Λένε πως ο άνθρωπος δεν είναι τίποτε άλλο από την ανάσα και τη σκιά του (δηλαδή ό,τι χρειάζεται για να ζωντανέψει μια φιγούρα στο πανί). Και πάλι όμως, ελάχιστα μιλά κανείς γι' αυτήν τη γνήσια μυσταγωγία των σκιών, για το πάγωμα των αισθήσεων, όταν, ως παιδί, διαπιστώνεις πρώτη φορά πως η σκιά σου, με τον κατάλληλο φωτισμό, μπορεί να υψωθεί σε δυσθεώρητα ύψη και να καταπιεί ολάκερες εκτάσεις – κι ας μην έχεις πιάσει ακόμα σε μπόι το ένα μέτρο. Αυτό το συναίσθημα δημιουργίας, προτού φυτευτεί μέσα σου ως έννοια και αντίληψη, αυτή η μαγική στιγμή που δικαιολογεί την αγάπη πολλών για το θέατρο σκιών.
Τι Καραγκιόζης κυκλοφορεί, όμως, εκεί έξω; Γιατί, αν δεν είσαι προσεκτικός, σε περιμένει ένας Καραγκιόζης κακότεχνος, από ατάλαντους καραγκιοζοπαίχτες που αντιγράφουν σχέδια άλλων και μετά καμαρώνουν για φιγούρες-Φρανκενστάιν, μιμούνται αχώνευτα το παίξιμο γερασμένων ειδώλων που γνώρισαν στο ναδίρ τους, πουλάνε λαϊκισμό με «εθνικό» έρεισμα (αδιανόητο να χρησιμοποιείς διχαστικά έναν τόσο ενωτικό ήρωα!), γεμίζουν τις παραστάσεις τους με αστεία που απευθύνονται αποκλειστικά σε λοβοτομημένα τρίχρονα και βρίζουν με τα χειρότερα λόγια κάθε «συνάδελφό» τους μόλις ακούσουν πως «ενδιαφέρεσαι» για τις σκιές – συνήθως από άμυνα.
Ταυτόχρονα, έχεις και τους συλλέκτες που, ψυχαναγκαστικά, γυρίζουν τη χώρα και συλλέγουν με κάθε ηθικό και ανήθικο (δεν φαντάζεστε) μέσο φιγούρες-διαμάντια που κρατούν μακριά από τους λίγους, έστω, που αναζητούν τους χαμένους κρίκους της τελευταίας γνήσιας έκφρασης που γέννησε αυτός ο τόπος (κάποιοι εξ αυτών κάνουν κάτι ακόμα χειρότερο – παίζουν κιόλας).
Το θέμα δεν είναι αν ο Καραγκιόζης αντιπροσωπεύει τον Έλληνα αλλά αν ο Έλληνας αντιπροσωπεύει τον Καραγκιόζη! Ο Έλληνας μεταλλάσσεται πιο γρήγορα από τον Καραγκιόζη πια. Είναι ο Καραγκιόζης που τρέχει από πίσω του!
Ο Θανάσης Σπυρόπουλος μπορεί να ζει ακόμα, αλλά με τον θάνατο των άλλων μεγάλων μαστόρων (του Σπαθάρη, που έφυγε τόσο άδοξα, του Γιώργου Χαρίδημου, που μαράζωσε όταν έχασε το πολυαγαπημένο του θεατράκι στο Φανάρι του Διογένη, του μέγα καλλιτέχνη –και δασκάλου μου– Βάγγου Κορφιάτη και του Μάνθου Αθηναίου, οι φιγούρες του οποίου έγιναν «καπνός» μετά τον θάνατό του και την υπόσχεση του δήμου Νέας Σμύρνης περί δημιουργίας μουσείου) πολλοί είχαν την τέχνη για τελειωμένη.
Όμως, τα τελευταία δεκαπέντε χρόνια κάτι έχει αλλάξει στο θέατρο σκιών. Μια ομάδα νέων παιχτών ξεπήδησε, αποφασισμένη να πατήσει στα χνάρια των μεγάλων και να εξελίξει αυτή την τέχνη όσο μπορεί. Μετά το πέρας της καραντίνας, και επειδή κανείς δεν σκέφτηκε να μιλήσει με αυτούς τους ανθρώπους (την ύπαρξη των οποίων, όπως θα ανακαλύψετε, αγνοούσε ακόμα και το υπουργείο Πολιτισμού), αποφάσισα να μαζευτούμε παρέα με τέσσερις ξεχωριστές περιπτώσεις παιχτών.
