ΣΥΜΠΛΗΡΩΝΕΤΑΙ ΕΝΑΣ ΧΡΟΝΟΣ από την 7η Οκτωβρίου, όταν ρουκέτες της Χαμάς έπεσαν στο ισραηλινό έδαφος και μαχητές της αιματοκύλισαν ένα μουσικό φεστιβάλ. Έκτοτε ακολούθησε ένα κύμα βίας και η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή πήρε ανεξέλεγκτες διαστάσεις. Ήδη τις τελευταίες μέρες παρατηρείται κλιμάκωση της κατάστασης στην περιοχή και παρά τις διπλωματικές προσπάθειες που βρίσκονται εν εξελίξει η ιρανική πυραυλική επίθεση άλλαξε τα δεδομένα, με την προοπτική ενός περιφερειακού ολοκληρωτικού πολέμου να αυξάνεται μέρα με τη μέρα. Πόσο μπορεί να επηρεαστεί η Ελλάδα; Και πού μπορεί να οδηγήσει το σπιράλ της βίας στη Μέση Ανατολή; Ειδικοί αναλυτές εξηγούν.
Η Μέση Ανατολή σε τρεις εικόνες
Μαρία Γαβουνέλη, καθηγήτρια Διεθνούς Δικαίου στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών και γενική διευθύντρια του ΕΛΙΑΜΕΠ
Εικόνα 1: Θύμιζε βιντεοπαιχνίδι: λάμψεις, εκρήξεις και θόρυβοι γέμιζαν τον ουρανό του Ισραήλ – και τις οθόνες μας. Ένας πόλεμος hi tech, αποστειρωμένος (τουλάχιστον για εμάς που τον παρακολουθούμε από μακριά), πυροτεχνήματα για καμιά ώρα περίπου και μετά ηρεμία – η ζωή συνεχίζεται. Η έννοια «βαλλιστικός πύραυλος», τόσο τρομακτική στο άκουσμά της ως στοιχείο επιβαρυντικό της ένοπλης σύρραξης, μετατρέπεται στα μάτια μας και επομένως στη συλλογική αντίληψη για το όπλο και τον πόλεμο σε μια αναλαμπή στο σκοτάδι της νύχτας. Είναι άραγε ίδιας κατηγορίας σύγκρουση με τον δύσκολο πόλεμο της Ουκρανίας, μπότες στη λάσπη και αυτοσχέδια drones που πετούν ένα γύρω, που τραβά δυο χρόνια τώρα, και για πόσο ακόμη;
Είναι σαφές ότι μέχρι να ξεκαθαρίσει το ασαφές τοπίο των αμερικανικών εκλογών, αυτός που παίρνει τις αποφάσεις είναι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, ο οποίος αισθάνεται ότι έχει μια ιστορική ευκαιρία να εξαφανίσει τη Χαμάς, ισοπεδώνοντας τη Γάζα, να εξουδετερώσει τη Χεζμπολάχ, ενδεχομένως απαλλάσσοντας τον ξενιστή Λίβανο από την παραστρατιωτική παρασιτική οργάνωση που τον απομυζά.
Εικόνα 2: Ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν ανακοινώνει ότι οι στοχευμένες επιθέσεις του Ισραήλ στους βομβητές και ασυρμάτους της Χεζμπολάχ –άρα και στους μαχητές της και σε όσους άτυχους στέκονταν γύρω τους– δεν θα μείνουν αναπάντητες από το Ιράν. Η ανακοίνωση συνεχίζει: «Μεταφέρθηκε σε ασφαλές μέρος». Στη φράση αυτή βρίσκεται η απόλυτη και πλήρης επιτυχία του Ισραήλ, οι μυστικές υπηρεσίες του οποίου κατάφεραν να διαβρώσουν και να καταστρέψουν τόσο την ηγεσία όσο και τη διοικητική δομή της Χεζμπολάχ αλλά και να εκθέσουν τις υπηρεσίες ασφαλείας του Ιράν, σκοτώνοντας τον επικεφαλής της Χαμάς μέσα στην επίσημη κατοικία του στην Τεχεράνη μετά την τελετή ορκωμοσίας του νέου Προέδρου της χώρας. Και μόνο το ότι αισθάνθηκαν την ανάγκη στην επίσημη ανακοίνωση να σημειώσουν το γεγονός καταδεικνύει την ανησυχία και αβεβαιότητα που επικρατούν στα ανώτατα κλιμάκια της ιρανικής ηγεσίας.
