Την Τρίτη 17 Νοεμβρίου 2020 μαθεύτηκε ο θάνατος του Δημήτρη Ψαριανού. Ήταν 72 ετών. Η είδηση ήταν ξαφνική. Ο Δημήτρης Ψαριανός ήταν τακτικός στο facebook και δύο μέρες πριν φύγει από τη ζωή είχε κάνει το τελευταίο του ποστ. Είχε ανεβάσει το τραγούδι των Μίκη και Γιάννη Θεοδωράκη «Δακρυσμένα μάτια», που είχε πει και ο ίδιος εκπληκτικά το 1981. Σημαδιακή ανάρτηση; Tο δίχως άλλο.
Ο Δημήτρης Ψαριανός ξεκίνησε να τραγουδά επαγγελματικά στις αρχές της δεκαετίας του '70. Ως νέος άνθρωπος ήταν συνεπαρμένος από τα ξένα ποπ-ροκ ακούσματα της εποχής, και καθώς ξεκινούσε να εμφανίζεται στο κλαμπ Κύτταρο, την περίοδο 1971-72, ηχογραφεί και τα πρώτα του τραγούδια. Είχε πει σχετικά ο Δημήτρης Πουλικάκος, στο περιοδικό Ποπ & Ροκ, το 1980:
«Το χειμώνα του '71 πιάσαμε δουλειά στο Κύτταρο. Παίζαμε εμείς, ο Εξαδάκτυλος δηλαδή, οι Socrates, ο Θανάσης Γκαϊφύλιας, οι Δάμων και Φιντίας, ο Δημήτρης Ψαριανός και το Ρέμπελο Ασκέρι, με τρομπόνι, βιολί, μαράκες – τρίο που παίζανε διάφορα ελληνικά δικά τους περίεργα και μ' αρέσανε πολύ».
Λίγο πριν τα Χριστούγεννα του 1971, κυκλοφορούν από την Zodiac, σ' ένα δίσκο 45 στροφών, τα τραγούδια του Ψαριανού «Κυρά μάγισσα» και «Το πρόβλημα», σε στίχους αμφότερα του Δημήτρη Ιατρόπουλου και με την ενορχηστρωτική φροντίδα του Νίκου Μαμαγκάκη.
O Δημήτρης Ψαριανός ήταν ο μόνος από τους χατζιδακικούς ερμηνευτές, που κατόρθωσε να κάνει πράξη εκείνο που εθεωρείτο ακατόρθωτο. Να ξεπεράσει δηλαδή σε ένα επόμενο άλμπουμ τις ερμηνείες του στον «Μεγάλο Ερωτικό», κάτι που «κανένας», εν ζωή, δεν του το αναγνώρισε.
«Το πρόβλημα» ήταν ενδιαφέρον τραγούδι, φολκ-ψυχεδελικής κατεύθυνσης, από τα καλύτερα δείγματα εκείνου του πρώιμου ελληνικού ροκ, που έψαχνε εναγωνίως να βρει τα δικά του πατήματα. Η φωνή και η ερμηνεία βεβαίως του Δημήτρη Ψαριανού έβγαιναν πάνω απ' όλα.
Την ίδια εποχή (1971) κυκλοφορεί και ο πρώτος δίσκος (LP) του Θανάση Γκαϊφύλια (μαζί με το φωνητικό σχήμα Ανάκαρα), με τον Δημήτρη Ψαριανό να γράφει τις μουσικές στα τραγούδια «Ωτοστόπ» (στίχοι Δημήτρης Ιατρόπουλος) και «Τεμπελιά» (στίχοι Γεώργιος Σουρής), που σημαίνει πως ο Ψαριανός είχε δικό του υλικό από 'κείνα τα χρόνια, το οποίο, λόγω των ιδιαιτεροτήτων της εποχής, πολύ δύσκολα θα καταγραφόταν σ' ένα LP. Και όντως, έτσι συνέβη..
