«Δυσκολεύομαι να συγκεντρωθώ όταν όλα γύρω μου είναι άνω-κάτω. Η πρώτη μου δουλειά, πριν κάτσω στο γραφείο, είναι να το συγυρίσω», είχε πει η Ζάχα Χαντίτ που, εκτός από το δικό της, έχει σχεδιάσει τα γραφεία πολλών άλλων, ακολουθώντας φουτουριστικές αρχιτεκτονικές γραμμές.
Άρτια σχεδιασμένοι ή απλώς πρακτικοί, τακτοποιημένοι ή χαώδεις, οι χώροι εργασίας και η κινητικότητα μέσα σε αυτούς μπήκαν αναγκαστικά σε παύση παγκοσμίως μέσα στην πανδημία. Τα φυτά τους σταδιακά μαράθηκαν, η σκόνη συσσωρεύτηκε και, έξω από αυτά, τα μαγαζιά που τροφοδοτούν τους εργαζόμενους με δόσεις καφεΐνης και γρήγορα γεύματα πέρασαν τους πιο αδρανείς μήνες τους.
Σύμφωνα με πρόσφατη σχετική έρευνα του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, το 63,2% των Ελλήνων δεν είχε καμία επαφή με τηλεργασία πριν από την εμφάνιση του κορωνοϊού. Με αυτόν τον τρόπο εργάστηκε το ήμισυ του εργατικού δυναμικού της χώρας και από αυτό μόνο το 12,4% επιθυμεί να συνεχίσει να δουλεύει από απόσταση με πλήρες ωράριο, ενώ το 47,4% δήλωσε ότι δεν το επιθυμεί. Τέσσερις στους δέκα είπαν ότι θα μπορούσαν να συνεχίσουν ανάλογα με τις συνθήκες και τους όρους εργασίας. Το 34,1% είναι υπέρ της τηλεργασίας, το 22,3% εναντίον.
Στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, μεγάλη έρευνα που έγινε τον Δεκέμβριο του 2020 έδειξε ότι το 38% των οικονομικών δραστηριοτήτων στις ΗΠΑ μπορεί να πραγματοποιηθεί εκτός του τόπου φυσικής εργασίας.
Το «διάλεξε μια δουλειά που σου αρέσει και δεν θα χρειαστεί να δουλέψεις ούτε μια μέρα στη ζωή σου» εξακολουθεί να ακούγεται, και να είναι, ουτοπικό.
Το αν η τηλεργασία είναι μια συνθήκη που ήρθε για να μείνει είναι κάτι που συζητάμε ακόμα. Κάποιοι ανακουφίστηκαν που άφησαν τις πιτζάμες τους και ανακάτεψαν ξανά τα ρούχα στις ντουλάπες προκειμένου να βγουν από το σπίτι, άλλοι θα ήθελαν να συνεχίσουν να μπαίνουν σε calls από το κρεβάτι τους και με κλειστή κάμερα, έστω κάποιες μέρες την εβδομάδα.
Υπάρχουν αυτοί που έδωσαν λεφτά που δεν είχαν υπολογίσει για να δημιουργήσουν τις συνθήκες ενός γραφείου στον προσωπικό τους χώρο, υπάρχουν κι εκείνοι που είδαν ξανά όλες τις σεζόν του (αμερικανικού) «Office» για να ταυτιστούν με τα εργασιακά ευτράπελα που εκτυλίσσονται στη σειρά, έστω κι αν είναι κάτι παραπάνω από υπερβολικά.
Το «διάλεξε μια δουλειά που σου αρέσει και δεν θα χρειαστεί να δουλέψεις ούτε μια μέρα στη ζωή σου» εξακολουθεί να ακούγεται, και να είναι, ουτοπικό. Όμως νομίζω πως όλοι διαπιστώσαμε ότι το να έχουμε διαμορφώσει το μέρος, εκτός σπιτιού, όπου περνάμε τις περισσότερες ώρες της εβδομάδας όπως μας αρέσει είναι ουσιαστικό και όχι πολυτέλεια, το να βρισκόμαστε με εκείνους που μας εμπνέουν και μας συμπληρώνουν, μας ιντριγκάρουν με τις ιδέες τους και μας κινητοποιούν, το να κάνουμε διάλειμμα μαζί τους είναι πολύτιμο για να νιώσουμε ότι οι καθημερινοί μας κόποι έχουν και μια ανθρώπινη διάσταση, ένα επιπλέον νόημα. Τα παραπάνω επιβεβαιώνουν όσοι μάς μίλησαν για τη ζωή στο δικό τους γραφείο.