Προσθέτει κανείς και τη χθεσινή ανακοίνωση των Φρουρών της Επανάστασης ότι αυτοί οργάνωσαν και διέταξαν τη δεύτερη αυτή πυραυλική επίθεση στο Ισραήλ – και όχι υποχρεωτικά ο Πρόεδρος της χώρας, ο οποίος ακούγεται ότι το έμαθε αφού πατήθηκε το κουμπί. Την περασμένη φορά, η ισραηλινή αντίδραση ήταν περιορισμένη, περισσότερο συμβολική παρά ουσίας. Αυτήν τη φορά ο πρωθυπουργός Νετανιάχου απευθύνθηκε απευθείας στον ιρανικό λαό, παρακάμπτοντας τη θρησκευτική ηγεσία. Η ένταση της απάντησης αυτήν τη φορά θα πρέπει να είναι τόσο σοβαρή ώστε να περάσει το μήνυμα της σοβαρότητας αλλά όχι τόσο καταστροφική ώστε να συσπειρώσει την ανήσυχη ιρανική νεολαία, που ανυπομονεί να σηκώσει το κεφάλι και να δει τον ουρανό.
Εικόνα 3: Οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοι ετοιμάζουν σχέδιο ειρήνης και το παρουσιάζουν στον ΟΗΕ, ενώ ο Ισραηλινός πρωθυπουργός κατεβαίνει από το βήμα της Γενικής Συνέλευσης και πηγαίνει να δώσει την εντολή για την εξόντωση του επικεφαλής της Χεζμπολάχ. Λίγες ώρες μετά, με τον επικεφαλής της Χεζμπολάχ νεκρό και τους Ιρανούς να ξεκινούν την επίθεση που έπρεπε να κάνουν για να κρατήσουν την εικόνα του μεγάλου παίκτη στην περιοχή, ο Αμερικανός Πρόεδρος δηλώνει με έργα και λόγια ότι θα σταθεί δίπλα στο Ισραήλ, ό,τι κι αν συμβεί. Είναι σαφές ότι μέχρι να ξεκαθαρίσει το ασαφές τοπίο των αμερικανικών εκλογών, αυτός που παίρνει τις αποφάσεις είναι ο Ισραηλινός πρωθυπουργός, ο οποίος αισθάνεται ότι έχει μια ιστορική ευκαιρία να εξαφανίσει τη Χαμάς, ισοπεδώνοντας τη Γάζα, να εξουδετερώσει τη Χεζμπολάχ, ενδεχομένως απαλλάσσοντας τον ξενιστή Λίβανο από την παραστρατιωτική παρασιτική οργάνωση που τον απομυζά και πιθανόν περιορίζοντας το φάσμα ενός προ-πυρηνικού Ιράν στις πραγματικές επιχειρησιακές του διαστάσεις.
Ποια θα είναι η εικόνα της επόμενης μέρας; Όλα είναι στον αέρα.
Οι επιπτώσεις στην ευρωπαϊκή ασφάλεια
Τριαντάφυλλος Καρατράντος, δρ. Ευρωπαϊκής Ασφάλειας και Νέων Απειλών, κύριος ερευνητής ΕΛΙΑΜΕΠ
Σε δύσκολες και κρίσιμες συνθήκες συνηθίζουμε να λέμε πως δεν πρέπει η κατάσταση ή η μία πλευρά να περάσει την κόκκινη γραμμή. Στη Μέση Ανατολή όλες οι πλευρές πατούν πλέον πάνω στην κόκκινη γραμμή και όλοι αναρωτιούνται ως πού μπορεί να φτάσει η κλιμάκωση το επόμενο διάστημα.
Χωρίς να το καταλάβουμε, έχουμε κλείσει έναν χρόνο πολέμου στη Μέση Ανατολή, που εξελίσσεται παράλληλα με αυτόν στην Ουκρανία. Στη Μέση Ανατολή βλέπουμε επί της ουσίας την αντιπαράθεση του Ισραήλ με το Ιράν μέσω των αντιπροσώπων του τελευταίου, χωρίς κανείς να μπορεί πλέον να αποκλείσει το ενδεχόμενο να περάσουμε στη φάση και της απευθείας σύγκρουσης.
