Το όνομα του Τοσουσάι Σαράκου, που απεικόνισε με μοναδικό και πρωτότυπο τρόπο τους ηθοποιούς της εποχής του, είναι στους περισσότερους άγνωστο, όπως άγνωστη είναι και κάθε λεπτομέρεια και πτυχή της ζωής του.
Είναι άγνωστη η ημερομηνία γέννησης και θανάτου του –η πιο αληθοφανής θεωρία υποστηρίζει ότι κατάγεται από την περιοχή της Οσάκα– και το μόνο που φτάνει μέχρι τις μέρες μας είναι το χρονικό διάστημα κατά το οποίο ήταν ενεργός καλλιτέχνης, μεταξύ 1794 και 1795.
Τα πορτρέτα του με ηθοποιούς του θεάτρου Καμπούκι θεωρούνται αριστουργήματα. Αυτό το γεγονός, η αξία των έργων του, ενισχύει το μυστήριο γύρω από το πρόσωπό του, καθώς δεν υπάρχει βεβαιότητα ούτε καν για το αληθινό του όνομα. Η καριέρα του ήταν πολύ σύντομη και κράτησε μόνο δέκα μήνες. Το έργο του συνάντησε την αποδοκιμασία και η παραγωγή του τελείωσε απότομα και μυστηριωδώς, όπως είχε αρχίσει. Αν και εξαφανίστηκε στην εποχή του, το έργο του σήμερα θεωρείται ως ένα από τα μεγαλύτερα του είδους ukiyo-e.
Αν αναρωτηθεί σήμερα κάποιος γιατί δεν άρεσε το έργο του, μπορεί να βρει εύκολα την απάντηση. Οι συνθέσεις του είναι ασυνήθιστες για την εποχή τους, φτιαγμένες με ρεαλισμό που ξεχειλίζει ενέργεια, είναι έργα εξαιρετικά ασυνήθιστα για την εποχή, κατά την οποία οι σύγχρονοί του, όπως ο Ουταμάρο, έδειχναν στο έργο τους την εξιδανικευμένη ομορφιά.
Αν αναρωτηθεί σήμερα κάποιος γιατί δεν άρεσε το έργο του, μπορεί να βρει εύκολα την απάντηση. Οι συνθέσεις του είναι ασυνήθιστες για την εποχή τους, φτιαγμένες με ρεαλισμό που ξεχειλίζει ενέργεια, είναι έργα εξαιρετικά ασυνήθιστα για την εποχή κατά την οποία οι σύγχρονοί του, όπως ο Ουταμάρο, έδειχναν στο έργο τους την εξιδανικευμένη ομορφιά.
Ο ρεαλισμός του Σαράκου είναι σχεδόν ενοχλητικός. Τα πρόσωπα που απεικονίζει έχουν ελάχιστα κολακευτικές λεπτομέρειες ή δείχνουν συναισθήματα, κάτι που η ιαπωνική κουλτούρα της εποχής του δεν αρέσκεται να εμφανίζει. Καθώς δεν γνωρίζουμε τίποτα για τη ζωή και τη μαθητεία του, ο μύθος που εξυφαίνεται γύρω από το πρόσωπό του τον θέλει να είναι αυτοδίδακτος, ένας σκοτεινός ποιητής, ένας ηθοποιός. Άλλες θεωρίες, οι οποίες στερούνται πειστικών στοιχείων, περιλαμβάνουν ισχυρισμούς ότι ο Σαράκου ήταν ο καλλιτέχνης Τογιοκούνι Κιγιομάσα, ποιητής χαϊκού που κατοικεί στη Νάρα και εμφανίζεται σε χειρόγραφα από το 1776 και το 1794.