Στο Tell me more agency
της Ναταλίας Μαραγκού και της Χαράς Βλαστού
Εργαζόμασταν μαζί για τρία χρόνια σε ένα περιοδικό μόδας ως art director και PR manager αντίστοιχα. Είμαστε και χρόνια γειτόνισσες.
Κατά τη διάρκεια της δεύτερης καραντίνας και ενώ όλα τριγύρω μας σταμάτησαν, βλέπαμε ότι οι φίλοι μας και οι γνωστοί μας ήθελαν να συνεχίσουν, προχωρώντας ο καθένας με το δικό του νέο εγχείρημα. Σκεφτόμασταν, λοιπόν, πως αφού η διά ζώσης εμπειρία δεν είναι πια αυτονόητη, η οnline εμφάνιση των επιχειρήσεων θα πρέπει να έχει αισθητική, όραμα και στρατηγική. Γι’ αυτό ξεκινήσαμε το δικό μας creative agency. Αναλαμβάνουμε οτιδήποτε χρειάζονται τα brands για να ξεχωρίσουν στον digital κόσμο.
Το γραφείο μας ανήκε πριν σε έναν διάσημο υδραυλικό της Νεάπολης, όλοι τον ήξεραν. Δεν σκεφτήκαμε στιγμή να κοιτάξουμε σε άλλη περιοχή, μένουμε στα Εξάρχεια και σε αυτήν τη γειτονιά οι πηγές έμπνευσης είναι ανεξάντλητες, από τα κουλ τυπάκια που επισκέπτονται τη λαϊκή της Καλλιδρομίου μέχρι μια σπάνια έκδοση βιβλίου που θα βρούμε στο μίνι-μάρκετ.
Λειτουργούμε ως σημείο συνάντησης και brain-storming, φίλοι περνάνε φέρνοντας ιδέες, σκέψεις, προβληματισμούς, εργάζονται μαζί μας από τις πολυθρόνες. Κανένα εξελιγμένο εργαλείο επικοινωνίας δεν θα μας έδινε όλα αυτά.
Κάναμε crowdfunding για να φτιάξουμε τον χώρο μας. Μοιραστήκαμε την ιδέα της εταιρείας μας με φίλους και αντί να μας επισκεφτούν μπαίνοντας με το δεξί και ένα φυτό για δώρο, μας κατέθεσαν χρήματα σε έναν λογαριασμό. Έτσι, σιγά σιγά το παλιό μαγαζί του υδραυλικού έγινε το γραφείο μας.
Μας αρέσουν οι αντίκες, οι θησαυροί από τα σκουπίδια, αυτοσαρκαζόμαστε διακοσμώντας τον χώρο με ατάκες του τύπου «καλώς ήλθατε στην Τζάιαντ», μας αρέσει να φτιάχνουμε διακοσμητικά artworks με αστεία που προκύπτουν από στιγμές της καθημερινότητας του γραφείου. Αγαπημένο μας σημείο εδώ είναι το κάγκελο του πεζοδρομίου ακριβώς απ’ έξω, εκεί όπου στέκονται διάφορες γνωστές και άγνωστες φιγούρες της γειτονιάς.
Για καιρό αποτελούσαμε γρίφο για τους γείτονες, «τι πουλάτε εδώ;» μας ρωτούσαν οι περαστικοί, το βράδυ των εγκαινίων μας νόμιζαν πως είμαστε νέο μπαρ. Έτσι αποφασίσαμε να τυπώσουμε με μεγάλα γράμματα αυτό που είμαστε, δηλαδή μια μικρή διαφημιστική.
