Στις αρχές του Σεπτεμβρίου δημοσιεύτηκε ένα εκτενές άρθρο στους «Financial Times», το οποίο προτείνει μια τελεσίδικη απάντηση στην ερώτηση που επί τέσσερα χρόνια τουλάχιστον επανεμφανίζεται, έρπουσα και σε διαρκή εκκρεμότητα, και που στην πιο «vintage» και φάνκι εκδοχή της αποζητά να αποσαφηνιστεί αν η Αθήνα είναι το νέο Βερολίνο.
Το άρθρο των FT δεν καταδύεται στα άπατα για να ανασύρει τα «γιατί», τα «κατά πόσο», ούτε, βέβαια, τα «μα, με ποιον τρόπο». Κάνει, όμως, μια πολύ ενδιαφέρουσα «απογραφή λάμψης» και εστιάζει στη νέα χαρτογραφία της εικαστικής Αθήνας, με αποτέλεσμα να υποστηρίζει με πειστικό τρόπο αυτό που διατυπώνεται ήδη στον τίτλο του: η Αθήνα είναι μια αναδυομένη πρωτεύουσα στον χώρο της τέχνης.
Το άρθρο υπογράφει η Kasia Maciejowska, η οποία είναι Αγγλίδα, ελληνο-πολωνικής καταγωγής, απόφοιτος του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης και του Royal College of Art, δοκιμιογράφος και δημοσιογράφος, κυρίως θεμάτων τέχνης και πολιτισμού, καθώς και επιμελήτρια εκθέσεων. Είναι επίσης σύμβουλος μουσείων, χώρων τέχνης κ.λπ. και επιπλέον συντονίζει ένα πρότζεκτ καθοδήγησης μεταναστριών στην Αθήνα, μέσω παραγωγικών και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων τους. Μεταξύ των όσων καταγράφει, το άρθρο στέκεται δικαίως στο ότι η «δημιουργική Αθήνα», όπως διαμορφώθηκε από την «πικρή οικονομική κρίση», έχει μάθει, εξαιτίας των αντιξοοτήτων, να επιμένει και να καρτερεί, για να μην ηχεί ως υπερβολή το ότι έχει μάθει να ευημερεί.
Η «δημιουργική Αθήνα», όπως διαμορφώθηκε από την «πικρή οικονομική κρίση», έχει μάθει, εξαιτίας των αντιξοοτήτων, να επιμένει και να καρτερεί, για να μην ηχεί ως υπερβολή το ότι έχει μάθει να ευημερεί.
Από την απογραφή που επιχειρεί το άρθρο απουσιάζουν οι μη κερδοσκοπικοί χώροι τέχνης και οι αυτοδιαχειριζόμενοι από καλλιτέχνες. Αλλά πιθανόν αυτή η απουσία αναφορών να σχετίζεται με το ότι είναι στη φύση των FT να παραβλέπουν κάθε αξία που επιθυμεί να παραμένει ατιμολόγητη.
Το άρθρο επιμένει, επίσης, σε τρία καίρια θέματα: 1) υπάρχει νέα γενιά συλλεκτών (ανεξαρτήτως της ηλικίας τους) και στηρίζει την εδώ αγορά τέχνης, 2) ο εικαστικός κόσμος τρέφει εύλογες προσδοκίες από τις νέες πολυτελείς τουριστικές υποδομές της πόλης και εκείνες του νεύουν θετικά και 3) η εικαστική κινητικότητα στον Πειραιά έχει έναν απαράμιλλο και διεθνούς προφίλ δυναμισμό.
Πρόκειται για μια κινητικότητα που ξεκίνησε με τη εγκατάσταση εκεί της γκαλερί Rodeo, την πρόσφατη άφιξη της γκαλερί The Intermission και τη μετοίκηση από τη Βηρυτό ‒στην ίδια, περίφημη πλέον οδό Πολυδεύκους‒ της γκαλερί Carwan που εξειδικεύεται στα αντικείμενα design περιορισμένης παραγωγής και υψηλής συλλεκτικής αξίας και που οι ιδιοκτήτες της πιστεύουν ότι η Ελλάδα είναι το νέο πολιτιστικό κέντρο της Ευρώπης.