Μια τελευταία θεωρία ισχυρίζεται ότι ο Σαράκου δεν ήταν ένα πρόσωπο αλλά ένα συλλογικό έργο που ξεκίνησε από μια ομάδα καλλιτεχνών για να βοηθήσει ένα τυπογραφείο στο οποίο έκαναν τις εκτυπώσεις τους. Σύμφωνα με αυτήν τη θεωρία, το όνομα Sharaku προέρχεται από το sharakusai (που σημαίνει «ανοησία») και είναι ένα εσωτερικό αστείο που λένε μεταξύ τους οι καλλιτέχνες, οι οποίοι γνώριζαν ότι δεν υπήρχε πραγματικός Σαράκου.
Οι τέσσερις ευδιάκριτες στυλιστικές αλλαγές κατά τη διάρκεια της σύντομης καριέρας του Σαράκου προσδίδουν αξιοπιστία σε αυτόν τον ισχυρισμό. Εξάλλου, ήταν συνηθισμένο οι εκτυπώσεις σε ξύλο κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου να περιλαμβάνουν από πέντε έως δέκα ή περισσότερους τεχνίτες που εργάζονταν μαζί, αλλά φαίνεται απίθανο το ότι κανένας από αυτούς δεν αποκάλυψε την πραγματική ταυτότητα του Σαράκου.
Μια άλλη εικασία, που συνδέει τον Σαράκου με τον μεγάλο καλλιτέχνη ukiyo-e Χοκουσάι, οφείλεται στην εξαφάνισή του από τον κόσμο της τέχνης μεταξύ των ετών 1792 και 1796, την περίοδο κατά την οποία άρχισε να εμφανίζεται το έργο του Σαράκου.
Στην τέχνη αυτή άνθησε η απεικόνιση των ηθοποιών Καμπούκι και αυτές ήταν εκτυπώσεις σε ξύλο, μαζικής παραγωγής, που απευθύνονταν κυρίως σε εμπόρους που βρίσκονταν στη χαμηλή περιοχή της κοινωνικής κλίμακας, ειδικά της διοικητικής πρωτεύουσας του Έντο (σημερινό Τόκιο). Τα θέματα, η αισθητική και η μαζική παραγωγή έκαναν το κοινό να μη θεωρεί αυτά τα έργα «σοβαρή τέχνη».
Τα πρώτα έργα του Σαράκου ήταν πορτρέτα ηθοποιών που εμφανίστηκαν στις σκηνές των τριών θεάτρων Καμπούκι στο Έντο (Kawarazaki-za, Kiri-za και Miyako-za). Οι απεικονίσεις του έχουν εξαιρετική δύναμη και η αίσθηση της πραγματικότητας είναι πολύ ισχυρή. Ο υποτιθέμενος αριθμός των έργων του Σαράκου είναι περίπου εκατόν σαράντα και η δραστηριότητά του με πορτρέτα ηθοποιών τελείωσε στην παράσταση του Φεβρουαρίου του 1795.
Τα πρώτα έργα του Σαράκου ήταν τα καλύτερά του τόσο σε καλλιτεχνική αξία όσο και σε τεχνική τελειότητα ως συνθέσεις Ukiyo-e. Αντί να απεικονίζει τους ηθοποιούς ως όμορφους νέους, ο Σαράκου προσπάθησε να αποτυπώσει τις εκφράσεις τους σε ορισμένες βασικές στιγμές της τέχνης τους. Τα πορτρέτα του αποτύπωσαν την αίσθηση και την έκφραση όχι μόνο του χαρακτήρα που υποδύεται ένας ηθοποιός αλλά και του ίδιου του ηθοποιού. Αυτός είναι ο λόγος που πολλοί υποστηρίζουν ότι ο Σαράκου ήταν και ο ίδιος ηθοποιός του θεάτρου Νο. Ένας ηθοποιός που απεικονίζει, ο Σάιτο Ζουρομπέι, έχει βρεθεί σε ένα πρόγραμμα του 1816, κάτι που δείχνει ότι ήταν υπαρκτό πρόσωπο του θιάσου Νο.