Για να καταλάβουμε όμως τις γενικότερες γεωπολιτικές ισορροπίες και επιπτώσεις έχει ενδιαφέρον να εντάξουμε την κατάσταση στη μεγάλη εικόνα. Από το 2011, με ορισμένα πισωγυρίσματα λόγω της ιδιαιτερότητας της περιοχής, παρατηρούσαμε τη σταδιακή υποχώρηση της Μέσης Ανατολής από υποσύστημα στρατηγικού ενδιαφέροντος για τις ΗΠΑ και τη μετατόπιση προς τον Ειρηνικό και την Ασία. Αυτήν τη μεταβατική συνθήκη κενού ισορροπίας εκμεταλλεύτηκαν ως στρατηγική ευκαιρία χώρες όπως το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, η Τουρκία και η Ρωσία. Το Ιράν έχτισε την περιφερειακή στρατηγική επιρροής του πάνω σε ένα δίκτυο οργανώσεων και καθεστώτων, τον λεγόμενο «Άξονα της Αντίστασης». Παράλληλα, δημιούργησε μια σχέση συναντίληψης και συνεργασίας με τη Ρωσία. Πρέπει, λοιπόν, να προσεγγίζουμε το Ιράν τόσο ως περιφερειακό δρώντα όσο και ως βασικό εταίρο στον αντιδυτικό συμμαχικό συνασπισμό. Σε αυτούς τους δύο άξονες μπορούμε να αναζητήσουμε και τις επιπτώσεις από την κατάσταση που επικρατεί σήμερα στη Μέση Ανατολή.
Σε μεσομακροπρόθεσμο επίπεδο, δεν αποκλείεται η Ιστορία να επαναληφθεί μία ακόμη φορά ως βίαιη τραγωδία και όχι ως φάρσα. Ακόμη και αν το Ισραήλ πετύχει όλους τους αντικειμενικούς στρατηγικούς και επιχειρησιακούς στόχους του, είναι πιθανό σε δέκα ή είκοσι χρόνια να βρεθεί ξανά σε εμπόλεμη κατάσταση με αυτές ή αντίστοιχες οργανώσεις και καθεστώτα.
Σε βραχυπρόθεσμο επίπεδο, ο μεγαλύτερος κίνδυνος είναι η κλιμάκωση της κατάστασης σε έναν περιφερειακό πόλεμο με βασικούς αντιπάλους το Ιράν και το Ισραήλ. Αυτήν τη στιγμή το Ισραήλ έχει το στρατηγικό πλεονέκτημα, οδηγώντας το Ιράν σε ένα δίλημμα δύο κακών επιλογών: να μην αντιδράσει και να παρατηρεί το Ισραήλ να σφυροκοπά τη Χεζμπολάχ, κι έτσι να υποχωρήσει σημαντικά η περιφερειακή του επιρροή, ή να επιτεθεί στο Ισραήλ, διακινδυνεύοντας έναν πόλεμο. Εξίσου σημαντικός είναι και ο κίνδυνος από αύξηση των τρομοκρατικών επιθέσεων, καθώς τόσο η Χαμάς και η Χεζμπολάχ όσο και διάφορες ομάδες-δίκτυα του Ιράν, όπως οι Κουντς, σχεδιάζουν και διοργανώνουν τρομοκρατικές επιθέσεις.
Σε μεσομακροπρόθεσμο επίπεδο δεν αποκλείεται η Ιστορία να επαναληφθεί μία ακόμη φορά ως βίαιη τραγωδία και όχι ως φάρσα. Ακόμη και αν το Ισραήλ πετύχει όλους τους αντικειμενικούς στρατηγικούς και επιχειρησιακούς στόχους του, είναι πιθανό σε δέκα ή είκοσι χρόνια να βρεθεί ξανά σε εμπόλεμη κατάσταση με αυτές ή αντίστοιχες οργανώσεις και καθεστώτα. Χωρίς την επίλυση των συγκρούσεων είναι εξαιρετικά δύσκολο να υπάρξει σταθερότητα και βιώσιμη ειρήνη στη Μέση Ανατολή.
