Οι Kalfayan Galleries παρουσιάζουν έκθεση με έργα της Ναυσικάς Πάστρα από την περίοδο στη Βιέννη (1956-1963), η οποία θα διαρκέσει μέχρι τις 30 Απριλίου και διεξάγεται υπό την αιγίδα της αυστριακής πρεσβείας στην Αθήνα.
Η έκθεση στην γκαλερί Καλφαγιάν ειδικεύεται σε μια συγκεκριμένη περίοδο της εργασίας της Ναυσικάς Πάστρα στη Βιέννη (1956-1963), την οποία η καλλιτέχνης αναφέρει ως «περίοδο αθωότητας», και εντάσσεται στο πλαίσιο της μακρόχρονης προσπάθειας της γκαλερί για την ανάδειξη και προβολή του έργου των σημαντικότερων εκπροσώπων της ελληνικής μεταπολεμικής τέχνης και τον γόνιμο διάλογο με τη σύγχρονη τέχνη σε ελληνικό και διεθνές επίπεδο.
Η Ναυσικά Πάστρα (1921-2011) συγκαταλέγεται μεταξύ των σημαντικότερων Ελληνίδων εικαστικών, με εκθέσεις και έργα σε δημόσιους χώρους στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Τα έργα που παρουσιάζονται στην γκαλερί Καλφαγιάν φωτίζoυν αυτήν τη δημιουργική περίοδο έρευνας και πειραματισμού, όταν μπαίνουν τα θεμέλια της συλλογιστικής εξέλιξης της καλλιτεχνικής διαδικασίας της Πάστρα με άξονες την ιδέα της αναγκαιότητας και της φύσης.
Ο καλλιτέχνης φέρει μέσα του προσωπικές ιδιότητες που δεν θα βρεθούν ποτέ σε άλλους. Τις αποκαλώ Ανάγκες, οι οποίες όταν εκφραστούν –και μόνο αυτές– ίσως τότε είναι δυνατόν να κάνουν το έργο του καλλιτέχνη δημιούργημα. Δημιούργημα σημαίνει ότι κανείς άλλος δεν θα μπορέσει να ξανακάνει αυτό το έργο.
Με επίκεντρο αυτή την έκθεση, η σημερινή παρουσίαση στην γκαλερί Καλφαγιάν αναδεικνύει την περίοδο που η καλλιτέχνιδα έζησε και εργάστηκε στη Βιέννη, με πρώτη παραπομπή ένα διασωζόμενο σήμερα γλυπτό της, δημιουργημένο με τον αρχέγονο τρόπο της αρχαίας κεραμικής που είχε διδαχθεί, πριν από τη σχολή, από τον γλύπτη Ewald Mataré τo 1956 στα καλοκαιρινά μαθήματα (Sommerakademie) στο Σάλτσμπουργκ.
Σε αντίθεση με το πλάσιμο του πηλού, η τεχνική αυτή συνίσταται στη διαδοχική υπέρθεση δακτυλίων από πηλό του ενός επάνω στον άλλο, σύμφωνα με το κείμενο του Otto Breicha που την προλόγισε το 1963 στον Κατάλογο της Βιέννης.
Όπως έγραψε η Αλεξάνδρα Βουτυρά το 1992, η Ναυσικά Πάστρα δημιούργησε έναν torso-αμφορέα (έναν κορμό γυναίκας-αμφορέα) που ενθουσίασε τον Wotruba και έγινε η αρχή μιας γόνιμης και δημιουργικής μαθητείας κοντά του. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι και το γλυπτό σε μορφή βάζου (το πρώτο έκθεμα που είχε δημιουργήσει με την τεχνική αυτή στη Sommerakademie η Ναυσικά) και του οποίου οι φωτογραφίες να το διδάσκει ο Mataré στους μαθητές του δημοσιεύθηκαν στον Κατάλογο της αναδρομικής έκθεσης «Ewald Mataré in Salzburg», που πραγματοποιήθηκε στο Σάλτσμπουργκ το 2007.
