ΜΕΓΑΛΕΣ ΕΙΝΑΙ ΟΙ ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ για το νομοσχέδιο του υπουργείου Οικονομικών, το οποίο βάζει νέους κανόνες για την επιχειρηματική δραστηριότητα στις παραλίες και επαναπροσδιορίζει τις οριοθετήσεις αιγιαλού και παραλίας.
Οκτώ περιβαλλοντικές οργανώσεις υποστηρίζουν ότι το υπουργείο με τον νέο νόμο «καταργεί τη ζώνη παράκτιας προστασίας» και «κάνει ακόμη ένα μεγάλο βήμα για την εμπορευματοποίησή της».
Ένα «προβληματικό νομοσχέδιο» που εξαφανίζει τις μικρές παραλίες
Όσοι το καλοκαίρι κατέβαλλαν λίγο κόπο παραπάνω για να βρουν μικρές, ήσυχες παραλίες, χωρίς φασαρία και ομπρέλες, φέτος είναι πολύ πιθανό ότι δεν θα έχουν αυτή την ευκαιρία. Πολλές από αυτές τις μικρές παραλίες θα μπορούν να παραχωρούνται σε κοντινά ξενοδοχεία, κάτι που δεν επιτρεπόταν μέχρι σήμερα.
Η ρύθμιση αυτή και ακόμη μία διάταξη που αφορά την κατάργηση του ελάχιστου πλάτους 30 μέτρων της παραλιακής ζώνης, που αποτελούσε το ελάχιστο αδόμητο όριο από τη γραμμή του αιγιαλού, είναι από τις διατάξεις που έχουν ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων από πολλές περιβαλλοντικές οργανώσεις. Και όχι μόνο.
«Ο τουριστικός κόσμος δεν θέλει να καταλάβει ότι έχουμε φτάσει στο σημείο μηδέν. Όταν είναι διαπιστωμένη πια η σοβαρή διάβρωση των ακτών, οι παραλίες που χάνονται, αυτός θέλει να εκμεταλλευτεί και τον τελευταίο κόκκο άμμου. Με βάση αυτό, δεν τους ενδιαφέρουν ούτε τα 30 μέτρα, ούτε οι αμμοθίνες, ούτε οι κοινόχρηστοι χώροι».
Ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών (ΣΕΠΟΧ) μιλάει για «προβληματικό νομοσχέδιο», το οποίο «έρχεται σε πλήρη αντίθεση με την υποχρέωση σχεδιασμού του παράκτιου χώρου ως πολύτιμου αγαθού και οικοσυστήματος».
Το νομοσχέδιο του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών με τίτλο «Όροι αξιοποίησης της δημόσιας περιουσίας στις παραθαλάσσιες περιοχές και άλλες διατάξεις» έχει εισαχθεί προς συζήτηση και ψήφιση στην Ολομέλεια της Βουλής, αλλά οι αντιδράσεις δεν λένε να κοπάσουν.
Επιστολή στον πρωθυπουργό
Ο Δημήτρης Καραβέλλας, γενικός διευθυντής του WWF Ελλάς, με επιστολή του που απευθύνεται στον πρωθυπουργό, Κυριάκο Μητσοτάκη, ζητάει να μεριμνήσει η κυβέρνηση ούτως ώστε να αποσυρθούν από το νομοσχέδιο «διατάξεις που υποβαθμίζουν την προστασία της παράκτιας ζώνης από τη δόμηση, όπως είναι η κατάργηση των 30 μέτρων αδόμητης έκτασης». Υποστηρίζει ότι το νομοσχέδιο αποτελεί «μια σοβαρή οπισθοδρόμηση» για τις ακτές της χώρας. Ειδικά, όπως αναφέρει, «κατά τα τελευταία χρόνια, με την ολοένα αυξανόμενη συχνότητα και ένταση των κλιματικών καταστροφών, η παράκτια ζώνη αποκτά μεγαλύτερη σημασία» και «η αποτελεσματική προστασία της είναι απαραίτητο να αντιμετωπιστεί ως βασική προτεραιότητα».
