Όταν ήμουν στην 5η δημοτικού, είχε επισκεφθεί την τάξη μας ένας συμπαθητικός και ηλικιωμένος (τουλάχιστον, για τα μάτια ενός παιδιού 11 ετών) μαέστρος. Είχε έρθει να μας μιλήσει για τη μουσική, να απαντήσει στις απορίες όσων ενδιαφέρονταν να μάθουν κάποιο όργανο και να βολιδοσκοπήσει την κλίση του καθενός μας. Κάποια στιγμή, λοιπόν, ο συμπαθής κύριος, απευθυνόμενος σε μία τάξη που είχε κάπως βαρεθεί, ρώτησε ποιος πιστεύαμε ότι είναι ο βασιλιάς των μουσικών οργάνων. Ξαφνικά ενεργοποιηθήκαμε όλοι σαν να επρόκειτο από αυτό το κουίζ να εξαρτηθεί ο βαθμός μας. Άλλος απάντησε το βιολί, κάποιος πετάχτηκε φωνάζοντας «το πιάνο!» και κάποιος είπε την κιθάρα (επηρεασμένος, μάλλον, από το ότι μάθαινε ο ίδιος κιθάρα εκείνη την εποχή). «Όλα αυτά είναι πολύ σημαντικά, αλλά δεν είναι το σημαντικότερο», απάντησε ο μαέστρος και μετά από μία παύση αγωνίας, είπε με στόμφο: «Ο βασιλιάς των μουσικών οργάνων είναι η φωνή». Στο άκουσμα αυτής της απάντησης, εγώ και οι συμμαθητές μου είχαμε σοκαριστεί. Μα είναι η ανθρώπινη φωνή μουσικό όργανο;
Ναι, είναι ο βασιλιάς. Αυτή η μνήμη ξεθάφτηκε από το μυαλό μου, όταν άκουσα για πρώτη φορά ζωντανά τις Stringless. Στόματα που ανοιγοκλείνουν και βγάζουν μαγικούς ήχους, νότες και μελωδίες. Μουσικά όργανα, πουθενά. Μόνο οι φωνές τους, σαν να μη χρειάζεται τίποτα άλλο. Στο άκουσμα του ονόματός τους, απορείς. Ένα λογοπαίγνιο με διττή ανάγνωση, καθώς στα αγγλικά έχει την έννοια του "without strings" (χωρίς χορδές), ενώ στα ελληνικά, αναφέρεται στα μυθικά πλάσματα της νεότερης ελληνικής παράδοσης. Δηλαδή, ένα όνομα ιδανικά αλλούτερο σαν και αυτό το γυναικείο πολυφωνικό γκρουπ.
Η Έλσα, η Albena, η Κατερίνα, η Βασιλική και η Δωροθέα είναι πέντε γυναίκες που δουλεύουν, μεγαλώνουν παιδιά, προσπαθούν να τα βγάλουν πέρα και παράλληλα, να συνεχίσουν να κάνουν αυτό που αγαπούν: μουσική.
Μια ορχήστρα φτιαγμένη από φωνές
Οι Stringless «γεννήθηκαν» πριν από πέντε χρόνια, οπότε ένα γυναικείο πολυφωνικό συγκρότημα δεν ήταν κάτι συνηθισμένο για την ελληνική μουσική σκηνή. «Μα ακριβώς γι' αυτό στήθηκαν οι Stringless, για να είναι κάτι ασυνήθιστο, χωρίς να έχουμε ακριβώς στο κεφάλι μας τι θα προέκυπτε», εξηγεί στο Lifo.gr η Albena Kutova σχετικά με αυτήν την περίεργη έμπνευση. «Τι μπορεί να συμβεί όταν μαζεύονται πολλές γυναίκες μαζί; Ή να ξεμαλλιαστούν ή να πετύχουν ή και τα δύο», συνεχίζει. «Όταν πριν από πέντε χρόνια πήγα να συναντήσω τα κορίτσια στην πρώτη τους πρόβα -εγώ ήμουν η τελευταία που προστέθηκα στο σχήμα- η αλήθεια είναι ότι ήμουν διστακτική. Δεν είχα ξανακούσει τέτοιου είδους γυναικείου σχήμα στην Ελλάδα και αναρωτιόμουν πώς θα μπορούσε να συμβεί και ποιο θα ήταν το ρεπερτόριο. Όταν τις άκουσα να τραγουδάνε όμως, μαγεύτηκα και μου λύθηκε κάθε απορία. Αυτό που πια φοβόμουν ήταν αν θα μπορούσα να «δέσω» στο σχήμα γιατι μου φαινόταν πολύ δύσκολο», εκυμστηρεύεται η Κατερίνα Μαυροφρύδου και παραδέχεται ότι χρειάστηκε καλή διάθεση αλλά και πολύ διάβασμα για να τα καταφέρει.
