Ένας Ουκρανός πατέρας αγκαλιάζει το κεφάλι του άψυχου γιου του στη Μαριούπολη της Ουκρανίας, ενώ η πόλη βρισκόταν υπό ανηλεή ρωσικό βομβαρδισμό. Ο φωτογράφος του Associated Press, Evgeniy Maloletka, αποτυπώνει αυτήν τη στιγμή μέσα σε ένα μαιευτήριο που είχε μετατραπεί σε νοσοκομείο στην πόλη της Μαύρης Θάλασσας. Η φωτογραφία αυτή, με τον πατέρα να αγκαλιάζει με τα δύο του χέρια το πρόσωπο του νεκρού γιου του, ο οποίος είναι σκεπασμένος με ένα ματωμένο σεντόνι, συγκλόνισε όλον τον κόσμο.
Η ιστορία γράφεται μπροστά στη φωτογραφική του μηχανή. Ο φακός του εστιάζει σε εικόνες θλίψης από την εμπόλεμη ζώνη οι οποίες βρίσκονται διαρκώς στα πρωτοσέλιδα όλων των διεθνών πρακτορείων και εφημερίδων. Τα κλικ του αποτυπώνουν με ανατριχιαστικό τρόπο τη σκληρή πραγματικότητα και τις σφοδρές επιθέσεις στην Ουκρανία.
Από τη στιγμή που μαίνεται ο πόλεμος, οι φωτογραφίες του αποτελούν ιστορικό ντοκουμέντο. Απεικονίζουν πολυκατοικίες, νοσοκομεία και σχολεία τα οποία έχουν καταστραφεί από τους πυραύλους αλλά και στρατιώτες, άμαχους, γυναίκες και παιδιά. Μας έδειξε τι πραγματικά συνέβη στη Μαριούπολη αλλά και ποιο είναι το φρικιαστικό και παράλογο πρόσωπο του πολέμου.
Ο Evgeniy Maloletka είναι Ουκρανός ανεξάρτητος φωτορεπόρτερ με έδρα το Κίεβο και με καταγωγή από την πόλη Μπερντιάνσκ, στην περιοχή Ζαπορίζια της ανατολικής Ουκρανίας. Φέτος ανακηρύχθηκε μεγάλος νικητής του Διεθνούς Βραβείου Φωτορεπορτάζ «Yannis Behrakis», του Διεθνούς Φεστιβάλ Φωτορεπορτάζ Athens Photo World 2022, για τη σειρά φωτογραφιών του που αποτυπώνει την καταστροφή που έχει συντελεστεί στη Μαριούπολη από την εισβολή της Ρωσίας στο τέλος του Φεβρουαρίου 2022.
Έφτασε στη Μαριούπολη τρεις ώρες πριν ξεσπάσει ο πόλεμος. Αφού όλα τα συνεργεία εγκατέλειψαν την περιοχή, ο Evgeniy και η ομάδα του (2 ακόμη άτομα) ήταν το μόνο συνεργείο που παρέμεινε στην πολιορκημένη Μαριούπολη για 20 μέρες, καταγράφοντας το όνειδος και τη βία του πολέμου.
Αυτός ο πόλεμος με έχει φορτώσει με ένα σύνολο συναισθημάτων από τα οποία τρομάζεις, θέλεις να κρυφτείς σε μια γωνιά και να μη δείξεις σε κανέναν αυτό που μόλις είδες. Και από την άλλη, μου κάνει τρομερή εντύπωση ότι οι άνθρωποι έχουν γίνει τόσο αναίσθητοι που μέχρι να πιτσιλίσει το αίμα στον φακό δεν τους αγγίζει τίποτα.
Αν και πάντοτε τον γοήτευε το φωτορεπορτάζ, ο E. Maloletka ξεκίνησε την καριέρα του το 2009 ως φωτογράφος για τα τοπικά ειδησεογραφικά πρακτορεία UNIAN και PHL. Δούλεψε για έναν μήνα πάνω σε ένα φωτογραφικό πρότζεκτ με τίτλο «House of Hope» για ένα κέντρο παιδικού καρκίνου στην πρωτεύουσα, το Κίεβο. Οι φωτογραφίες δημοπρατήθηκαν σε μια φιλανθρωπική εκδήλωση, βοηθώντας να συγκεντρωθούν 5.000 δολάρια για άρρωστα παιδιά των οποίων οι οικογένειες δεν μπορούσαν να αντεπεξέλθουν οικονομικά στη θεραπεία.
Ο Maloletka συμμετείχε ενεργά στην κάλυψη της ουκρανικής επανάστασης από την αρχή, πριν ασχοληθεί με την κάλυψη των συγκρούσεων στην Κριμαία και στην ανατολική Ουκρανία για διάφορα διεθνή μέσα ενημέρωσης. Εργάζεται επίσης σε προσωπικά του έργα: το έργο «Hutsul» για την κοινότητα των Χουτσούλ στη δυτική Ουκρανία, τις παραδόσεις και την καθημερινή τους ζωή, και το «Donbass» για τη συνεχιζόμενη σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία.
