Μια σύγχρονη τραγωδία έκανε πρεμιέρα στο Λος Άντζελες και ξεκινά το ταξίδι της στον κόσμο. Είναι ένα έργο του ελληνικής καταγωγής Γιωργή Δεσποτάκη που συμπράττει με τη σκηνοθέτιδα Τατού Δέδε και μαζί προσεγγίζουν το «αμερικανικό όνειρο» υπό το πρίσμα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας
Οι δυο δημιουργοί ένωσαν τις εμπειρίες τους ως Έλληνες του εξωτερικού και μετανάστες αλλά και τις παιδικές και εφηβικές αναμνήσεις τους από μια Ελλάδα που σιγά-σιγά χάνεται. Το έργο διερευνά το οικογενειακό τραύμα, τις queer ταυτότητες και τον αναγκαστικό εκπατρισμό. Σε έναν κόσμο που μοιάζει να γυρίζει προς τα πίσω, προς τον συντηρητισμό, η παράσταση TERAΣ αντιμετωπίζει κατάματα τους κινδύνους που διατρέχουν τα ΛΟΑΤΚΙΑ+ άτομα και οι γυναίκες στις σημερινές κοινωνίες. Καταγράφει πώς το status quo περιορίζει σε μεγάλο βαθμό τις επιλογές των ανθρώπων, αναγκάζοντάς τους να ενεργούν αποκλειστικά και μόνο από φόβο.
Συνδυάζοντας παραδοσιακές τεχνικές του θεάτρου σκιών με προβολές και οπτικοακουστικές εγκαταστάσεις, η παράσταση που ανέβηκε στο Odyssey Theatre δημιουργεί μια πολυεπίπεδη, multimedia αφήγηση. Επαναπροσδιορίζοντας την παράδοση και προσεγγίζοντας με νόημα το παρελθόν, μπαίνει σε ένα υβριδικό καλλιτεχνικό πεδίο για να αφηγηθεί μια αρχετυπική ιστορία οικογενειακής σύγκρουσης, διαφυγής από τους κοινωνικούς κανόνες, καταπίεσης και ελευθερίας.
«Έχοντας μελετήσει τη δομή και τις αρχές της αρχαίας τραγωδίας, με το TERAΣ αναζητώ τον τρόπο που μπορεί να επιτευχθεί η κάθαρση στην εμμένουσα πατριαρχική κοινωνία του σήμερα. Ίσως το πιο σπουδαίο έναυσμα για να προχωρήσω ήρθε αφότου είχα ξεκινήσει την έρευνα και την πρώτη γραφή του έργου – ήταν η δολοφονία του Ζακ, το 2018».
Στην παράσταση παίζει ο Michael Dukakis, ένας Έλληνας βέρος νησιώτης, Λέσβιος, η Sophia Delphi, μια Ελληνοαμερικανή η οποία μέσα από το έργο συνδέεται με την κληρονομιά της –προβάρει τις ελληνικές ατάκες της με τον πατέρα της–, ο Μεξικανο-αμερικανός Oscar Falcon και το Madison Stamm, που φέρνει στον ρόλο και την εμπειρία του ως μη δυαδικού άτομου.
Στο έργο, ο Τομ (κάποτε Θωμάς) αποφασίζει να επιστρέψει στην πατρίδα του, ένα ακριτικό νησί της Μεσογείου, μετά από είκοσι χρόνια στις ΗΠΑ. Ξαναγυρνώντας, λοιπόν, με τον Αμερικανό σύζυγό του στην ομοφοβική κοινωνία από την οποία θέλησε να ξεφύγει κάποτε, ανακαλύπτει ότι η οικογένειά του βρίσκεται σε παρακμή. Μέσα σε δύο δεκαετίες η Ελλάδα έχει μετατραπεί από τη λαμπερή χώρα υποδοχής των Ολυμπιακών Αγώνων του 2004 σε έναν τόπο ανέχειας, διχόνοιας και κοινωνικής αναταραχής.