Το να νοικιάσουμε αυτόν τον χώρο και να μην εργαζόμαστε από το σπίτι ήταν η καλύτερη επιλογή που μπορούσαμε να κάνουμε. Εκτός του ότι έπρεπε να στεγάσουμε το φωτογραφικό μας στούντιο, χαιρόμαστε με την καθημερινή μας επαφή. Είναι αναντικατάστατο το ότι η πρόσοψη προκαλεί το ενδιαφέρον αγνώστων από μόνη της, έχει τύχει να ακούγονται κορναρίσματα στη Ζωοδόχου Πηγής γιατί κάποιος φωτογράφιζε την πόρτα μας μέσα από το αυτοκίνητό του ‒ ακόμα και πρότζεκτ μας έχουν έρθει έτσι.
Παράλληλα, λειτουργούμε ως σημείο συνάντησης και brainstorming, φίλοι περνάνε φέρνοντας ιδέες, σκέψεις, προβληματισμούς, εργάζονται μαζί μας από τις πολυθρόνες. Κανένα εξελιγμένο εργαλείο επικοινωνίας δεν θα μας έδινε όλα αυτά.
Στο Bob Studio
που ξεκίνησε από τον Άρη Τσούτσα και τον Ανδρέα Θάνο
Είμαστε οκτώ, αλλά, ανάλογα με το πρότζεκτ, μεγαλώνουμε την ομάδα με εξωτερικές συνεργασίες. Ασχολούμαστε με το branding και το packaging από το 2011, σχεδιάζοντας μάρκες για μεγάλες και μικρές εταιρείες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Αναλαμβάνουμε και αρκετά πολιτιστικά πρότζεκτ, συνεργαζόμαστε με ιδρύματα, μουσεία, εκδοτικούς οίκους, καλλιτέχνες. Πρόσφατα κερδίσαμε δύο Red Dot Design Awards, ένα για μια μάρκα καλλυντικών και ένα για μια μάρκα καφέ, ενώ το ημερολόγιό μας για το 2021 με τίτλο «Το τέλος του κόσμου» βραβεύτηκε στα ΕΒΓΕ και τα Ermis της Ελλάδας αλλά και στα European Design Awards.
Το γραφείο μας λειτουργούσε ως κατάστημα/αποθήκη εσωρούχων, κάποτε ήταν σούπερ-μάρκετ. Όταν ήρθαμε, το Κουκάκι ήταν η ανεκμετάλλευτη γειτονιά του κέντρου. Μπορεί να έχει αλλάξει πολύ από τότε, αλλά ευτυχώς ακόμα διατηρεί τον ανθρώπινο χαρακτήρα της. Κατά μία έννοια, πήραμε κι εμείς μέρος στη διαμόρφωσή της, έχοντας σχεδιάσει ταυτότητες για κάποια από τα μαγαζιά της, για ένα καθαριστήριο, ένα μαγειρείο, μια πιτσαρία.
Ο καιρός της καραντίνας μάς απέδειξε ότι χρειαζόμαστε την επαφή που έτσι κι αλλιώς πιστεύαμε ότι είναι απαραίτητη για τις μικρές ομάδες, είναι αυτό που τις κάνει πετυχημένες.
Όταν βρήκαμε τον χώρο ήταν σε κακή κατάσταση, παρατημένος για αρκετά χρόνια. Του είχαν βάλει γυψοσανίδα, ενώ είχε έξι μέτρα ύψος, είχαν καλύψει το μωσαϊκό του με πλακάκι. Είδαμε όμως τις προοπτικές του, μας άρεσε που είναι ισόγειο, το ότι θα ήμασταν μέρος του δρόμου και δεν θα αποκοβόμασταν από τη γειτονιά. Βρήκαμε τα υλικά που θέλαμε, τον ανακαινίσαμε από την αρχή και τον διαμορφώσαμε μόνοι μας.
Πέρσι το καλοκαίρι, επειδή ήμασταν ήδη αρκετά χρόνια σε αυτό το γραφείο κι ενώ η πανδημία είχε αρχίσει να μας τη δίνει, αποφασίσαμε να ζωγραφίσουμε τον τοίχο της εισόδου με ένα τεράστιο mural. Στήσαμε σκαλωσιές και όλοι φτιάξαμε από λίγο την τίγρη που θα δείτε περήφανα να φυλάει τον χώρο μας, αφού ο σκύλος μας συνταξιοδοτήθηκε. Η άλλη μας αγάπη είναι τα φυτά που με κόπο πασχίζουμε να σώσουμε κάθε φορά που επιστρέφουμε από τις καλοκαιρινές διακοπές.