Το αθηναϊκό πρόγραμμα της Carwan ξεκινά με έκθεση του Ομέρ Αρμπέλ, ο οποίος έχει τη βάση του στο Βανκούβερ του Καναδά και ασχολείται με αντικείμενα και κατασκευές που εντάσσονται στο κοινό πεδίο αρχιτεκτονικής, γλυπτικής, design και καινοτόμων λειτουργιών, δίνοντας ιδιαίτερη σημασία στις εγγενείς μηχανικές, φυσικές και χημικές ιδιότητες των υλικών, καθώς και στην εξερεύνηση των δυνατοτήτων του φωτός ως μέσου. Στη σειρά αντικειμένων που θα εκθέσει διερευνά τους συνδυασμούς κράματος χαλκού με γυαλί.
Όλη αυτή η «αιμοδοσία» στην εικαστική ζωή της πόλης και του επινείου της συνεπικουρείται και από την απόφαση της Gagosian να ακολουθήσει πιο εξωστρεφή πορεία, με την εγκατάστασή της σε μεγάλο και πολύ όμορφο χώρο στο Κολωνάκι και με έναρξη του προγράμματός της με έκθεση του καταπληκτικού Αμερικανού καλλιτέχνη Brice Marden (από 24 Σεπτεμβρίου έως 19 Δεκεμβρίου 2020).
Κατά τα άλλα, ένας σημαντικός πόλος έλξης του εικαστικού ενδιαφέροντος αυτό το φθινόπωρο θα είναι το ΕΜΣΤ, που προτείνει δύο περιοδικές εκθέσεις:
Εξ αυτών, η έκθεση «Ubuntu» διαφαίνεται ότι διεκδικεί να αναγνωριστεί ως το κύριο πιάτο του εικαστικού μενού της περιόδου. Η λέξη προέρχεται από την οικογένεια γλωσσών και διαλέκτων που μιλιούνται σε όλη την υποσαχάρια ζώνη, αλλά κυρίως στη Νότια Αφρική, και σημαίνει «ανθρωπότητα», «ανθρωπιά» ή, κατά μία πιο ποιητική απόδοσή της, «υπάρχω επειδή υπάρχουμε μαζί». Το ιταλικό αρχιτεκτονικό γραφείο Kallos Turin δημιούργησε πέντε δωμάτια στον χώρο περιοδικών εκθέσεων του ισογείου του μουσείου και αυτά παραχωρήθηκαν σε ισάριθμους προσκεκλημένους επιμελητές διεθνούς προφίλ, οι οποίοι επιλέγουν έργα σύγχρονης τέχνης Αφρικανών και Αφροαμερικανών καλλιτεχνών που προέρχονται από τη συλλογή Χάρη Δαυίδ.
Στόχος της έκθεσης είναι να προσφέρει στον θεατή μια γενική εποπτεία της καλλιτεχνικής παραγωγής στη μετα-αποικιοκρατική Αφρική και να προσλάβει τις αντανακλάσεις όλων των δεινών που μαστίζουν τον δυτικό κόσμο και μας απευθύνονται από κει, όπως οι φυλετικές διακρίσεις, που όχι μόνο υπάρχουν αλλά «σιγοβράζουν» ασταμάτητα, η έννοια της φυλής, του φύλου, οι απεικονίσεις και οι πολιτικές και κοινωνικές προεκτάσεις του χρώματος του δέρματος, η βιωματική εμπειρία των γενικευμένων μεταναστεύσεων, η αφρικανική ιστορία, συμπεριλαμβανομένης της ιστορίας της σκλαβιάς, και άλλα ανάλογα που θα κυκλώνονται από 66 έργα 34 καλλιτεχνών. Η έκθεση θα διαρκέσει από τις 19 Σεπτεμβρίου 2020 έως τις 18 Μαρτίου 2021.
