Ο ανεκτίμητος ρατσισμός του Πρίγκιπα Φιλίππου

"Ο πρίγκιπας Φίλιππος πραγματοποιεί την τελευταία του επίσημη υποχρέωση," ενημέρωσε το BBC τον κόσμο στις 2 Αυγούστου 2017." Ο Δούκας του Εδιμβούργου συναντήθηκε με τους Royal Marines στην τελευταία δημόσια εμφάνισή του πριν αποσυρθεί από τα βασιλικά του καθήκοντα. "

Υπάρχει ένας αέρας ιστορικής επισημότητας στον τόνο του BBC. "Ο 96χρονος ανακοίνωσε την απόσυρσή του τον Μάιο, μετά από δεκαετίες αρωγής προς την Βασίλισσα καθώς και φυσικής παρουσίας σε εκδηλώσεις για δικές του φιλανθρωπικές οργανώσεις. Ο πρίγκιπας Φίλιππος έχει ολοκληρώσει 22.219 προσωπικές εμφανίσεις από το 1952." Το 1952 ήμουν ενός έτους. Την επόμενη χρονιά, το MI6, η στρατιωτική υπηρεσία πληροφοριών της κυβέρνησης του Δούκα του Εδιμβούργου, βοήθησε τη CIA να πραγματοποιήσει ένα πραξικόπημα στην πατρίδα μου. Το BBC δεν θέλησε να πει ποια από αυτές τις 22.219 βασιλικές υποχρεώσεις συνέπεσε με αυτό το γεγονός.

"Οι γκάφες του πρίγκιπα Φιλίππου καλύπτουν δεκαετίες βασιλικής θητείας", επισημαίνει το BBC. Επομένως, οι περίεργες εκφράσεις του καλού Πρίγκιπα δεν είναι αυτές που είναι, χαρακτηριστικές ενός βαθιά ρατσιστικού πνεύματος. Είναι απλά "γκάφες" - ακούσιες και ατυχείς παρατηρήσεις που προκαλούν αμηχανία, πράγματα που δεν έπρεπε να έχουν ειπωθεί, που δεν τα εννοούσε πραγματικά, αλλά δυστυχώς τα είπε. Γι 'αυτό είναι "γκάφες". 

Στη συνέχεια, το BBC αναλαμβάνει να χρωματίσει αυτές τις vintage ρατσιστικές δηλώσεις με ακόμη πιο χοντρά πινέλα ως "αξιομνημόνευτες ατάκες που μπορούν να κάνουν μερικούς ανθρώπους να γελάσουν και άλλους να δυσανασχετήσουν", με σκοπό να ακυρώσει τη "δυσφορία" με ένα "γέλιο", καταλήγοντας σε ένα εξουδετερωμένο βήξιμο. Τα υπόλοιπα ανάγονται στην παράδοση του BBC που σμιλεύει τα βίαια γεγονότα με μία ετυμολογική γυμναστική: "Είναι γνωστό ότι ο πρίγκιπας Φίλιππος λέει αυτά που σκέφτεται - και αυτό εξηγείται ως μία προσπάθειά του να ελαφρύνει το κλίμα - και ότι η ειλικρινής του φύση έχει μερικές φορές οδηγήσει σε αντιπαραθέσεις καθώς μερικές από αυτές τις παρατηρήσεις μοιάζουν να είναι στα όρια της προσβολής."

Τέτοιες φράσεις που το BBC τις θεωρεί vintage θα έπρεπε να μελετηθούν στην Columbia School of Journalism και σε άλλα φημισμένα μέρη σαν άσκηση στον καθαρό τσαρλατανισμό. "Το να λες αυτά που έχεις στο μυαλό σου" είναι υπέροχο, έτσι δεν είναι; "Φτιάχνεται η διάθεση" - έτσι δεν είναι; Τι καταπληκτικό! "Ελευθερόστομος" ο αγαπημένος μας πρίγκιπας - αυτό κι αν είναι θάρρος! Κάθε διατύπωση δέχεται χοντρές πινελιές για να γλυκαίνει μία πικρή αλήθεια.

