Ο Γιάννης Καλαβριανός παρουσιάζει στη Σφενδόνη το Phone Home, μια σπονδυλωτή παράσταση που στήθηκε με τη συνεργασία τριών ευρωπαϊκών θεάτρων/ομάδων: της Εταιρείας Θεάτρου Sforaris στην Αθήνα, του Pathos München στο Μόναχο, και του Upstart Theatre στο Λονδίνο. Το Phone Home παίζεται την ίδια στιγμή στις τρεις πόλεις, με τους θεατές κάθε θεάτρου να βλέπουν διαφορετικές εκδοχές ίδιων ιδεών ή ιστοριών, που αφορούν ανθρώπους που ακούσια ή εκούσια άφησαν το σπίτι τους και βρέθηκαν σε ξένο τόπο. Κάποιες ιστορίες ολοκληρώνονται με τα τρία θέατρα να συνδέονται ζωντανά και τους ηθοποιούς να επικοινωνούν μέσω διαδικτύου. Μέσω διαδικτύου, άλλωστε, θεατές απ' όλον τον κόσμο μπορούν να παρακολουθήσουν τις τρεις παραστάσεις επιλέγοντας τη στιγμή που θα «μπουν» στη μία ή στην άλλη από τις τρεις σκηνικές εκδοχές.
Η δημιουργία της παράστασης μόνο εύκολη δεν ήταν. Ο Γιάννης Καλαβριανός αρκετές φορές βρέθηκε σε επικοινωνιακό αδιέξοδο με τους δύο εταίρους, άλλαξε γνώμη για πράγματα που νομίζουμε δεδομένα και αισθάνθηκε καλά για το υψηλό γνωστικό επίπεδο και τον επαγγελματισμό των ανθρώπων που εργάζονται στο ελληνικό θέατρο. Να γιατί:
Η χρήση τη τεχνολογίας αναγκαστικά οδηγεί σε καινούργιου 'τύπου' δραματουργία. Αλλά αυτή δεν είναι μια παράσταση επίδειξης των δυνατοτήτων των πολυμέσων, που σήμερα είναι απίστευτες – αντιθέτως, η χρήση που κάνουμε είναι μάλλον στοιχειώδης ακριβώς γιατί θέλαμε να αναδειχθούν οι ιστορίες, να μιλήσουμε για το σπίτι και για την απώλεια. Για το πώς είναι να ζεις κάπου μακριά και να βλέπεις τ' αδέλφια σου να μεγαλώνουν μέσω μιας οθόνης στον υπολογιστή.
Όταν ήταν να διαλέξουμε ποιες ιστορίες θα κρατήσουμε οι Άγγλοι ήταν, πώς να σου πω; Σα να μιλούσαμε για γεγονότα που συμβαίνουν στον πλανήτη Ανδρομέδα. Η αντίδραση τους δεν ήταν θετική ή αρνητική –υπήρχε μια αγεφύρωτη απόσταση ψυχική. Οι Γερμανοί, πάλι, ήταν σαν ένιωθαν ένοχοι – μην τυχόν τους πει κάποιος ότι δεν είναι καλοί άνθρωποι.
Οι τρεις σκηνές που συνδέονται μέσω Skype κι αυτή είναι προϋπόθεση της δραματουργίας. Για να προχωρήσει δηλαδή μια από τις ιστορίες που περιλαμβάνονται στη σκηνική αφήγηση εδώ στη Σφενδόνη, πρέπει ο εδώ ηθοποιός να επικοινωνήσει μέσω Skype με τον άλλον στον Λονδίνο και αυτός με έναν τρίτο στο Μόναχο. Δεν είναι τόσο απλό όσο ακούγεται, γιατί όταν αυτή η διαδικασία γίνεται στο θέατρο προκύπτουν ζητήματα που δεν αντιμετωπίζουμε σε ιδιωτικές κλήσεις σπίτι μας. Στο θέατρο η φωνή του ηθοποιού βγαίνει από τα ηχεία αλλά την ξαναπαίρνει το μικρόφωνο, με αποτέλεσμα να συμβαίνει ένα αέναο πήγαινε-έλα των φωνών που απαιτεί ειδικές λύσεις.
Οι επαφές με τους ηθοποιούς στα άλλα δύο θέατρα, προβάλλονται σε μία τεράστια οθόνη πίσω, διαστάσεων 11x4, η οποία είναι για τους θεατές, οι ηθοποιοί δεν την λαμβάνουν υπόψη. Κατά τη μεταφορά του οπτικού μηνύματος υπάρχει πάντα μία καθυστέρηση γι' αυτό και στις πρόβες ζήσαμε ένα δράμα: έπεφταν οι γραμμές, νοικιάσαμε γραμμές πολύ υψηλής ταχύτητας και εγγυημένης απόδοσης και κάθε τρεις και λίγο έβγαινε κάποιο καινούργιο τεχνικό κώλυμα που δεν τον είχαμε υπολογίσει, και το οποίο για να λυθεί επιβάρυνε κι άλλο το κόστος της παραγωγής.
