Όταν πρωτοδιάβασα λεπτομέρειες για το πλήρες πρόγραμμα του φετινού Φεστιβάλ Αθηνών, η περιγραφή που μου έκανε μεγαλύτερη εντύπωση ήταν αυτή του «Cuckoo»: μια παράσταση-διάλεξη στην οποία ο Νοτιοκορεάτης Γιάχα Κου ταξιδεύει στα τελευταία είκοσι χρόνια της ιστορίας της χώρας του, εστιάζοντας στην οικονομική και βαθιά κοινωνική κρίση που ξέσπασε μερικά χρόνια πριν από την αντίστοιχη της Ευρώπης, μέσα από έναν αστείο διάλογο με τρεις νοήμονες, ομιλούσες μηχανές μαγειρέματος ρυζιού.
Βλέποντας στη συνέχεια τα teaser videos η περιέργεια μου αυξήθηκε κατακόρυφα για ένα έργο που έδειχνε ταυτόχρονα συγκινητικό, παιχνιδιάρικο, αυτιστικό, καθώς μιλά για το μελαγχολικό τώρα και το ένοχο χθες μιας χώρας της οποίας την καλλιτεχνία γνωρίζουμε κυρίως μέσα από τη δουλειά σύγχρονων κινηματογραφιστών, όπως ο Παρκ Τσαν-γουκ ή ο Κιμ Κι-ντουκ.
Μιλώντας λοιπόν με τον Γιάχα Κου για το δεύτερο μέρος της θεατρικής τριλογίας της «Αμαρτίας» του, λίγες μέρες πριν φτάσει στην Αθήνα για να το παρουσιάσει για τρεις βραδιές στην Πειραιώς 260, ένιωσα ότι τον ενδιαφέρει ιδιαίτερα να φανερώσει τα καλά κρυμμένα κοινωνικά μυστικά της χώρας του στο δυτικό κοινό. Συνέλαβε τη σουρεαλιστική ιδέα του μετά από το θλιβερό περιστατικό της αυτοκτονίας ενός κοντινού του προσώπου, συνδιαλέγεται με τη μοναξιά και την κοινωνική αποχαύνωση των νέων, δεν ελπίζει σε ουτοπικές βελτιώσεις, ενώ παράλληλα δηλώνει πως το έργο του Γιώργου Λάνθιμου έχει επηρεάσει τη ματιά του.
Για να αποφύγεις την τραγική κατάληξη πρέπει απλά να απαρνηθείς την ιδέα μιας καλύτερης ζωής. Αλλά αυτό δεν είναι λύση. Οπότε ο κόσμος μας είναι μια σουρεαλιστική δυστοπία. Όλο αυτό ξεκίνησε στην Ιαπωνία. Τα τελευταία δέκα χρόνια είναι έντονο στη Νότια Κορέα. Δεν θέλω να ακολουθήσει η Κίνα.
— Πώς προέκυψε η σουρεαλιστική ιδέα να βάλεις τρεις ατμομάγειρες επί σκηνής να μιλούν για την ιστορία της χώρας σου;
Μου ήρθε εντελώς τυχαία. Έχω χάσει πολλούς φίλους τα τελευταία 15 χρόνια. Οι περισσότεροι αυτοκτόνησαν. Μια μέρα καθόμουν στο τραπέζι του σπιτιού μου (ζούσα μόνος μου στο Άμστερνταμ τότε) και ήρθαν τα άσχημα νέα ξανά, σχετικά με την αυτοκτονία ενός κοντινού φίλου.
Αισθάνθηκα βαθιά και αβάσταχτη οδύνη και έντονο déjà vu. Δεν μπορούσα να κάνω απολύτως τίποτα. Ένιωθα μόνο μοναξιά. Είχα χαθεί μέσα σε ασυνάρτητες σκέψεις. Ένιωθα ότι δεν ανήκω πουθενά, ούτε στην Κορέα, ούτε στην Ολλανδία ή το Βέλγιο.
Όπως τη θυμάμαι, η φάση ήταν πολύ σιωπηλή αλλά υπήρχε ένας ηλεκτρισμένος λευκός θόρυβος κάπου γύρω μου. Εκείνη τη στιγμή ο ατμομάγειράς μου που βρισκόταν στην κουζίνα είπε: «Ο Cuckoo τελείωσε το μαγείρεμα του ρυζιού, παρακαλώ ανακατέψτε το ρύζι». Ήξερα ότι ήταν απλά μια προγραμματισμένη λειτουργία ομιλίας μιας οικιακής συσκευής χωρίς ψυχή και πνεύμα, όμως τη βρήκα πολύ παρήγορη. Τον ένιωσα σαν φίλο. Αυτή η στιγμή με τον ατμομάγειρα κατέχει πολύ σημαντική θέση στο μυαλό μου.