Ο Τάσος Κώνστας διατηρεί το θέατρο «Φιγούρες και Κούκλες» στο Παλαιό Φάληρο παρέα με την εξαίσια κουκλοπαίχτρια Αλεξία Αλεξίου. Παίζει έναν Καραγκιόζη που απευθύνεται μεν στις μικρότερες ηλικίες, έχει όμως τέτοιο νεύρο και γοργό ρυθμό, που τα καλαμπούρια του σε πιάνουν απροετοίμαστο (και γελάς!), ενώ το κλου της υπόθεσης είναι οι σκαλισμένες σε χαρτόνι φιγούρες του που κουβαλούν κάτι από την αρχέγονη εκείνη μαγεία που περιέγραφα στην αρχή.
Ο δε Ηλίας Καρελλάς έδωσε μια ανανεωτική πνοή στον Καραγκιόζη, δημιουργώντας πρωτοποριακές παραστάσεις όπου συνυπάρχουν αρμονικά επί σκηνής ο ηθοποιός, η σκιά, η κούκλα, η μάσκα, τα πολυμέσα και η ζωντανή μουσική. Δεν υπάρχει περίπτωση να μη φύγεις «χορτάτος» και εντυπωσιασμένος από το θέαμα που παρουσιάζει.
Τέλος, ο Τάσος Γεωργίου και ο Χάρης Μπιλίνης, δύο παίχτες που συνεργάζονται τα τελευταία χρόνια, δεν είναι απλώς οι πιο χαρακτηριστικοί εκπρόσωποι του παραδοσιακού Καραγκιόζη αλλά πιθανότατα και οι καλύτεροι, καθώς εδώ και χρόνια δουλεύουν πυρετωδώς στο Λουτράκι, έχοντας αναστήσει κυριολεκτικά το ξεχασμένο Δημοτικό Θέατρο Σκιών που συχνά έπεφτε (μετά από όχι και τόσο διαφανείς διαδικασίες) σε χέρια επιτήδειων. Με καθημερινές παραστάσεις και ένα μεγάλο ρεπερτόριο, είναι οι πιο «ψημένοι» παίχτες της γενιάς τους.
Μας πήρε λίγη ώρα μέχρι να βρούμε έναν ρυθμό και κάπως να συγκεντρωθούμε. Ο λόγος; Τα καλαμπούρια που αντάλλαζαν μεταξύ τους! Μέχρι που, τελικά, κάπως τα καταφέραμε.
— Εγγράφονται ακόμα τα βάσανα του Έλληνα στη μορφή του Καραγκιόζη; Ή μήπως, τελικά, αυτός είναι πια ένας μύθος;
Χάρης Μπιλίνης: Το θέμα δεν είναι αν ο Καραγκιόζης αντιπροσωπεύει τον Έλληνα, αλλά αν ο Έλληνας αντιπροσωπεύει τον Καραγκιόζη! Ο Έλληνας μεταλλάσσεται πιο γρήγορα από τον Καραγκιόζη πια. Είναι ο Καραγκιόζης που τρέχει από πίσω του!
Ηλίας Καρελλάς: Δεν ισχύει 100% πια, αυτό είναι βέβαιο. Υπάρχει μια αλλοίωση, αν θες. Μόνο που η αλλοίωση δεν είναι απαραίτητα μια κακή έννοια. Έχει μέσα της και την εξέλιξη, που είναι αναπόφευκτη για κάθε τέχνη. Μπορείς, βέβαια, να παίζεις ένα πολύ «παραδοσιακό» θέαμα, αλλά εκεί ίσως να αποκρίνεσαι σε έναν Έλληνα που δεν υπάρχει πια. Και αν ο Καραγκιόζης δεν ακολουθήσει την εποχή του, δεν θα μπορέσει να επιβιώσει. Γνώρισα όλους τους μεγάλους καραγκιοζοπαίχτες: τον Σπυρόπουλο, που ήταν και δάσκαλός μου, τον Μάνθο Αθηναίο, τον Σπαθάρη... Αλλά εμείς, τώρα, μέσα απ' αυτές τις διδαχές, προσπαθούμε να βάλουμε τη δική μας πινελιά, επί της ουσίας.