Σε κάθε θίασο υπάρχει από πίσω ένα τεχνικό επιτελείο, και πρέπει να πω ότι κατά τη διάρκεια της πολύμηνης εργασίας η ελληνική ομάδα ήταν μακράν η καλύτερη, σαφώς η πιο αποτελεσματική από τις άλλες δύο. Δεν ξέρω αν έτυχε αλλά οι ομάδες στις δύο άλλες πόλεις είχαν την χαλαρότητα αυτών που έχουν λυμένα τα προβλήματά τους -σε αντίθεση με μας που ακριβώς λόγω των πολλών προβλημάτων που αντιμετωπίζουμε παντού, είμαστε επινοητικοί και γρήγοροι. Για να καταλάβεις, ένας από τους Γερμανούς συνεργάτες μας έριξε κάτω το κινητό μου, το οποίο έσπασε. Μου λέει «Μην ανησυχείς, θα το πληρώσει η ασφάλειά μου»! Δηλαδή πληρώνουν ένα ποσό το χρόνο στην ασφαλιστική τους και αυτή τους καλύπτει τις μικροζημιές. Μάλιστα αν σπάσει ο ίδιος το κινητό του, λέει στον φίλο του να δηλώσει ότι εκείνος προκάλεσε τη ζημιά, για να πάρει τα χρήματα. Τόσο απλά.
Έχουν εν γένει μία άνεση που εμάς μας εντυπωσιάζει, για τον απλούστατο λόγο ότι εκεί ό, τι προτείνουν και σκέφτονται υπάρχουν φορείς, του δήμου, της πόλης, του κράτους, του τάδε ευρωπαϊκού προγράμματος, που τους χρηματοδοτεί. Πήγαμε στο Μόναχο σε κάποια από τις συναντήσεις και πάθαμε πολιτισμικό σοκ με τους χώρους προβών, τα γραφεία, την υποδομή που είχε στη διάθεσή της η θεατρική ομάδα. Η έδρα τους είναι σ' έναν χώρο σαν την Πειραιώς 260, πρώην βιομηχανικό συγκρότημα που πλέον στεγάζει θέατρα, την Πυροσβεστική, βιβλιοθήκες, άλλες υπηρεσίες.
Πολλά με εντυπωσίασαν στα δύο χρόνια που με απασχόλησε το Phone Home. Oι Έλληνες ηθοποιοί είναι εκατό φορές πιο διαβασμένοι απ' αυτούς! Κάποια στιγμή στην πρόβα θέλαμε να βάλουμε σε μία από τις ιστορίες που συνθέτουν την παράσταση ένα ποίημα. Ήθελα έναν ποιητή από τις ανατολικές χώρες και προτείναμε τον Ρουμί. Σε πληροφορώ ότι σε είκοσι ανθρώπους από την Αγγλία και τη Γερμανία δεν υπήρχε ένας να γνωρίζει τον Τζελαλεντίν Ρουμί! Εντάξει, να μην ξέρουν τα άπαντα του Ρουμί αλλά ούτε καν τον όνομά του να μην έχουν ακούσει ποτέ;
Δυσκολευτήκαμε να συνεννοηθούμε γιατί εκείνοι έχουν μπει στο τριπάκι της ντε και καλά αποδόμησης. Ξεκινούν με το πώς αυτό που θα γίνει θα είναι λοξό. Για να γίνει η παράσταση μιλούσα κάθε πρωί τρεις ώρες με τον σκηνοθέτη στο Λονδίνο και στο Μονάχο, για το πώς θα είναι η πρόβα της μέρας, τι πρόκειται να κάνουμε. Θα σου πω το εξής για να καταλάβεις: έχουμε μία ιστορία στην παράσταση όπου κάποιοι πλούσιοι διοργανώνουν φιλανθρωπικό γκαλά για τους πρόσφυγες –εμπνευσμένη από μια αληθινή ιστορία στο Βερολίνο όπου όλοι οι σελέμπριτις φόρεσαν κάτι χρυσές κουβέρτες και τραβούσαν σέλφι για να ευαισθητοποιήσουν τον κόσμο. Θέλαμε λοιπόν να στήσουμε και στα τρία θέατρα ένα τέτοιο γκαλά. Ανοίγουμε την οθόνη την πρώτη φορά που θα προβάραμε τη σκηνή και διαπιστώνουμε ότι οι Γερμανοί είναι ολόγυμνοι! Και στην κουβέντα που ακολούθησε επέμεινα ότι οι φιλάνθρωπες κυρίες δεν μπορεί να είναι γυμνές! Με λίγα λόγια, πρότειναν μετέωρες ιδέες που δεν πατούν πουθενά, μόνο και μόνο για την λόξα, για να προκαλέσουν εντυπώσεις. Οι Άγγλοι είχαν πάθει σοκ –αυτοί βρίσκονται σε άλλη κατάσταση, σ' ένα παράλληλο σύμπαν. Εμείς εδώ είμαστε πιο πολύ εξοικειωμένοι με τις γερμανικές προκλήσεις. Αναγκάστηκα να το παίξω κάπως σαν διαιτητής και δικτάτορας.
