ΜΙΚΡΟ ΣΕ ΕΚΤΑΣΗ αλλά εμπεριστατωμένο και αρκετά διαφωτιστικό, το βιβλίο του Ράτζα Σεχάντε «Τι φοβάται το Ισραήλ από την Παλαιστίνη;» (εκδόσεις Μεταίχμιο) κυκλοφόρησε λίγους μήνες αφότου ξέσπασε ο πόλεμος Ισραήλ - Χαμάς στη Γάζα –ένας πόλεμος που στο μεταξύ έκανε «μεταστάσεις» σε άλλα μέτωπα (Λίβανος, Δυτική Όχθη, Ιράν, Υεμένη), απειλώντας με γενικευμένη ανάφλεξη όλη τη Μέση Ανατολή– ως μια προσωπική μαρτυρία για την κατανόηση της ισραηλινο-παλαιστινιακής σύγκρουσης από τις απαρχές της μέχρι σήμερα.
Αυτή ήταν και η αφορμή της επικοινωνίας μας, η οποία αναβλήθηκε πολλές φορές μέχρι να πραγματοποιηθεί, καθώς και οι συνθήκες ήταν δυσχερείς αλλά και οι εξελίξεις καταιγιστικές, συνέπεσε εντούτοις με τον έναν χρόνο από την έναρξη του πολέμου.
Απόγονος προσφύγων του ’48, δικηγόρος, όπως και ο επίσης αγωνιστής πατέρας του, συγγραφέας και συνιδρυτής της οργάνωσης υπέρ των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Al-Haq, ο Σεχάντε, που ζει στη Ραμάλα, το διοικητικό κέντρο των Παλαιστινιακών Εδαφών στη Δυτική Όχθη, είναι μία από τις μετριοπαθείς φωνές που σπανίζουν πια και στις δύο πλευρές. «Δείχνει» ως αποκλειστικά υπεύθυνο το Ισραήλ για τη μέχρι τώρα αποτυχία όλων των ειρηνευτικών προσπαθειών, καταδικάζει εντούτοις ως «βάρβαρη και εγκληματική» την επίθεση της Χαμάς στις 7/10/23.
«Δεν είμαι διατεθειμένος να κάνω προβλέψεις, αλλά «διαβάζοντας» την τρέχουσα εικόνα, όπου το Ισραήλ δεν συμφωνεί με διπλωματικές αποφάσεις για τον τερματισμό του πολέμου –κάνει, αντιθέτως, ό,τι μπορεί για να τον επεκτείνει–, το μέλλον που διαμορφώνει για τον εαυτό του δεν είναι λαμπρό».
Αντίθετα από όσους οραματίζονται γενοκτονίες, πιστεύει ότι τα δύο έθνη μπορούν να συνυπάρξουν με γνώμονα τα αμοιβαία τους συμφέροντα, μολονότι αυτό φαντάζει όλο και πιο δύσκολο, όπως ομολογεί. Θεωρεί ότι το Ισραήλ δεν έχει κανένα μέλλον αν δεν αναγνωρίσει το δικαίωμα των Παλαιστινίων στην αυτοδιάθεση, στηλιτεύει την τρομοκρατία των Ισραηλινών εποίκων στη Δυτική Όχθη, την εγκατάλειψη των Παλαιστινίων από τις «αδελφές» αραβικές χώρες, αναφέρεται στις πολλές χαμένες ευκαιρίες για μια διπλωματική λύση στη διένεξη, η διαιώνιση της οποίας ωφελεί μόνο τους εξτρεμιστές, θέλει, δε, να πιστεύει ότι η διεθνής κοινότητα θα υποχρεώσει τελικά το Ισραήλ να τερματίσει την κατοχή και την πολιτική των εποικισμών.
Ράτζα Σεχάντε, «Τι φοβάται το Ισραήλ από την Παλαιστίνη;», Μτφρ.: Στέφανος Καβαλλιεράκης, εκδόσεις Μεταίχμιο
— Σχεδόν έναν χρόνο μετά το ξέσπασμα του πολέμου στη Γάζα, πώς αξιολογείτε την κατάσταση; Πόσο πιθανή είναι μια γενικευμένη ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή;
Μετά τη Γάζα το Ισραήλ εισβάλλει τώρα στον Λίβανο και εμπλέκεται σε μάχες σε πολλά μέτωπα. Δεν είμαι διατεθειμένος να κάνω προβλέψεις, αλλά «διαβάζοντας» την τρέχουσα εικόνα, όπου το Ισραήλ δεν συμφωνεί με διπλωματικές αποφάσεις για τον τερματισμό του πολέμου –κάνει, αντιθέτως, ό,τι μπορεί για να τον επεκτείνει–, το μέλλον που διαμορφώνει για τον εαυτό του δεν είναι λαμπρό. Η οικονομία του βρίσκεται σε διάλυση, η εξάρτησή του από τη στρατιωτική υποστήριξη των ΗΠΑ είναι απόλυτη, είναι πιο απομονωμένο διεθνώς από ποτέ και οι διαρκείς παραβιάσεις των κανόνων του διεθνούς δικαίου από μεριάς του αποτελούν κίνδυνο για την παγκόσμια τάξη.