Πάντως εκεί, στο Κύτταρο, παίχτηκε το μεγαλύτερο για πολλούς στοίχημα στην καλλιτεχνική διαδρομή τού Δημήτρη Ψαριανού, που σχετίζεται φυσικά με τον «Μεγάλο Ερωτικό». Όπως ακούμε να λέει ο ίδιος ο τραγουδιστής στην ταινία τού Αντώνη Μποσκοΐτη Ζωντανοί στο Κύτταρο – Σκηνές Ροκ (2006):
«Είναι ένας φίλος του Μάνου Χατζιδάκι, ο Δημήτρης ο Βερνίκος, γνωστός σκηνοθέτης τώρα, ο οποίος με ακούει, προφανώς του αρέσω, έρχεται στα καμαρίνια και μου λέει... μεγάλε τραγουδάς θεσπέσια... και... και... και... έχει έρθει ο Μάνος Χατζιδάκις και άμα θέλεις να κάνουμε την επαφή. Αμέ λέω, γιατί όχι; Και όντως από το Κύτταρο λοιπόν, και από τον Δημήτρη τον Βερνίκο, γίνεται η επαφή και βρίσκομαι στο στουντιάκι του Μάνου Χατζιδάκι, με δοκιμάζει, του κάνω, και κάναμε τον Μεγάλο Ερωτικό».
Τόσο απλά, λοιπόν, ο Δημήτρης Ψαριανός γνωρίζεται με τον Μάνο Χατζιδάκι, ανεβαίνοντας στον καλλιτεχνικό... Όλυμπο μόλις στα 24 χρόνια του. Εδώ, σ' αυτό το κείμενο, δεν θα αποτιμήσουμε την συνεισφορά του στον «Μεγάλο Ερωτικό» (ύψιστη και εφάμιλλη, εν συντομία, με εκείνη της Φλέρυς Νταντωνάκη), αλλά θα σταθούμε σε κάτι άλλο. Στο τι μπορεί να σημαίνει, για ένα νέο παιδί, ένα τέτοιο καλλιτεχνικό άλμα.
Μπορεί ο Μάνος Χατζιδάκις, για τους δικούς του, όχι αδιευκρίνιστους, καλλιτεχνικούς λόγους, να προτιμούσε πολύ συχνά άγνωστους νέους τραγουδιστές και τραγουδίστριες, για να αποδίδουν τα έργα του, αλλά το τι σήμαινε αυτό για τους ίδιους τους ερμηνευτές δεν το ξέρουμε (ή πιθανώς, κάπου, λίγο, να το φανταζόμαστε).
Είναι σαν να σε αφήνει ένα ελικόπτερο, απροπόνητον, σ' ένα πλάτωμα, στα δυο χιλιάδες μέτρα ύψος και μετά να σου λένε... προχώρα, τώρα – ή ανέβα στο ψηλότερο πλάτωμα, στις τρεις χιλιάδες μέτρα, για να σε σώσει το ελικόπτερο ή κατέβα στους πρόποδες, αλλά πρόσεξε μην πέσεις στους γκρεμούς και τσακιστείς.
Πόσοι «χατζιδακικοί» τραγουδιστές «τσακίστηκαν» μέσα στα χρόνια (δώστε όποια έννοια θέλετε στη λέξη); Για να θυμηθούμε μερικά ονόματα... Γιώργος Ρωμανός, Φλέρυ Νταντωνάκη, Βούλα Σαββίδη, Μαρία Κάτηρα, Γιάννης Δημητράς, Ευτύχιος Χατζηττοφής, Φερενίκη Βαλαρή, Εύα Καναβαράκη, Ηλίας Λιούγκος, Γιώργος Μιχαλισλής, Στέλιος Μαρκετάκης... ας μην συνεχίσουμε.