Η ισορροπία της λελογισμένης ανάπτυξης
Για τον Κωστή Χατζηδάκη, υπουργό Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, το νέο σχέδιο νόμου που επαναπροσδιορίζει κρίσιμα θέματα, όπως οι οριοθετήσεις παραλιών και αιγιαλών, ο τρόπος μίσθωσης παραλιών, ο εντοπισμός και οι κυρώσεις για τους παραβάτες, αποτελεί μια «ισορροπία μεταξύ της λελογισμένης ανάπτυξης και της προστασίας του περιβάλλοντος». Μέσω αυτής της ισορροπίας, όπως είπε, επιδιώκεται να αντιμετωπιστεί η «απαράδεκτη κατάσταση που αντιμετωπίσαμε πέρυσι με αλλεπάλληλες παρανομίες και καταγγελίες».
Δεν εισακούστηκαν οι πολίτες
Αν και ο υπουργός επικαλείται προφανώς τις καταγγελίες των πολιτών που υποστήριξαν την ελεύθερη και χωρίς περιορισμούς πρόσβαση στις παραλίες, εντούτοις οι προτάσεις τους δεν εισακούστηκαν.
Ο Γιάννης Σπιλάνης είναι καθηγητής και διευθυντής του Παρατηρητηρίου Βιώσιμου Τουρισμού του Πανεπιστημίου Αιγαίου. Συμμετέχει στο «Δίκτυο για Βιώσιμες Κυκλάδες», ένα δίκτυο στο οποίο έχουν ενταχθεί κινήσεις πολιτών από διάφορα νησιά, οι οποίες το περασμένο καλοκαίρι κινητοποιήθηκαν και διεκδίκησαν την ελεύθερη πρόσβαση στις παραλίες. Το δίκτυο, όπως λέει, κλήθηκε να καταθέσει τις προτάσεις του. Ο καθηγητής υποστηρίζει ότι υπήρξε από την πλευρά των πολιτών λεπτομερής, γραπτή τεκμηρίωση και τοποθέτηση για όλες τις διατάξεις του νομοσχεδίου οι οποίες κρίθηκαν προβληματικές, όπως και των προτάσεών τους. Τίποτα όμως από όλα αυτά δεν λήφθηκε υπόψη: «Όσο τις λάβατε εσείς υπόψη σας, τόσο τις τις έλαβαν και αυτοί», αναφέρει.
Για την κατάργηση των 30 μέτρων ο Γ. Σπιλάνης λέει ότι πρόκειται για την «πλήρη καταστρατήγηση των διεθνών υποχρεώσεων της χώρας. Το πρωτόκολλο έχει κυρωθεί από την Ε.Ε., αλλά η Ελλάδα με νύχια και με δόντια απέφυγε να το νομοθετήσει όταν γινόταν η νομοθεσία για το θαλάσσιο χωροταξικό. Δεν το υιοθέτησε, ελπίζοντας ότι θα γλιτώσει», λέει. Ο Γ. Σπιλάνης υποστηρίζει ότι «υπάρχει φοβερή πίεση από όλο τον τουριστικό κλάδο να μείνει ασύδοτη η παραλία» και πως «οι κυβερνώντες δεν θέλουν να αντιδράσουν σ' αυτό».
Ο καθηγητής εξηγεί ότι, από την άλλη πλευρά, «ο τουριστικός κόσμος δεν θέλει να καταλάβει ότι έχουμε φτάσει στο σημείο μηδέν. Όταν είναι διαπιστωμένη πια η σοβαρή διάβρωση των ακτών, οι παραλίες που χάνονται, αυτός θέλει να εκμεταλλευτεί και τον τελευταίο κόκκο άμμου. Με βάση αυτό, δεν τους ενδιαφέρουν ούτε τα 30 μέτρα, ούτε οι αμμοθίνες, ούτε οι κοινόχρηστοι χώροι. Ούτε, ούτε…».
Οι παραλίες ως οικόπεδα
Για τις οκτώ περιβαλλοντικές οργανώσεις (Εταιρεία Προστασίας Πρεσπών, Ελληνική Εταιρεία Προστασία της Φύσης, Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία, Καλλιστώ, Οικολογική Εταιρεία Ανακύκλωσης, Greenpeace, MEDASSET και WWF Ελλάς), το νομοσχέδιο «αντιμετωπίζει τους αιγιαλούς, τις όχθες ποταμών και λιμνών και τις παραλίες της χώρας σαν οικόπεδα προς εμπορική αξιοποίηση». Υποστηρίζουν, μάλιστα, ότι οι πρακτικές των ευρωπαϊκών χωρών έχουν πολύ διαφορετική προσέγγιση για την προστασία του παράκτιου χώρου.