Τάσος Κώνστας: Καλό είναι να θυμόμαστε πως αυτά που αποκαλούμε «παραδοσιακά» σήμερα ήταν εντελώς νεωτεριστικά όταν πρωτοπαρουσιάστηκαν. Μου έλεγε κάποτε ο Ευγένιος ο Σπαθάρης: «Μη βάζεις πολλά σύγχρονα αστεία μέσα, ο κόσμος θέλει να ακούει τα παραδοσιακά». Και του απαντούσα «εσύ το λες αυτό;». Που ήταν νεωτεριστής σε σημείο παρεξηγήσεως από τους συναδέλφους του.
— Ο Καραγκιόζης πώς θα περνούσε στη καραντίνα;
Τ.Κ.: Σε ένα σκετσάκι που έκανα, πήγαινε ο Σολωμός, ο σπιτονοικοκύρης του, και του ζητούσε τα ενοίκια, αλλιώς, έλεγε, θα τον πετούσε έξω. Και φυσικά ο Καραγκιόζης του απαντούσε: «Δεν μπορώ να βγω έξω, είμαστε σε καραντίνα! Μπες εσύ μέσα!».
— Ποιες ήταν οι πρώτες σκέψεις όλων με το που μπήκαμε σε αυτή την ιστορία;
Τ.Κ.: Ήταν σκέψεις που κάναμε και από πριν. Το βλέπαμε όλοι να έρχεται. Οι ακυρώσεις των μαθητικών παραστάσεων είχαν ξεκινήσει από τα μέσα Φεβρουαρίου. Σκέψου πως επρόκειτο να έρθει στο θέατρό μου τάξη με τα πόδια, δίχως να μπει σε σχολικό δηλαδή, και πάλι ακυρώθηκε τελευταία στιγμή λόγω της δικαιολογημένης, φυσικά, ανασφάλειας των γονέων.
Η.Κ.: Αυτό θα είναι το μεγάλο πρόβλημα για όλους εμάς. Ο κόσμος έχει φοβηθεί πάρα πολύ. Φυσικά, αυτό δεν είναι απλώς κατανοητό, στην ίδια κατεύθυνση βρισκόμαστε κι εμείς! Αλλά πρέπει να καταλάβουμε πως είναι άλλο το θέατρο –το όποιο θέατρο– που απευθύνεται στα παιδιά και άλλο οι παραστάσεις ενηλίκων. Στις τελευταίες, ο θεατής παίρνει την ευθύνη και έρχεται. Σ' εμάς εμπλέκονται σχολεία. Στο Σπίτι του Καραγκιόζη του Μεγάρου Μουσικής η πρώτη μείωση στον κόσμο φάνηκε εκεί, τον Φεβρουάριο, που είναι και μήνας ιώσεων, αλλά μετά αυτό κορυφώθηκε.
Τάσος Γεωργίου: Και φυσικά, το ίδιο πρόβλημα θα αντιμετωπίσουμε και τον χειμώνα, είτε ξαναμπούμε σε καραντίνα είτε όχι. Φοβάμαι πως οι γονείς δεν θα αφήνουν τα παιδιά να έρχονται σε εξωσχολικά θεάματα. Αλλά κι εμείς, που επισκεπτόμαστε τα σχολεία, θα αντιμετωπίσουμε την ίδια επιφύλαξη. Δηλαδή, Θα πρέπει να επινοήσουμε νέους τρόπους.
— Ο κόσμος σήμερα ίσως να μη γνωρίζει πως ο Καραγκιόζης, στις μεγάλες του δόξες, δεν απευθυνόταν μονάχα στα παιδιά, αντιθέτως αυτά αποτελούσαν ένα μόλις μέρος του κοινού του. Μετεξελίχθηκε κυρίως σε παιδικό θέαμα με τα χρόνια.
Η.Κ.: Σαφώς. Και αυτό συνέβη για να παραμείνει βιώσιμο.
Τ.Κ.: Ο Σπαθάρης «άνοιξε» τον Καραγκιόζη στα παιδιά. Πολλοί τον κατηγόρησαν γι' αυτό, αλλά όταν άρχισαν αυτά τα παιδιά, μεγάλα πια, να φέρνουν τα δικά τους παιδιά στον Καραγκιόζη, κατάλαβαν την προσφορά του.