Αγαπημένο μας σημείο είναι η κουζίνα, όπου τρώμε όλοι μαζί κάθε μεσημέρι, αγαπημένο μας έπιπλο το ποδοσφαιράκι ‒ πρόκειται για ένα οικογενειακό κειμήλιο που ο Άρης και ο Ανδρέας ανακατασκεύασαν από την αρχή μόνοι τους. Εκεί παίζονται κρίσιμα στοιχήματα, όπως το ποιος θα πάει στο σούπερ-μάρκετ, ποιος θα φέρει παγωτά, γίνονται όμως και επίσημα τουρνουά κάθε φορά που έχουμε κάποιον λόγο να γιορτάσουμε ή όταν απλώς έρχονται φίλοι για να παίξουμε.
Θέλουμε να είμαστε στον ίδιο χώρο, να ανταλλάσσουμε απόψεις για τις δουλειές, να συζητάμε τι κάναμε το Σαββατοκύριακο, κάτι ενδιαφέρον που είδαμε. Η δημιουργική διαδικασία για εμάς είναι ομαδική υπόθεση, είμαστε κάπως σαν οικογένεια και ο καιρός της καραντίνας μάς απέδειξε ότι χρειαζόμαστε την επαφή που έτσι κι αλλιώς πιστεύαμε ότι είναι απαραίτητη για τις μικρές ομάδες, είναι αυτό που τις κάνει πετυχημένες.
Στο Void
της Μυρτώς Στείρου και του João Linneu
Από το 2016 είμαστε ένας ανεξάρτητος εκδοτικός οίκος αφιερωμένος στα βιβλία φωτογραφίας και στην εκπαίδευση. Με τον João, που εδρεύει στο Ρέικιαβικ, συνεργαζόμαστε με καταξιωμένους αλλά και ανερχόμενους καλλιτέχνες, προωθούμε με υπερηφάνεια τις πρώτες εκδόσεις φωτογράφων. Έχουμε συνεργαστεί με πολλά διεθνή ιδρύματα τέχνης, ενώ φέτος γίναμε μέλη της Futures Photography.
Ξεκινήσαμε με ένα συγκεκριμένο φωτογραφικό στυλ, σκοτεινό και υπαρξιακό, τελευταία όμως έχουμε αρχίσει να πειραματιζόμαστε με διάφορα είδη φωτογραφίας. Θέλουμε τα βιβλία μας να έχουν πρωτοποριακό σχεδιασμό, να αφηγούνται δυνατές ιστορίες, να βασίζονται σε εκλεκτό και πειραματικό υλικό, να αποτελούν μια σημερινή πρόταση. Η αλήθεια είναι πως οι περισσότερες πωλήσεις μας γίνονται στο εξωτερικό, όμως, απ’ όταν ξεκινήσαμε μέχρι τώρα, το κοινό της Αθήνας που ενδιαφέρεται γι’ αυτό που κάνουμε μεγαλώνει.
Θα μπορούσαμε να δουλεύουμε από το σπίτι, αλλά είναι εντελώς άλλη η αίσθηση να έχεις επαφή με το κοινό.Τα τελευταία χρόνια νιώθαμε ότι ακόμα και κόσμος που έρχεται από το εξωτερικό έχει αυτή την ανάγκη, να επισκεφτεί έναν χώρο και να ξεφυλλίσει τα βιβλία πριν τα αγοράσει.
Το βιβλίο που εκδώσαμε και άλλαξε την πορεία μας ήταν το Sleep Creek, το πρώτο των Dylan Hausthor και Paul Guilmoth. Με έμπνευση από την παγανιστική παράδοση της περιοχής, οι δύο φωτογράφοι αποτύπωσαν την αλληλεπίδραση των κατοίκων του Μέιν της Νέας Αγγλίας με τη φύση.