Το μέλλον στο οποίο είναι πιθανό να βρεθεί είναι να διεξάγει τον έναν πόλεμο μετά τον άλλο, καταλήγοντας ένα έθνος υπό συνεχή πολιορκία. Μόνο όταν το Ισραήλ συνειδητοποιήσει ότι είναι αδύνατο να αφανίσει τους Παλαιστίνιους και αναγνωρίσει το δικαίωμά τους στην αυτοδιάθεση θα μπορεί να ελπίζει σε ένα καλύτερο μέλλον.
— Βλέπουμε, διαβάζουμε και ακούμε πολλά για το μακελειό στη Γάζα, αλλά γνωρίζουμε πολύ λιγότερα για το τι συμβαίνει όλο αυτό το διάστημα στη Δυτική Όχθη, όπου ζείτε. Πώς έχουν τα πράγματα εκεί;
Μόλις το Ισραήλ είδε πως έχει το ακαταλόγιστο για τις φρικαλεότητες που διέπραξε στη Γάζα, η δεξιά ηγεσία του άδραξε την ευκαιρία να επιδοθεί σε παρόμοια εγκλήματα στη Δυτική Όχθη και τώρα στον Λίβανο. Και έτσι άρχισαν να καταστρέφουν τις υποδομές των καταυλισμών και των πόλεων στη Δυτική Όχθη και να χρησιμοποιούν μη επανδρωμένα αεροσκάφη για να σκοτώνουν Παλαιστίνιους από αέρος, όπως ακριβώς κάνουν στη Γάζα. Στη Ραμάλα, όπου ζω, είμαστε περικυκλωμένοι από εξτρεμιστές δεξιούς εποίκους, είτε στο Μπέιτ Ελ στα ανατολικά είτε στο Ταλμόν στα βόρεια.
Η φρίκη ξεκίνησε στην πόλη Χουβάρα κοντά στη Ναμπλούς τον περασμένο Οκτώβριο και όταν οι έποικοι είδαν ότι μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν με άλλοθι τον πόλεμο στη Γάζα, εκτροχιάστηκαν. Μόλις πριν από λίγες μέρες οι περισσότεροι από τους κατοίκους του χωριού Ζανούτα στους νότιους λόφους της Χεβρώνας αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το χωριό τους για δεύτερη φορά, μετά την τρομοκράτησή τους από Ισραηλινούς εποίκους. Αυτό συνέβη παρά τη δέσμευση του ισραηλινού κράτους ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου να τους επιτρέψει να γυρίσουν στον τόπο τους. Έτσι, τώρα το ένα «πογκρόμ» διαδέχεται το άλλο στη Δυτική Όχθη.
Μεταξύ της 7ης Οκτωβρίου 2023 και της 12ης Αυγούστου 2024, το OCHA (Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ) κατέγραψε περίπου 1.250 επιθέσεις Ισραηλινών εποίκων εναντίον Παλαιστινίων, εκ των οποίων περίπου 120 οδήγησαν σε θανάτους και τραυματισμούς Παλαιστινίων, περίπου 1.000 προκάλεσαν ζημιές σε παλαιστινιακές περιουσίες και περίπου 130 «συνδύασαν» θανάτους, τραυματισμούς και υλικές ζημιές. Πολλοί φοβόμαστε μια δεύτερη Νάκμπα (σ.σ.: «καταστροφή» στα αραβικά, όρος που αναφέρεται στον ξεριζωμό 750.000 Παλαιστινίων μετά την ίδρυση του ισραηλινού κράτους το 1948).
Δεν έχω φύγει από τη Ραμάλα εδώ και πολλούς μήνες. Είναι απλώς επικίνδυνο να κυκλοφορείς εκεί έξω. Δεν μπορώ καν να πάω για πεζοπορία στους καταπράσινους λόφους εδώ γύρω, που τόσο μου αρέσει. Τους βλέπουμε από μακριά, αλλά δεν μπορούμε να τους επισκεφθούμε. Είναι βέβαια αλήθεια ότι τίποτα από αυτά που βιώνουμε στη Δυτική Όχθη δεν συγκρίνεται σε καμία περίπτωση με ό,τι συμβαίνει στη Γάζα. Παρά όμως τις προσπάθειες να φανούμε γενναίοι, η ζωή μας τον τελευταίο χρόνο είναι βασανιστική και χαρακτηρίζεται από απελπισία και απουσία οποιασδήποτε ελπίδας στον ορίζοντα.
