Ξυπνάς ένα πρωί, τρως ένα τοστ, φτιάχνεις τον καφέ σου, πίνεις μια γουλιά, ανοίγεις κινητό και λάπτοπ και συνειδητοποιείς εμβρόντητος ότι το Ίντερνετ έχει εξαφανιστεί. Λογικά, κάπου εκεί πνίγεσαι με τον καφέ, η ψυχραιμία σε εγκαταλείπει και λίγο πριν από το έμφραγμα περνάει όλη σου η ζωή μπροστά από τα μάτια σου ‒ μια λογική αντίδραση όταν συνειδητοποιείς ότι το Διαδίκτυο δεν υπάρχει πια.
Αν και η σχέση ανθρώπου και ψηφιακής πραγματικότητας ξεκινάει από παλιά, η πανδημία αποκάλυψε την αναγκαιότητα διασύνδεσης όλων μας με τα πάντα. Η φυσική επαφή ολοένα και εξασθενεί, οι κοινωνικές δυσκολίες συνεχώς αυξάνονται, ωστόσο η σύνδεση στο Διαδίκτυο έχει γίνει προτεραιότητα για τον άνθρωπο. Σαν να κρέμεται η ζωή μας από μια τηλεπικοινωνιακή γραμμή.
Πόσο σοβαρό θα ήταν αν από αύριο δεν είχες αυτό το ψηφιακό αγαθό;
Η άκρως ακανθώδης, αλλά πρωτοποριακή έκθεση που φιλοξενούνταν στο Ρομάντσο, αλλά δυστυχώς αναβλήθηκε λόγω κορωνοϊού, αναδεικνύει αυτό το δυστοπικό σενάριο με τον πιο ευρηματικό τρόπο. «Imagine you wake up and there is no Internet» μας προτείνουν προκλητικά 13 καλλιτέχνες και 5 καλλιτεχνικές ομάδες με αφορμή την εμμονή μας με τις ψηφιακές τεχνολογίες.
Η επανάσταση της πληροφορίας έφερε παράλληλα και την επανάσταση σε φαινόμενα συστηματικής κατάδοσης, φημών, fake news κ.ά., τα οποία, ιδίως τα τελευταία χρόνια, έχουν απορρυθμίσει και αλλοιώνουν συστηματικά τις δεοντολογικές βάσεις της αλήθειας. Το Διαδίκτυο, πέρα από ένας χώρος ανταλλαγών και διάδρασης, όπου το τώρα έχει διαρρήξει τα δεσμά του με το εδώ, λειτουργεί ταυτόχρονα και σαν ένας λαβύρινθος, όπου ο ένας παραπλανά τον άλλον.
Η συνεργασία τους επιχειρεί να συμβάλει στη συζήτηση για τη συνύπαρξη ανθρώπου και μηχανής στον 21ο αιώνα, παρουσιάζοντας σενάρια από το παρόν και το άμεσο μέλλον, στρατηγικές αποσύνδεσης και αποπροσανατολισμού, σχέδια απόδρασης και εκκένωσης των πόλεων, μελέτες για την κοινωνία της πληροφορίας, στιγμιότυπα της ψηφιακής ζωής και των υποδομών που μας επιτρέπουν να είμαστε συνδεδεμένοι στο δίκτυο, καθώς και νέους συμβολισμούς για την πολιτική περίοδο που διανύουμε. Κάθε αίσθηση βεβαιότητας φαίνεται να έχει χαθεί.
Τρεις από τους συμμετέχοντες καλλιτέχνες και οι επιμελητές Κατερίνα Γκουτζιούλη και Voltoi Brege απαντούν σε λίγες ερωτήσεις. Eσύ τι θα απαντούσες;
— Ξυπνάτε αύριο και συνειδητοποιείτε πως δεν υπάρχει Ίντερνετ. Πώς αντιδράτε;
No Más / No More: Μάλλον ξεκινάμε να ψάχνουμε για δουλειά.
Αντώνης Καλαγκάτσης: Αυτό που μπορώ να πω με βεβαιότητα είναι ότι ακόμα και όταν τρέχει αργά η σύνδεση, η μέρα δεν ξεκινάει καλά.