Πόσοι απ' αυτούς τους τραγουδιστές, τους εξαιρετικούς τραγουδιστές και τις τραγουδίστριες, μπόρεσαν να εξελίξουν και να διαμορφώσουν μια δική τους, προσωπική και υψηλά καλλιτεχνική διαδρομή;
Πόσους απ' αυτούς, αν θέλετε, στήριξε ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις σε επόμενους δίσκους του; Σε πόσους απ' αυτούς έδωσε νέο υλικό, προσφέροντάς τους νέα στηρίγματα; Πώς «χάθηκε» ο μεγάλος τραγουδιστής τού «οδοιπόρου» (1974) Γιάννης Δημητράς, τον οποίον λίγα χρόνια αργότερα (1981) τον ακούγαμε στην Eurovision να λέει το «Φεγγάρι καλοκαιρινό»;
Ο Γιώργος Ρωμανός συνδέθηκε κάποια στιγμή, μετά την δεκαετία του '90, με το ροκ –μαθεύτηκε, εννοούμε, το άγνωστο εν πολλοίς παρελθόν του– και απέκτησε μέσα στα πιο πρόσφατα χρόνια ένα στάτους, σ' έναν άλλο χώρο, αλλά όλοι οι υπόλοιποι τι έκαναν, αν δεν χάθηκαν εντελώς, στην προσπάθειά τους να υπερπηδήσουν τον χατζιδακικό κολοφώνα;
Σίγουρα κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και χρήζει ειδικής μελέτης, αλλά χοντρικά θα λέγαμε πως ο πήχης ήταν πολύ ψηλός, και κάθε επόμενη απόπειρα ήταν καταδικασμένη σε μιαν ανελέητη σύγκριση.
Όπως είχε πει παλαιά και η Φλέρυ Νταντωνάκη, σε μια συνέντευξή της, που αναδημοσιεύτηκε στο περιοδικό Δίφωνο (#131, Αύγουστος 2006):
«Ο Μάνος Χατζιδάκις έχει τρομερές απαιτήσεις από έναν τραγουδιστή. Καθώς ο ίδιος είναι ένα μεγαθήριο δημιουργίας και αντιλήψεως, έχει και τις ανάλογες απαιτήσεις. Μπορεί σαν άνθρωπος να είναι απόμακρος και δύσκολος, αλλά σαν πνεύμα είναι από τα μεγαλύτερα που έχουμε στην Ελλάδα.(...) Είναι κάτι άλλο. Ένας Βούδας θα έλεγα. Τα θέλει όλα τέλεια. Και αυτό ή σε τρομοκρατεί και σε παραλύει ή σε συμμορφώνει».
Και πιο μετά σε μια δήλωση του ίδιου του Δημήτρη Ψαριανού, που μετέφερε εσχάτως η Ματούλα Κουστένη (efsyn.gr, 18/11/2020):
«Ήταν η ευχή και κατάρα της ζωής μου (σ.σ. ο «Μεγάλος Ερωτικός»). Ευχή γιατί υπήρξα σε αυτή τη θεία δημιουργία και κατάρα γιατί, όταν στα 20 ερμηνεύεις αυτά τα τραγούδια, η υπόλοιπη ζωή σου απλώς περνάει σε δεύτερη μοίρα. Ανέβηκα στην κορυφή των Ιμαλαΐων κι όταν μετά έκανα σημαντικές –αντικειμενικά– δουλειές όλοι μού λέγανε: "Καλή είναι, αλλά δεν είναι Μεγάλος Ερωτικός". Αυτό το "αλλά" είναι πολύ βαρύ».
Και όμως ο Δημήτρης Ψαριανός ήταν ο μόνος από τους χατζιδακικούς ερμηνευτές, που κατόρθωσε να κάνει πράξη εκείνο που εθεωρείτο ακατόρθωτο. Να ξεπεράσει δηλαδή σε ένα επόμενο άλμπουμ τις ερμηνείες του στον «Μεγάλο Ερωτικό», κάτι που «κανένας», εν ζωή, δεν του το αναγνώρισε.