Και τώρα ας δούμε μερικές από αυτές τις "προσπάθειες για να ελαφρύνει το κλίμα":

- "Οι γυναίκες στην Αγγλία δεν μπορούν να μαγειρεύουν". - 

- "Όλοι έλεγαν ότι πρέπει να έχουμε περισσότερο ελεύθερο χρόνο. Τώρα παραπονιούνται ότι είναι άνεργοι" (κατά τη διάρκεια της ύφεσης του 1981).

- "Είσαι γυναίκα, έτσι δεν είναι;" (στην Κένυα, παραλαμβάνοντας ένα μικρό δώρο από μια ντόπια γυναίκα).

- "Αν μείνετε εδώ πολύ περισσότερο θα αποκτήσετε όλοι σχιστά μάτια" (σε μια ομάδα Βρετανών μαθητών κατά τη διάρκεια μιας βασιλικής επίσκεψης στην Κίνα). 

- "Αποκλείεται να ήσουν εδώ πολύ καιρό, δεν είσαι κοιλαράς" (σε Βρετανό που γνώρισε στην Ουγγαρία).

- "Δεν κατάγονται οι περισσότεροι από εσάς από πειρατές;" (απευθυνόμενος σε έναν εύπορο κάτοικο των Νησιών Κέιμαν).

- "Πώς κρατάτε τους ντόπιους μακριά από το ποτό, ώστε να περάσουν το δίπλωμά τους (σε έναν Σκωτσέζο εκπαιδευτή οδήγησης).

- "Φαίνεται πως τοποθετήθηκε από Ινδό" ( αναφερόμενος σε έναν παλιό ηλεκτρικό πίνακα σε ένα εργοστάσιο κοντά στο Εδιμβούργο).

- "Ακόμα ρίχνεις δόρατα;" (ερώτηση που απευθύνθηκε σε έναν Αυστραλό Αβορίγινο κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης).

- "'Εχουν έρθει πολλοί συγγενείς σας απόψε" (εξετάζοντας το σήμα με το όνομα του επιχειρηματία Atul Patel σε μια δεξίωση στο Παλάτι για Βρετανούς Ινδούς). 

- "Οι Φιλιππίνες πρέπει να έχουν μισοαδειάσει εφόσον είστε όλοι εδώ, για να τρέξετε το NHS [το Εθνικό Σύστημα Υγείας - σ.σ.]" (συναντώντας μία Φιλιππινέζα νοσοκόμα στο Luton and Dunstable Hospital).

Παρ' όλη την εμφανή προσπάθεια εξωραϊσμού του BBC, ο ρατσισμός του πρίγκιπα Φιλίππου είναι πραγματικά πολύτιμος, επειδή του βγαίνει τόσο φυσικά. Δεν προσποιείται. Δεν προσπαθεί να προσβάλει κανέναν. Είναι εκ φύσεως προσβλητικός. Είναι αυτός που είναι. 'Οπου κι αν βρίσκεται - και η μακρά πανοπλία των ρατσιστικών, σεξιστικών, ελιτίστικων, μισογύνικων, και ταξικών του προκαταλήψεων είναι ένα κινητό μουσείο ευρωπαϊκής μισαλλοδοξίας.

Ο Δούκας του Εδιμβούργου προσέφερε στον κόσμο μια εξαιρετική υπηρεσία με το να είναι αυτός που είναι, παραθέτοντας γενναίες δόσεις του μισαλλόδοξου ταπεραμέντου του. Αποσύρεται ευτυχισμένος έχοντας συμπληρώσει ένα μακρύ κατάλογο ευφυολογιών για να μπορούν οι μελλοντικές γενιές να το λάβουν γνώση.

