O Mark Rothko, δεξιά, με τον John Coolidge μπροστά από τους πίνακες Δύο και Τρία στο Χάρβαρντ το 1963. Φωτ.: Elizabeth Jones/President and Fellows of Harvard College
Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
O πίνακας Πέντε στο Χάρβαρντ το 1968. Φωτ.: Harvard University Archives


Η δεκαετία του '60 θα φέρει στον Ρόθκο προτάσεις που θα έχουν ως αποτέλεσμα να δημιουργήσει δύο από τα σημαντικότερα έργα του. Για το Πανεπιστήμιο Harvard, με μια σειρά από πίνακες σε κόκκινους, μαύρους, μοβ και καφέ τόνους, θα αφηγηθεί «σκηνές από την ιστορία του Πάσχα»: οι σκοτεινές αποχρώσεις συμβολίζουν τα Θεία Πάθη, ενώ οι φωτεινές την Ανάσταση.


Το 1964 θα κοσμήσει με 14 μεγάλους πίνακες σε αποχρώσεις του μοβ και του μαύρου τους τοίχους μιας οκτάγωνης μικρής εκκλησίας στο Χιούστον. «Τα φωτεινά χρώματα σταματούν το βλέμμα στον πίνακα με κάποιο τρόπο, ενώ οι σκούρες αποχρώσεις δίνουν βάθος και οδηγούν το βλέμμα στο υπερπέραν. Με αυτόν τον τρόπο, λοιπόν, κοιτάζοντας κάποιος τον πίνακα, κοιτάει το υπερπέραν, κοιτάει τo Άπειρο» θα πει ο ίδιος ο ζωγράφος, ερμηνεύοντας τη στροφή του στα σκούρα χρώματα τα τελευταία χρόνια της ζωής του.

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Το 1964 θα κοσμήσει με 14 μεγάλους πίνακες σε αποχρώσεις του μοβ και του μαύρου τους τοίχους μιας οκτάγωνης μικρής εκκλησίας στο Χιούστον. Φωτ.: Elizabeth Felicella


Η επιλογή του αυτή δεν μπορεί παρά να συνδέεται και με την πορεία της προσωπικής του ζωής. Όντας μανιώδης καπνιστής, παθαίνει ανεύρυσμα αορτής, επιβιώνει, αλλά συνεχίζει τις καταχρήσεις. Έχει εμφύσημα, κατάθλιψη, ενώ ο χωρισμός από τη δεύτερη σύζυγό του, Μελ, επιβαρύνει την ήδη κλονισμένη ψυχική του υγεία.


Ζωγραφίζει το τελευταίο, εντελώς διαφορετικό από τα αμέσως προηγούμενα, έργο του: μια σύνθεση με έντονα κόκκινα χρώματα που θυμίζουν αίμα. Σήμερα, οι ιστορικοί τέχνης θεωρούν ότι ήταν προάγγελος όσων ακολούθησαν.


Στις 25 Φεβρουαρίου 1970, ο Μαρκ Ρόθκο, ο ζωγράφος που λάτρευε τον Μότσαρτ και τον Ματίς και «φαντασίωσή» του ήταν να γίνει ένας από την παρέα των τριών «Μ», έχοντας πάρει βαρβιτουρικά, αυτοκτονεί στη Νέα Υόρκη. Θα βρεθεί με κομμένες φλέβες στο εργαστήριό του, καλυμμένος με αίμα που έμοιαζε να ξεπήδησε από τους πίνακές του.