Ένα άλλο σημαντικό βιβλίο για εμάς είναι το 5 Dollars for 3 Minutes της Cammie Toloui που στα early ’90s, ενώ σπούδαζε φωτογραφία και δούλευε παράλληλα σε strip-club, αποφάσισε προσφέρει κάποια δωρεάν σόου στους πελάτες, ζητώντας για αντάλλαγμα να τους φωτογραφίσει. Ενώ έχει εκτεθεί σε μέρη όπως το MoMA και η Tate, το πρότζεκτ της δεν είχε εκδοθεί μέχρι σήμερα, έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε την κάμερα στραμμένη στις γυναίκες που δουλεύουν στα μέρη αυτά και όχι στο κοινό τους, κάτι που μάλλον έμοιαζε σοκαριστικό στους εκδότες.
Τώρα ετοιμαζόμαστε να εκδώσουμε μια σειρά από zines δώδεκα ξένων και γνωστών φωτογράφων, θα βγουν είκοσι αντίτυπα εξ ολοκλήρου χειροποίητα.
Στον χώρο μας θα διοργανώνονται και τα εργαστήρια δημιουργίας βιβλίων φωτογραφίας που ονομάζονται Impromptu, μια ευκαιρία να μοιραστούμε το όραμά μας με νέα ταλέντα. Επίσης, θα φιλοξενούνται και οι εκδόσεις Carnivora που ειδικεύονται στην ισπανόφωνη νουάρ λογοτεχνία και τις τρέχω μαζί με τη μητέρα μου, η οποία μεταφράζει και επιμελείται τα βιβλία.
Σήμερα επικρατούσε ένας πανικός, τοποθετούσαμε πλακάκια, γεμίζαμε τη βιτρίνα μας. Δεν επιλέξαμε τα Εξάρχεια για την καινούργια μας διεύθυνση επειδή είναι η περιοχή των εκδοτικών, απλώς μας εξυπηρετούσε ο χώρος, τον ανακαινίσαμε με τη βοήθεια της Ιωάννας Βλαχάκη και του Κωνσταντίνου Ζβε, δύο νέων και φοβερών αρχιτεκτόνων που έφτιαξαν τη λαβυρινθώδη κατασκευή μας από λαμαρίνες.
Αν και για τα σεμινάρια έχουμε μηχάνημα που ζυγίζει έναν τόνο, πέρα από τον πάγκο εργασίας μου και τα εργαλεία μου, το στοκ μας, πράγματα που δεν μπορεί κανείς να αποθηκεύσει εύκολα εκεί όπου μένει, θα μπορούσαμε να δουλεύουμε από το σπίτι, αλλά είναι εντελώς άλλη η αίσθηση να έχεις επαφή με το κοινό. Τα τελευταία χρόνια νιώθαμε ότι ακόμα και κόσμος που έρχεται από το εξωτερικό έχει αυτή την ανάγκη, να επισκεφτεί έναν χώρο και να ξεφυλλίσει τα βιβλία πριν τα αγοράσει.
Στο ksestudio
της Σοφίας Κριμίζη και του Κυριάκου Κυριάκου
Δραστηριοποιούμαστε σε αρχιτεκτονικά έργα μικρής και μεγάλης κλίμακας, ποντάρουμε στον ρόλο της αρχιτεκτονικής και του σχεδιασμού ως δύναμης αλλαγής και ποιότητας. Με το πρόθεμα ξε- (kse-) στο όνομά μας αντιτιθέμεθα στην ιδέα του συμβατικού γραφείου. Η αρχιτεκτονική μας κουλτούρα διαμορφώνεται καθώς μεταλλάσσεται, απευθυνόμενη σε διαφορετικά ακροατήρια, σε έναν συνεχή πειραματισμό ιδεών και εργαλείων design.
Μας εμπνέει ο σχεδιασμός νέων συνθηκών κατοίκησης, εργασίας, ξεκούρασης, κοινωνικοποίησης. Πειραματιζόμαστε με τη χρήση διαφορετικών υλικών και σχεδιάζουμε με πάθος από τη μεγάλη κλίμακα του masterplan μέχρι την ανθρώπινη κλίμακα του επίπλου. Πιστεύουμε ότι η αρχιτεκτονική και ο σχεδιασμός μας αφορούν όλους, γιατί μπορούν να παραγάγουν σύγχρονη ποιότητα ζωής τόσο στον ιδιωτικό όσο και στο δημόσιο χώρο.