«Σε έναν κόσμο που υφίσταται ολοένα και συχνότερα κλιματικές καταστροφές, οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες (π.χ. Γαλλία, Ισπανία) εύλογα θεσπίζουν αδόμητες παράκτιες ζώνες που ξεκινούν από τα 100 μέτρα και φτάνουν μέχρι και στα 250 μέτρα από τον αιγιαλό, προωθώντας την απαιτούμενη προστασία των ακτών τους και αναγνωρίζοντας την κρίσιμη συμβολή τους στην αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης», λένε. Αντίθετα, ισχυρίζονται ότι «η Ελλάδα, μέσω του νομοσχεδίου αυτού, καταργεί και το ελάχιστο όριο των 30 μέτρων, δίνοντας σήμα σε πράξεις οριοθέτησης παραλίας που επιτρέπουν δόμηση κυριολεκτικά πάνω στο κύμα!».
Οι παραλίες και το πρωτόκολλο που δεν υπογράφει η Ελλάδα
«Οι περισσότερες χώρες με τις οποίες μας αρέσει να συγκρινόμαστε έχουν αδόμητη ζώνη στην παραλία τους, συνήθως πάνω από 100 μέτρα ή και πολύ παραπάνω», λέει στη LiFO o Γιώργος Χασιώτης, νομικός σύμβουλος του WWF Ελλάς.
Τον ρωτήσαμε τι ισχύει για τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες. «Πολλές ευρωπαϊκές χώρες με μεγάλη ακτογραμμή εφαρμόζουν το πρωτόκολλο της Σύμβασης της Βαρκελώνης για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογείου, το οποίο η Ελλάδα δεν έχει εφαρμόσει, παρόλο που είναι το ελάχιστο στάνταρ για την προστασία της παράκτιας ζώνης και μέρος του ενωσιακού δικαίου, καθώς το έχει κυρώσει η Ευρωπαϊκή Ένωση, η Ελλάδα όμως όχι», λέει.
Ενδεικτικά, όπως λέει, «η Γαλλία έχει ως ελάχιστη αδόμητη ζώνη τα 100 μέτρα από τη γραμμή αιγιαλού και η Ισπανία 100-200, ενώ, αν ψηφιστεί η σχετική διάταξη του νομοσχεδίου, η Ελλάδα θα έχει 0 μέτρα ζώνης προστασίας».
«Δογματισμοί και ακρότητες»
Για το πρωτόκολλο της Βαρκελώνης, ο Κ. Χατζηδάκης ανέφερε στη Βουλή ότι «είναι αρμοδιότητα του υπουργείου Περιβάλλοντος. Πάντως η μη κύρωση δεν επιδεινώνει την κατάσταση». Για τον ορισμό της παραλίας υποστήριξε ότι: «Επανέρχεται η ρύθμιση που ίσχυε το 2001 με νόμο του ΠΑΣΟΚ έως το 2019, οπότε με τη ρύθμιση του ΣΥΡΙΖΑ ορίστηκε πως δεν υπάρχουν παραλίες μικρότερες από 30 μέτρα! Ας μην αφήνουμε δογματισμούς να οδηγούν σε ακρότητες και σε πλαίσια εκτός λογικής», είπε.
Πώς εξαφανίζονται οι μικρές παραλίες για τους πολλούς
Σύμφωνα με το WWF, το νομοσχέδιο «εξαφανίζει την απαγόρευση παραχώρησης των "μικρών αιγιαλών" με μήκος ή πλάτος μικρότερο των 5 μέτρων, ή έκταση μικρότερη των 150 τετραγωνικών»: «Οι λεγόμενοι μικροί αιγιαλοί, οι μικρές ήσυχες παραλίες που πρέπει να τις ψάξουμε και λίγο για να τις βρούμε, οι οποίες προσφέρουν στιγμές ησυχίας στην αιχμή της σεζόν, αυτές οι μικρές παραλίες που ορίζονται με ορισμένο τρόπο στον υπάρχοντα νόμο, δεν παραχωρούνταν. Τώρα με το νομοσχέδιο μπορούν να παραχωρούνται σε κοντινά ξενοδοχεία», λέει ο Γ. Χασιώτης. Μας εξηγεί ότι «ο νόμος λέει όμορα ξενοδοχεία. Αλλά, αν ψάξετε καλά, θα δείτε ότι τα όμορα μπορεί να είναι πολύ μακριά, καθώς μπορεί να παρεμβάλλεται οδός, πλατεία, δημόσιο ή ιδιωτικό ακίνητο», εξηγεί.