Ο πολυαγαπημένος μας δούκας του Εδιμβούργου είναι ένας μακάριος γέρος. Έχει ζήσει μια μακρά, πλούσια και ανθηρή ζωή - και μπορεί να ζήσει τις υπόλοιπες ρατσιστικές του μέρες με την αξιοπρέπεια και την ηρεμία που έχει αρνηθεί σε άλλους. Η ξενοφοβική μισαλλοδοξία του είναι καθαρόαιμη, η αίσθηση της ταξικής υπεροχής αδιάλυτη, ανεμπόδιστη, αλογόκριτη, απαλλαγμένη από κάθε υποψία αστικών αναστολών. Δεν θεωρεί ότι είναι προσβλητικός. Απλά είναι. Είναι μια εντυπωσιακή ενσάρκωση κάθε επίστρωσης του ευρωπαϊκού ρατσισμού που συγκεντρώνεται μέσα σε ένα βασιλικό κεφάλι.

Σήμερα οι άνθρωποι της προνομιούχας τάξης έχουν μάθει πώς να αποκρύπτουν τον ρατσισμό τους μέσα από ποικίλους κώδικες και περίπλοκους αστικούς ευφημισμούς. Το είδος της μισαλλοδοξίας που ο πρίγκιπας Φίλιππος αποπνέει και εκδηλώνει θεωρείται τώρα αγενές και χυδαίο, ντεμοντέ και ξεπερασμένο, υποτίθεται πως συναντιέται μόνο στα κατώτερα κοινωνικά στρώματα. Το πολύτιμο προτέρημα του πρίγκιπα Φίλιππου είναι ότι είναι βασιλιάς μέσα από την καρδιά της βρετανικής (και ευρωπαϊκής) αριστοκρατίας. Το δηλώνει όπως το νιώθει.

Ο Πρίγκιπας είναι ο αποδέκτης όλου του αποικιακού παρελθόντος και όλων των ταξικών προνομίων του παρόντος. Τα ρατσιστικά του σχόλια δεν πρέπει να εξωραϊζονται ή να καμουφλάρονται. Πρέπει να καταχωρηθούν σωστά, με ακρίβεια και κατά λέξη στη Βρετανική Βιβλιοθήκη και να είναι διαθέσιμα για τις μελλοντικές γενιές μελετητών και κριτικών διανοητών, ανθρωπολόγων που θα θέλουν να αναλύσουν προσεκτικά και με ενδελεχή τρόπο το ρατσιστικό υπόβαθρο του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού.  Είναι τα διακριτικά μιας ολόκληρης σημειολογίας του αποικιακού ρατσισμού στην απόλυτα αριστοκρατική της φρασεολογία. Από τον έρποντα ρατσισμό που κυριαρχεί τώρα στο Ισραήλ έως την ολέθρια ξενοφοβία που είναι εμφανής στην Αμερική του Τραμπ, όλα είναι εκεί: ριζωμένα σε αυτά που εκστομίζονται αδιάκοπα σε ευγενικά, αριστοκρατικά Βρετανικά Αγγλικά.

Οι εκφράσεις του ρατσισμού του πρίγκιπα Φιλίππου δεν είναι "γκάφες", και μπορεί το BBC και άλλα βρετανικά μέσα να αισθάνονται άβολα με την χυδαιότητα που αποπνέουν, αλλά καταλαβαίνει κανείς γιατί το BBC βιάζεται να τις χαρακτηρίσει ως τέτοιες και να τις βάλει γρήγορα κάτω από το παροιμιακό χαλί. Για τον κόσμο γενικότερα, ωστόσο, τώρα που έχει σημάνει το τέλος της βρετανικής και ευρωπαϊκής ρατσιστικής αποικιοκρατίας, αυτές οι "γκάφες" είναι στην πραγματικότητα ανεκτίμητα λείψανα μιας εποχής που τώρα καλύπτονται βαθιά κάτω από όμορφους και φιλελεύθερους ευφημισμούς. Χρειάζεται να τις δούμε όπως οι αρχαιολόγοι αντιμετωπίζουν οποιοδήποτε άλλο λείψανο και θραύσμα το οποίο βρίσκουν. Με βάση αυτά τα ερείπια, ανακατασκευάζουν περασμένες εποχές και τις ξεχασμένες αλήθειες που αποκαλύπτουν και κρύβουν ταυτόχρονα.