— Μπορείς να περιγράψεις την εμπειρία θέασης του «Cuckoo» από την πλευρά του θεατή; Πώς αντιδρά το κοινό στον σουρεαλισμό του έργου σου;
Καταλαβαίνω τι εννοείς μιλώντας για «σουρεαλισμό». Όμως η πραγματικότητα που βιώνουμε είναι πολύ πιο σουρεαλιστική από τον ίδιο τον σουρεαλισμό, παρόλο που ζούμε σε έναν προηγμένο κόσμο. Μερικές φορές, ακόμα και οι σουρεαλιστικές καταστάσεις είναι καλύτερες και μας βοηθούν πολύ να ανεχτούμε την πραγματικότητα.
Πιστεύω ότι δεν είμαι μόνο εγώ που ζω έτσι. Δεν νομίζεις ότι όλοι ζούμε σε αυτό τον κόσμο; Θέλω να βλέπω την παράστασή μου όπως είναι: ιστορίες, μεταφορές, πλαισίωση, ο κόσμος μας.
— Από τα βίντεο της παράστασης που έχω δει, φαίνεται πως υπάρχει βαθιά ειρωνεία στον τρόπο που εκτυλίσσεις την ιστορία σου, αλλά επίσης και βαθιά κατανόηση. Ποιες ήταν οι αρχικές σου προθέσεις, δουλεύοντας το «Cuckoo»;
Ο Cuckoo είναι ένας ατμομάγειρας ρυζιού που χρησιμοποιεί την υψηλή πίεση για να μαγειρεύει το ρύζι. Ένιωθα ότι αυτή η συνθήκη είναι πολύ κοντά στην κοινωνία μας. Όπως ξέρεις, αυτό το έργο μιλά για μια κοινωνία υπό πίεση.
Ο πρώην Πρόεδρος της Κορέας, Ρο Μου-χιουν έλεγε τέτοιες ιστορίες όταν έθεσε υποψηφιότητα για την προεδρία: «Αν κάποιος θέλει να έχει ένα μπολ με ρύζι, πρέπει να κάνει τα στραβά μάτια σε όλα τα είδη της διαφθοράς. Αν θέλει ένα μπολ με σούπα, πρέπει να στρέφει το πρόσωπό του μακριά, όταν η εξουσία πατάει πάνω στους αδύναμους. Αυτή η δουλοπρεπής συμπεριφορά προς την εξουσία είναι θέσφατο για όλους όσοι θέλουν να έχουν ένα μπολ με ρύζι ή σούπα. Αυτή είναι η ντροπιαστική ιστορία των τελευταίων 600 ετών στη χώρα».
Δεν πιστεύω στη γενιά του πατέρα μου ή στις παλιότερες γενιές. Αυτή η ανίκανη ανδροκρατούμενη κοινωνία είναι ένοχη για την πολιτιστική και οικονομική καταστροφή.
— Τρεις ατμομάγειρες (cookers), λοιπόν, σε ένα έργο του Γιάχα Κου (Jaha Koo) που ονομάζεται «Cuckoo», από την ομώνυμη μάρκα οικιακών συσκευών. Ήταν σκόπιμο αυτό το λογοπαίγνιο;
Το όνομα του ιδρυτή και μεγαλομετόχου της εταιρείας Cuckoo είναι Koo, όπως και το δικό μου. Γενεαλογικά ανήκουμε στην ίδια οικογένεια Koo, αλλά δεν γνωριζόμαστε. Είμαστε απλώς ξένοι.
Η εταιρεία Cuckoo είναι εξωτερικός προμηθευτής της LG. Έφτιαξε έναν ατμομάγειρα για την LG. Το αστείο είναι ότι ο ιδρυτής και μεγαλύτερος μέτοχος της LG ονομάζεται επίσης Koo κι έχω ακούσει ότι και μεταξύ τους ήταν άγνωστοι, πολύ μακρινοί συγγενείς.
Τέλος πάντων, ανήκουμε όλοι στην οικογένεια Koo ακόμα κι αν δεν γνωριζόμαστε μεταξύ μας. Ο παππούς μου ήταν περήφανος γι' αυτό.
Οπότε υποθέτω πως το όνομα της εταιρείας είναι μια σύνθετη λέξη, cook (μαγειρεύω) + Koo (το επώνυμό τους), ή ότι επειδή η λειτουργία του ατμομάγειρα είναι χαριτωμένη, όπως χαριτωμένος είναι και ο κούκος, αποφάσισαν να ονομαστούν έτσι.