Στο κείμενο της Αλεξάνδρας Βουτυρά αναλύεται η κατεξοχήν ανθρωποκεντρική, με κάθετους και με οριζόντιους άξονες, γλυπτική της, από το 1957 – την κύρια περίοδο της Βιέννης. «Η Ναυσικά μελετά το ανθρώπινο σώμα, τους νόμους του, τις κρυμμένες αρχές του. Παρατηρεί την ταλάντωση του κορμού που βασίζεται σε δύο γραμμές που διασταυρώνονται όπως το γράμμα Χ. Χτίζει τα πρώτα της γλυπτά ως σκελετό από λωρίδες-γραμμές που ξεκινούν από ορισμένα σημεία αναφοράς, πιο φανερά στα σχέδια. Οι μορφές της δομούνται με κάθετους και με οριζόντιους άξονες, προσπαθώντας παράλληλα να συλλάβει τη στροφή των όγκων, να δουλέψει από μέσα προς τα έξω», γράφει η Βουτυρά.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter Στον κατάλογο της έκθεσης «Ναυσικά Πάστρα | Τα χρόνια της Βιέννης», τον οποίο επιμελείται ο Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, δημοσιεύεται το τελευταίο κείμενο της Ναυσικάς Πάστρα, που έγραψε το 2010 και δημοσιεύθηκε στα «Νέα της Τέχνης».
Η πολύ μεγάλη επιτυχία της πρώτης ατομικής έκθεσης της Πάστρα στη Βιέννη, για την οποία δημοσιεύθηκαν εκτεταμένα και ενθαρρυντικά κείμενα από την κριτική (Otto Breicha, Kurier, 22 Φεβρουαρίου 1963, Maria Buchsbaum, Wiener Zeitung, 20 Φεβρουαρίου 1963, Harald Sterk, Az Kultur, 28 Φεβρουαρίου 1963, Manfred Vogel, Echo, 3 Μαρτίου1963, Johann Muschik, Neues Österreich, 22 Φεβρουαρίου 1963), είχε απήχηση και στην Ελλάδα, από μια δημοσίευση στον «Ζυγό», στο τεύχος 83 του Απριλίου 1963, μέρος της οποίας μεταφράζει ένα απόσπασμα από τον πρόλογο του Breicha. Επίσης, δύο διεθνείς εκδόσεις αναφέρθηκαν αργότερα στα γλυπτά της Βιέννης. Ήταν η περιοδική έκδοση «Das Kunstwerk» (Δεκέμβριος 1964), όπου δημοσιεύεται εκτεταμένη αναφορά στην Πάστρα στο κείμενο του Otto Breicha «The new Austrian sculpture: An attempt at a survey», και η αναδημοσίευση του ίδιου κειμένου στο «Studio International» τον Δεκέμβριο του 1965.
Η Ναυσικά Πάστρα γεννήθηκε στην Καλαμάτα. Το 1957 παρακολούθησε το Σεμινάριο Γλυπτικής του Καθηγητή Ewald Mattaré στη Sommerakademie του Σάλτσμπουργκ, στην Αυστρία. Από το 1957 έως το 1962 σπούδασε γλυπτική στην Akademie der Bildenden Künste στη Βιένη, στο εργαστήριο του καθηγητή Fritz Wotruba. Από το 1967 έως το 1973 παρακολούθησε μαθήματα «Θεωρίας της Τέχνης» στο Σεμινάριο του Καθηγητή Jean Cassou στην Ecole Pratique des Hautes Etudes, στο Παρίσι. Είναι αντεπιστέλλον μέλος της Vereinigung Bildender Wiener Secession. Από το 1964 έζησε και εργάστηκε στο Παρίσι, και από το 1985 στο Παρίσι, στην Αθήνα και στη Θεσσαλονίκη.