Η άλλη περιοδική έκθεση στο ΕΜΣΤ θα είναι τα «Θεωρήματα 2», μια φόρμα εκθέσεων την οποία το ελληνικό τμήμα της AICA (η διεθνής ένωση κριτικών τέχνης) επιδιώκει να καθιερώσει ως «θεσμό», ει δυνατόν ετήσιο, στην εικαστική ζωή της Αθήνας. Η φετινή διοργάνωση, που χρηματοδοτείται από το ΥΠ.ΠΟ., έχει τίτλο «περί ιστορίας» και 25 επιμελητές-κριτικοί τέχνης προσκαλούν 56 Έλληνες καλλιτέχνες, προκειμένου να διερευνήσουν μέσα από έργα τους την ουσία και τις προεκτάσεις της ιδέας που εισήγαγε ο Θουκυδίδης με το πρώτο βιβλίο του για την ιστορία του Πελοποννησιακού Πολέμου, ότι η γνώση του παρελθόντος έχει τη δύναμη να μας βοηθήσει στην ερμηνεία του παρόντος και να μας καθοδηγήσει κατά την πορεία μας προς το μέλλον (στην αίθουσα περιοδικών εκθέσεων του υπογείου, από 26 Σεπτεμβρίου έως 1η Νοεμβρίου 2020).
Στους εκθεσιακούς χώρους του Μεγάρου Σταθάτου το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης θα διοργανώσει από 10 Δεκεμβρίου 2020 μέχρι 5 Απριλίου 2021 την έκθεση «Αρχαιολατρία και Φιλελληνισμός - Συλλογή Θανάση και Μαρίνας Μαρτίνου», με σημαντικά ευρωπαϊκά έργα (ελαιογραφίες και γλυπτά) του 19ου αιώνα και του ελληνικού νεοκλασικισμού σε διάλογο με αρχαία αριστουργήματα, σε επιμέλεια της ιστορικού τέχνης Φανής-Μαρίας Τσιγκάκου και του καθηγητή Ν. Χρ. Σταμπολίδη. Η έκθεση θα εστιάζει στο γεγονός ότι η αρχαιολατρία υπήρξε ο μακροβιότερος σύνδεσμος των Ευρωπαίων με την Ελλάδα και κατά την Επανάσταση του '21 εμψύχωνε το ρεύμα του φιλελληνισμού αλλά και τροφοδοτούσε με έμπνευση ολόκληρη την ευρωπαϊκή τέχνη.
Ο επισκέπτης θα βιώνει μια σχεδόν θεατρική εμπειρία χάρη στη σκηνογραφία των χώρων από τους Χλόη Ομπολένσκυ και Ανδρέα Γεωργιάδη, οι οποίοι θα ενισχύσουν με τις επεμβάσεις τους στον ήδη άψογο νεοκλασικό χαρακτήρα του Μεγάρου Σταθάτου την ατμόσφαιρα μιας μεγαλοαστικής ευρωπαϊκής κατοικίας των αρχών του 19ου αιώνα.
Στον Πειραιά, η γκαλερί Rodeo παρουσιάζει τη νέα δουλειά της Δανής εικαστικού Sidsel Meineche Hansen. Η έκθεση «επεκτείνεται» και στον εκθεσιακό χώρο της Rodeo στο Λονδίνο. Η Sidsel Meineche Hansen τιμήθηκε με μία από τις δέκα υποτροφίες που απένειμε φέτος η Tate Gallery αντί του Βραβείου Turner, του οποίου η διοργάνωση αναβλήθηκε λόγω κορωνοϊού. Το αντικείμενο της δουλειάς της σχετίζεται με το πώς ‒στους καιρούς μας, κατά τους οποίους θριαμβεύει η απόλυτη καπιταλιστική εποπτεία της ζωής‒ τα φάρμακα, αλλά και η εικονογραφία, επιτρέπουν τη διείσδυση στο «σώμα» με σκοπό την εκ των έσω επόπτευσή του και την υποβολή του σε αδιαφανείς χειριστικές διαδικασίες που στόχο έχουν την κερδοσκοπία από αυτό.
Στο πλαίσιο αυτό, ως «σώμα» νοείται τόσο η ανθρώπινη, βιολογική του υπόσταση όσο και κάθε ρομποτική και εικονική προσομοίωσή του. Η δουλειά της Meineche Hansen φωτίζει το τέλος της κυβερνο-ουτοπικής φαντασίωσης που κυριαρχούσε πριν από περίπου τριάντα χρόνια και την υποκατάστασή της από τη βιωμένη εμπειρία του εμπορίου προσωπικών δεδομένων, η οποία θα καταλήξει στον στόχο της μόνο εφόσον τα δεδομένα αυτά εξορύσσονται απευθείας από τα σώματά μας. Από 16 Σεπτεμβρίου έως 7 Νοεμβρίου 2020.