Η αρχική συζήτηση για την παράσταση έγινε με μας και την ομάδα στη Γερμανία. Σαφώς και επηρεαστήκαμε τον καιρό της προετοιμασίας της παράστασης από τα γεγονότα με τους πρόσφυγες και μετανάστες από τη Συρία και τις άλλες χώρες – η Γερμανία είναι χώρα προορισμού, η Ελλάδα χώρα εισόδου. Οι σχέσεις της χώρας μας με την Γερμανία έχει περάσει από διάφορες φάσεις κατά το παρελθόν, που σήμερα μεταφράζεται σε αισθήματα εκτιμησο-μίσους. Καταλήξαμε ότι θέμα μας θα είναι το ταξίδι, η μετακίνηση, η αλλαγή στη ζωή των ανθρώπων. Σκεφτήκαμε ότι θα ήταν καλό να συμμετέχει και μια πόλη με εμπειρία σ' αυτά τα θέματα, μια παραδοσιακή μητρόπολη που ξέρει από ενσωμάτωση ξένων. Λέμε, «Λονδίνο». Κι έτσι φτάσαμε στο Upstart Theatre του Λονδίνου. Έτσι μαζευτήκαμε οι τρεις και αποφασίσαμε να κάνουμε πρόταση στο πρόγραμμα Creative Europe, που χρηματοδότησε την παραγωγή του Phone Home.
Αρχίσαμε, καθένας στην πόλη του, να μαζεύουμε ιστορίες ξένων που βρεθήκαν εκεί για διαφορετικούς λόγους. Εμείς εδώ ζητήσαμε βοήθεια από ανθρώπους που έχουν ασχοληθεί με τους πρόσφυγες/μετανάστες, όπως το Συνεργείο της Γιολάντας Μαρκοπούλου και άλλες ΜΚΟ, γιατί δεν μπορείς να προσεγγίσεις εύκολα πρόσφυγες/μετανάστες -είναι φοβερά καχύποπτοι. Μπορεί να το καταλάβει κανείς γιατί συμβαίνει αυτό, τους εκμεταλλεύτηκαν ποικιλοτρόπως, απ' αυτούς που τους έφεραν εδώ έως τα ΜΜΕ. Τέλος πάντων, μαζέψαμε αρκετές ιστορίες και στο πρώτο ραντεβού των τριών σκηνοθετών (μαζί και ισάριθμοι δραματουργοί) κρατήσαμε περίπου τριάντα. Στο δεύτερο ραντεβού τον Ιούνιο στο Λονδίνο κρατήσαμε τις είκοσι, και τελικά στο τρίτο ραντεβού εδώ στην Αθήνα, κρατήσαμε δεκαπέντε. Κάποιες απ' αυτές τις παίζουμε και οι τρεις, αλλά διαφορετικά η κάθε ομάδα. Κάποιες άλλες είναι η ίδια ιστορία από άλλη πλευρά, από διαφορετικούς χαρακτήρες σε κάθε πόλη. Κάποιες άλλες προέκυψαν από προσυμφωνημένο κοινό θέμα αλλά η κάθε ομάδα έγραψε τη δική της ιστορία.
