Μισογυνισμός στην τέχνη; Το Πράδο δηλώνει ένοχο.
Invitadas. Fragmentos sobre mujeres, ideología y artes plásticas en España (1833-1931)
Προσκεκλημένες. Σημεία για τις γυναίκες, την ιδεολογία και τις πλαστικές τέχνες στην Ισπανία (1833-1931)
Διάρκεια έκθεσης: 06.10.2020 - 14.03.2021.
Μαδρίτη (AFP)
Σκλάβα, μάγισσα, πόρνη ή μητέρα: μία νέα έκθεση στο Prado της Ισπανίας διερευνά πώς ο μισογυνισμός επηρέασε τον τρόπο με τον οποίο απεικονίζονταν οι γυναίκες στην τέχνη, καθώς και τον ρόλο που έπαιξε το ίδιο το μουσείο.
Η έκθεση "Προσκεκλημένες", η πρώτη έκθεση του μουσείου μετά το lockdown, χωρίζεται σε ενότητες που φέρουν τίτλους όπως "μητέρες υπό κρίση", "νουθεσίες για τις παραστρατημένες" και "η τέχνη της κατήχησης".
Ένας από τους στόχους της έκθεσης είναι να επιστήσει την προσοχή σε "μια ιδεολογία, μια κρατική προπαγάνδα σχετικά με τη γυναικεία φιγούρα", η οποία ήταν κυρίαρχη την περίοδο μεταξύ 1833 και 1931, δήλωσε στην AFP ο επιμελητής Carlos Navarro, προσθέτοντας πως τα έργα τέχνης εκείνης της περιόδου αποκαλύπτουν μια "αστική σκέψη που προσπαθούσε να νομιμοποιήσει τον ρόλο που η κοινωνία απέδιδε στη γυναίκα".
Με την έκθεση αυτή, το Πράδο, το οποίο διαθέτει μία από τις καλύτερες συλλογές ζωγραφικής της Ευρώπης, και που γιόρτασε πέρυσι τα 200 χρόνια από την ίδρυσή του, ελπίζει να επανορθώσει για το ρόλο που έπαιξε σε αυτή τη διαδικασία.
Το μουσείο αναγνωρίζει ότι κατά την εν λόγω περίοδο, οι διακρίσεις δεν αφορούσαν μόνο τις γυναίκες καλλιτέχνες αλλά και τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες εκπροσωπούνταν στα έργα που αγόραζε και εξέθετε το κράτος.
Η έκθεση επικεντρώνεται στην περίοδο μεταξύ 1833 και 1931, επειδή τότε, όπως λέει το Πράδο, άρχισε να διαδραματίζει ρόλο "κλειδί" στην "απόκτηση και την έκθεση σύγχρονης τέχνης".
Αυτό του επέτρεψε να "συμβάλει σημαντικά στη διαμόρφωση της ιδέας μιας σύγχρονης ισπανικής σχολής" στην Τέχνη.
Νεαρά γυμνά
Η έκθεση διερευνά τον τρόπο με τον οποίο οι πίνακες των ανδρών της εποχής υποβίβαζαν τις γυναίκες σε δευτερεύοντες ρόλους, συνήθως ως ελκυστικά αξεσουάρ.
Δύο έργα του Ισπανού ζωγράφου Pedro Saenz Saenz, η "Χρυσαλίδα" του 1897 και η "Αθωότητα" που ολοκληρώθηκε δύο χρόνια αργότερα, απεικονίζουν και τα δύο ένα γυμνό κορίτσι στην προεφηβεία, σε υπαινικτική στάση.
Τα νεαρά μοντέλα εκείνης της εποχής αναγκάζονταν να ποζάρουν γυμνά, με δάκρυα στα μάτια, για τους ζωγράφους, σε μια εποχή που "δεν υπήρχε όριο ηλικίας ή βίας στο γυμνό", δήλωσε ο Navarro καθώς στεκόταν μπροστά στους πίνακες.
Οι λίγες φορές που οι γυναίκες είναι πρωταγωνίστριες είναι συχνά παρά τη θέλησή τους.
Η "Επαναστάτρια", για παράδειγμα, ένα έργο του 1914 από τον Ισπανό ζωγράφο Antonio Fillol Granell, απεικονίζει ένα κορίτσι Ρομά που εκδιώκεται από τον καταυλισμό από την οικογένειά της - προφανώς εξαιτίας κάποιου είδους ηθικής παράβασης.
Στο δεύτερο μέρος της έκθεσης παρουσιάζονται έργα γυναικών εκείνης της εποχής, οι οποίες βρίσκονταν στο περιθώριο λόγω του φύλου τους.
Περιλαμβάνονται εκεί πολλές νεκρές φύσεις - αναπαράσταση οικιακών αντικειμένων όπως λουλούδια ή τρόφιμα. Υπάρχουν όμως ελάχιστα πορτρέτα, καθώς αυτά προορίζονταν για τους άνδρες ζωγράφους.
"Χαμένη ευκαιρία"
Το τμήμα αυτό περιλαμβάνει έργα δύο γυναικών, της Γαλλίδας Rosa Bonheur και της Ισπανίδας Maria Antonia Banuelos, οι οποίες δεν έτυχαν της αναγνώρισης που τους άξιζε στην Ισπανία εκείνη την εποχή, δήλωσε ο Navarro. Και πρόσθεσε ότι κανένα έργο της Banuelos δεν μπορεί να βρεθεί σήμερα στην Ισπανία.
Κατά ειρωνικό τρόπο, λίγο μετά τα εγκαίνια της έκθεσης, το Πράδο αναγκάστηκε να αφαιρέσει έναν πίνακα από το τμήμα αυτό, αφού διαπιστώθηκε ότι είχε ζωγραφιστεί από έναν άνδρα και όχι από μια γυναίκα, όπως θεωρούνταν προηγουμένως.
Από τα 130 έργα της έκθεσης, τα 70 υπογράφονται από άνδρες, με αποτέλεσμα να διαμαρτύρονται ορισμένες φεμινιστικές ομάδες επειδή δεν αφιερώνεται αρκετός χώρος σε έργα γυναικών.
Μια ομάδα με την ονομασία "Γυναίκες στις Εικαστικές Τέχνες", η οποία αριθμεί πάνω από 500 μέλη, δήλωσε ότι η έκθεση ήταν μια "χαμένη ευκαιρία", καθώς δεν έδωσε στις παραγνωρισμένες γυναίκες καλλιτέχνιδες τη θέση που τους αναλογεί.
Ο Navarro, ο οποίος είναι ο βασικός επιμελητής της έκθεσης, απέρριψε τη μομφή, λέγοντας ότι προκλήθηκε από "ιστορικούς και κυρίως κριτικούς σύγχρονης τέχνης που ήλπιζαν να συμμετάσχουν στην έκθεση".
Μτφ. Σ.Σ.