Στο παράλληλο επίπεδο των επιπτώσεων στην ευρωπαϊκή ασφάλεια υπάρχουν τρία σημεία που πρέπει να αναδειχθούν: α) το ότι η γενικευμένη αστάθεια και ανασφάλεια στην περιοχή μπορεί να επηρεάσει την ευρωπαϊκή ασφάλεια και τις σχέσεις με τις χώρες της περιοχής σε διμερές αλλά και περιφερειακό επίπεδο, β) το ενδεχόμενο εξαναγκαστικής μετακίνησης πληθυσμού και ειδικότερα η αποσταθεροποίηση του Λιβάνου, που φιλοξενεί σχεδόν 2.000.000 πρόσφυγες, η οποία μπορεί να δημιουργήσει προσφυγική κρίση στην Ε.Ε., γ) ο κίνδυνος σχεδιασμού και υλοποίησης τρομοκρατικών επιθέσεων κατά ισραηλινών αλλά και δυτικών στόχων στο έδαφος χωρών της Δύσης τόσο από τρομοκρατικές οργανώσεις όσο και από μεμονωμένους δρώντες. Ποιος μπορεί σήμερα να δει το μέλλον της Μέσης Ανατολής με ορίζοντα δεκαετίας;
Η σχέση του Ισταήλ με τη μουσουλμανική Εγγύς και Μέση Ανατολή
Αστέριος Κεχαγιάς, μεταδιδακτορικός ερευνητής αρχαίας ιστορίας στο North-West University της Νοτίου Αφρικής με ειδίκευση στις διαπολιτισμικές επαφές της αρχαίας Μεσογείου, του Ισραήλ και της Εγγύς Ανατολής
Από την 7η Οκτωβρίου και μετά το Ισραήλ φαίνεται πως πήρε πολύ ζεστά το θέμα της ασφάλειας των πολιτών του, ίσως και ως συνέπεια της απότομης προσγείωσής του από την ψευδαίσθηση ασφάλειας που νόμιζε ότι απολάμβανε προηγουμένως. Για ένα κράτος που αποδεδειγμένα έχει τρόπους αποτελεσματικής διείσδυσης σε γειτονικές χώρες και σημαντικό ιστορικό επιτυχούς ολοκλήρωσης απαιτητικών αποστολών σε ξένα εδάφη, το χτύπημα της 7ης Οκτωβρίου ήταν ένα γερό ταρακούνημα. Είναι άλλωστε αρκετά συχνό φαινόμενο στην Ιστορία να είναι ένα κράτος πιο τρωτό από τα εσωτερικά του προβλήματα παρά από εξωτερικές επεμβάσεις. Αν κοιτάξει κανείς τη μεσαιωνική ιστορία συγκεκριμένα, οι εσωτερικές έριδες οδήγησαν στην πτώση πολλών σημαντικών αυτοκρατοριών και πόλεων που ήταν πολύ καλά οχυρωμένες από εξωτερικούς κινδύνους.
Παρότι σε αρχικό επίπεδο φάνηκε ότι το Ισραήλ έδινε περισσότερη βαρύτητα στον εσωτερικό του εχθρό, τη Χαμάς γρήγορα κατάλαβε ότι η πιο αποτελεσματική λύση για κάθε πρόβλημα είναι το να το χτυπήσεις στην πηγή του, ιδίως όταν αυτή είναι πηγή χρηματοδότησης. Κάπως έτσι άρχισε να έρχεται στο προσκήνιο το Ιράν, το οποίο δεν μπαίνει άλλωστε καθόλου στον κόπο να κρύψει την εμπλοκή του στις υποθέσεις του Λιβάνου και της Παλαιστίνης ή τις επαφές του με τη Χεζμπολάχ και τη Χαμάς. Από κει και πέρα, η υπόθεση κινήθηκε σε δύο διαφορετικά, αλλά συχνά τεμνόμενα επίπεδα.
Το πρώτο επίπεδο αφορά τη μουσουλμανική Εγγύς και Μέση Ανατολή. Μια γρήγορη ματιά στο Ιράν και στον Λίβανο δείχνει ότι πρόκειται για κράτη με πολλά εσωτερικά προβλήματα, εμφύλιες διαμάχες και έναν μεγάλο όγκο πολιτών δυσαρεστημένων από τα κράτη τους. Οι δολοφονίες γυναικών στο Ιράν από την αστυνομία ηθών, η καταπίεση των σουνιτικών πληθυσμών στον Λίβανο και τα αλλεπάλληλα εγκλήματα της Χεζμπολάχ εναντίον τους, η μη ελεύθερη έκφραση και κριτική στο καθεστώς, όλοι αυτοί οι παράγοντες και πολλοί ακόμη έχουν οδηγήσει μεγάλη μερίδα πολιτών του Ιράν και του Λιβάνου στην αγανάκτηση και στον αγώνα για ένα καλύτερο πεδίο διαβίωσης. Διότι, πολύ απλά, η τρομοκρατία είναι ένας τρόπος ζωής και όχι μια αποστολή. Ακόμη κι αν διατείνεται πως έχει έναν συγκεκριμένο στόχο, πάντα τρομοκρατεί και όσους (τυχαίνει να) βρίσκονται γύρω της. Το παιδάκι της Γάζας ή του Λιβάνου δεν φοβάται λιγότερο τον οπλοφόρο της Χεζμπολάχ και της Χαμάς από τον Ισραηλινό οπλοφόρο. Ούτε βέβαια το να μην μπορείς να ασκήσεις κριτική σε μια ομάδα ή ένα κράτος είναι μια υγιής κατάσταση.
