ΜΕΡΙΚΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ είναι ωραία ακόμα και στα βιετναμέζικα, ακόμα και στα αλαμπουρνέζικα, ακόμα και σε πολλές γλώσσες μαζί και σε καμία. Πέντε τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι κι ένα του Τάκη Μωράκη που έκανε επιτυχίες η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ακούστηκαν στις ταινίες της, μετατράπηκαν σε ποπ της Σαϊγκόν των ’60s από τον Filtig με τη φωνή της Aimée Lê και είναι από τις καλύτερες στιγμές της Φυτίνης. Ίσως και η καλύτερη. Είναι όντως σαν pulp μπαλάντες που γίνονταν επιτυχίες στο ραδιόφωνο των αμερικάνικων G.I.s κατά τη διάρκεια του πολέμου στο Βιετνάμ.
Το Θάλασσα Πλατιά έχει γίνει ένα αριστουργηματικό Σαϊγκόν ποπ, υπέροχο.
«Η Aimée Lê παρουσιάζει μια σπουδή πάνω στην (αδυνατότητα) της μετάφρασης» γράφουν στο bandcamp της «εταιρίας». «Εξερευνώντας την άγνωστη ιστορία της δυτικότροπης βιετναμέζικης ποπ της δεκαετίας του ’60 ανάμεσα στα μεγάλα ονόματα όπως η Tiny Yong και η Bach Yen, θα βρει κανείς ένα απροσδόκητο ελληνικό όνομα: την εθνική (μας) σταρ Αλίκη Βουγιουκλάκη. Η Aimée επισκέπτεται ξανά τα τραγούδια της Αλίκης, μεταφράζοντάς τα σε σπαστά βιετναμέζικα με εμβόλιμα γαλλικά (η αποικιοκρατική γλώσσα), και ρώσικα (η δεύτερη αποικιοκρατική γλώσσα των κομμουνιστών), καθώς και αγγλικά (που είναι η μητρική γλώσσα της Aimée που μεγάλωσε στην Αμερική). Τετράγλωσση αλλά χωρίς να μπορεί να επικοινωνήσει με ακρίβεια το πλήρες νόημα των στίχων, η Aimée διασχίζει σύνορα και πολιτισμικά παραδείγματα, χτίζοντας ένα έργο που σε συνδυασμό με τα καμπανάκια του Filtig αποπνέει μία πνιγηρή μελαγχολία. Οι διαδρομές της, παρόλο που πάντα σκοντάφτουν στην αδυναμία της μεταφρασιμότητας, γίνονται ακριβώς γι’ αυτό ένα ζωντανό μνημείο της ανθρώπινης επικοινωνίας, η ιστορία της οποίας δεν είναι παρά μια επαναλαμβανόμενη άσκηση παρανοήσεων».
Η συνέντευξη με την Aimée Lê και τον Filtig έγινε από τον Άρη Δημοκίδη.
— Τι γνωρίζουμε για τη διεθνή καριέρα της Αλίκης στο Βιετνάμ;
Aimee: Όταν ξεκινήσαμε το project θέλαμε αρχικά να τρολάρουμε, λέγοντας ότι βρήκαμε βιετναμέζικες διασκευές κλασικών τραγουδιών της Αλίκης. Κάναμε κάποια performances όπου έβγαινα και ανακοίνωνα με πλήρη σοβαρότητα ότι η Βουγιουκλάκη ήταν ένα μεγάλο ποπ-είδωλο στο Βιετνάμ και το κοινό το πίστευε. Για το ελληνικό κοινό η Αλίκη είναι τόσο μεγάλη σταρ που τους φαίνεται λογικό να ήταν γνωστή και στην άλλη άκρη του κόσμου. Όμως, πώς τα φέρνει η ζωή και η αλήθεια είναι μερικές φορές πιο παράξενη από την μυθοπλασία: συνειδητοποίησα καθώς δουλεύαμε το πρότζεκτ ότι οι γνώσεις μου πάνω στην βιετναμέζικη ποπ μουσική του '60 ήταν πολύ φτωχές. Έτσι άρχισα να ακούω συγκροτήματα από την φοβερή ροκ και γιεγιε σκήνη της εποχής και σε πηγές αναφέρονται ως επιρροές ονόματα όπως ο Διονύσης Σαβόπουλος και, ναι, η Αλίκη Βουγιουκλάκη! Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι την ίδια εποχή συνέβαινε ο πόλεμος, οπότε και η κουλτούρα του νότιου Βιετνάμ ήταν σημαντικά επρεασμένη από την δυτική προπαγάνδα. Βέβαια, όταν εξετάζω την τέχνη της περιόδου, μού αρέσουν τα πάντα. Μου αρέσουν εξίσου, για παράδειγμα, τα υπερ-πατριωτικά τραγούδια του βόρειου Βιετνάμ, που μοιάζουν με σοβιετικά εμβατήρια (οι έτεροι προπαγανδιστές της περιόδου) και παρότι η αισθητική επιρροή των τελευταίων δεν είναι τόσο εμφανής στο τελικό αποτέλεσμα του δίσκου που φτιάξαμε, όταν είδα την νεο-φολκ αφέλεια της Αλίκης με το λουλούδι στα μαλλιά την έπλασα στο μυαλό μου σαν μια κομουνίστρια Brigitte Bardot. Έτσι, τελικά αποφασίσαμε να αναμίξουμε όλες αυτές τις αναφορές: Τραγουδάω με νοτιοβιετναμέζικη προφορά, αλλά έχω προσθέσει φράσεις στα γαλλικά και ρώσικα για να αναδείξω το πλήθος των πολιτισμικών αναφορών της εποχής. Η Αλίκη προσφέρεται για τέτοιες διεθνείς συναντήσεις, με όλα αυτά τα τραγούδια για ωκεανούς και θάλασσες! Κάπως έτσι, όλο αυτό μπορεί να ξεκίνησε σαν μια τρολιά, αλλά πιστεύω ότι έχει μεγάλες ποσότητες αλήθειας. Έχω μια ασυνείδητη αίσθηση ότι στην πραγματικότητα κάποια από τα videos που είδα από ταινίες της Βουγιουκλάκη αν τα δει κανείς προσεκτικά θα καταλάβεις ότι γυρίστηκαν στο Βιετνάμ.
— Μιλήστε μας λίγο για τις μεταφράσεις. Λένε στ' αλήθεια κάτι σχετικό με τα τραγούδια;
Aimee: Φυσικά και οι στίχοι είναι αληθινές μεταφράσεις! Γενικά, άλλαξα πολύ λίγες λεπτομέρειες, για παράδειγμα όπου δεν χωρούσε ο στίχος στην μουσική, αλλά κατά τ' άλλα έχω μείνει πιστή στους αυθεντικούς στίχους. Τα βιετναμέζικα είναι τονική γλώσσα, οπότε πρέπει οι τονισμοί να συμβαδίζουν με την μουσική, κάτι το οποίο το πέτυχα τις περισσότερες φορές, αλλά όχι πάντα (μερικές φορές στην προσπάθεια μου να τονίσω σωστά φαλτσάρω ή αλλάζω την μελωδία). Για την διασκευή του Ρίκοκο, μετέφρασα το φρούτο σε μανγκ κουτ (τροπικό φρούτο) που μου φάνηκε ακουστικά συναφές. Το μόνο που δεν κατάφερα να μεταφράσω ήταν το Χάλυ Γκάλυ γιατί δεν σήμαινε τίποτα! Κάποιες απ’ τις μεταφράσεις είναι πολύ πετυχημένες, αλλά φοβάμαι ότι κανείς εκτός από μένα δεν θα το καταλάβει.
— Μιλάς βιετναμέζικα; Πόσο εύκολο ήταν να τραγουδήσεις τα κομμάτια;
Aimee: O πατέρας μου ήταν πρόσφυγας που έφυγε από το Βιετνάμ με μία ξύλινη βάρκα, με αποτέλεσμα στην Αμερική αυτοί οι πρόσφυγες να αποκαλούνται VBP (Vietnamese Boat People), άλλη μια σύνδεση με τις βάρκες της Αλίκης. Εγώ, δυστυχώς, δεν μιλάω πολύ καλά τα βιετναμέζικα, νομίζω είμαι στο επίπεδο ενός παιδιού του δημοτικού, και η προφορά μου δεν είναι πολύ καλή. Προσπαθώ να τα βελτιώσω, έμαθα να διαβάζω όταν ήμουν 17, πέρυσι έκανα καλοκαιρινά μαθήματα και προφανώς τα εξασκώ με τους συγγενείς μου. Αποφάσισα όμως ότι αυτό το άλμπουμ δεν απαιτούσε τέλεια γνώση της γλώσσας, άλλωστε, γενικά μου αρέσουν οι ‘κακές' προφορές, στα αγγλικά, μ’ αρέσει να ακούω ευρωπαϊκές μπάντες όπως οι Ace of Base και οι Τhe Κnife και νομίζω ότι ο αυτός ο δίσκος είναι ένα εγχείρημα που έχει απόλυτη επίγνωση των ορίων και των δυνατοτήτων της μεταφρασιμότητας.