— Πριν από τον κορωνοϊό ποιες ήταν οι δυσκολίες που αντιμετώπιζε ένας καραγκιοζοπαίχτης;
Τ.Κ.: Εξαρτάται από ποιο μετερίζι υπηρετεί κανείς τον Καραγκιόζη. Υπάρχουν αυτοί που πηγαίνουν αποκλειστικά στα σχολεία και αυτοί που παλεύουν να κρατήσουν έναν μόνιμο χώρο. Φτάσαμε στον κορωνοϊό για να συνειδητοποιήσουμε πως πολλοί αγνοούν ακόμα και την ύπαρξή μας. Σκέψου, όταν βγήκε αυτή η διορθωτική εγκύκλιος για τα θερινά σινεμά, εμείς δεν συμπεριληφθήκαμε! Δηλαδή, θα μπορούσε το θερινό δίπλα να δουλεύει με 150 άτομα και δεν θα μπορούσαμε να δουλέψουμε εμείς με 50 ή 60. Και όταν παραπονεθήκαμε, η απάντηση ήταν «α, δεν το είχαμε σκεφτεί!». Εκεί σοκάρεσαι. Συνειδητοποιείς πως εσύ κάνεις έναν αγώνα τόσα χρόνια, μαζί με τους ομότεχνούς σου, και αυτοί που πρέπει να αποφασίζουν για σένα δεν έχουν ιδέα.
— Οπότε ήταν και υπαρξιακό το σοκ. Ήταν σοκ τύπου «τι θα κάνω με αυτό που επέλεξα για να ζήσω;».
Η.Κ.: Ο αυτοπροσδιορισμός είναι αναπόφευκτος σε τέτοιες καταστάσεις. Πρώτη φορά το αισθανθήκαμε όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση.
Τ.Κ.: Απλώς τότε δε σου απαγόρευσε κανείς να δουλέψεις.
Τ.Γ.: Πλέον φτάσαμε στο «απαγορεύεται» απ' όλες τις απόψεις. Το 2011, ας πούμε, έβγαλα μια σειρά παραστάσεων σε DVD, όπως έκαναν κι άλλοι συνάδελφοι, π.χ. ο Άθως (σ.σ. Δανέλλης) ή ο Σπυρόπουλος. Έβρισκες τότε κάποιες εναλλακτικές. Άρχισαν μετά τα σινεμά να δέχονται πάλι τον Καραγκιόζη στις αίθουσές τους, γινόντουσαν πράγματα. Τώρα, μέσα στην καραντίνα, το μόνο που κάναμε ήταν να κατασκευάζουμε φιγούρες και σκηνικά προς πώληση στο Ίντερνετ.
— Πριν από το Διαδίκτυο, ο χώρος του Καραγκιόζη, γι' αυτόν που ήθελε να μάθει περισσότερα, κουβαλούσε και ένα μυστήριο. Αν ήθελες να εμπλακείς με την τέχνη, έπρεπε να σε δεχτεί στο πλευρό του ένας καλός μάστορας, ο οποίος πάντα σου μάθαινε ένα πράγμα τη φορά. Περνούσαν χρόνια μέχρι να μάθεις τα πάντα. Σήμερα ο οποιοσδήποτε βρίσκει τα πάντα έτοιμα.
Χ.Μ.: Τo Ίντερνετ έκανε και καλό και κακό στον Καραγκιόζη, απλώς ακόμα δεν μπορώ να καταλάβω πόσο καλό έκανε και πόσο κακό. Από τη μια, είδαν Καραγκιόζη άνθρωποι που δεν είχαν δει ποτέ. Από την άλλη, πολλοί νομίζουν πως μπορούν να μάθουν αυτή την τέχνη από κει μέσα.
Τ.Κ.: Εγώ έκανα κάποια «ενημερωτικά» σποτάκια για τον κορωνοϊό στο Ίντερνετ παίζοντας Καραγκιόζη και αυτό απέτυχε. Υπάρχει, όπως είπες, πολύ δωρεάν υλικό για το θέατρο σκιών. Το Ίντερνετ ήταν ένα εργαλείο που θα μπορούσε και να μας σώσει σε μια τέτοια δύσκολη στιγμή, αλλά εμείς το είχαμε «κάψει» από πριν.