Το είδος του ρατσισμού που εκπέμπει ο πρίγκιπας Φίλιππος θυμίζει το ίδιο το πνεύμα του βρετανικού ή και άλλου ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού στο απόγειό του. Αυτός είναι ο τρόπος με τον οποίο σκέφτονταν οι Βρετανοί όταν κυβερνούσαν την Ινδία, οι Γάλλοι όταν κυβερνούσαν την Αλγερία, οι Ιταλοί όταν κατέλαβαν τη Λιβύη, οι Βέλγοι όταν είχαν το Κονγκό.

Ο πρίγκιπας Φίλιππος είναι ένα μουσειακό έκθεμα - ένας ζωντανός, όμορφος, χαλαρός, αεικίνητος, χαμογελαστός, ωραίος τύπος και παππούς, που περπατάει ευδιάθετος, ενώ οι συνοδοί του προσπαθούν να καλύψουν τις "αδιακρισίες" του. Αλλά δεν πρόκειται για "αδιακρισίες" ή για "γκάφες". Εννοεί αυτά που λέει, και λέει αυτά που εννοεί. Είναι η ζωντανή μνήμη ολόκληρης της ιστορίας της αυτοκρατορικής ύβρεως που τώρα περιστέλλεται ενεργά για να προσφερθεί ένας πιο φιλελεύθερος, ανεκτικός, κοσμοπολίτικος χαρακτήρας στον Βρετανό και, κατ' επέκταση, στον "Ευρωπαίο".

Ο πρίγκιπας Φίλιππος είναι για την ευρωπαϊκή αριστοκρατία ό, τι ο Ντόναλντ Τραμπ για την αμερικανική φιλελεύθερη δημοκρατία: ένας μπελάς - άντρες που προβάλλουν την αποκρουστική αλήθεια κάτω από τη λεπτή κάλυψη της αστικής τους ταμπέλας. Ο ρατσιστικός επαρχιωτισμός τόσο του πρίγκιπα Φιλίππου όσο και του Ντόναλντ Τραμπ εκνευρίζει τους επικριτές τους, αλλά εκπέμπει μία ακαταμάχητη γοητεία για τους θαυμαστές τους, και ταυτόχρονα είναι και αποκαλυπτική για όλο τον κόσμο γενικά. Ο ρατσισμός τους είναι τόσο αντίθετος με την πρόσφατα κατασκευασμένη φιλελεύθερη "ανοχή" που δεν ξέρουν πού να τον κρύψουν.

Σκεφτείτε τη λέξη, την έννοια, την ίδια την ιδέα της "ανοχής" για την οποία η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι τόσο περήφανη. Τι σημαίνει να είσαι "ανεκτικός";

Μέχρι να φτάσουμε στο σημείο να μην "ανεχόμαστε" ο ένας τον άλλον, αλλά να βλέπουμε πραγματικά την αλήθεια και την ομορφιά του κόσμου μέσα από τα μάτια του άλλου, ο πρίγκιπας Φίλιππος θα ευλογεί την υπέροχη ρατσιστική του ψυχή, και θα εκθέτει την υποκρισία της φιλελεύθερης "ανοχής". Τον αγαπώ γι' αυτό. Φωνάζει δυνατά αυτά που σκέφτονται οι άλλοι ρατσιστές σαν κι αυτόν και που έχουν μάθει να κρύβουν και να καμουφλάρουν, προβάλλοντας μία πολιτισμένη συμπεριφορά - καθώς γεμίζουν τα πολεμικά τους αεροπλάνα με βόμβες για να πέσουν πάνω σε μελαχρινούς και μαύρους ανθρώπους και να τους στείλουν έτσι "πίσω στην λίθινη εποχή".

Υπάρχει μια όμορφη βάρβαρη αλήθεια στον ρατσισμό του πρίγκιπα Φίλιππου, που αποκαλύπτει την αποκρουστική υποκρισία στα ίδια τα θεμέλια του "δυτικού πολιτισμού".

Ο Hamid Dabashi είναι καθηγητής Ιρανικών Σπουδών και Συγκριτικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο Columbia University της Νέας Υόρκης.

Μτφ. Σ.Σ.