— Εξαιρετικές οι παραγωγές. Πώς επιλέξατε να εστιάσετε στην ποπ μελαγχολία των τραγουδιών;
Filtig: Σ’ ευχαριστώ για το κομπλιμάν! Τα κομμάτια είναι από μόνα τους έτσι, δηλαδή είναι και ποπ, λαμπερά, αλλά και εξαιρετικά μελαγχολικά, με πολυσύνθετες γλυκόπικρες αρμονίες. Γι’ αυτό και πιστεύω πως είναι από τα καλύτερα του Χατζιδάκι, παρά τις δηλώσεις αποκύρηξης και τέτοια. Είναι το σημείο στο οποίο πέτυχε την αληθινή ένωση του ποπ και του μελαγχολικού, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού. Τώρα, ως προς το ύφος της ενορχήστρωσης που είναι ηλεκτρονικό κι έτσι, νομίζω εκτός από το ότι με τα καμπανάκια έχω ένα κόλλημα, είναι και κάπως ταιριαστό. Θυμάμαι πριν από κάτι χρόνια που άκουγα ένα δίσκο των Ισλανδών Mum και σκεφτόμουν πόσο μοιάζει με Χατζιδάκι. Αλλά ξέρεις, υπάρχει κι αυτό το φάντασμα του Χατζιδάκι, αυτή η σκεψη πως ό,τι και να τα κάνεις τα τραγουδια του αν τα διασκευάσεις, θα γίνουν χειρότερα και πώς το πολεμάς αυτό; Ειδικά, αφού έκανε και η Πλάτωνος το '62, εκεί κάπου κλείνει το θέμα διασκευής του Χατζιδάκι για μένα. Οπότε, θεωρώ πως αν είναι να το πιάσεις, πρέπει να το πας κάπως πολύ αλλού, όπως καλή ώρα η Αλίκη στο Βιετναμ για να μην πέσεις σε χαζονοσταλγίες και τέτοιες κλισαδούρες.
— Θα τραγουδούσε σήμερα, αν ζούσε η Αλίκη, με ηλεκτρονικά μπιτ;
Filtig: Σί-γου-ρα. Η Αλίκη είναι το απόλυτο camp σύμβολο της ελληνικής ποπ ιστορίας, οπότε είμαι βέβαιος πως όχι μόνο electronica, αλλά και τέρμα dance θα έκανε. Κάτι σαν Kylie κι έτσι. Τη Βουγιουκλάκη την ένοιαζε η αμεσότητα, το να είναι κάτι πολύ γρήγορα αναγνώσιμο συναισθηματικά, το μελοδράμα, η υπερ-απόλαυση της επιφάνειας, η σωματικότητα. Ποσώς θα την ενδιέφεραν πιστεύω εντεχνίλες και άλλες ψευδοποιοτικές ελληνικούρες. Τα χαρακτηριστικά του performance της δεν είναι μακρυά από τη σύγχρονη dance pop, εξού και οι έλληνες queers την αγαπάνε και δεν τους αποξενώνει, όπως κάποια στοιχεία και κάποιες παρουσίες στις ελληνικές ταινίες που μοιάζουν σήμερα ιδιαίτερα ξεπερασμένα. Οπότε, ναι, πιστεύω πως αν ηταν τραγουδίστρια σήμερα, θα έκανε τα απόλυτα gay dance anthems.
Ποτέ οι τρολιές δεν ήταν πιο όμορφες.
Ολόκληρο το EP μπορείς να το ακούσεις (και να το κατεβάσεις) εδώ.