Το ζήτημα «σπίτι» είναι τεράστιο και εξαρχής συμφωνήσαμε ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση να το καλύψουμε επαρκώς. Έχουμε κάποιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις, πάντως, την ιστορία π.χ. ενός Γερμανού δημοσιογράφου που ζει στην Αθήνα, η φίλη του είναι Τουρκάλα και ζει στο Μόναχο και οι γονείς του στο Λονδίνο - όλοι τον πιέζουν να φύγει, η μεν για το Μόναχο, οι δε για το Λονδίνο. Έχουμε μια άλλη ιστορία, πειραγμένη, που ξεκινά από την ομάδα προσφύγων στους Ολυμπιακούς Αγώνες, μια άλλη (επινοημένη κι αυτή) που πήραμε την ιδέα από τα φωτογραφεία άλλων εποχών που είχαν εξωτικά φόντα για τους πελάτες. Σκεφτήκαμε μαγαζί με φόντο σαλόνι που πηγαίνουν οι ξένοι και επικοινωνούν μέσω Skype με τους δικούς τους, αφήνοντας να πιστέψουν ότι το σαλόνι είναι το σπίτι που μένουν –και ότι είναι μια χαρά. Υπάρχει και μια ιστορία που αφορά αυτό που ισχύει στην Αγγλία, ότι πρέπει ένα ζευγάρι να έχει ετήσιο εισόδημα τουλάχιστον 20.000 λίρες για να μπορεί να παραμείνει ο ξένος σύζυγος –αλλιώς σημαίνει ότι δεν μπορεί να συντηρηθεί και πρέπει να φύγει. Όπως και η ιστορία ενός ελβετικού χωριού πλουσίων συνταξιούχων, που έκαναν δημοψήφισμα για το αν θα δεχθούν τους 8 πρόσφυγες που τους αντιστοιχούσε στην ποσόστωση ή αν θα ήταν καλύτερο να πληρώσουν 250.000 ευρώ. Προτίμησαν να πληρώσουν το ποσό! Τέτοια πράγματα συμβαίνουν στην Ευρώπη.
Όταν ήταν να διαλέξουμε ποιες ιστορίες θα κρατήσουμε οι Άγγλοι ήταν, πώς να σου πω; Σα να μιλούσαμε για γεγονότα που συμβαίνουν στον πλανήτη Ανδρομέδα. Η αντίδραση τους δεν ήταν θετική ή αρνητική –υπήρχε μια αγεφύρωτη απόσταση ψυχική. Οι Γερμανοί, πάλι, ήταν σαν ένιωθαν ένοχοι – μην τυχόν τους πει κάποιος ότι δεν είναι καλοί άνθρωποι. Τους απασχολούσε, ας πούμε, πώς θα πουν ιστορίες για μετανάστες, δηλαδή για ανθρώπους που είναι σε πολύ δύσκολη κατάσταση, όταν οι ίδιοι είναι προνομιούχοι. Μήπως αυτό είναι μια άλλη μορφή αποικιοκρατίας κι η τέχνη εκεί λειτουργεί κάπως σαν άλλοθι, ότι κάνουν πολιτική τέχνη χωρίς ουσία; Η αλήθεια είναι ότι παίρνουν ένα σωρό λεφτά για να κάνουν παραστάσεις με θεματολογία αιχμής αλλά το ζήτημα παραμένει: δεν αλλάζει κάτι στην στάση των ανθρώπων, του κράτους τους.
Εγώ του είπα ότι αν δεν μιλήσουμε για το τεράστιο δράμα των προσφύγων/μεταναστών, γιατί να μιλήσουμε; Οι δικές μας ιστορίες έχουν περισσότερο ενδιαφέρον; Να μην ασχολούμαστε τότε ούτε με τους πολέμους, ούτε με τις δικτατορίες, ούτε με φόνους και εγκλήματα. Πρέπει να έχουμε σκοτώσει τα παιδιά μας για να ασχοληθούμε με τη «Μήδεια»; Δεν μπορεί μία λευκή, Ελληνίδα να γράψει για τον ρατσισμό; Πρέπει να είναι μαύρη και από τη Ζιμπάμπουε; Υπάρχει μία ενοχή και μία παρεξήγηση, ότι γι' αυτά τα δύσκολα θέματα πρέπει να μιλήσει αυτός που τα έχει ζήσει, που τα ξέρει από πρώτο χέρι.
Αμέσως μετά το τέλος των παραστάσεων του Phone Home επιστρέφω στη γενέτειρά μου, τη Θεσσαλονίκη. Με ανακούφιση που η εμπειρία του Phone Home τελειώνει, έχω ξεκινήσει ήδη τη διασκευή του μυθιστορήματος «Ανεμοδαρμένα Ύψη» της Έμιλι Μπροντέ, που θα σκηνοθετήσω στο Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. Η πρεμιέρα είναι προγραμματισμένη στις 10 Φεβρουαρίου στο θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.
Ιnfo:
Phone Home
Θέατρο Σφενδόνη
Μακρή 4, Μακρυγιάννη, 215 5158968
19/10 - 23/10 και 26/10 - 30/10 , Τετ. - Κυρ. 9.00 μ.μ., Εισ.: €10-15