Σε αυτό το πλαίσιο, οι οικογενειακοί δεσμοί εγκλωβίζουν και η πλοκή επιταχύνεται. Τώρα η αδελφή του Τομ, η Βαρβάρα, που τον είχε βοηθήσει να δραπετεύσει από το καταπιεστικό νησί, του ζητάει να της ανταποδώσει τη χάρη, βοηθώντας τη να σκοτώσει τον κατάκοιτο πατέρα τους. Μπορεί αυτή η πράξη να την ελευθερώσει; Τι είναι σωστό και τι λάθος; Μπορούμε να ξεφύγουμε από το κοινωνικό μας πεπρωμένο; Πώς μπορεί να επιτευχθεί η κάθαρση το 2025;
Αυτά είναι κάποια από τα ζητήματα που θέτει το έργο το οποίο παίζεται στο Odyssey Theatre του Λος Άντζελες. Ζητώ από το Γιωργή Δεσποτάκη να μοιραστεί μαζί μας την πρώτη του θεατρική ανάμνηση που, όπως και πολλών παιδιών της γενιάς του, δεν ήταν άλλη από τον Οδυσσεβάχ της Ξένιας Καλογεροπούλου. Οι γονείς του γνωρίστηκαν σε καλοκαιρινές διακοπές, ο πατέρας του σπούδαζε στο Μπέρκλεΐ μηχανολόγος μηχανικός και η μητέρα του στο Λονδίνο παιδοψυχολογία. Το Γιωργή γεννήθηκε στην Καλιφόρνια, αλλά από ενός έτους μετακόμισαν στην Ελλάδα, για να είναι κοντά στους παππούδες.
«Είχα, λοιπόν, αυτό το προνόμιο της διπλής υπηκοότητας, αλλά δεν ένιωσα ποτέ εντελώς άνετα μεγαλώνοντας στην Ελλάδα. Υπήρχε πάντα κάπως η αίσθηση ότι ήμουν ξένο γιατί η οικογένειά μου είναι κατά το ήμισυ Αμερικανοί – με κάποιους μιλούσα αγγλικά. Στην ελληνική καθημερινότητα είχα την αίσθηση ότι ήμουν ξένο, ότι δεν ταίριαζα με τους γύρω μου, και το ένιωθα αυτό ακόμα και στο πώς μιλούσα τα αγγλικά. Αλλά, φυσικά, δεν ήταν μόνο αυτό. Από την πρώτη δημοτικού θυμάμαι ξεκάθαρα να με φωνάζουν πράγματα που ακόμα τότε δεν ήξερα πώς να τα εκλάβω. Άμα σε λένε “αδελφή” για να σε πληγώσουν, πώς να πάρεις την προσβολή και να τη δεχτείς ως ταυτότητά σου;» λέει.
Όταν πήγε να σπουδάσει στην Αγγλία, στο Πανεπιστήμιο του Warwick, Film & TV Studies, ανοίχτηκε κοινωνικά και το πιο ορατό ξένο δικό του στοιχείο, το ελληνικό, φάνταζε ρομαντικό και θελκτικό στους συμφοιτητές του. Επέστρεψε στα 21, δούλεψε στην Άνωση ως βοηθός της υπεύθυνης Μυθοπλασίας, αλλά έψαχνε να βρει και την ταυτότητά του. «Ανέκαθεν αναρωτιόμουν τι σημαίνει το ότι γεννήθηκα στην Αμερική, τι σημαίνει υπηκοότητα και τι ιθαγένεια. Είχα την ανάγκη να γνωρίσω την Καλιφόρνια, έτσι το 2009 μετακόμισα στο Λος Άντζελες, όπου παρακολούθησα το Professional Program in Screenwriting στο UCLA. Τα επόμενα έξι χρόνια έκανα κάθε λογής δουλειά όσο κυνηγούσα τα όνειρά μου: σερβιτόρος σε ελληνικό εστιατόριο (στο open air Grove Mall Greek spot, που λεγόταν Ulysses’ Journey και πλέον δεν υπάρχει), σε κέτερινγκ για γάμους, έγραψα app content για το "So you think you can dance" και τις Delta Airlines, έκανα fundraising για τη Διεθνή Αμνηστία», εξηγεί.
Με τον σύντροφό του τότε μετακόμισαν στην Ισπανία για να διδάξουν αγγλικά. «Όσο βρισκόμασταν εκεί, άρχισα να γράφω το TERAΣ, το 2017 συγκεκριμένα. Έχοντας μελετήσει τη δομή και τις αρχές της αρχαίας τραγωδίας, με το TERAΣ αναζητώ τον τρόπο που μπορεί να επιτευχθεί η κάθαρση στην εμμένουσα πατριαρχική κοινωνία του σήμερα. Ίσως το πιο σπουδαίο έναυσμα για να προχωρήσω ήρθε αφότου είχα ξεκινήσει την έρευνα και την πρώτη γραφή του έργου – ήταν η δολοφονία του Ζακ, το 2018, όταν ακόμα ζούσα στη Μαδρίτη. Με τάραξε, όπως πολύ κόσμο στην ελληνική και διεθνή κουίρ κοινότητα. Τότε ένιωσα ότι αυτό που προσπαθούσα να πω ήταν όχι μονάχα άξιο προσοχής αλλά και απαραίτητο», συνεχίζει.