Ο Ισραηλινός εχθρός, όσο απωθητικός κι αν είναι για αρκετούς μουσουλμανικούς πληθυσμούς από άποψη θρησκείας, ιστορίας, πολιτικής και «δυτικότητας», παρουσιάζει άθελά του αυτό που οι συγκεκριμένοι δυσαρεστημένοι πληθυσμοί θα ήθελαν να έχει η χώρα τους (σε ανεξάρτητο επίπεδο): ικανή στρατιωτική δύναμη, εξασφαλισμένα δικαιώματα πολιτών, ελευθερία έκφρασης. Τη στιγμή που ένα σωρό Ισραηλινοί πολίτες διαμαρτύρονται ανοιχτά εναντίον του κράτους τους και του Νετανιάχου χωρίς να τους κυνηγάει καμία αστυνομία ηθών για να τους δολοφονήσει, οι κάτοικοι του Λιβάνου, του Ιράν αλλά και της Παλαιστίνης αντιλαμβάνονται ότι δεν μπορούν να βγάλουν κιχ έναντι των καθεστώτων τους. Τη στιγμή που στο Ισραήλ οι μουσουλμάνες γυναίκες μπορούν να κυκλοφορήσουν χωρίς να καλύπτουν το κεφάλι και η σεξουαλική παρενόχληση τιμωρείται με πολύ αυστηρούς νόμους που έχουν οδηγήσει ακόμη και σε φυλάκιση υψηλόβαθμους Ισραηλινούς πολιτικούς, οι γυναίκες του Ιράν δολοφονούνται στους δρόμους της χώρας τους χωρίς να τιμωρεί κανείς τους δολοφόνους, επειδή έχουν κρατική κάλυψη. Όσες ιδεολογικές διαφωνίες ή έχθρες κι αν υπάρχουν μεταξύ των δύο μετώπων, δεν αναιρούν τον αντίκτυπο αυτής της πολύ χτυπητής διαφοράς σε ζητήματα ελευθερίας και δικαιωμάτων. Κάπως έτσι γεννιούνται σταδιακά περισσότεροι εσωτερικοί εχθροί για τις δικτατορίες. Εσωτερικοί εχθροί του δικτατορικού καθεστώτος, αλλά ταυτοχρόνως εσωτερικοί φίλοι των καταπιεσμένων στρωμάτων του.
Ο Ισραηλινός εχθρός, όσο απωθητικός κι αν είναι για αρκετούς μουσουλμανικούς πληθυσμούς από άποψη θρησκείας, ιστορίας, πολιτικής και «δυτικότητας», παρουσιάζει άθελά του αυτό που οι συγκεκριμένοι δυσαρεστημένοι πληθυσμοί θα ήθελαν να έχει η χώρα τους (σε ανεξάρτητο επίπεδο): ικανή στρατιωτική δύναμη, εξασφαλισμένα δικαιώματα πολιτών, ελευθερία έκφρασης.
Το δεύτερο επίπεδο αφορά τη σχέση του Ισραήλ με τα παραπάνω μουσουλμανικά καθεστώτα. Τα καθεστώτα αυτά, ασχέτως των δικών τους εσωτερικών προβλημάτων, είναι τα ίδια που χρηματοδοτούν ή περιθάλπουν τις τρομοκρατικές οργανώσεις που κάνουν επιθέσεις στο Ισραήλ. Άρα, αυτομάτως αποτελούν στόχους του Ισραήλ στην προσπάθειά του να χτυπήσει το πρόβλημα στη ρίζα του. Μέχρι στιγμής φαίνεται να τα έχει καταφέρει μια χαρά, δεδομένου του ότι εκτέλεσε τον ηγέτη της Χαμάς και τον ηγέτη της Χεζμπολάχ μέσα στην έδρα τους, προκαλώντας έτσι και μια μεγάλη ζημιά στη δημοφιλία και στο γόητρο των συγκεκριμένων οργανώσεων. Οι μέχρι πρότινος μεγαλόστομες απειλές προς το Ισραήλ αποδείχτηκαν λόγια χωρίς περιεχόμενο.