Μαρκ Ρόθκο: «Η σιωπή είναι ακριβής» Facebook Twitter
Untitled, 1970. Courtesy of the National Gallery of Art, Washington, DC.
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ο Νάκης Παναγιωτίδης μάς ζητά να νιώσουμε τα έργα του ακόμα και με κλειστά τα μάτια

Εικαστικά / Ο Νάκης Παναγιωτίδης μάς ζητά να νιώσουμε τα έργα του ακόμα και με κλειστά τα μάτια

Το Ίδρυμα Βασίλη & Ελίζας Γουλανδρή υποδέχεται την αναδρομική έκθεση ενός διεθνούς φήμης ανένταχτου Έλληνα καλλιτέχνη της διασποράς, γνωστού για το πολύπλευρο και στοχαστικό έργο του.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ογκίστ Ροντέν: Αυτή είναι η ζωή του καλλιτέχνη που δημιούργησε το γλυπτό ο «Σκεπτόμενος»

Γεννήθηκε Σαν Σήμερα / Ογκίστ Ροντέν: Αυτή είναι η ζωή του καλλιτέχνη που δημιούργησε το γλυπτό ο «Σκεπτόμενος»

Τα ρεαλιστικά γλυπτά του, που εκφράζουν τα ανθρώπινα συναισθήματα αλλά και τις αδυναμίες, εξακολουθούν να είναι σήμερα ιδιαίτερα δημοφιλή και να συγκεντρώνουν πλήθη φιλότεχνων όπου και αν εκτίθενται.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Λεονάρντο, Μικελάντζελο, Ραφαήλ: Αριστουργήματα και καλλιτεχνικές μονομαχίες 

Εικαστικά / Λεονάρντο, Μικελάντζελο, Ραφαήλ: Αριστουργήματα και καλλιτεχνικές μονομαχίες 

Μια έκθεση στη Royal Academy of Arts του Λονδίνου φέρνει στο προσκήνιο μετά από έξι αιώνες τη θρυλική καλλιτεχνική «μονομαχία» μεταξύ Ντα Βίντσι και Μικελάντζελο με δυο έργα που δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Φωτογραφία / Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Πορτρέτα διάσημων και σκηνές δρόμου περιλαμβάνονται στην έκθεση «Irving Penn: Centennial» που διοργανώνεται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και παρουσιάζεται στην Ισπανία
LIFO NEWSROOM
Tependris vs Tependris

Εικαστικά / Tependris vs Tependris

Μια αναδρομική έκθεση με πίνακες και γλυπτά, εικονογραφήσεις και ηχογραφήσεις, έργα του Κωνσταντίνου Κακανιά από το 1996 μέχρι σήμερα, με θεματικές που εκτείνονται από τα βαθιά παιδικά τραύματα μέχρι το χιούμορ που χαρακτηρίζει τον πολυδιάστατο καλλιτέχνη.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΠΕΤΗΣ
Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Εικαστικά / Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Η National Portrait Gallery του Λονδίνου φιλοξενεί μια από τις κορυφαίες εικαστικές εκθέσεις της χρονιάς παγκοσμίως, μια ρετροσπεκτίβα στο έργο του Βρετανού καλλιτέχνη που άλλαξε την προσωπογραφία, δημιουργώντας μια ανεπανάληπτη ζωγραφική της φιγούρας με σπαραγμό, απελπισία και ευαισθησία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Ο Τζάκσον Πόλοκ και η επιρροή που είχαν στο έργο του ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες

Πολιτισμός / Ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες στα πρώιμα έργα του Τζάκσον Πόλοκ

Μια μοναδική έκθεση στο Παρίσι παρουσιάζει πίνακές του από τα χρόνια που τον επηρέαζαν οι σουρεαλιστές και ο Καρλ Γιουνγκ, πριν ακόμα γίνει γνωστός για τα αφηρημένα έργα του με την τεχνική «dripping», το 1947.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Εικαστικά / Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Η μοναδική οπτική του Λουκά Σαμαρά παρουσιάζεται στο μουσείο Dia Beacon της Νέας Υόρκης, στην πρώτη μεταθανάτια έκθεσή του και τελευταία στην οποία συνεργάστηκε ο ίδιος ο καλλιτέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Εικαστικά / Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Tο Μουσείο Μπενάκη, με αφορμή την επέτειο 30 χρόνων από τον θάνατό του σπουδαίου Έλληνα καλλιτέχνη, διοργανώνει μια έκθεση αφιερωμένη στο ταξίδι του από τη Δύση στην Ανατολή το 1958. Ένα ταξίδι κυριολεκτικό και μεταφορικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