Η εργασία της Ναυσικάς Πάστρα ορίζεται από μαθηματικές σχέσεις και εκτυλίσσεται ως η λογική ανάπτυξη ενός συλλογισμού. Αρχικά, από το 1957 έως το 1963 στη Βιέννη δημιούργησε σε πηλό, γλυπτά μελέτης της ανθρώπινης φιγούρας ως προς τους εσωτερικούς νόμους της ισορροπίας του σώματος μέσα στον χώρο και τα μετέφερε στη συνέχεια σε γύψο, σε τσιμέντο και σε μπρούτζο. Η εργασία αυτή παρουσιάστηκε το 1963 στην πρώτη της ατομική έκθεση στη Würthle Gallery της Βιέννης. Η εργασία της Ναυσικάς Πάστρα στο διάστημα τριάντα περίπου χρόνων από τα πρώτα της μαθηματικά γλυπτά της δεκαετίας 1960 χαρακτηρίζεται από τη συστηματική επεξεργασία ενός συγκεκριμένου και του ίδιου πάντοτε προβλήματος, το οποίο είναι η συνεχής μεταβλητότητα του χώρου. Αυτή προκύπτει στο έργο της ως μια μορφή που τροποποιείται συνεχώς από την εκάστοτε μεταβολή των διαφορετικών συσχετισμών των οργανώσεων του ίδιου του χώρου μεταξύ τους. Οι συσχετισμοί αλλάζουν, οι μορφές επίσης αλλάζουν, αλλά το σύστημα των σχέσεων παραμένει το ίδιο. Προέκυψαν γλυπτά τα οποία ήταν ταυτόχρονα οι υλοποιημένες αναλύσεις της εκάστοτε φάσης κάθε προβλήματος.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter Ένα κείμενο της Ναυσικάς Πάστρα για τα χρόνια της Βιέννης, από το 1957-1963, στη Σχολή Καλών Τεχνών της Βιέννης, στο εργαστήριο γλυπτικής του καθηγητή Fritz Wortuba
Νομίζω ότι αυτή η περίοδος των σπουδών είναι σημαντική για κάθε καλλιτέχνη. Την αποκαλώ «περίοδο αθωότητας». Τίποτα ακόμα δεν είναι απόλυτα συγκεκριμένο μέσα μας, παρά μόνο η επιθυμία να εκφράσουμε τις ανησυχίες μας με κάποιο καλλιτεχνικό τρόπο. Λίγη μάθηση, λίγο διάβασμα, λίγες γνώσεις, λίγη προηγούμενη εργασία, τίποτα όμως το απόλυτα συνειδητό. Είναι τελικά η περίοδος της προσπάθειας να βρούμε τρόπο καλλιτεχνικά να εκφράσουμε αυτά που βασανιστικά αισθανόμαστε. Σε μένα υπήρξε όμως επιτακτικά και συνειδητά η βεβαιότητα ότι ήθελα να εκφραστώ καλλιτεχνικά ως γλύπτρια. Τα έργα μου αυτής της περιόδου τα θεωρώ σημαντικά και αποκαλυπτικά γιατί φέρουν μέσα τους εν δυνάμει, ήδη, αυτά που αργότερα, ύστερα από μια πολυετή και μεγάλη καλλιτεχνική διαδρομή πείρας, σκέψης και πραγματοποιήσεων, έγιναν συνειδητή και υπεύθυνη τοποθέτηση και πηγή για συνεχείς εξελίξεις.
Δεν με απασχολούσε η εξωτερική εμφάνιση της ανθρώπινης φιγούρας, με απασχολούσε, αντίθετα, στα γλυπτά-μελέτες μου, η θέση μέσα στον χώρο των όγκων που έδειχναν τις κατευθύνσεις της ισορροπίας στις διαφορετικές στάσεις του ανθρώπινου σώματος.
Θα αναφέρω τις δύο πρωταρχικές και καθοριστικές πεποιθήσεις επάνω στις οποίες στηρίζεται εδώ και πολλά χρόνια η συλλογιστική εξέλιξη της καλλιτεχνικής μου διαδικασίας: στην ιδέα της αναγκαιότητας και στην πηγή διαβεβαίωσης και στήριξης αυτής της ιδέας που είναι η φύση. Η ανάπτυξη αυτών των θέσεων είναι μεγάλη και πολυσέλιδη, ο χώρος εδώ μικρός και γίνεται μόνο αναφορά των ιδεών μου. Ο καλλιτέχνης –ο εν δυνάμει δημιουργός– (όλοι οι καλλιτέχνες δεν είναι εν δυνάμει δημιουργοί), φέρει μέσα του προσωπικές ιδιότητες που δεν θα βρεθούν ποτέ σε άλλους. Τις αποκαλώ Ανάγκες οι οποίες όταν εκφραστούν –και μόνο αυτές– ίσως τότε είναι δυνατόν να κάνουν το έργο του καλλιτέχνη δημιούργημα. Δημιούργημα σημαίνει ότι κανείς άλλος δεν θα μπορέσει να ξανακάνει αυτό το έργο. Μίλησα για Ανάγκες. Η λέξη είναι απόλυτη. Αυτές οι