Ο χώρος ήταν κενός για χρόνια πριν γίνει το γραφείο μας. Τη δεκαετία του ’70, όταν χτίστηκε η πολυκατοικία, φιλοξενούσε μια τεχνική εταιρεία που το είχε χωρίσει σε πολλά μικρά δωμάτια που συνδέονταν με έναν κεντρικό διάδρομο. Πέρα από την κρυφή αρχιτεκτονική δυναμική που αποκάλυψε η ενοποίησή του, μας κέρδισε το τεράστιο παράθυρο που καδράρει τον λόφο του Λυκαβηττού. Παρότι η θέση του μας διευκολύνει να κατηφορίσουμε προς το κέντρο, το παράθυρο μας καλεί να ανηφορίσουμε.
Στο μέλλον ελπίζουμε να μπορούμε να εργαζόμαστε σε χώρους ανοιχτούς, όπου θα μπορεί να παραχθεί ποιοτική εργασία, αλλά και σε χώρους ποιοτικής ανάπαυλας και διάδρασης, στοιχεία χρήσιμα για την παραγωγική διαδικασία.
Σχεδιάσαμε μαζί το γραφείο, όπως συμβαίνει σε όλα μας τα πρότζεκτ. Η ομάδα συγκεντρώνεται γύρω από ένα πολύ μεγάλο τραπέζι παράλληλο στην κλιτύ του λόφου. Αυτή η μία επιφάνεια σημαίνει για εμάς οριζόντια οργάνωση και συλλογική δουλειά, όλοι καθόμαστε γύρω της, ακόμα και οι πελάτες.
Εξαιρετικής σημασίας για εμάς είναι ο χώρος του φαγητού και της προετοιμασίας του. Δουλεύουμε αρκετές ώρες και το ομαδικό διάλειμμα για φαγητό είναι από τις πιο όμορφες στιγμές της ημέρας. Οποιοσδήποτε μπορεί να μαγειρέψει κάτι, απλό αλλά και περίπλοκο, στην ανοιχτή κουζίνα και να συναντηθεί για μεσημεριανό γύρω από την αιωρούμενη ανοξείδωτη νησίδα με τους υπόλοιπους ‒ αυτή η νησίδα είναι μάλιστα το γεωμετρικό κέντρο της κάτοψης. Συνήθως, μια θέση σε κάθε τραπέζι διεκδικεί για τον εαυτό του και ο Lubbock, ο σκύλος μας.
Ο ενιαίος χώρος χωρίζεται κατά περίπτωση με συρόμενα πετάσματα που απομονώνουν τον χώρο φαγητού και τον χώρο της βιβλιοθήκης υλικών και μακέτας, προκειμένου να δημιουργούνται ηχητικά ανεξάρτητοι χώροι που κατά την πανδημία χρησιμοποιούνται κυρίως για παράλληλες τηλεδιασκέψεις.
Υπάρχει ένας μικρός ανεξάρτητος χώρος στο πίσω μέρος του γραφείου που χρησιμοποιείται ως pied-à-terre, τόσο για μας όσο και για φίλους και συνεργάτες. Ο σχεδιασμός του είναι τέτοιος, ώστε να μπορεί να λειτουργεί ως χώρος διαβίωσης ή να μετατραπεί σε χώρο εργασίας, ανάλογα με τις εκάστοτε ανάγκες.
Η βιβλιοθήκη μας έχει βιβλία αρχιτεκτονικά αλλά και ταξιδιωτικά, φωτογραφίας, μαγειρικής, λογοτεχνίας, που μας εμπνέουν. Σε διάφορα σημεία έχουμε τοποθετήσει αντικείμενα που έχουν ταξιδέψει μαζί μας από την Ιαπωνία, το Τέξας, τη Φολέγανδρο: πέτρες και βότσαλα, κρυστάλλινες τουριστικές μπάλες, θύσανους, ξύλα και κάκτους.