Ο Σαράκου επικεντρώθηκε στην ψυχολογία του ηθοποιού και στον χαρακτήρα του, αποδίδοντας μια «σχεδόν γκροτέσκα υπερβολή, μια υπερβολική αίσθηση θεατρικής χειρονομίας», σύμφωνα με τον ιστορικό τέχνης Ντέιβιντ Μπελ. Ο Σαράκου αναδεικνύει και τα μη κολακευτικά χαρακτηριστικά των ηθοποιών, π.χ. μεγάλες μύτες ή τις ρυτίδες τους, όταν γερνούν.
Αυτό αποτελεί ίσως μια πιθανή εξήγηση για την ξαφνική εξαφάνιση του Σαράκου, δηλαδή αυτός ακριβώς ο ριζοσπαστικός και γελοιογραφικός τρόπος με τον οποίο απεικόνισε τους ηθοποιούς. Θα μπορούσε να θεωρηθεί προσβλητικό από ένα κοινό που ήθελε εξιδανικευμένες απεικονίσεις των αγαπημένων του ηθοποιών αντί για υπερβολικά, αλλά αληθινά πορτρέτα.
Ωστόσο, έχουν σωθεί έως και είκοσι εκτυπώσεις από τα τριάντα ένα «okubi-e» του Σαράκου (μεγάλες εκτυπώσεις κεφαλιών). Τα μεταγενέστερα σχέδιά του απεικόνιζαν ηθοποιούς σε πόζες που δεν σχετίζονται άμεσα με τις σκηνικές παραστάσεις (ένα είδος που ονομάζεται mitate), ολόσωμες φιγούρες, οι οποίες, λόγω του θέματος, μπορεί να μην είχαν υψηλές πωλήσεις. Μια εικασία είναι ότι ο προστάτης ή παραγγελιοδόχος του ήταν δυσαρεστημένος εξαιτίας της σχέσης του Σαράκου με το θέατρο Καμπούκι, αντί για το πιο εκλεπτυσμένο θέατρο Νο, αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία που να το υποστηρίζουν ή να το διαψεύδουν.
Το έργο του Σαράκου δεν ήταν δημοφιλές στους συλλέκτες στην Ιαπωνία, μέχρι που καλλιτέχνες και συλλέκτες στη Δύση τον ανακάλυψαν στα τέλη του δέκατου ένατου αιώνα. Θεωρείται σήμερα ένας από τους μεγαλύτερους, ίσως ο μεγαλύτερος από τους καλλιτέχνες της ξυλογραφίας και ο πρώτος «μοντέρνος» καλλιτέχνης της Ιαπωνίας.
Τα εξαιρετικά σπάνια υπάρχοντα πρωτότυπα των εκτυπώσεών του πωλούνται ακριβά σε δημοπρασίες. Το 1997, μια εκτύπωση του Σαράκου από τη συλλογή Vever σε μέτρια κατάσταση πωλήθηκε στους Sotheby's για 296.000 δολάρια.
Ο δοκιμιογράφος Κάτο Εϊμπάν έγραψε στις αρχές του δέκατου ένατου αιώνα ότι ο Σαράκου «πρέπει να επαινεθεί για την κομψότητα και τη δύναμη της γραμμής του». Η δημοτικότητα που έχουν αποκτήσει οι εκτυπώσεις τροφοδοτεί το ενδιαφέρον για το μυστήριο που περιβάλλει το πρόσωπό του.
Από τις περισσότερες από πενήντα προτεινόμενες θεωρίες που σχετίζονται με τη ζωή και το έργο του λίγες έχουν ληφθεί σοβαρά υπόψη και καμία δεν έχει βρει ευρεία αποδοχή.
Ο σκηνοθέτης Σεργκέι Αϊζενστάιν πίστευε ότι ο αντικειμενικός ρεαλισμός δεν ήταν το μόνο έγκυρο μέσο έκφρασης. Θεώρησε τον Σαράκου «αποκηρυγμένο από την κανονικότητα», επειδή ξέφυγε από τον αυστηρό ρεαλισμό και τις ανατομικές αναλογίες για να επιτύχει εκφραστικά, συναισθηματικά αποτελέσματα.