Ο άνθρωπος καταβλήθηκε από την δυσπιστία τού κοινού του. Πιθανώς να πείστηκε και ο ίδιος, μέσα στα χρόνια, πως τίποτα σημαντικότερο δεν είχε ερμηνεύσει μετά το ξεκίνημά του. Ένιωθε πάντα τον πέλεκυ της κριτικής πάνω απ' το κεφάλι του. Ανελέητος να του κόβει τη φόρα σε κάθε επόμενη δουλειά του. Σε κάθε παρουσία του. Πριν όμως απ' αυτό...
Σε όλη την δεκαετία του '70 ο Δημήτρης Ψαριανός θα συμμετάσχει σε καλούς ή και πολύ καλούς δίσκους, λέγοντας ωραία τραγούδια.
Ο Μάνος Χατζιδάκις μπορεί να μην τον ξαναχρειάστηκε, ούτε αυτόν, αλλά ήδη από το 1974 τον ακούμε σε σημαντικά άλμπουμ. Ένα απ' αυτά, το πρώτο (δεν θα κάνουμε μνεία σε όλα), ήταν το «Σκλάβοι Πολιορκημένοι» [Lyra, 1974] του Νίκου Μαμαγκάκη, που βασιζόταν στην ποίηση του Κώστα Βάρναλη. Υπέροχος Ψαριανός (με συνοδοιπόρισσα την Μαρία Δημητριάδη) σε κομμάτια όπως «Το τραγούδι του καλού λαού», «Το τραγούδι του Ιούδα» κ.ά.
Σε δύο άλμπουμ που σχετίζονταν και με τον ξεσηκωμό του Πολυτεχνείου, ένα έντεχνο κι ένα πιο ροκ, εκεί στις αρχές της Μεταπολίτευσης, θα κάνει πάλι αισθητή την παρουσία του ο Δημήτρης Ψαριανός.
Το πρώτο ήταν το «Εκείνη τη Νύχτα» [Lyra, 1974] του Μίμη Πλέσσα και του Γιώργου Καλαμαριώτη. Το «Ποιος ζει και ποιος πεθαίνει», που αποδίδει ο Ψαριανός, είναι το ωραιότερο τραγούδι του δίσκου.
Η «Καινούργια Μέρα» [Lyra, 1975] του Στέλιου Φωτιάδη, μαζεύει ροκ τραγουδιστές που είχαν ξεκινήσει την καριέρα τους στα τέλη του '60 και τις αρχές του '70 (Δέσποινα Γλέζου, Βλάσσης Μπονάτσος, Δημήτρης Ψαριανός), οδηγώντας τους προς ένα νέο, και κάπως «φεστιβαλικό» άκουσμα. Και από εδώ ο «Παλιάτσος» (με τον Ψαριανό) είναι ένα από τα τραγούδια που σου μένουν.
Ένας άλλος ξεχασμένος δίσκος της εποχής ήταν και ο «Ρόδα Είναι και Γυρίζει» [Lyra, 1974] σε μουσική Αργύρη Κουνάδη και στίχους πάλι του Γιώργου Καλαμαριώτη (πρόκειται για τον δημοσιογράφο Γιώργο Μπέρτσο, που είχε πρωτοστατήσει στην έρευνα για την διαλεύκανση της δολοφονίας του Γρηγόρη Λαμπράκη). Και σ' αυτό το LP ο Δημήτρης Ψαριανός δείχνει πόσο σημαντικός ερμηνευτής υπήρξε, τραγουδώντας το «Στου βοριά το μπαλκονάκι».
Το ίδιο απίθανος Ψαριανός και στο «Του Θοδωρή Κολοκοτρώνη» (στίχοι Γιάννης Κακουλίδης), ένα άλλο άγνωστο τραγούδι από το επίσης επισκιασμένο LP «Στ' Ουρανού τα Περιβόλια» [Lyra, 1975] του Γιώργου Κοντογιώργου.