— Ο Καραγκιόζης είναι και ζωντανό θέαμα, που στηρίζεται στην ανταπόκριση του κόσμου. Το χιούμορ του είναι διαδραστικό. Οπότε αναρωτιέμαι, ο κορωνοϊός τι αποτύπωμα άφησε στο χιούμορ του Καραγκιόζη;
Τ.Γ.: Δεν είναι εύκολη ιστορία αυτή. Θέλω να πω, εντάξει, υπάρχει πάντα το στοιχείο της επιθεώρησης στον Καραγκιόζη, αλλά δεν ξέρω με τι είναι έτοιμος να γελάσει ο κόσμος σήμερα.
Τ.Κ.: Ξέρεις, Τάσο, αυτό που βλέπω εγώ είναι πως ο κόσμος μπούχτισε πολύ με αυτή την ιστορία, επειδή ήταν κλεισμένος μέσα. Μπορείς να κάνεις πολύ πιο εύκολα σάτιρα με κάτι που πέρασε ξυστά από τον κόσμο, με κάτι που το έβλεπε σαν παρατηρητής. Υπέφεραν οι ίδιοι. Και εκεί, η αντίδρασή τους είναι αλλιώς.
Χ.Μ.: Θέλουν περισσότερο να το ξεχάσουν ίσως.
Η.Κ.: Το θέμα είναι πώς καλλιεργεί το κοινό του κάθε καραγκιοζοπαίχτης – και φυσικά εδώ είναι το μερίδιο της μεγάλης του ευθύνης.
— Αυτό το φοβερό που σου λέει ο άλλος «είδα μία φορά Καραγκιόζη και δεν μου άρεσε», λες και όλοι οι παίχτες είναι ίδιοι!
Τ.Κ.: Είναι ένα παράδοξο που δεν έχω εξηγήσει. Θέλω να πω, διαβάζεις ένα βιβλίο, δεν σου αρέσει, θα διαβάσεις ένα άλλο. Στο ραδιόφωνο, θα αλλάξεις σταθμό. Στον Καραγκιόζη λες αυτό, το «είδα μία φορά και δεν μου άρεσε».
Τ.Γ.: Όλοι μας χρεωνόμαστε και την καλή αλλά και την κακή στιγμή αυτών που παίζουν Καραγκιόζη. Δε ξέρω αν ισχύει σε άλλη τέχνη αυτό, σίγουρα όχι στον βαθμό που ισχύει σ' εμάς.
Η.Κ.: Επειδή υπάρχει ένα κοινό που δεν ξέρει τι είναι πραγματικά ο Καραγκιόζης, δεν ξέρει ότι υπάρχουν ενεργοί καραγκιοζοπαίχτες, που ζουν απ' αυτό. Είχα μπει σ' ένα ταξί και με ρώτησε ο οδηγός τι δουλειά κάνω. Του είπα «καραγκιοζοπαίχτης» και μου έκανε, «άλλη δουλειά;». Προχθές ένας με ρώτησε πού παίζω. Του λέω, στο Μέγαρο. Και με ρωτάει, γεμάτος απορία, «μέσα;». Ε, κάπως έτσι μας αντιμετώπισε και η πολιτεία. Δεν ήξεραν πως υπάρχουν αρκετοί που παίζουν. Και, πρόσεξε, ίσως και ο κλάδος να έχει ευθύνη γι' αυτό.
— Εκπροσωπείται ο κλάδος;
Η.Κ.: Υπάρχει ένα σωματείο, από τα παλαιότερα της Ελλάδας. Σταμάτησε να λειτουργεί συνδικαλιστικά, έγινε σύλλογος μη κερδοσκοπικός για να επιβιώσει, αλλά δεν είναι αυτό που θα έπρεπε να γίνει. Δεν είναι λειτουργικό. Είναι ένα σωματείο από το οποίο απουσιάζουν οι επαγγελματίες!
Τ.Κ.: Υπάρχει μεγάλο κενό σε όλους τους καλλιτεχνικούς κλάδους. Δες τους ηθοποιούς, που είναι χιλιάδες. Πού είναι η εκπροσώπησή τους; Το ακραίο της υπόθεσης είναι πως το ίδιο το υπουργείο δεν γνωρίζει πως υπάρχουν 50-60 οικογένειες που μισθώνουν χώρους, φορολογούνται...