Με αντίστοιχο ενθουσιασμό ενσωματώθηκε στο ήδη υπάρχον σχήμα εδώ και έναν χρόνο, η Δωροθέα Μιχαήλ. «Η ιδέα του να γίνω κι εγώ Stringlα με εξίταρε και με ενθουσίασε! Η πολυφωνία και μάλιστα η αντικατάσταση των μουσικών οργάνων αποκλειστικά από γυναικείες φωνές ήταν και παραμένει πρόκληση. Πρόκληση τόσο μουσική, όσο και σε διαπροσωπικό επίπεδο. Εδώ μιλάμε για τέσσερις γυναίκες που είναι και τραγουδίστριες, αλλά και στρίγγλες!», λέει το νεότερο μέλος του γκρουπ.
Ο γύρος του κόσμου σε ένα live
Αν τα ταξίδια ήταν γκρουπ, θα ήταν οι Stringless. Στο ρεπερτόριό τους ακούγονται παραδοσιακά τραγούδια από την Ήπειρο, τον Πόντο, τη Μακεδονία, την νεότερη αστική μουσική της Σμύρνης, τα ρετρό του 30 και τα ρεμπέτικα. Εκτός αυτών, το πρόγραμμα απαρτίζεται από παραδόσεις άλλων τόπων όπως τα πολυφωνικά τραγούδια των Βαλκανίων, κέλτικα, γκόσπελ, αφρικάνικα, τούρκικα, ινδιάνικα και άλλα. Η πολυφωνική ενορχήστρωση είναι το ζητούμενο ακόμα και σε κομμάτια που δεν είναι από τη φύση τους πολυφωνικά. Όλες οι ενορχηστρώσεις γίνονται από τις Stringless δημιουργώντας άλλοτε μια εντελώς πρωτότυπη και διαφορετική πρόταση για κάποιο τραγούδι, άλλοτε είναι απλώς μια μεταγραφή των μουσικών οργάνων που συνοδεύουν μια μελωδία σε ήχο που μπορεί να παράγει το ανθρώπινο σώμα, είτε σαν πνευστό είτε σαν κρουστό.
«Η επιλογή των κομματιών που ερμηνεύουμε έως τώρα προκύπτει από την ανάγκη μας για αυτοέκφραση, αυτοσαρκασμό και επικοινωνία. Όσον αφορά το τελευταίο, θα έλεγε κανείς ότι το ίδιο το τραγούδι είναι «μοίρασμα». Με το πέρασμα του χρόνου και καθώς αλλάζει η κάθε μια από εμάς και η μεταξύ μας ζύμωση εξελίσσεται, παρουσιάζονται και αντίστοιχες αλλαγές στα «σχέδιά» μας. Έτσι, λοιπόν, τους τελευταίους μήνες είναι στα σπάργανα ένα νέο ρεπερτοριακό πρόγραμμα που περιστρέφεται γύρω από τη γυναικεία φύση και πολυπλοκότητα και συνεχίζει να ενσωματώνει διαφορετικά στυλ», εξηγεί η Δωροθέα.
Από τους... δρόμους, στα φεστιβάλ και στη μεγάλη οθόνη
Ως ανήσυχα πνεύματα, οι Stringless έχουν κάνει τα πάντα. Μπορεί να τις έχετε δει σε κάποιο street performance ή να υποδέχονται το 2014 στην πλατεία Συντάγματος. Εκεί ήταν που της εντόπισε ο σκηνοθέτης Άγγελος Κοβότσος και αποφάσισε ότι είχε βρει το αντικείμενο του επόμενου ντοκιμαντέρ του. Η ταινία που έφτιαξε αποτυπώνει τη ζωή των πέντε γυναικών που προσπαθούν να επιβιώσουν εν μέσω της ελληνικής κρίσης. Βλέπουμε τη γέννηση και την πορεία του συγκροτήματος, που δεν είναι πάντα ομαλή, καθώς περιέχει πόνο, δυσκολίες, απραγματοποίητα όνειρα, αλλά και γέλια, ταξίδια και όμορφες μουσικές. Όλα αυτά, μέσα από την ιδιαίτερα ρεαλιστική ματιά του Άγγελου Κοβότσου, ήταν αρκετά για να αποσπάσει το ντοκιμαντέρ το Βραβείο Κοινού στο 19ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης.
Μετά από πολύμηνη προετοιμασία, οι Stringless βγήκαν για πρώτη φορά στη σκηνή σε μία φιλανθρωπική εκδηλωση με πέντε τραγούδια. «Τότε είχαν εντυπωσιαστεί όλοι», λέει η Έλσα Μουρατίδου και θυμάται: «Η πρώτη επίσημη συναυλία μας στην αυλή του Αρχαιολογικού Μουσείου Θεσσαλονίκης, στην πανσέληνο του Αυγούστου το 2012, ήταν μια εκπληκτική εμπειρία. Υπάρχουν ακόμα άνθρωποι που μας άκουσαν εκείνη τη φορά και δεν μας ξεχνάνε».