— Θεωρείτε ότι είστε εξαρτημένοι από το Διαδίκτυο; Είμαστε όλοι εξαρτημένοι;
No Más / No More: Δεν νομίζω πως υπάρχει πλέον σαφής διαχωρισμός μεταξύ της χρήσης και της μη χρήσης του Ίντερνετ. Δεν υπάρχει κανείς που να λέει «τώρα θα μπω στο Ίντερνετ». Είμαστε όλοι σε μια «semi-standby-online» κατάσταση. Αν μπεις στο Ίντερνετ για να πληρώσεις έναν λογαριασμό σου ή να κλείσεις τον θερμοσίφωνα στο σπίτι σου, τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Κάνεις χρήση του μέσου ή τακτοποιείς υποχρεώσεις σου;
Α.Κ: Δεν μπορώ να φανταστώ μια ανεξάρτητη σχέση με το Διαδίκτυο, επομένως, με αυτούς τους όρους, ναι, είμαι ξεκάθαρα εξαρτημένος. Αν και το κλειδί εδώ είναι στις τεχνολογικές συσκευές πρώτα και μετά στο software, π.χ. στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.
Γιώργος Μωραΐτης: Τα μέσα ορίζουν την κατάσταση μας. Το άτομο δεν εμφανίζεται πια ως το ίδιο το υποκείμενο εντός της ιστορίας των μέσων αλλά ως μεσάζων. Εξάρτηση από την πληροφορία θα έλεγα καλύτερα, όπου, μέσα στην επιτάχυνση της πραγματικότητας, όλοι τρέχουν να προλάβουν, να διασχίσουν την εποχή με βήμα εφόδου, νομίζοντας ότι προχωρούν, ενώ απλώς βαδίζουν επί τόπου και τρέχουν, πέφτοντας στο κενό.
— Για ποιον λόγο χρησιμοποιείτε κυρίως το Διαδίκτυο;
No Más / No More: Όλοι για τον ίδιο λόγο το χρησιμοποιούμε και αυτό είναι το βασικό του πρόβλημα αυτήν τη στιγμή. Βλέπουμε stories στο Instagram, μιλάμε με τους γονείς μας στο Viber, ακούμε «σοβαρή» μουσική στο Apple Spotify και «χαλαρή» μουσική στο YouTube, βλέπουμε ταινίες στο Netflix και κάνουμε ιατρικές ή προσωπικές ερωτήσεις στο Google.
Α.Κ: Ψάχνεις, βρίσκεις, διαβάζεις, μοιράζεις και ξανά από την αρχή...
Γ.Μ.: Το χρησιμοποιώ στο πλαίσιο ανταλλαγής και διακίνησης αρχείων, παροχής υπηρεσιών, πληροφοριών κ.λπ., αλλά και έρευνας.
— Ποια είναι η κακή πλευρά του Διαδικτύου;
No Más / No More: Το Διαδίκτυο σήμερα, όπως το περιγράψαμε παραπάνω. Μια εταιρική δυστοπία αποτελούμενη από πέντε ή μερικές παραπάνω «too big to fail» sites-πλατφόρμες, όπου όλοι αλληλεπιδρούν μέσα στους δικούς τους κύκλους, χωρίς να έχεις πλέον άμεση πρόσβαση στην αντίπαλη μεριά των ιδεολογικών ή πολιτικών σου πεποιθήσεων για παράδειγμα.
Α.Κ: Δεν θα ήθελα να κρίνω ένα μέσο με ηθικούς όρους, ωστόσο, αν μιλάμε για κακή πλευρά, έχει ενδιαφέρον να παρατηρήσουμε τις τεχνολογίες που αναπτύσσονται και δρουν στο Διαδίκτυο, π.χ. το Facebook, το Τwitter. Έχουμε ζήσει την περίπτωση που ο κόσμος οργανώνεται και συντονίζεται μέσα από τη χρήση πλατφόρμας κοινωνικής δικτύωσης, γεμίζει τις πλατείες, κάνει εξεγέρσεις και από την άλλη τον τρόπο που μπορεί να επηρεάσει, ακόμα και να αλλάξει αποτέλεσμα εκλογών.