Το 1976 ο Κώστας Τουρνάς έχει έτοιμο ένα μιούζικαλ, την Πρόβα, το οποίο και ανεβάζει στη σκηνή του Κυττάρου (περίοδος 1976-77). Συμμετείχαν διάφοροι τραγουδιστές (Gelsomina, Λήδα, Robert Williams, Πωλίνα...) και ανάμεσά τους και ο Δημήτρης Ψαριανός. Πρωταγωνιστής, όμως, σ' αυτό το μιούζικαλ ήταν ο Φραγκίσκος Μανέλλης!
Τρεις χατζιδακικοί ερμηνευτές, ο Δημήτρης Ψαριανός, η Βούλα Σαββίδη και ο Γιώργος Μαρίνος, ακούγονται το 1977 στο LP των Μίμη Πλέσσα-Γιάννη Κακουλίδη «Τα Χαμένα Χρόνια» [Lyra]. Έξοχος Ψαριανός, για ακόμη μία φορά, στο «Η Παναγιά στα τζάμια». Στη... Ρόζα των σέβεντις!
Δημήτρης Ψαριανός - Η Παναγιά στα τζάμια, 1977
Το 1979 υπάρχουν τρία άλμπουμ, στα οποία κάνει αισθητή την παρουσία του ο άξιος ερμηνευτής.
Κατ' αρχάς το LP τού Στέλιου Φωτιάδη «Λοταρία» [Lyra]. Εκεί τα «Είμαι καλά σ' ευχαριστώ», «Πριν να μου φύγεις» και το γνωστότερο όλων «Και τι θα πεις».
Έπειτα η συνεργασία του με την Αλίκη Βουγιουκλάκη στον δίσκο της «Σήμερα Γεννιέμαι Ξανά...» [Lyra]. Αποδίδονται ξένα τραγούδια, από παραστάσεις, από μιούζικαλ, αμερικάνικα στάνταρντ κ.λπ., με ελληνικούς στίχους φυσικά, σε ενορχηστρώσεις του Μάικ Ροζάκη, όπως και κάποια ελληνικά πρωτότυπα. Πειστικότατη η Αλίκη σ' ένα ρεπερτόριο που το είχε δουλέψει και στο θέατρο (είναι ωραίο να την ακούς στο κλασικό "Fever" ως «Άνδρες»), αλλά και τέλειος ο Δημήτρης Ψαριανός ως συνοδοιπόρος της στα «Μια νέα ζωή (Send in the clowns)» (Stephen Sondheim) και «Σήμερα γεννιέμαι ξανά (You don't bring me flowers)» (Alan & Marilyn Bergman / Neil Diamond).
Το τρίτο άλμπουμ είναι και το πρώτο προσωπικό του Δημήτρη Ψαριανού. Αν και ο άνθρωπος είχε ξεκινήσει να δισκογραφεί από το 1971, έπρεπε να φθάσουμε στο 1979 για να τον ακούσουμε σ' ένα δικό του ολοκληρωμένο LP. Ο τίτλος του είναι απλά το όνομά του «Δημήτρης Ψαριανός» [Lyra] και περιλαμβάνονται σ' αυτό δώδεκα τραγούδια – επτά σε μουσικές δικές του και πέντε σε μουσικές Στέλιου Φωτιάδη (στα περισσότερα οι στίχοι είναι του Δημήτρη Ιατρόπουλου).
Ο δίσκος ακούστηκε πολύ στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση, και ήταν το άλμπουμ, αυτό, που γνώρισε τον Δημήτρη Ψαριανό σ' ένα νεότερο και σίγουρα πιο ευρύ κοινό. Και τα δώδεκα τραγούδια ήταν πολύ καλά, όλα σχεδόν ακούστηκαν, όλα στο ύφος της μπαλάντας, με τα «Εδώ στην Αμοργό», «Έρημη πόλη» και «Όνειρό μου αγαπημένο» να ξεχωρίζουν.