Εμένα βέβαια με ενδιαφέρει μια τρίτη υπόθεση περί παραφροσύνης (σ.σ. Ο σκηνοθέτης αναφέρεται εδώ στον αργκό χαρακτηρισμό «κούκου» που λέμε και στα ελληνικά, εννοώντας ότι κάποιος είναι τρελός): η τρελή φιλοδοξία της οικογένειας, ο νεποτισμός που χαρακτηρίζει αυτές τις επιχειρήσεις που στην Κορέα τις λέμε chaebol. Δεν νομίζω ότι το έχουν σκεφτεί αυτό. Ακόμα κι αν εγώ πω πως εκείνοι είναι «κούκου», δεν θα συμφωνήσουν. Νομίζω πως θα θεωρούν ότι εγώ είμαι «κούκου».
— Το «Cuckoo» είναι το δεύτερο μέρος της τριλογίας σου που ονομάζεται «Hamartia». Γιατί επέλεξες την ελληνική λέξη αμαρτία; Τελικά μπορούμε να εξιλεωθούμε από τις αμαρτίες του παρελθόντος, σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο;
Από το 2014 έχω ξεκινήσει αυτή την τριλογία θεάτρου-ντοκουμέντου που σχολιάζει πώς το παρελθόν και η ιστορία επηρεάζουν τραγικά τις ζωές μας σήμερα. Δανείστηκα τον όρο από τις αρχαιοελληνικές τραγωδίες, από όπου αντλώ έμπνευση. Αναζητώ τις ρίζες των σύγχρονων προβλημάτων που σχετίζονται με την κορεάτικη ιστορία.
Η πρώτη παράσταση λεγόταν «Lolling and Rolling» και μιλούσε για την τραγική αγγλική εκπαίδευση στη Νότια Κορέα. Στη χώρα μου υπάρχει μεγάλη διχογνωμία αναφορικά με μια επέμβαση στη γλώσσα των παιδιών για να έχουν καλύτερη αγγλική προφορά. Το έργο εκείνο δεν πλαισιωνόταν μόνο από σύγχρονα θέματα αλλά και από ιστορικά περιστατικά σχετικά με τον ιμπεριαλισμό και την αποικιοκρατία.
Το 2016 ξεκίνησα να δουλεύω το δεύτερο μέρος της τριλογίας, το «Cuckoo», που ολοκλήρωσα το 2017.
Τώρα ετοιμάζομαι για το τελευταίο, σε συνεργασία με το βελγικό ίδρυμα τέχνης Campo. O τίτλος εργασίας είναι «The History of Korean Western Theatre». Μιλά για το κορεάτικο θέατρο, το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, τον κομφουκιανισμό και τη στρατιωτικού τύπου ιεραρχία της κοινωνίας. Θα κάνει πρεμιέρα το 2019.
Γενικά δεν νομίζω ότι μπορούμε να εξιλεωθούμε από τις αμαρτίες μας. Πρέπει να ζούμε με αυτές.
— Θυμάσαι τις πρώτες μέρες της μεγάλης οικονομικής κρίσης που ξέσπασε προ εικοσαετίας στην Κορέα; Πώς αντιλαμβανόσουν τότε τη βία και τις δύσκολες στιγμές που βίωνε ο περίγυρός σου και πώς επηρέασε η κρίση εσένα, την οικογένεια και τους φίλους σου;
Κατ' αρχάς έχω καλή μνήμη! Θυμάμαι πολλά περιστατικά σχετικά με τα οικογενειακά μας προβλήματα, την οικονομική και κοινωνική κρίση. Φυσικά, τότε φοβόμουν πολύ, υποσυνείδητα, βιώνοντας τη βία και όλες τις παράγωγες καταστάσεις της κρίσης. Όμως τώρα έχω πολύ περισσότερη αγωνία από τότε. Και η τραγική καθημερινότητα συνεχίζεται.
— Είναι γνωστό ότι οι νέοι άνθρωποι στη χώρα σου βιώνουν μεγάλη μοναξιά, δυσκολεύονται να οικοδομήσουν αληθινές σχέσεις, στοιχεία που θα μπορούσαν να συνδεθούν και με τα υψηλά επίπεδα αυτοκτονιών. Πιστεύεις ότι αυτό θα είναι το μέλλον της ζωής στις μεγάλες πόλεις, ένα είδος ντόμινο για όλο τον κόσμο;
Ναι. Πιστεύω ότι το φαινόμενο θα χειροτερεύει με την πάροδο του χρόνου. Για να αποφύγεις την τραγική κατάληξη πρέπει απλά να απαρνηθείς την ιδέα μιας καλύτερης ζωής. Αλλά αυτό δεν είναι λύση. Οπότε ο κόσμος μας είναι μια σουρεαλιστική δυστοπία.
