Βρίσκομαι στο Χαϊδάρι, μπροστά από το κτίριο «Ν. Γύζης», που κάποτε λειτουργούσε ως ξενώνας του κτιριακού συγκροτήματος «Παλατάκι», στο οποίο είχε ζήσει ανά διαστήματα ο Νικόλαος Γύζης, αρχικά ως φιλοξενούμενος του πλούσιου τραπεζίτη και φιλότεχνου Νικολάου Νάζου, ο οποίος ήταν ο ιδιοκτήτης της έπαυλης από το 1865 έως και το 1888, και στη συνέχεια ως γαμπρός του. Αυτές τις μέρες οι εργασίες για την ανάπλαση στον ιστορικό αυτό τόπο είναι πυρετώδεις, αφού και τα τρία κτίρια που υπάρχουν στον περιβάλλοντα χώρο (Πύργος Παλατάκι, κτίριο «Ν. Γύζης» και το κτίριο των στάβλων) αναστηλώνονται, ανακαινίζονται και σε λίγους μήνες αναμένεται να αποτελούν και πάλι κομμάτι του Χαϊδαρίου ως ένα ξεχωριστό δείγμα αρχιτεκτονικής της αθηναϊκής ζωής.
Μόλις ανοίγει η ξύλινη και προστατευμένη από κάγκελα ασφαλείας πόρτα της αίθουσας που βρίσκεται στο ισόγειο του κτιρίου «Ν. Γύζης» ξεδιπλώνεται μπροστά μας μια άγνωστη και πολύτιμη ιστορία. Για πολλά χρόνια το διατηρητέο αυτό κτίριο χρησιμοποιούνταν ως παράρτημα ψυχιατρικής κλινικής, ενώ κατά καιρούς λειτουργούσε και ως βαφείο επίπλων. Κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί τον εικαστικό θησαυρό που έκρυβαν οι ασβεστωμένοι τοίχοι, στους οποίους οι υπάλληλοι του βαφείου κρεμούσαν τα εργαλεία τους ή διάφορα αντικείμενα και δοκίμαζαν χρώματα. Τελικά, οι αλλεπάλληλοι επιχρωματισμοί επί σχεδόν έναν αιώνα σκέπασαν τον πλούσιο ζωγραφικό διάκοσμο, μαζί και την καλλιτεχνική σύνθεση «Τέσσερις Εποχές» του Νικολάου Γύζη, μίας από τις πιο επιφανείς φυσιογνωμίες της ελληνικής ζωγραφικής του 19ου αιώνα.
Ο Νικόλαος Γύζης απεικόνισε με μοναδικό τρόπο ψυχογραφικά πορτρέτα, νατουραλιστικές, συμβολικές και ιδεολογικές συνθέσεις, ενώ στο επίκεντρο του πολύπλευρου έργου βρισκόταν πάντα ο άνθρωπος.
Όλα ξεκίνησαν το 1864, όταν ο Νικόλαος Νάζος ανέθεσε στον Γύζη τη διακόσμηση της τραπεζαρίας του ξενώνα της έπαυλης Παλατάκι, που αργότερα θα έφερε το όνομά του. Ο ζωγράφος αποφάσισε να καλύψει τους τοίχους και την οροφή με την παράσταση των «Τεσσάρων Εποχών». Ο καταπράσινος κήπος πολλών στρεμμάτων με οπωροφόρα δέντρα, περίτεχνο ανθώνα και υπεραιωνόβιους φοίνικες που περιέβαλλε το κτίριο αποτέλεσε πηγή έμπνευσης.
H εντυπωσιακή τοιχογραφία δημιουργεί την αίσθηση ότι βρίσκεσαι σε υπαίθριο χώρο. Στην οροφή και στους τοίχους απεικονίζονται κιγκλιδώματα πλαισιωμένα από αναρριχώμενα φυτά, άνθη και πουλιά που κελαηδούν αλλά και τέσσερις νεαρές κοπέλες που συμβολίζουν τις εποχές του χρόνου. Σήμερα, στους τοίχους παρατηρούμε τις τρεις από τις τέσσερις εποχές: άνοιξη, καλοκαίρι, φθινόπωρο. Ο χειμώνας λείπει, τη θέση του έχει πάρει ένας φεγγίτης.