Μετά την πανδημία επέστρεψε στο Λος Άντζελες, αναζητώντας το πώς θα συνεχίσει. Εκεί συνδέθηκε με την Τατού Δέδε, μια σοβαρή καλλιτέχνιδα με όραμα και πάθος και καριέρα 15 χρόνων σε μουσική, χορό και σκηνοθεσία. Το Γιωργή έκανε το όνειρό του πραγματικότητα, ενώ βιοποριζόταν δουλεύοντας ως δάσκαλος σε παιδικό σταθμό όπου φρόντιζε παιδιά 2-5 χρονών.
«Υπάρχει κάτι πολύ θεραπευτικό σε αυτή την εμπειρία. Νιώθω ότι είμαι το ασφαλές άτομο που έλειπε από τη δική μου σχολική ζωή. Εγώ είχα την τύχη να έχω τον θείο μου, Alexi Kaye Campbell, ηθοποιό που έγινε επιτυχημένος θεατρικός συγγραφέας στην Αγγλία και είναι μαζί με τον σύντροφό του, τον επίσης διακεκριμένο σκηνοθέτη, Dominic Cooke, εδώ και 25 χρόνια. Είχα ένα σπουδαίο παράδειγμα του πώς θα μπορούσε να είναι η ζωή μου. Κατά τα άλλα, τέτοια πρότυπα έλειπαν εντελώς από την παιδική μου ηλικία στην Ελλάδα των '90s».
Μοιράζεται μαζί μου μια τρομακτική εμπειρία που έζησε σε λεωφορείο μετά από ένα απογευματινό μάθημα σε δημόσιο σχολείο στο Χόλιγουντ. Ήταν τρεις νεαροί άντρες, μεθυσμένοι, που παρενοχλούσαν ένα παιδί ντυμένο με φόρεμα. «Για κάποιον λόγο, χωρίς να το σκεφτώ, μπήκα στη μέση. Μου πέταξαν τις μπίρες τους στα μούτρα, μου είπαν ότι είχαν κάνει φυλακή και δεν τους ένοιαζε τίποτα και ο ένας τους μου έριξε την πρώτη μπουνιά. Με έδειραν και οι τρεις, ενώ οι υπόλοιποι επιβάτες απλώς παρακολουθούσαν.
Το αίσθημα μοναξιάς ήταν αποπνικτικό. Ένιωθα ότι υπήρχε απόλυτη έλλειψη πρόνοιας εκ μέρους των αρχών, αλλά ο κοινωνικός μου περίγυρος συσπειρώθηκε και με υποστήριξε θερμά. Αισθάνθηκα ότι είχα φύγει από την Ελλάδα ψάχνοντας μια ασφάλεια που νόμιζα ότι θα μου έδινε η “γη της επαγγελίας” όπου γεννήθηκα. Ξαφνικά αυτή η ψευδαίσθηση διαλύθηκε. Ο ίδιος κίνδυνος υπήρχε και εδώ, στο Χόλιγουντ, μέρα μεσημέρι. Δεν ήταν η Ελλάδα που φοβόμουν αλλά κάτι που υπάρχει πλέον παντού.
Έκτοτε, η δουλειά έγινε η σωσίβια λέμβος μου. Δουλεύω μαζί με την Τατού και μια κοινότητα αποτελούμενη από άτομα διαφόρων ηλικιών και εμπειριών, από την Αμερική μέχρι την Ελλάδα και την Αυστραλία. Όσον αφορά το TERAΣ, η επιθυμία μου είναι να ταξιδέψει. Σε κάθε στάση του, τα αγγλικά θα μεταφράζονται στην εκάστοτε τοπική γλώσσα και το ελληνικό κομμάτι θα παραμένει ελληνικό, μια εξαγωγή ντόπιου συναισθήματος που κρύβει τις λεπτομέρειες του λόγου, μα αποκαλύπτει ένα παγκόσμιο νόημα, κατανοητό πέρα από τις λέξεις».
Η παράσταση TERAS του Γιωργή Δεσποτάκη σε σκηνοθεσία της Τατού Δέδε θα παίζεται στο Odyssey Theatre Ensemble στο Λος Άντζελες μέχρι και τις 27 Απριλίου.