Στους επάνω ορόφους του εξαιρετικού παλαιοπωλείου «Μαρτίνος» στην οδό Πανδρόσου 50, στο Μοναστηράκι, ο Ανδρέας Μελάς προτείνει, υπό τον τίτλο «Η τύχη ενός κυττάρου», μια πολύ ενδιαφέρουσα ομαδική έκθεση Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών, μέσω της οποίας διερευνά το ζήτημα του κυττάρου, όπως το έθετε ο σπουδαίος πολεοδόμος Κωνσταντίνος Δοξιάδης στη δημιουργία των πόλεων, που σχηματίζονται από έναν κυτταρικό οικιστικό πυρήνα, ο οποίος κάποια στιγμή γιγαντώνεται και εκρήγνυται, γεννώντας επιμέρους οικιστικά κύτταρα, τα οποία, προοδευτικά, μέσα από τους δεσμούς που αναπτύσσουν μεταξύ τους, οδηγούν στη δημιουργία ενός «οργανισμού» που συνιστά την πόλη.
Κανένα από τα εκτιθέμενα έργα δεν είναι αδιάφορο. Ωστόσο, αν όφειλε κάποιος να ξεχωρίσει κάποια, αυτά θα ήταν: ένα πολύ ενδιαφέρον και περιγραφικό σχέδιο του Κωνσταντίνου Δοξιάδη, τα βίντεο του Αριστείδη Αντωνά καθώς και δύο πολύ όμορφα έργα της Μπίας Ντάβου. Από 10 Σεπτεμβρίου έως 7 Νοεμβρίου.
Με την πρώτη ατομική έκθεση της ρωσικής κολεκτίβας Chto Delat ξεκίνα το εκθεσιακό πρόγραμμα του State of Concept. Ο τίτλος της έκθεσης είναι «Όταν οι ρίζες αρχίζουν να μετακινούνται και χάνονται» και θα περιλαμβάνει μία σειρά από βίντεο και υφαντά από τη μακρόχρονη πορεία δράσης της κολεκτίβας, καθώς και μια καινούργια παραγωγή σε συνεργασία με το Ανοιχτό Σχολείο Μεταναστών και Προσφύγων στον Πειραιά από τον Στάθη Μαρκόπουλο που διατηρεί το εργαστήρι κουκλοθέατρου «Ayuasa! puppet Theatre».
Το σταθερό ενδιαφέρον της κολεκτίβας, που περιλαμβάνει καλλιτέχνες, θεωρητικούς τέχνης και φιλοσόφους, είναι η χρήση των «κοινών» και η αναθεώρηση των σχέσεων εξουσίας. Επικεντρώνουν το ενδιαφέρον τους στην έννοια «σχολείο» και γενικότερα στο εκπαιδευτικό σύστημα ως έναν τόπο όπου θα μπορούσαν να εγκαταλειφθούν σταδιακά οι αναμενόμενες ιεραρχίες και εξουσιαστικές σχέσεις και να αντικατασταθούν από πιο ελεύθερες οριζόντιες δομές που προάγουν την ισότητα και την ελεύθερη έκφραση, όπως θα έπρεπε έτσι κι αλλιώς να συμβαίνει στις κοινωνικές δομές που ασχολούνται με τα «κοινά».