Κατατάσσονται στα πρώιμα έργα του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου και για πάρα πολλά χρόνια κανείς δεν ήξερε την ύπαρξή τους. Τελικά, θα λέγαμε ότι από την επιφανειακή ζημιά προέκυψε και κάτι θετικό, αφού εξαιτίας της κάλυψης των τοιχογραφιών και της οροφογραφίας με σοβά και χρώμα, τα πρώιμα αυτά έργα του μεγάλου Έλληνα ζωγράφου προστατεύθηκαν μέχρι να μας αποκαλυφθούν το 2002.
Να θυμίσουμε ότι ο Πύργος Παλατάκι βρίσκεται στο κεντρικότερο σημείο του Χαϊδαρίου, στη συμβολή των λεωφόρο Αθηνών με την οδό Στρατάρχου Καραϊσκάκη. Αρχιτεκτονικά αποτελεί τυπικό δείγμα ρομαντικού ιστορισμού με νεογοτθικά στοιχεία. Βασικό χαρακτηριστικό του είναι ότι έχει την όψη φρουρίου με επάλξεις, γωνιακούς πύργους και στενά παράθυρα. Ο πύργος διαθέτει δύο ορόφους, δώμα και ημιυπόγειο. Τα ταβάνια είναι διακοσμημένα με οροφογραφίες εξαιρετικής ποιότητας.
Κατασκευάστηκε τις πρώτες μετεπαναστατικές δεκαετίες και η παράδοση το έχει συνδέσει με τη δούκισσα της Πλακεντίας ή με τον βασιλιά Όθωνα. Μετά τα μέσα του 19ου αιώνα πέρασε στην ιδιοκτησία του Νικόλαου Νάζου, ο οποίος κατά καιρούς φιλοξενούσε τους μεγάλους Έλληνες ζωγράφους. Σήμερα ο επισκέπτης συναντά ίχνη του παρελθόντος, π.χ. την επιγραφή «Κρείσσον Φθόνος Οικτιρμού» (Καλύτερα να σε ζηλεύουν παρά να σε λυπούνται), η οποία βρίσκεται πάνω από το τζάκι της κεντρικής αίθουσας του πρώτου ορόφου.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter Ο Τήνιος Νικόλαος Γύζης (1842-1901) σπούδασε αρχικά στο Σχολείο των Τεχνών στην Αθήνα και ακολούθως στη Βασιλική Ακαδημία Καλών Τεχνών του Μονάχου. Στο Χαϊδάρι ερχόταν πολλές φορές, αφού ουσιαστικά ήταν μέλος της οικογένειας Νάζου, μετά τον γάμο του με την Αρτέμιδα Νάζου στις 24 Απριλίου 1877, στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου. Μαζί με τη σύζυγο και τα πέντε τους παιδιά έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του στο Μόναχο. Σήμερα αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους εκπροσώπους στην Ελλάδα αλλά και σε ευρωπαϊκό επίπεδο του ακαδημαϊκού ρεαλισμού του ύστερου 19ου αιώνα, συγκεκριμένα του εικαστικού κινήματος που είναι γνωστό ως Σχολή του Μονάχου.
Ο δήμαρχος Χαϊδαρίου, Βαγγέλης Ντηνιακός, στην ξενάγησή μας τονίζει: «Τα συγκεκριμένα οικοδομήματα αντιμετώπιζαν εδώ και αρκετά χρόνια κίνδυνο λόγω σοβαρής φθοράς από την υγρασία που συγκεντρωνόταν στο εσωτερικό τους».
Και συνεχίζει: «Ο δήμος Χαϊδαρίου απέκτησε το κτίριο και την περιβάλλουσα έκταση το 2001. Τον Μάιο του 2002 ανακαλύφθηκαν οι τοιχογραφίες του Νικόλαου Γύζη με θέμα τις τέσσερις εποχές, οι οποίες ήταν κρυμμένες κάτω από νεότερους επιχρωματισμούς. Από την αρχή της θητείας μας εκπονήσαμε τις μελέτες και αναζητήσαμε χρηματοδότηση για την αποκατάσταση του Πύργου Παλατάκι, του κτιρίου “Ν. Γύζης” και του κτιρίου των στάβλων. Πετύχαμε να εξασφαλίσουμε χρηματοδότηση 3.000.000 ευρώ συνολικά από ΕΣΠΑ.