Από τότε, έχουν κάνει αμέτρητες live εμφανίσεις σε μουσικά φεστιβάλ και χώρους πολιτισμού, αλλά κάποιες από αυτές ήταν πραγματικά αξέχαστες. «Προσωπικά δεν θα ξεχάσω ποτέ το live με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη. Ανοίξαμε τη συναυλία του το 2013 στο Παρανέστι Δράμας και συμπράξαμε μαζί του επι σκηνής όταν τραγουδήσαμε τη διασκευή που κάναμε στο τραγούδι του «Απόγευμα στο δέντρο». Είχαμε πάρα πολύ κόσμο από κάτω και ο ενθουσιασμός του και η ενέργεια ήταν πολύ δυνατά, το τοπίο ήταν υπέροχο καθώς βρισκόμασταν δίπλα στο ποτάμι και ο Αλκίνοος μας αγάπησε πολύ. Είναι εξαίρετος άνθρωπος και μουσικός», θυμάται η Κατερίνα.
Η ζωή που έκανε τις Stringless να μην τα παρατήσουν
Όπως η μουσική, έτσι και η ζωή δεν σταματάει ποτέ. «Η κάθε μια πέρασε διαφορετικά στάδια μεταμόρφωσης δουλεύοντας στο γκρουπ. Συνέβησαν σημεία και τέρατα στις προσωπικές ζωές μας. Γέννες, θάνατοι, χωρισμοί, απ΄τη ζωή βγαλμένα. Όλη αυτή η ζύμωση έκανε τις Stringless να βρουν τη γυναικεία απύθμενη δύναμη που μόνο οι έξυπνοι άνδρες γνωρίζουν και παραδέχονται πως είναι το ισχυρότερο φύλο!», λέει η Albena.
Η συναυλία που δεν θα ξεχάσει η Έλσα ήταν ένα κομβικό σημείο, όχι μόνο για την ίδια, αλλά και για ολόκληρο το γκρουπ. «Ήταν το καλοκαίρι που μας πέρασε στις Ράχες της Ικαρίας. Η πρώτη συναυλία που κάναμε με τα κορίτσια, δύο μήνες μετά τον θάνατο του συντρόφου μου. Είχα τη μικρή μου κόρη μαζί, γιατί δεν μπορούσα να την αφήνω μόνη, και την κρατούσα σε κάποιες στιγμές στην αγκαλιά μου τραγουδώντας, γιατί λόγω της υπερέντασης δεν μπορούσε να κοιμηθεί. Είχα αισθανθεί άβολα μπροστά στο κοινό και γι' αυτό θεώρησα εκείνη τη στιγμή σωστό, να μοιραστώ τον λόγο που την είχα αγκαλιά, με τους ανθρώπους που μας άκουγαν. Κάναμε ένα υποχρεωτικό διάλειμμα για να την κοιμήσω και με συγκλόνισαν οι άνθρωποι που με πλησίασαν να μοιραστούν μαζί μου τη δική τους απώλεια, του δικού τους ανθρώπου και να σμίξουμε τα κουράγια μας. Δεν θα ξεχάσω ποτέ αυτή την αίσθηση, της απόλυτης οικειότητας με αγνώστους. Η υπόλοιπη συναυλία για μένα ήταν κάθαρση», θυμάται η Έλσα.
Δυσκολίες, διαφωνίες, κούραση. Δεν ήταν λίγες οι φορές που όλες τους σκέφτηκαν να τα παρατήσουν. Η Βασιλική Αλεξίου έφυγε από το σχήμα, αλλά ήταν για λίγο. «Αυτό το διάλειμμα με έκανε να αγαπήσω περισσότερο τη σκληρή δουλειά, τις δημιουργικές αντιθέσεις. Τα στοιχεία του χαρακτήρα της καθεμιάς μας είναι αμέτρητα (γυναίκες είμαστε άλλωστε)! Οι αλλαγές στη σύνθεση του σχήματος εμπλούτισαν και ισχυροποίησαν την ταυτότητα μας ατομικά και ομαδικά», πιστεύει η Βασιλική. «Η ομάδα έχει τρομερή δύναμη. Σε συμπαρασύρει. Σβήνει όποιες αμφιβολίες έχεις, με το να μοιράζεσαι με ανθρώπους που αγαπάς και σ' αγαπάνε, κάτι τόσο δημιουργικό. Το τραγούδι της ψυχής», εξηγεί η Έλσα.
Από την πλευρά της, η Κατερίνα παραδέχεται ότι ακόμα και σήμερα, οι κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες, αλλά και οι τεχνικές και προσωπικές δυσκολίες τις κάνουν να σκέφτονται να φύγουν, όμως με έναν μαγικό τρόπο τα ξεπερνούν και συνεχίζουν. Όπως λέει άλλωστε: «Νομίζω ότι ο κόσμος όταν μας βλέπει και μας ακούει λέει ότι είμαστε αρνάκια. Κανείς όμως δεν ξέρει ότι μεταξύ μας είμαστε και θα παραμείνουμε... Στρίγγλες».
Σύντομα, οι Stringless κυκλοφορούν την πρώτη τους δισκογραφική δουλειά από τη Massive productions και τον Βαγγέλη Φάμπα, ενώ σχεδιάζουν τη μουσικοθεατρική παράσταση με τίτλο «Η γυναίκα είναι πράγμα μυστήριο», καθώς και μια σύμπραξη επί σκηνής με το μουσικό σχήμα «Αργατεία», με τραγούδια από χώρες που βρέχονται από τη Μαύρη Θάλασσα.