Τα δύο παραπάνω επίπεδα είναι σίγουρο ότι τέμνονται. Αυτό φάνηκε και από τα θετικά σχόλια που αποκόμισε το Ισραήλ από ντόπιους πληθυσμούς του Λιβάνου, της Συρίας ή και πιο έμμεσα του Ιράν, οι οποίοι είδαν στις επεμβάσεις αυτές μια ελπιδοφόρα αλλαγή του status quo στις χώρες τους. Παρ’ όλα αυτά, το εύρος της τομής των δύο επιπέδων αλλά και το βάθος της δεν είναι εύκολο να προσδιοριστούν, διότι εδώ μπαίνουν στο παιχνίδι πιθανές συμφωνίες που δεν θα κοινοποιηθούν ποτέ δημόσια. Για παράδειγμα, λίγο μετά την πτώση του ελικοπτέρου του Ιρανού Προέδρου, ο διάδοχός του φάνηκε να είναι ανοιχτός σε μια μεγαλύτερη κλίση της χώρας προς τη Δύση. Αυτομάτως, εγείρονται ερωτήματα σχετικά με το πώς το Ισραήλ κατάφερε να πληροφορηθεί τις κινήσεις του ηγέτη της Χαμάς και του ηγέτη της Χεζμπολάχ (και τα δύο περιστατικά συνέβησαν μετά τον θάνατο του Ιρανού Προέδρου). Αν σκεφτεί κανείς ποιος είναι ο κοινός παρονομαστής αυτών των δύο δολοφονιών, ο οποίος θα μπορούσε να είναι ενήμερος για τις κρυψώνες και των δύο ηγετών, θα συνειδητοποιήσει ότι είναι το Ιράν.
Παρότι δεν αποκλείεται η δολοφονία τους να οφείλεται σε καλή πληροφόρηση κατασκόπων, η Χεζμπολάχ είναι οργάνωση οικονομικά στηριζόμενη από το Ιράν και σίγουρα οι Ιρανοί (και όχι οι Ισραηλινοί) γνωρίζουν αρκετά καλύτερα τις κινήσεις αυτών που χρηματοδοτούν. Στο ίδιο πνεύμα, ο ηγέτης της Χαμάς δολοφονήθηκε σε ιρανικό έδαφος και είναι σίγουρα πιο εύκολο να γνωρίζει ένας Ιρανός πού κρύβεται κάποιος που βρίσκεται σε ιρανικό έδαφος παρά ένας εξωτερικός εχθρός. Θα μπορούσαν, λοιπόν, όλες οι παραπάνω υποθέσεις να αποκαλύπτουν ένα σημαντικό σημείο τομής των δύο επιπέδων; Θα μπορούσε η πτώση του ελικοπτέρου του Ιρανού Προέδρου να εντάσσεται σε όλο αυτό το σχήμα και να θεμελιώνεται στην αγανάκτηση ενός εσωτερικού εχθρού του ίδιου του απολυταρχικού ιρανικού καθεστώτος, ο οποίος θέλει να θέσει τέλος στην καταπίεση και να βοηθήσει να πάνε τα πράγματα σε πιο δυτικές κατευθύνσεις; Θα μπορούσαν να οφείλονται σε μια τέτοια γνώση και επίγνωση η αισιοδοξία και η αποφασιστικότητα του Νετανιάχου στο τελευταίο βίντεο που δημοσίευσε μιλώντας προς τον ιρανικό λαό, υποσχόμενος ότι θα ελευθερωθούν πολύ πιο σύντομα απ’ όσο νομίζουν;
Την οριστική απάντηση αυτών των ερωτημάτων ίσως δεν θα τη μάθουμε ποτέ. Το πιο πιθανό είναι να καταλήξει ως άλλη μια φημολογία που θα διακινείται σε καφενεία, πλάι στις υπόλοιπες. Μια φημολογία που θα υποβοηθείται άλλοτε από επιθέσεις του Ιράν για το θεαθήναι και άλλοτε από τις προσπάθειες των απομειναριών της τρομοκρατίας να σαμποτάρουν ένα μέλλον που δεν τις περιλαμβάνει. Είναι όμως σίγουρο ότι πολύ περισσότερα για το εύρος και το βάθος της τομής των δύο επιπέδων θα έρθουν στην επιφάνεια σύντομα.