Εξάλλου, το σχολείο ως δομή έχει την ιδιαιτερότητα να αποτελεί τόπο (και εξουσιαστικό σύστημα) προδιαγεγραμμένης και αδιαμφισβήτητης ιεραρχίας, αλλά και να επιτρέπει συγχρόνως την ανάπτυξη της λογικής, της φροντίδας και της αλληλεγγύης, όπως επίσης και να παρέχει περιθώρια για αυτοσχεδιασμό και διεκδίκηση της ελευθερίας του ατόμου μέσα στο κοινωνικό πλαίσιο. Γι' αυτό αποτελεί πρόσφορο πεδίο για την μελέτη τους. Η ρωσική καταγωγή των Chto Delat τους επιτρέπει να έχουν μια καλύτερη οπτική της εγγενούς αντιπαράθεσης μεταξύ της Δύσης και του υπόλοιπου κόσμου, την οποία η Ρωσία, όπως και η Ελλάδα, έχοντας το ένα πόδι στη Δύση και το άλλο στην Ανατολή, μπορεί κατά κάποιον τρόπο να κατανοήσει και να συλλάβει με πιο ήρεμο και οξυδερκή τρόπο. Από 25 Σεπτεμβρίου έως 14 Νοεμβρίου 2020.
«Για κάποιον λόγο γεννήθηκα με την έμφυτη ικανότητα να μιλάω με τους υπολογιστές στη δική τους γλώσσα. Για μένα, ο κώδικας του υπολογιστή μοιάζει με ποίηση» λέει ο Σκωτσέζος καλλιτέχνης Charles Sandison, ο οποίος τα τελευταία 25 χρόνια ζει και εργάζεται στο Τάμπερε της Φινλανδίας, και από 1 Οκτωβρίου έως 19 Νοεμβρίου παρουσιάζει την τρίτη ατομική του έκθεση στην γκαλερί Bernier/Eliades, με τίτλο «Ο κήπος του φωτός». Μέσα από προβολές βίντεο και οθόνες θα απεικονίσει τον κρυφό κόσμο των δεδομένων που μας περιβάλλει και θα μας μεταφέρει μια αίσθηση του σύμπαντος που συνιστούν οι ψηφιακές οντότητες, οι δημιουργίες της τεχνητής νοημοσύνης, οι λέξεις, οι αριθμοί, τα σημεία και τα σύμβολα και γενικότερα οτιδήποτε έχει την ικανότητα να συμμετάσχει σε λαβυρινθώδεις και καλειδοσκοπικές δομές που λειτουργούν ως προσομοιώσεις του φυσικού κόσμου και για τον λόγο αυτό θα μπορούσαν να ερμηνεύσουν καλύτερα τη λειτουργία του.
Ας σημειωθεί ότι θα υπάρξουν και τρεις ενδιαφέρουσες «επαναλήψεις» εκθέσεων που εγκαινιάστηκαν μέσα στο καλοκαίρι. Η πρώτη από αυτές είναι εκείνη του Διονύση Καβαλλιεράτου στην γκαλερί Bernier/Eliades (έως 24 Σεπτεμβρίου), η οποία, εκτός από τα σχέδιά του, θα περιλαμβάνει κάποια από τα κεραμικά γλυπτά του που το καλοκαίρι παρουσιάστηκαν από τον οργανισμό ΝΕΟΝ στο Ηρώδειο, στο πλαίσιο της εικαστικής δράσης σε συνεργασία με το Φεστιβάλ Αθηνών ‒ η LiFO έκανε τότε ένα εκτενές αφιέρωμα σε αυτά.
Η δεύτερη ενδιαφέρουσα «επανάληψη» είναι η «Σταύρωση του Θανάση Τότσικα», καθότι καμία παρουσίαση έργων του Θανάση Τότσικα δεν θα έπρεπε να περνά απαρατήρητη. Μέχρι τις 10 Οκτωβρίου, στον νέο χώρο Akwa Ibom της Μάγιας Τούντα, στην οδό Βαλτετσίου 35, στα Εξάρχεια.
Τέλος, επαναλαμβάνεται έως τις 30 Σεπτεμβρίου η ομαδική έκθεση (γλυπτικής κυρίως) με τον τίτλο «Παρειδωλία» στον επίσης νεοσύστατο εκθεσιακό χώρο Talc Studio στην οδό Κλεισθένους 3, πίσω από το Δημαρχείο. Πρόκειται για μια έκθεση στην οποία ο επισκέπτης μπορεί να χαρεί συγκροτημένες δουλειές καλλιτεχνών που δίνουν απρόσμενες προσωπικές απαντήσεις στο ζήτημα της υλικότητας στη σύγχρονη τέχνη.
To άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
σχόλια