Την Κυριακή 22 Σεπτεμβρίου, στις 3 τα ξημερώματα, ο ισραηλινός στρατός προωθήθηκε στο κέντρο της Ραμάλας, κατά παράβαση των όρων των Συμφωνιών του Όσλο, που είχαν αφήσει την πόλη στην πλήρη δικαιοδοσία της Παλαιστινιακής Αρχής, και έκλεισε το ειδησεογραφικό δίκτυο Al Jazeera για 45 ημέρες. Πόσο περίεργο είναι που το Ισραήλ πιστεύει ότι μπορεί να εμποδίσει τον κόσμο να παρακολουθεί τις ειδήσεις κλείνοντας έναν τηλεοπτικό σταθμό! Άλλη μια απόδειξη ότι οι ειδήσεις στο Ισραήλ είναι άκρως ελεγχόμενες. Φαίνεται ότι υπάρχει ένα είδος συνεννόησης μεταξύ των ΜΜΕ και της μεγάλης πλειοψηφίας του πληθυσμού. Ακόμα και πολλοί Ισραηλινοί που χαρακτηρίζονται αριστεροί απλώς δεν θέλουν να ξέρουν.
— Πώς κρίνετε τη στάση των άλλων αραβικών χωρών απέναντι στο παλαιστινιακό ζήτημα;
Στο βιβλίο μου «Θα μπορούσαμε να ήμασταν φίλοι, ο πατέρας μου κι εγώ» περιέγραψα τη συμπαιγνία μεταξύ των αραβικών κρατών και του Ισραήλ για την παρεμπόδιση της εφαρμογής του ψηφίσματος 194 του ΟΗΕ για την επιστροφή των Παλαιστινίων προσφύγων του 1948 στα σπίτια τους. Έκτοτε η αλληλεγγύη που εκφράζεται από τα περισσότερα αραβικά κράτη προς τους Παλαιστίνιους είναι απλώς ρητορική. Τα περισσότερα ακολουθούν την πολιτική των ΗΠΑ να συμπαραστέκονται στρατιωτικά στο Ισραήλ. Καθ' όλη τη διάρκεια του πολυετούς πολέμου στη Γάζα, κανένα από τα αραβικά κράτη που έχουν διπλωματικές σχέσεις με το Ισραήλ δεν απείλησε ούτε καν να τις διακόψει, αν το Ισραήλ συνεχίσει να απορρίπτει την εκεχειρία.
— Πότε πιστεύετε ότι χάθηκε η μεγαλύτερη ευκαιρία για μια θεμελιωδώς δίκαιη λύση στο παλαιστινιακό ζήτημα και γιατί; Πόσο αισιόδοξος είστε ότι θα βρεθεί διέξοδος στο εγγύς μέλλον, δεδομένης της κυριαρχίας ακραίων φωνών τόσο στην ισραηλινή όσο και στην παλαιστινιακή πολιτική σκηνή;
Έγραψα στο προαναφερθέν βιβλίο για την πρωτοβουλία που ο πατέρας μου και άλλοι Παλαιστίνιοι ηγέτες υπέβαλαν στην ισραηλινή κυβέρνηση μετά το τέλος του πολέμου του 1967, για την ίδρυση ενός παλαιστινιακού κράτους στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας με πρωτεύουσα την Ανατολική Ιερουσαλήμ, που θα στέκεται ισότιμα δίπλα στο ισραηλινό κράτος. Όμως το Ισραήλ αρνήθηκε να δεχτεί αυτή την πρωτοβουλία και μια δίκαιη επίλυση του προσφυγικού ζητήματος. Εκείνη την εποχή δεν υπήρχαν ισραηλινοί οικισμοί σε κανένα από τα κατεχόμενα εδάφη.
Η άλλη πιο πρόσφατη χαμένη ευκαιρία ήταν η Διεθνής Διάσκεψη Ειρήνης στη Μαδρίτη το 1991. Εκείνη την εποχή η πλειοψηφία της παλαιστινιακής κοινωνίας ήταν πρόθυμη να συνάψει ειρήνη με το Ισραήλ και να αποδεχτεί ένα παλαιστινιακό κράτος σε ένα μόνο μέρος της ιστορικής Παλαιστίνης. Ήταν μια ευνοϊκή στιγμή για μια ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης. Ωστόσο, αντί το Ισραήλ να συμφωνήσει, επέμεινε να διατηρήσει τους παράνομους οικισμούς του στα Κατεχόμενα και αρνήθηκε κάθε διαπραγμάτευση για την Ιερουσαλήμ. Οι Συμφωνίες του Όσλο του 1993-5 κατέληξαν να είναι ένα έγγραφο παράδοσης των Παλαιστινίων και όχι ένα σχέδιο για τον τερματισμό της σύγκρουσης. Αντί να τερματίσουν την κατοχή, οι Συμφωνίες του Όσλο απλώς επαναδιατύπωσαν τη διατήρησή της.