Όλο αυτό ξεκίνησε στην Ιαπωνία. Τα τελευταία δέκα χρόνια είναι έντονο στη Νότια Κορέα. Δεν θέλω να ακολουθήσει η Κίνα.
— Κατάγεσαι από μια χώρα με μεγάλη πολιτιστική κληρονομιά, ειδικά από τους παγκοσμίως γνωστούς σκηνοθέτες του κινηματογράφου. Ποιες είναι οι μεγαλύτερες καλλιτεχνικές σου επιρροές και ποια είναι τα βασικά στοιχεία που χαρακτηρίζουν τη σύγχρονη θεατρική παραγωγή της Νότιας Κορέας;
Οι μεγαλύτερες εμπνεύσεις μου προέρχονται από τη μουσική και το σινεμά. Εκτιμώ τον Χιροκάζου Κορε-Έντα, τον Γιασουχίρο Όζου, τον Χονγκ Σανγκ-σου και τον Απιτσατπόνγνκ Βιρασετάκουν.
Είμαι ανεξάρτητος θεατρικός δημιουργός, συνθέτης και παραγωγός. Φτιάχνω επίσης όλα τα βίντεο για τις παραστάσεις μου αλλά δεν θεωρώ τον εαυτό μου δημιουργό βίντεο. Μου αρκεί που τα φτιάχνω ως θεατρικός δημιουργός.
Έκανα θεατρικές σπουδές στη Σεούλ. Με ρωτάς για το θέατρο στη χώρα μου. Όλοι οι Κορεάτες θα σου απαντούσαν έχοντας στο μυαλό τους το δυτικό θέατρο: Σοφοκλής, Σαίξπηρ, Μολιέρος, Μπέκετ, Μπρεχτ, Μίλερ κ.λπ. Υπάρχει παραδοσιακό κορεάτικο θέατρο, αλλά ο κόσμος δεν το θεωρεί «κανονικό» θέατρο. Νομίζω ότι αυτό είναι κατάλοιπο της αποικιοκρατίας. Θα το θίξω στο νέο μου έργο, που θα έχει άμεση σχέση με το «Cuckoo».
— Πιστεύεις ότι η φερόμενη αποπυρηνικοποίηση της Βόρειας Κορέας και η νέα προσέγγιση της χώρας προς τη δύση, που υποτίθεται ότι ξεκίνησε με την πρόσφατη συνάντηση του Ντόναλντ Τραμπ με τον Κιμ Γιονγκ Ουν, θα επηρεάσουν πρακτικά τις διμερείς σχέσεις της χώρας σου με τη γείτονα;
Νομίζω ότι είναι μία καλή αρχή, ακόμα κι αν μιλάμε για δύο ηλίθιους («κούκου»). Όπως και να 'χει, ακόμα και μια μικρή ένδειξη ειρήνης κάνει την κατάσταση καλύτερη από πέρσι. Βέβαια δεν είμαι σίγουρος για το μέλλον, αν πηγαίνουμε καλά ή όχι, επειδή όλο αυτό είναι πολύ περίπλοκο.
Γύρω από την κορεατική χερσόνησο υπάρχουν η Κίνα, η Ιαπωνία, η Ρωσία. Δυστυχώς η κάθε χώρα έχει τον δικό της ηλίθιο: Σι Τζινπίνγκ, Άμπε Σίνζο και τον Πούτιν. Επίσης η Νότια Κορέα είναι μία μικρή χώρα, μιλώντας πολιτικά.
— Είναι η πρώτη σου φορά στην Ελλάδα; Έχεις δει ελληνικό θέατρο ή ελληνικές ταινίες;
Ναι, δεν έχω ξαναέρθει, αλλά έχω κάποιους Έλληνες φίλους, όλους καλλιτέχνες. Ενημερώθηκα πριν από κάποια χρόνια για το Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου από έναν από αυτούς, τον Δημήτρη Καραντζά. Έχω δει επίσης τις ταινίες του Γιώργου Λάνθιμου. Η αγαπημένη μου είναι ο Κυνόδοντας, που αποτέλεσε μεγάλη πηγή έμπνευσης για μένα.
Info
Jaha Koo – Cuckoo
Πειραιώς 260
22-24/6, 21:00
Με ελληνικούς υπέρτιτλους
σχόλια