Έχει χρειαστεί να δουλέψουμε σε πολλά διαφορετικά μέρη του κόσμου την τελευταία δεκαετία και η διαμόρφωση του γραφείου μας προέκυψε μέσα από όλες αυτές τις εμπειρίες. Η αίσθηση του συλλογικού για την οποία προδιαθέτει αυτός ο χώρος είναι μοναδική για την ομάδα μας και δύσκολα αντικαθίσταται με οποιαδήποτε μορφής τηλεργασία. Στο μέλλον ελπίζουμε να μπορούμε να εργαζόμαστε σε χώρους ανοιχτούς, όπου θα μπορεί να παραχθεί ποιοτική εργασία, αλλά και σε χώρους ποιοτικής ανάπαυλας και διάδρασης, στοιχεία χρήσιμα για την παραγωγική διαδικασία.
Αυτό τον καιρό δουλεύουμε έναν νέο μαθησιακό πολυχώρο, στον οποίο προσπαθούμε να καταργήσουμε τον κλειστό χώρο της τάξης, μια αναστήλωση και μετατροπή σε κατοικία ενός νεοκλασικού κτιρίου στο λιμάνι της Αίγινας, την κατασκευή ενός ξενοδοχείου υψηλών προδιαγραφών επίσης στην Αίγινα. Παράλληλα, διδάσκουμε στις ΗΠΑ.
Στο εργαστήριο μιας εικαστικού
συγκεκριμένα, της Καρολίνας Κρασούλη
Αφού σπούδασα Κλινική Ψυχολογία στην Ελλάδα και τη Γαλλία, βρέθηκα στην Ανώτατη Σχολή Καλών Τεχνών της Λυών, απ’ όπου αποφοίτησα το 2014. Το 2015 πήρα υποτροφία δύο ετών από τη σχολή για διαμονή στη Cité des Αrts στο Παρίσι, ενώ, την ίδια χρονιά, μαζί με άλλα μέλη ιδρύσαμε την ομάδα Alfabeto με σκοπό τη θεωρητική και πρακτική έρευνα της έννοιας της μετάδοσης στην τέχνη μέσα από διαλέξεις και εκθέσεις στη Γαλλική Ακαδημία της Ρώμης.
Επιστρέφοντας στην Αθήνα μετά από δέκα χρόνια, μόλις έπιασα το διαμέρισμά μου στου Γκύζη βρήκα και τον χώρο του εργαστηρίου, είναι πολύ κοντά. Επέλεξα την περιοχή για πρακτικούς λόγους. Διασχίζεις την Αλεξάνδρας και δίνεις τριακόσια ευρώ λιγότερα. Όσο ήμουν στη σχολή, πέρασα πολλά χρόνια συγκατοικώντας με άλλους, τα ενοίκια στο Παρίσι είναι απλησίαστα, συνεπώς έπρεπε να μοιράζομαι και το εργαστήριο.
Ήθελα, λοιπόν, να έχω ένα μέρος για να δουλεύω μοναχικά, για να συγκεντρώνομαι. Δεν έχω βάλει ίντερνετ, υπάρχει ένα καναπές, ένα γραφείο, η βιβλιοθήκη μου, που έχει μόνο εκδόσεις τέχνης. Παρόλο που κάπως το έχω περιποιηθεί το εργαστήριο έρχομαι σε αυτό μόνο για να δουλεύω, δεν κάθομαι καν για να σκεφτώ. Μπορώ φυσικά να κάνω ένα ραντεβού εδώ, αλλά μέχρι εκεί. Πάντα ήθελα να διαχωρίζω τον χώρο εργασίας μου από αυτόν που ζω.
Πάντα ήθελα να διαχωρίζω τον χώρο εργασίας μου από αυτόν που ζω.
Το αγαπημένο μου σημείο στο εργαστήριο είναι το πάτωμα, εκεί δουλεύω. Ακόμα και όταν ξεκουράζομαι στο πάτωμα κάθομαι.
Καταπιάνομαι με πολλά μέσα, όμως, με έναν τρόπο, για μένα όλα πηγάζουν από τη ζωγραφική. Τα έργα που θα παρουσιάσω σύντομα στην πρώτη μου προσωπική έκθεση στην Αθήνα είναι των τριών τελευταίων ετών, από το 2018 μέχρι σήμερα. Οι ραμμένοι καμβάδες προέκυψαν ως συνέχεια μιας δουλειάς μου με έμπνευση από τους φακέλους της Έμιλι Ντίκινσον.