Δημήτρης Ψαριανός - Ονειρό μου αγαπημένο
Το 1980 ο Δημήτρης Ψαριανός τραγουδάει στον δίσκο του Χρήστου Γκάρτζου «Pablo Neruda - Τα ερωτικά» [Lyra], με τους μεταγραμμένους ελληνικούς στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Ακούστηκε πολύ στην εποχή του το «Μικρή και τριανταφυλλένια», όμως άλλα τραγούδια ήταν ωραιότερα («Ασχημούλα μου»).
Το 1981 έρχεται ένα άλμπουμ, που επίσης θα ακουστεί πολύ. Είχε τίτλο «Τα Τραγούδια που Αγαπώ» [Lyra]. Ο Ψαριανός αποφασίζει να πει, με τον δικό του τρόπο, κλασικά ελληνικά τραγούδια από τις δεκαετίες του '60 και του '70. Και τα λέει. Και όχι απλώς τα λέει, αλλά τα αποθεώνει! Μόνο μεγάλοι ερμηνευτές έχουν αυτή την δυνατότητα. Πολλές από τις ερμηνείες του Ψαριανού δεν είναι απλώς εφάμιλλες των πρωτότυπων, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις και αρτιότερες, μεστότερες, εντυπωσιακότερες.
Δημήτρης Ψαριανός - Μίκης Θεοδωράκης / Δακρυσμένα Μάτια
Το 1982 ο Δημήτρης Ψαριανός συμμετέχει σ' ένα από τα σημαντικότερα και ωραιότερα άλμπουμ της ελληνικής δισκογραφίας. Είναι το «Κέντρο Διερχομένων» [Lyra] του Νίκου Μαμαγκάκη, βασισμένο στους στίχους του Γιώργου Ιωάννου. Ό,τι θα παρουσιάσει μετά από τούτο ο άψογος αυτός ερμηνευτής (βασικά τρία προσωπικά LP), ήταν οπωσδήποτε κατώτερο. Επίσης, δεν θα πρέπει να λησμονήσουμε, ανάμεσα σε ό,τι μεταγενέστερο, την παρουσία τού Δημήτρη Ψαριανού στο σάουντρακ της σειράς του Νίκου Φώσκολου Καλημέρα Ζωή (ANT1, 1993-2006), όταν για κάποια χρόνια απέδιδε το τραγούδι των τίτλων (σύνθεση Σάκης Τσιλίκης, στίχοι Ν. Φώσκολου / Β. Μαστροκώστα).
Πάντως, μετά το 1995, αλλάζει σιγά-σιγά και η εποχή, καθώς το τραγούδι παίρνει τελείως άλλη τροπή. Οι παλιοί ερμηνευτές εκτοπίζονται από τα νεότερα ονόματα, καινούρια τραγούδια, που να ανταποκρίνονται στη φήμη και την ιστορία τους, δεν γράφονται, η δισκογραφία σιγά-σιγά τούς ξεχνά, με αποτέλεσμα να αποτραβηχτούν (ή να τους αποτραβήξουν) από τα μίντια.
Ξεφύλλισα περίπου 100 τεύχη του περιοδικού Δίφωνο (δεν είναι όλα) εκείνης της εποχής και δεν βρήκα, μέσα, ούτε ένα κείμενο, έστω και μικρό, για τον Δημήτρη Ψαριανό. Και να υπάρχει κάπου ένα... ένα ίσον κανένα. Αντιλαμβάνεστε...
«Κέντρο Διερχομένων» λοιπόν. Στο άλμπουμ, εκτός του Ψαριανού, ακούγονταν η Ελευθερία Αρβανιτάκη και ο Δημήτρης Κοντογιάννης.
Για τον Δημήτρη Ψαριανό προορίζονταν τα τρία πιο δύσκολα, πιο «περίεργα», πιο απαιτητικά τραγούδια του δίσκου. Απ' όλο το άλμπουμ δεν πετάς τίποτα φυσικά –λέμε για ένα «διαμάντι» της ελληνικής δισκογραφίας–, αλλά τα τραγούδια που αποδίδει ο Ψαριανός («Κλειστά παράθυρα», «Το νοιώθω τώρα», «Δεν ξέρω πια») είναι το κάτι άλλο.