Αποφοίτησε από το Πολυτεχνείο του Κιέβου το 2010 με πτυχίο στα ηλεκτρονικά. Το 2015, επιλέχθηκε να συμμετάσχει στο Eddie Adams Workshop στη Νέα Υόρκη. Συγχρόνως, η δουλειά του έχει δημοσιευτεί σε πολλά διακεκριμένα μέσα ενημέρωσης: «TIME», «The New York Times», «The Washington Post», «Der Spiegel», «Newsweek», «The Independent», «El Pais», «The Guardian», «The Telegraph» και άλλα.
Το μεγαλύτερο μέρος του χρόνου του στην ανατολική Ουκρανία το πέρασε σε αποστολές για το Associated Press, συνεισφέροντας επίσης σε περιεχόμενο βίντεο. Τα πλάνα του προβλήθηκαν ευρέως από το BBC, το Euronews, το NBC και άλλους διεθνείς τηλεοπτικούς σταθμούς.
Οι φωτογραφίες του από τη Μαριούπολη δείχνουν το μέγεθος της απόλυτης καταστροφής. Πολίτες που κατάφεραν να διαφύγουν από τη Μαριούπολη τις τελευταίες ημέρες έχουν περιγράψει την ολοένα και πιο απελπιστική κατάσταση μέσα στην πολιορκημένη πόλη, μιλώντας για πτώματα θαμμένα σε ρηχούς τάφους, πλιάτσικο από Τσετσένους μαχητές και κατοίκους που λιμοκτονούν και δολοφονούνται όποτε βγαίνουν από τα καταφύγια σε αναζήτηση νερού.
Στις αρχές του περασμένου Απριλίου το Βρετανικό Υπουργείο Άμυνας είχε προειδοποιήσει ότι η ανθρωπιστική κρίση θα βαθύνει, καθώς συνεχίζονταν οι σκληρές μάχες για τον έλεγχο της πόλης και οι ρωσικές δυνάμεις είχαν αποκλείσει κάθε απόπειρα ανθρωπιστικής βοήθειας.
Κατά τη διάρκεια ενός μικρού διαλείμματος συναντηθήκαμε διαδικτυακά με αφορμή τη βράβευσή του. Στις πρώτες μας κουβέντες μιλά, όπως είναι λογικό, για τον πόλεμο στην Ουκρανία. Ποιες σκέψεις έρχονται στο μυαλό του, τον ρωτώ.
«Αυτός ο πόλεμος με έχει φορτώσει με ένα σύνολο συναισθημάτων από τα οποία τρομάζεις, θέλεις να κρυφτείς σε μια γωνιά και να μη δείξεις σε κανέναν αυτό που μόλις είδες. Και από την άλλη, μου κάνει τρομερή εντύπωση ότι οι άνθρωποι έχουν γίνει τόσο αναίσθητοι που, μέχρι να πιτσιλίσει το αίμα τον φακό, δεν τους αγγίζει τίποτα. Αλλά αυτό είναι το πρόβλημα του σύγχρονου κόσμου. Ένας τεράστιος όγκος πληροφοριών, ειδικά σκληρού περιεχομένου, μας έχει κάνει λιγότερο ευαίσθητους».
Στη συνέχεια του επισημαίνω ότι οι φωτογραφίες του από την πολιορκία της Μαριούπολης είναι συγκλονιστικές και εξαιρετικές. Αυτή την περίοδο, όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν έχει χώρο στα πρωτοσέλιδα του διεθνούς Τύπου, εκτός κάποιων εξαιρέσεων.
Άραγε, πότε πιστεύει ότι θα τελειώσει αυτός ο πόλεμος και πώς; «Ο πόλεμος είναι αχόρταγος. Κάθε μέρα ένας τεράστιος αριθμός ανθρώπων πεθαίνει ως θυσία αυτής της πολεμικής αναμέτρησης. Αυτό είναι πολύ οδυνηρό να το συνειδητοποιήσεις. Επομένως, μέχρι στιγμής, δεν βλέπω να έχουμε μια λογική κατάληξη. Άλλωστε, κανένας φυσιολογικός άνθρωπος στον 21ο αιώνα δεν θα έπαιρνε απόφαση να ξεκινήσει μια εισβολή», λέει με απεγνωσμένο ύφος.
Όλο αυτό το διάστημα καταγράφει φωτογραφικά τις δραματικές στιγμές των αποχωρισμών, τα κλάματα αγωνίας, τα αμέτρητα θύματα, τους συνεχείς βομβαρδισμούς και τα κενά βλέμματα των παιδιών που μεγάλωσαν απότομα.