ιδιότητες, οι ιδιότυπες επιθυμίες, οι ιδιορρυθμίες που έχει ο καλλιτέχνης, ο εν δυνάμει δημιουργός, ανήκουν μόνο στον ίδιο, δεν τις έχει κανείς άλλος καλλιτέχνης και δεν μπορεί ούτε ο ίδιος να προσθέσει ή να αφαιρέσει τις ανάγκες αυτές από μέσα του. Τις αποκαλώ ανάγκες γιατί, όπως έχω καταλήξει, συνειδητά πλέον σήμερα στην πεποίθησή μου, η ιδέα της αναγκαιότητας είναι πρωταρχική για τον καλλιτέχνη. Και όταν μιλάω για αναγκαιότητα εννοώ την απλή και αυτονόητη ανάγκη να συντηρήσεις την ύπαρξή σου. Ένα μεγάλο παράδειγμα για τη λιτότητα και το αυτονόητο των αναγκών είναι η φύση, που τρέφει η ίδια τα δημιουργήματά της. Τους δίνει αυτό που εκείνη την ώρα χρειάζονται σε σχέση πάντα με τις άλλες εκάστοτε εξωτερικές συνθήκες. Έχω ήδη ξαναπεί ότι ο μεγάλος μου δάσκαλος είναι η φύση, το πιστεύω και θα έλεγα ότι είναι η πηγή για καινούργιες σκέψεις και ιδέες. Πηγή για μεγαλύτερη κατανόηση των δικών μου αναγκών. Παρατηρώντας τη φύση και υπακούοντας στις πρωταρχικές ανάγκες της εκάστοτε δημιουργίας της, ανασυγκροτώ σήμερα εν δυνάμει όλα όσα καταθέτω σαν πεποίθηση μετά από τόσα χρόνια εμπειρίας, δουλειάς, σκέψης και έρευνας. Στην εργασία που παρουσιάζω, ιστορικοί τέχνης είδαν ήδη τότε και έγραψαν όπως αναφέρει και αναπτύσσει ο Εμμανουήλ Μαυρομμάτης, όλα εκείνα τα στοιχεία με τα οποία εργάζομαι συνειδητά σήμερα.
Η διδασκαλία του καθηγητή Fritz Wotruba συνέβαλλε στην ανάγκη μελέτης και παρατήρησης της φύσης. Θέμα της διδασκαλίας τότε ήταν η ανθρώπινη φιγούρα. Ο καθηγητής έλεγε πώς όταν έχουμε ένα αντικείμενο μελέτης, πρέπει να δούμε πώς στέκει μέσα στον χώρο, όχι επειδή είναι από μια ύλη που μπορεί να το κρατάει να στέκει, αλλά επειδή υπακούει σε νόμους ισορροπίας που κάνουν το αντικείμενο να στέκει. Ο άνθρωπος σε οποιαδήποτε στάση μπορεί να κρατά την ισορροπία του επειδή κάθε φορά οι άξονες –οι κάθετοι και οι οριζόντιοι– μετακινούνται και αλλάζουν σχέσεις μεταξύ τους.
Στα έργα που παρουσιάζω σήμερα φαίνεται εμφανώς η προσπάθειά μου να δείξω αυτές τις ισορροπίες. Δεν με απασχολούσε η εξωτερική εμφάνιση της ανθρώπινης φιγούρας, με απασχολούσε, αντίθετα, στα γλυπτά-μελέτες μου η θέση μέσα στον χώρο των όγκων που έδειχναν τις κατευθύνσεις της ισορροπίας στις διαφορετικές στάσεις του ανθρώπινου σώματος. Στα σχέδια που παρουσιάζω οι κατευθύνσεις αυτές δίνονται με εμφανείς καθοριστικές γραμμές. Σήμερα βλέπω ότι διάλεξα τότε τη Σχολή της Βιέννης και τον καθηγητή Fritz Wotruba επειδή ακριβώς δίδασκε αυτά που αργότερα συνειδητά πλέον πίστευα, αλλά υπήρχαν ήδη μέσα μου σαν ανάγκες και δεν τις ήξερα ακόμα. Όλα αυτά για να επιμείνω στις ιδέες της αναγκαιότητας και στην πηγή του δικού μου κίνητρου, που είναι η παρατήρηση της φύσης.
Το τελευταίο κείμενο της Ναυσικάς Πάστρα, που έγραψε το 2010 και δημοσιεύθηκε στα «Νέα της Τέχνης», υπάρχει στον κατάλογο «Ναυσικά Πάστρα | Τα χρόνια της Βιέννης», τον οποίο επιμελείται ο Εμμανουήλ Μαυρομμάτης.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter ΝΑΥΣΙΚΑ ΠΑΣΤΡΑ: ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΒΙΕΝΝΗΣ (1956-1963)
Επιμέλεια: Εμμανουήλ Μαυρομμάτης
Kalfayan Galleries (Χάρητος 11, Κολωνάκι, Αθήνα)
Εγκαίνια: Πέμπτη, 17 Μαρτίου 2022, 18:00-21:00
Διάρκεια: 17 Μαρτίου-30 Απριλίου 2022
Ώρες λειτουργίας: Δευτέρα 11:00-15.00 | Τρίτη-Παρασκευή 11:00-19:00 | Σάββατο 11:00-15:00