Γ.Μ.: Η επανάσταση της πληροφορίας έφερε παράλληλα και την επανάσταση σε φαινόμενα συστηματικής κατάδοσης, φημών, fake news κ.ά., τα οποία, ιδίως τα τελευταία χρόνια, έχουν απορρυθμίσει και αλλοιώνουν συστηματικά τις δεοντολογικές βάσεις της αλήθειας. Το Διαδίκτυο, πέρα από ένας χώρος ανταλλαγών και διάδρασης, όπου το τώρα έχει διαρρήξει τα δεσμά του με το εδώ, λειτουργεί ταυτόχρονα και σαν ένας λαβύρινθος, όπου ο ένας παραπλανά τον άλλον, κανείς δεν ξέρει πού να πάει και όλοι αποτελούν μέρος ενός εφιάλτη, κατά τη διάρκεια του οποίου η πραγματικότητα έχει καταργηθεί.
— Έχετε βρεθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα χωρίς Ίντερνετ; Πού ήσασταν και τι κάνατε;
No Más / No More: Είμαστε η πρώτη γενιά που βίωσε την έλευση του Ίντερνετ περίπου στην εφηβεία. Είμαστε στο μεταίχμιο των γενεών του Kabamaru και του μπάσκετ στις πλατείες και του μαζικού online chatting. Ειλικρινά, δεν νομίζω πως θυμόμαστε τη τελευταία φορά που ήμασταν offline για περισσότερες από 48 ώρες.
Α.Κ: Η τελευταία φορά που θυμάμαι ήταν το καλοκαίρι του 2015, στις διακοπές. Δεν είχα Ίντερνετ για μία μέρα και ένα βράδυ, κάτι τέτοιο.
— Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που τσεκάρετε όταν μπαίνετε στο Διαδίκτυο;
No Más / No More: Τα notifications μας.
Α.Κ: Την επικαιρότητα
— Ποιο ήταν το τελευταίο πράγμα που τσεκάρατε στο Ίντερνετ;
Α.Κ: Το Instagram.
— Τώρα με την πανδημία η χρήση του Ίντερνετ έχει γίνει αναγκαία. Πού πιστεύετε ότι οδηγεί αυτή η νέα πραγματικότητα;
No Más / No More: Εκεί όπου όλοι μας ελεύθερα επιλέξαμε να οδηγηθούμε όταν αποδεχτήκαμε τους όρους χρήσης, χωρίς να τους διαβάσουμε.
Α.Κ: Είναι κάτι πολύ πρόσφατο, και σε εξέλιξη. Δεν είμαι σε θέση να κάνω κάποια πρόβλεψη για το πού πηγαίνει η «νέα πραγματικότητα», σίγουρα όμως θα έλεγα ότι το σενάριο για την επιστροφή στην προηγούμενη πραγματικότητα φαίνεται μη ρεαλιστικό προς το παρόν. Το γεγονός ότι σχεδόν όλα γίνονται ηλεκτρονικά και εξ αποστάσεως έχει επηρεάσει αρνητικά πολύ κόσμο και αυτό μεταφράζεται είτε ως εντατικοποίηση της εργασίας είτε ως απώλεια εργασίας.
— Ποιο είναι το έργο σας στην έκθεση; Τι θέλετε να πείτε μέσα από αυτό;
No Más / No More: Στην έκθεση συμμετέχουμε με το έργο «Towards a weaponized WWW Infrastructure». Στην ουσία, είναι μια τρέχουσα καταγραφή αρχειακής μορφής εικόνων, κειμένων, άρθρων κ.ά., που αφορά ή έχει άμεση σχέση με την εξαιρετικά επείγουσα κατάσταση που βιώνουμε όλοι, είτε πρόκειται για απόρροια του όψιμου καπιταλισμού είτε για ψηφιακά φαινόμενα κ.ο.κ.