Με τη δεξιά κυβέρνηση να έχει τώρα τον έλεγχο στο Ισραήλ και την αποφασιστικότητά της να χτίσει ακόμα περισσότερους εβραϊκούς οικισμούς στη Δυτική Όχθη και τελικά να την προσαρτήσει, μαζί με τη Λωρίδα της Γάζας, η πιθανότητα για ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης είναι δυστυχώς πιο απομακρυσμένη από ποτέ.
— Πώς θα μπορούσε να ξεπεραστεί ο διχασμός μεταξύ των ίδιων των Παλαιστινίων, μεταξύ της Χαμάς και της Παλαιστινιακής Αρχής; Υπάρχουν σήμερα πολιτικές δυνάμεις που θα μπορούσαν να αμφισβητήσουν την κυριαρχία της Χαμάς;
Όλα εξαρτώνται από το αν θα ανοίξει μια διπλωματική ευκαιρία για την επίλυση της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης. Όσο συνεχίζεται ο πόλεμος, οι υποστηρικτές μιας νέας πολιτικής δύναμης δεν έχουν καμία πιθανότητα, και ο εξτρεμισμός θα συνεχίζει να βρίσκει πρόσφορο έδαφος, εφόσον οι έκρυθμες καταστάσεις ευνοούν συνήθως τα άκρα.
— Ποια ήταν η πιο δύσκολη στιγμή που αντιμετωπίσατε όλα αυτά τα χρόνια;
Όταν διάβασα τους όρους της Συμφωνίας του Όσλο, συνειδητοποίησα ότι το έργο στο οποίο αφιέρωσα τη ζωή μου για πολλά χρόνια πήγε χαμένο. Για μένα η συμφωνία αυτή ισοδυναμούσε με ένα έγγραφο παράδοσης, που εδραίωνε τον νομικό έλεγχο του Ισραήλ στα κατεχόμενα εδάφη, χωρίς να λαμβάνει υπόψη το έργο που εγώ και άλλοι είχαμε κάνει στην οργάνωση ανθρωπίνων δικαιωμάτων Al Haq επί πολλά χρόνια. Είχαμε τεκμηριώσει τις παράνομες αλλαγές στη νομοθεσία που είχε πραγματοποιήσει το Ισραήλ για να επιτρέψει την εγκατάσταση εποίκων στη Δυτική Όχθη και να προσαρτήσει de facto αυτούς τους οικισμούς.
— Θα μπορούσε, λέτε, η διεθνής κοινότητα να παίξει έναν πιο αποφασιστικό ρόλο;
Διαφαίνονται κάποιες ελπίδες για τον τερματισμό της ατιμωρησίας του Ισραήλ, αφού η Νότια Αφρική προσέφυγε στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης με την υποστήριξη πολλών χωρών, καταγγέλλοντας τη συμπεριφορά του Ισραήλ στη Λωρίδα της Γάζας, η οποία οδήγησε σε ανθρωπιστική κρίση και μαζικές δολοφονίες. Αυτό καθώς και η απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου που εκδόθηκε στις 19 Ιουλίου 2024 και κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το Ισραήλ πρέπει να τερματίσει την παράνομη κατοχή των παλαιστινιακών εδαφών και να εκκενώσει τους οικισμούς δίνουν ελπίδες ότι η διεθνής τάξη, που βασίζεται σε συγκεκριμένους κανόνες, θα επικρατήσει τελικά.
Στις 18 Σεπτεμβρίου 2024 η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ψήφισε με συντριπτική πλειοψηφία υπέρ του τερματισμού της κατοχής. Όπως έγραψα στο συμπέρασμα του πιο πρόσφατου βιβλίου μου «Τι φοβάται το Ισραήλ από την Παλαιστίνη;», οι μεγάλες αναταράξεις κυοφορούν και ελπίδες. Θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι η ικανότητα του Ισραήλ να συνεχίσει να διεξάγει πολέμους σε ευρεία κλίμακα εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την υποστήριξη των ΗΠΑ. Δεν υπάρχει, ωστόσο, καμία εγγύηση ότι αυτή η υποστήριξη θα συνεχιστεί απρόσκοπτη.
![«Της Λένης η μ[i]λιά» δίνει φωνή στις γυναίκες που έζησαν ψιθυριστά](/sites/default/files/styles/landscape_mini/public/articles/2024-09-26/Giannaki_2609.JPG?h=748d7e9c&itok=UKQXpQWv)