Για τον νομικό σύμβουλο του WWF Ελλάς, το συγκεκριμένο νομοθέτημα αποτελεί ένα ακόμη βήμα προς την εμπορευματοποίηση της παράκτιας ζώνης και δεν κάνει τίποτα για την προστασία της. Αυτήν τη στιγμή η ελληνική παράκτια ζώνη, πέρα από τη δόμηση και την κατάληψή της από εμπορικές δραστηριότητες, με αυτές τις παραχωρήσεις απειλείται και από τις φυσικές καταστροφές, κυρίως λόγω της κλιματικής αλλαγής. «Μεγάλα σημεία της ακτογραμμής διαβρώνονται. Θα έπρεπε να σκεφτούμε τι θα κάνουμε γι' αυτό, αντί να χαρίζουμε όλο και περισσότερο από τον παράκτιο χώρο σε διάφορες παραχωρήσεις», λέει.
Μειώνεται η κοινοχρησία του αιγιαλού;
Μία από τις παρατηρήσεις που κάνει ο Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων και Χωροτακτών αφορά την αφαίρεση μίας πρότασης από τον ορισμό του αιγιαλού, όπως αυτός καταγράφεται στο ν. 4607/2019. Χαρακτηριστικά, από τον ορισμό του αιγιαλού (άρθ. 3) αφαιρέθηκε η πρόταση «Ο αιγιαλός αποτελεί ουσιώδες στοιχείο του φυσικού περιβάλλοντος της χώρας, που προστατεύεται από την Πολιτεία, η οποία το διαχειρίζεται σύμφωνα με τη φύση του και τον κοινόχρηστο χαρακτήρα του». Σύμφωνα με τον ΣΕΠΟΧ, «η αφαίρεση δεν είναι είναι τυπική αλλά ουσιαστική για το πνεύμα του νόμου». Πρόκειται για μια παρατήρηση που καταγράφεται και από το WWF, που αναφέρει ότι πρόκειται «για μείωση κοινοχρησίας του αιγιαλού και της παραλίας».
Στα λιγοστά, όπως λένε, θετικά του νομοσχεδίου οι οκτώ περιβαλλοντικές οργανώσεις συγκαταλέγουν την ανάπτυξη ηλεκτρονικού συστήματος υποβολής καταγγελιών για αυθαιρεσίες. Ωστόσο, υποστηρίζουν ότι το συγκεκριμένο μέτρο θα ισχύσει «δίχως όμως καμία διασφάλιση για άμεση κινητοποίηση των αρμόδιων αρχών προς άμεση απομάκρυνση των αυθαίρετων κατασκευών». Προσθέτουν ακόμη ότι «περιπτώσεις όπως τα αυθαίρετα ενοικιαζόμενα στο παράκτιο δάσος του Εθνικού Πάρκου Σχινιά ή οι πολλαπλές και διαπιστωμένες αυθαιρεσίες σε παραλίες της Ίου και σε αμέτρητα άλλα πολύτιμα παράκτια και παρόχθια οικοσυστήματα της χώρας είναι καταστάσεις που δεν φαίνεται να απασχολούν σοβαρά την κυβέρνηση».
Οι «νεοφιλελεύθεροι δράκοι»
Ως απάντηση στις σφοδρές αντιδράσεις των περιβαλλοντικών οργανώσεων για την αύξηση της δόμησης στις παραλίες, ο Κ. Χατζηδάκης έκανε λόγο για «νεοφιλελεύθερους δράκους, που βρίσκονται στη φαντασία ορισμένων». Και εξέφρασε, όπως λέει, την έκπληξή του για το γεγονός ότι αυτές οι αναφορές έγιναν και από περιβαλλοντικές οργανώσεις, καταλογίζοντάς τους επιπολαιότητα.