Α.Κ: Συμμετέχω με το έργο «Mythogram: Under watchful eyes», μια οπτικοακουστική εγκατάσταση. Έχω συγκεντρώσει μεγάλο όγκο εικόνων από διάφορες τοποθεσίες στο Διαδίκτυο, οι οποίες προβάλλονται ως διάθλαση πάνω σε ένα τρισδιάστατο αντικείμενο. Το αντικείμενο που είναι κεντρικό στοιχείο στην προβολή λειτουργεί σαν ιχνηλάτης του ψηφιακού μας εαυτού, κάτι σαν μια δεξαμενή μνήμης ας πούμε.
— Τι σας ενέπνευσε;
No Más / No More: Το συγκεκριμένο έργο αρχικά ξεκίνησε ως μια διαφωνία απέναντι στον ίδιο τον τίτλο της έκθεσης. Ειλικρινά, δεν μπορούσαμε να φανταστούμε κανένα υπαρκτό ή ρεαλιστικό σενάριο στο οποίο το Ίντερνετ εξαφανίζεται πριν από εμάς.
— Πώς έχουν επιδράσει οι περιορισμοί στη δημιουργικότητα και την ψυχολογία σας ως καλλιτεχνών;
No Más / No More: Η σχετικότητα του χρόνου έχει αλλάξει αρκετά για εμάς. Η καραντίνα του Μαρτίου φαίνεται σαν να ήταν χθες, αλλά και σαν πριν από δύο χρόνια. Επίσης, τα deadlines επηρεάζονται σίγουρα από όλο αυτό. Η συγκεκριμένη στιγμή που βιώνουμε μας κάνει να νιώθουμε παράλληλα αρκετά drained αλλά και μας ενεργοποιεί ώστε να παράγουμε περισσότερο έργο.
— Πώς επιλέχθηκαν οι καλλιτέχνες;
Κατερίνα Γκουτζιούλη / Voltoi Brege: Θέλαμε να δώσουμε μια πολυπολιτισμική διάσταση στην έκθεση, γι' αυτό και συμμετέχουν καλλιτέχνες από την Αγγλία, τη Γερμανία, την Ιαπωνία, την Αμερική, την Αυστρία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα. Τους επιλέξαμε γνωρίζοντας ήδη τη δουλειά τους και την ουσιαστική ενασχόλησή τους με ζητήματα τεχνολογίας, τη σχέση ανθρώπου και μηχανής και τις πολιτικές και κοινωνικές επιπτώσεις της τεχνολογίας στην καθημερινή μας ζωή. Είμαστε πολύ χαρούμενοι που οι Έλληνες καλλιτέχνες συμμετέχουν με καινούργια έργα τους στην έκθεση, όπως και ο Άγγλος καλλιτέχνης Jono Boyle και η ομάδα Technopolitics (Αυστρία), που παρουσιάζει τη νέα εκδοχή του έργου Tracing Information Society.
— Ποια είναι η πιο απλή μέθοδος αποσύνδεσης που μπορούμε να ακολουθήσουμε;
No Más / No More: Νομίζουμε πως πλέον δεν υπάρχει τρόπος διαφυγής. Είμαστε όλοι αιχμάλωτοι του cloud.
Α.Κ: Tαπ στο εικονίδιο mobile data με τον αντίχειρα...
Imagine you wake up and there is no Internet
Συμμετέχοντες καλλιτέχνες: Μαρίνα Γιώτη (GR), Βαγγέλης Δεληγιώργης (GR), Αντώνης Καλαγκάτσης (GR), Γιώργος Μωραΐτης (GR), Μάνος Σακλάς (GR), Αλέξανδρος Τζάννης (GR), !Mediengruppe Bitnik & Low Jack (DE/FR), Aram Bartholl (DE), Jono Boyle (UK), Heath Bunting & Kayle Brandon (UK), Exonemo (JP), No Más / No More (GR), Molly Soda (U.S.), Superflux (UK), Technopolitics (AT), Filipe Vilas-Boas (PT)
Επιμέλεια: Κατερίνα Γκουτζιούλη και Voltnoi Brege
σχόλια