Ποια είναι η πιο δύσκολη στιγμή που έχει ζήσει στη Μαριούπολη; Και ποια εικόνα δεν θα ξεχάσει ποτέ; «Το πιο δύσκολο πράγμα στην όλη ιστορία με τη Μαριούπολη είναι ότι κάθε μέρα έπρεπε να περπατάμε πάνω σε μια κοφτερή λεπίδα. Η αίσθηση ότι ο θάνατος με το δρεπάνι βρίσκεται στις σόλες των παπουτσιών μας δεν μας άφησε ποτέ. Την ίδια στιγμή, ήμουν παρών σε αμέτρητες ανατριχιαστικές σκηνές. Πώς να σβήσουν από το μυαλό μου οι θάνατοι των παιδιών; Πώς να μη θυμάμαι τους μαζικούς τάφους, τα κατεστραμμένα σπίτια ή τους συνεχείς βομβαρδισμούς των μαχητικών αεροσκαφών;», αναρωτιέται.
Οι φωτογραφίες του συνθέτουν μια οπτική μαρτυρία για τη μάχη της επιβίωσης και τον δρόμο της προσφυγιάς. Στο σημείο αυτό εκφράζω την απορία μου ως προς το τι σημαίνει για έναν φωτογράφο η καταγραφή του ανθρώπινου δράματος.
Εκείνος απαντά με περίσσια ειλικρίνεια: «Είχα ένα ξεκάθαρο καθήκον για τον εαυτό μου ακόμη και πριν από την έναρξη του πολέμου. “Είμαι σε αποστολή, αυτή είναι η δουλειά μου”, έλεγα μέσα μου. Έτσι, ήξερα τη βαρύνουσα σημασία τού να δείξω τι συμβαίνει στη Μαριούπολη. Κι αυτή ήταν η προτεραιότητά μου. Στην αρχή δεν καταλάβαμε τι συνέβαινε και πόσο καθοριστικό ήταν το υλικό μας για τον κόσμο. Κάναμε τη δουλειά μας αλλά και προσπαθήσαμε να επιβιώσουμε σε αυτές τις συνθήκες».
Μπορεί μια φωτογραφία να αλλάξει τον κόσμο; Και τι τον παρακίνησε να ασχοληθεί με τη φωτογραφία; «Δεν ξέρω αν μπορείς να αλλάξεις τον κόσμο, αλλά το σίγουρο είναι ότι είναι πολύ δύσκολο να σταματήσεις τον πόλεμο μόνο με τη βοήθεια των φωτογραφιών. Θεωρώ, όμως, ότι το έργο μας μπορεί να δείξει τις βαρύνουσες συνέπειές του και να επιστήσει την προσοχή στο πρόβλημα ώστε χώρες, οργανισμοί και άλλοι άνθρωποι να αρχίσουν να παρέχουν βοήθεια. Και όταν βλέπεις το αποτέλεσμα, είναι ένα πολύ καλό κίνητρο».
Κλείνοντας, τον ρωτώ αν θα ήθελε να αφιερώσει κάπου το βραβείο του. Με έναν βαθύ αναστεναγμό απαντά: «Ξέρετε, κάποτε ονειρευόμουν να λαμβάνω βραβεία και αναγνώριση, αλλά όταν αυτό συμβαίνει εξαιτίας μιας πολεμικής κατάστασης, νομίζω ότι τελικά αυτό που παραμένει σημαντικό είναι να είμαστε υγιείς, όχι μόνο για τον εαυτό μας αλλά και για τους φίλους μας».
Λίγο πριν τον αποχαιρετίσω του θέτω το ερώτημα τι θεωρεί σημαντικό στη ζωή. «Εν μέρει, αυτή η ερώτηση σας εμπεριέχει και την απάντηση. Μπορώ μετά βεβαιότητας να σας πω ότι η ίδια η ζωή είναι το πιο σημαντικό πράγμα στον κόσμο», καταλήγει.
Μεγάλοι νικητές των φετινών διαγωνισμών στο πλαίσιο του Athens Photo World 2022 αναδείχθηκαν ο Ουκρανός φωτογράφος Evgeniy Maloletka για τη δουλειά του «War in Mariupol» (Πόλεμος στη Μαριούπολη) και ο Μιχάλης Πατσούρας με τη δουλειά του «Still Human» (Ακόμη ανθρώπινοι). Η ανακοίνωση για τα δύο βραβεία του Athens Photo World 2022 πραγματοποιήθηκε στον Φάρο του Κέντρου Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ). Ειδικότερα, πρόκειται για το Διεθνές Βραβείο Φωτοδημοσιογραφίας «Yannis Behrakis», φόρος τιμής στον αείμνηστο σπουδαίο Έλληνα φωτογράφο, και το βραβείο «Athens Photo World» που απονέμεται σε φωτογράφους (ανεξαρτήτως εθνικότητας) που εργάζονται στην Ελλάδα ή/και την Κύπρο.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 16.7.2022