Ξεκινάω σαν να προετοιμάζω πίνακα. Περνάω τον μεγάλων διαστάσεων καμβά με πολλές στρώσεις γκέσο, το πρώτο υλικό που χρησιμοποιούμε για δεχτεί έπειτα τα λάδια. To χρώμα είναι πάρα πολύ σημαντικό σε αυτήν τη δουλειά, όπως και σε όλα μου τα έργα.
Μετά αρχίζω τα διπλώματα. Αυτό το στάδιο στον καμβά μού μοιάζει με τη δημιουργία ενός χώρου, σαν ένα δωμάτιο που θα δεχτεί τα άλλα στοιχεία. Όταν νιώσω πως αυτό είναι έτοιμο, ψάχνω τα μικρότερα διπλώματα, που έχουν δουλευτεί ακριβώς με τον ίδιο τρόπο και θα μπορούσαν να εισχωρήσουν σε αυτόν. Σε όλη αυτήν τη διαδικασία δεν πετιέται τίποτα, τα μικρότερα κομμάτια καμβά έχουν κοπεί στο μοντάζ προηγούμενων έργων. Επίσης, από το ένα ύφασμα στο άλλο ανακυκλώνονται και τα χρώματα, δεν πλένω ποτέ τα πινέλα, εκτός αν ένα χρώμα είναι έντονα παρόν.
Ενώ συνθέτω τη μεγάλη επιφάνεια με τα μικρότερα στοιχεία, αντιμετωπίζω το βιβλίο ως αντικείμενο, χαρτί, σελίδες, σκέφτομαι αρχεία, κασετίνες, γραφική ύλη, πόρτες και θήκες. Από τις πολλές στρώσεις γκέσο ο καμβάς αντιστέκεται πλέον σε οποιαδήποτε κίνηση. Αυτό που συμβαίνει αρκετές φορές είναι πως σχηματίζω ένα δίπλωμα και στο τέλος το γυρνάω, φέρνω το μέσα - έξω, σαν να ανοίγω έναν φάκελο και να τον ξαναδιπλώνω ανάποδα.
Μόλις ολοκληρώσω τη σύνθεση, αρχίζει η τρίτη φάση της δουλειάς, το ράψιμο ‒ πειραματίζομαι πρώτη φορά με αυτό. Ο όρος που έχω βάλει στον εαυτό μου είναι όπου υπάρχει δίπλωμα να υπάρχει και ραφή. Αυτό το στάδιο είναι το πιο χρονοβόρο, το πιο επίπονο σωματικά. Έχω εφεύρει διάφορες πατέντες για να καταφέρω να τρυπήσω τους διπλωμένους καμβάδες, κινήσεις ακριβείας που μου θυμίζουν αυτές του τσαγκάρη ή του χειρουργού. Καθώς το ράψιμο είναι κάτι αρκετά επαναληπτικό, από ένα σημείο και μετά δεν σκέφτομαι τίποτα.
Με τον καιρό ράβω πιο γρήγορα, δεν είμαι σίγουρη ότι μου αρέσει αυτό. Άλλες φορές είναι τόσο δύσκολο να κάνω όλες αυτές τις κινήσεις που απαιτούνται για να ραφτεί ένα σημείο, που με έχω πιάσει να εύχομαι να είχα δύο δεξιά χέρια.
Όταν ολοκληρωθεί και αυτό το στάδιο, όλο το έργο σιδερώνεται. Εσείς θα συναντήσετε μια πολύ καθαρή, επίπεδη επιφάνεια. Πίσω από αυτήν κρύβεται ένα πεδίο μάχης.
«Υπόσχεση/Promise», ραμμένοι καμβάδες (επιδαπέδιοι και επιτοίχιοι), πίνακες, σειρά ακουαρέλας, μια φωτογραφία
Κέντρο Τεχνών Δήμου Αθηναίων
Διάρκεια έκθεσης: 25/11/21-23/1/22
Διοργάνωση: ΟΠΑΝΔΑ
Επιμέλεια έκθεσης: Χριστόφορος Μαρίνος, ιστορικός τέχνης, επιμελητής εκθέσεων και δράσεων του ΟΠΑΝΔΑ
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