Πρόκειται για ένα έργο μεγάλης σημασίας για την προστασία και την ανάδειξη της ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς της πόλης μας, το οποίο ήδη εκτελείται και θα ολοκληρωθεί μέχρι το τέλος του 2023. Αντικείμενο του έργου είναι η αποκατάσταση των ιστορικών κτιρίων (οικοδομική, μορφολογική, λειτουργική), ο εκσυγχρονισμός τους από πλευράς ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων και η νέα πλακόστρωση και διαμόρφωση του περιβάλλοντος χώρου. Η συντήρηση των τοιχογραφιών του Ν. Γύζη θα πραγματοποιηθεί με ευθύνη του υπουργείου Πολιτισμού.
Με την ολοκλήρωση του έργου δημιουργείται στο Χαϊδάρι ένα σημείο αναφοράς για τις τέχνες και τον πολιτισμό με ακτινοβολία που θα ξεπερνάει πολύ τα όρια του δήμου. Ας δούμε όλοι οι Χαϊδαριώτες στο έργο αυτό έναν συμβολισμό, ότι η πόλη μας ξεπερνάει τη στασιμότητα και προχωράει στο μέλλον, στηριγμένη σε πολύ στέρεες ιστορικές ρίζες».
Ο Νικόλαος Γύζης απεικόνισε με μοναδικό τρόπο ψυχογραφικά πορτρέτα, νατουραλιστικές, συμβολικές και ιδεολογικές συνθέσεις, ενώ στο επίκεντρο του πολύπλευρου έργου βρισκόταν πάντα ο άνθρωπος. Σ’ αυτή την καλλιτεχνική του σύνθεση στον παλαιό ξενώνα, η οποία, όπως φημολογείται, ήταν η πρώτη του επ’ αμοιβή, πέρα από τις μυστηριώδεις γυναικείες μορφές, επιχείρησε να αποτυπώσει μέσα σε ένα δωμάτιο έναν ολόκληρο εξωτερικό χώρο.
Η ιδιαίτερη σχέση του με το Χαϊδάρι αλλά και με τη συγκεκριμένη έκταση διαφαίνεται από μια επιστολή του την οποία έγραψε όταν πια όλο αυτό το κτήμα δεν βρισκόταν στην ιδιοκτησία της οικογένειάς του: «Όσον επλησιάζαμεν προς το Χαϊδάρι, τόσον και έσταζε η καρδιά μου, ως επί τέλους επλημμύρισαν τα δάκρυα, εφθάσαμεν, έβλεπα παντού τον Νάζον εμπρός, πλησίον μου, έβλεπα τους γονείς μου ισταμένους έξωθεν του κήπου την ώρα όταν εγώ Νυμφίος τους αποχαιρέτησα δια παντός. Δεν γράφονται τι ησθάνθην συλλογιζόμενος τα όνειρα εκείνα και την τύχην όλων ημών και την του κτήματος. Ωραία, ωραιοτάτη η φύσις, γλυκήτατον το μέρος αυτό. Επεσκέφθημεν το κτήμα, είδα την μεγάλην ακακίαν, την οποίαν εις τον γάμον μας εφυτεύσαμεν, είδα όλα, άλλα μεγαλύτερα, άλλα ερημωμένα. Ματαιότης. Έφυγα συγκινημένος και εφθάσαμεν εις Δαφνί. Είδαμεν τα επισκευαζόμενα μωσαϊκά εις την εκκλησίαν και μετ’ όλίγον αναχωρήσαμεν διά την θάλασσαν της Ελευσίνος».
Από τις αρχές του 2024 τα τρία κτίρια θα είναι επισκέψιμα για το κοινό, ενώ, όπως προβλέπει ο σχεδιασμός, το κτίριο των στάβλων, θα λειτουργήσει ως κατάστημα υγειονομικού ενδιαφέροντος. «Το Παλατάκι, ένα κτίριο-κόσμημα που οι περισσότεροι ερευνητές αποδίδουν στον κορυφαίο αρχιτέκτονα Ερνέστο Τσίλερ, αποτελεί ένα πραγματικό σύμβολο για την πόλη μας, μαζί με το γειτονικό νεοκλασικό κτίριο στο οποίο έχουν βρεθεί οι τοιχογραφίες του Νικόλαου Γύζη», καταλήγει ο κ. Ντηνιακός.
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
Facebook Twitter 
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