Η.Κ.: Κόβουν τιμολόγια, πληρώνουν τις εισφορές μας.... Και σου λέει ο άλλος, «τι κάνεις μωρέ, μια παράσταση παίζεις!». Σκέψου να παίζεις μία τον μήνα. Σκέψου να παίζεις μόνο το καλοκαίρι!
Τ.Κ.: Αυτό που πρέπει να καταλάβει ο κόσμος είναι πως αν δουλεύεις για τον Καραγκιόζη, δεν σου μένει χρόνος να ασχοληθείς με τίποτε άλλο. Σκέψου το προσωπικό ενός ολόκληρου θεάτρου: το διοικητικό τμήμα, το τεχνικό, το καλλιτεχνικό, τα πάντα.
Χ.Μ.: Πρέπει να συντηρείς τις φιγούρες του, να κατασκευάζεις νέες, όπως και νέα σκηνικά, να φροντίζεις τις μικροφωνικές και τον εξοπλισμό σου, τα φώτα σου, το αμάξι που μεταφέρει τη σκηνή και τον θίασο σου, δεν είναι μόνο πώς θα βάλεις στην τσέπη ό,τι έβγαλες.
Η.Κ.: Πέραν του ό,τι είναι ένα one-man-show, απασχολούμε και πολύ κόσμο. Στις παραστάσεις μου στο Μέγαρο και στο Κάππα απασχολώ πάνω από 30 εργαζόμενους. Είναι κόσμος, μια αλυσίδα ολόκληρη που εξαρτάται από εσένα.
Τ.Γ.: Και λέει ο άλλος, «τι κάνεις, μωρέ, τον Καραγκιόζη κάνεις...».
— Πολλοί καταλήγουν σε μια δουλειά γιατί «έτσι ήρθαν τα πράγματα». Άλλος επειδή πέρασε σε μια σχολή, άλλος επειδή βρήκε στρωμένη δουλειά από τον μπαμπά. Ο καραγκιοζοπαίχτης, όμως, επιλέγει να είναι καραγκιοζοπαίχτης. Είναι μια δήλωση αγάπης αυτή, σωστά το καταλαβαίνω;
Τ.Κ.: Σωστά. Και γι' αυτό ίσως πρέπει να υποφέρεις!
Η.Κ.: Δεν ένιωθα καλά χωρίς τον Καραγκιόζη αυτές τις μέρες της καραντίνας. Δεν μπορούσα να ξεκουραστώ. Κάτι έλειπε μέσα μου. Μου κόστισε.
— Οπότε, δεν σκέφτεται κανείς να αλλάξει δουλειά!
(γέλια δυνατά απ' όλους)
Η.Κ.: Εγώ ξεκινάω τώρα παραστάσεις!
Τ.Κ.: Ζωή μπορεί να αλλάξουμε, δουλειά με τίποτα.
Τ.Γ.: Δεν νομίζω πως μπορεί κανείς μας να κάνει κάτι άλλο.
X.M.: Αυτό επιλέξαμε.
Ο Τάσος Κώνστας παίζει στο θερινό του θεατράκι, στον Φλοίσβο, κάθε Παρασκευή, Σάββατο και Κυριακή όλο το καλοκαίρι. Ώρα έναρξης 20:30. Προπώληση viva.gr & ταμείο θεάτρου. Πληροφορίες στο 6937 714733.
Ο Ηλίας Καρελλάς παρουσιάζει φέτος το «Καραγκιόζης Summertime», μια παράσταση με ζωντανή μουσική και γιγαντοφιγούρες θεάτρου σκιών. Τον συνοδεύουν ζωντανά στη σκηνή η Αρετή Κετιμέ και το δίδυμο εγχόρδων String Demons. Τετάρτη 1/7, Κυριακή 5/7, Τετάρτη 8/7 και Κυριακή 12/7 στο Σινέ Γαλάτσι, στο Άλσος Βεΐκου. Κρατήσεις/πληροφορίες: 6907 656054, 210 2138119
Ο Τάσος Γεωργίου και ο Χάρης Μπιλίνης περιμένουν ακόμα νέα από τους υπεύθυνους του θεάτρου που οι ίδιοι «ανέστησαν».
σχόλια