Ο σπαραχτικός, ερωτικός λόγος του Ιωάννου δεν θα μπορούσε να βρει ιδανικότερο ερμηνευτή. Τα τραγούδια έχουν πολύ ειδικές απαιτήσεις. Δύστροπες μελωδίες, ρυθμικές αλλαγές, στίχους με ιδιάζουσα ροή, ανεβάσματα και κατεβάσματα της φωνής, επιταχύνσεις και επιβραδύνσεις, και ενορχηστρώσεις με στοιχεία «μουσικής δωματίου», πάνω στις οποίες ένας «λαϊκός» κατά βάση τραγουδιστής καλείται να τοποθετήσει τη φωνή του. Όχι ό,τι πιο εύκολο, μα ακριβώς το αντίθετο.
Παρ' όλα αυτά ο εξαίσιος αυτός καλλιτέχνης θα πράξει το «άριστον». Στην ερμηνευτική ωριμότητά του θα υπερβεί ό,τι είχε τραγουδήσει έως τότε, αποθεώνοντας ένα σώμα τραγουδιών που δεν μπορείς να το φανταστείς με κανέναν άλλον. Μοναδικός και ανυπέρβλητος!
Δημήτρης Ψαριανός - Δεν ξέρω πια (Κέντρο διερχομένων, 1988)
Έχουν νόημα αυτά τα λόγια του Νίκου Μαμαγκάκη από το βιβλίο τού Πάνου Χρυσοστόμου «Νίκος Μαμαγκάκης / Μουσική ακούω, ζωή καταλαβαίνω» [Άγκυρα, 2006]:
«Ένας άλλος τραγουδιστής, που θα έλεγα ότι ήταν του ίδιου στυλ (σ.σ. με τους Γιώργο Ζωγράφο και Λάκη Παππά, που έχουν αναφερθεί νωρίτερα) ήταν ο Δημήτρης Ψαριανός. Και τον έβαλα και τραγούδησε κιόλας και στην μελοποιία μου στον Βάρναλη και στο "Κέντρο Διερχομένων". Αυτός λοιπόν μια μέρα ήρθε στην ηχογράφηση με μεγάλη καθυστέρηση, είχε πάει μάλλον σε κάποιο ραντεβού... Και ήρθε στο στούντιο με το χέρι του δεμένο, ότι τάχα χτύπησε κάπου! Άργησε δύο, τρεις ώρες, αλλά εγώ το κατάλαβα και του τράβηξα τον επίδεσμο και από κάτω δεν είχε τίποτα! Μου 'λεγε ο Χατζιδάκις: "Μα καλά, αυτός ο Ψαριανός είναι τρελός; Του γράψαμε τόσα ωραία τραγούδια Νίκο μου, κι εγώ κι εσύ, τα οποία δεν είπε ποτέ!". Και μιλάμε τώρα για μεγάλο ταλέντο, όχι αστεία. Τι τα θες; Ο Θεός δεν τα δίνει όλα μαζί...».
Υπάρχουν τραγούδια που δεν λέγονται όπου κι όπου. Και όσο πιο λίγες φορές τα πεις, τόσο περισσότερο τα προστατεύεις. Σαν αυτά του «Μεγάλου Ερωτικού», σαν αυτά του «Κέντρου Διερχομένων».
Πού να έλεγε αυτά τα τραγούδια ο Ψαριανός; Σε τι είδους σκηνή, και με τι ακριβώς κοινό από κάτω; Εδώ δεν συζητάμε για τραγούδια, αλλά για βαθιές, πυρετικές εξομολογήσεις. Και τέτοιες εξομολογήσεις γίνονται μόνον κατά μόνας, σε... «βρώμικα ξενοδοχεία, δίκλινα δωμάτια».
Ο Δημήτρης Ψαριανός σκεφτόταν σωστά. Όχι οι συνθέτες του...
Δημήτρης Ψαριανός - Το νιώθω τώρα
σχόλια