Ο Κ. Χατζηδάκης θεωρεί αβάσιμες τις τοποθετήσεις που εκφράστηκαν, ότι το νομοσχέδιο φέρνει νομιμοποιήσεις αυθαιρέτων, ζητώντας, όπως είπε, από όσους διατυπώνουν τέτοιους ισχυρισμούς «να δηλώσουν ποιο άρθρο και ποια παράγραφος του σχεδίου νόμου προβλέπει κάτι τέτοιο». Φυσικά και δεν υπάρχει τέτοιο άρθρο στο νομοσχέδιο. Ωστόσο η ρύθμιση για την κατάργηση των 30 μέτρων είναι αρκετή ώστε ένα αυθαίρετο κτίσμα που μέχρι σήμερα ήταν στην αδόμητη ζώνη να βρεθεί τώρα εκτός αδόμητης ζώνης και, κατά συνέπεια, στη συνέχεια να μπορεί να τακτοποιηθεί.
Η «μάχη» της Ισπανίας
Ο υπουργός απέρριψε επίσης τους ισχυρισμούς των περιβαλλοντικών οργανώσεων ότι στην Ισπανία υπάρχει ζώνη 150 μέτρων από τη θάλασσα στην οποία απαγορεύεται η δόμηση, καλώντας όσους το αμφισβητούν να δουν τις εικόνες στο διαδίκτυο.
Τίποτα από τα παραπάνω όμως δεν έμεινε αναπάντητο: «Ο υπουργός αποκάλεσε “fake news” τις αντιδράσεις για την αύξηση της δόμησης στις παραλίες. Η αλήθεια είναι πως το νομοσχέδιο αυξάνει υπέρμετρα την οικοδομική πίεση στις παραλίες, καθώς από τον ορισμό της "παραλίας" (άρθ. 3) εξαφανίζει την ήδη ανεπαρκή ζώνη πλάτους 30 μέτρων από τη γραμμή αιγιαλού στην οποία απαγορεύεται σήμερα η δόμηση», αναφέρει το WWF Ελλάς, απαντώντας στις δηλώσεις του υπουργού.
Όσο για τους ισχυρισμούς του Κ. Χατζηδάκη ότι στην Ισπανία δεν υπάρχει ζώνη 150 μέτρων από τη θάλασσα, η οργάνωση υποστηρίζει: «Η αλήθεια είναι πως η Ισπανία έχει από το 2011 κυρώσει το πρωτόκολλο για την ολοκληρωμένη διαχείριση της παράκτιας ζώνης». Και προσθέτει: «Ακριβώς επειδή η Ισπανία έχει ήδη βιώσει στο παρελθόν με τον χειρότερο τρόπο τις καταστροφικές συνέπειες της αυθαίρετης δόμησης πάνω στο κύμα, τα τελευταία χρόνια έχει ενισχύσει τη σχετική με τις ακτές νομοθεσία της. Ειδικότερα, στον εθνικό της νόμο για την παράκτια ζώνη (Ley 22/1988, de 28 de julio, de Costas) περιέχει ξεκάθαρη πρόβλεψη αδόμητης ζώνης 100-200 μέτρων. Συγκεκριμένα: Η προστατευτική ζώνη εκτείνεται σε μια περιοχή 100 μέτρων στην ενδοχώρα από το εσωτερικό όριο του αιγιαλού. Η έκταση της ζώνης αυτής μπορεί να επεκταθεί από την κρατική διοίκηση, σε συμφωνία με την Αυτόνομη Κοινότητα και το αντίστοιχο Δημοτικό Συμβούλιο, μέχρι το μέγιστο όριο των επιπλέον 100 μέτρων, όταν αυτό είναι αναγκαίο για να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα της προστασίας, λαμβανομένων υπόψη των ιδιαιτεροτήτων του εν λόγω τμήματος της ακτής».
Τι ζητούν οι περιβαλλοντικές οργανώσεις
Σ' αυτό το πλαίσιο, οι περιβαλλοντικές οργανώσεις που υπογράφουν ένα κοινό κείμενο για το συγκεκριμένο νομοσχέδιο ζητούν από την κυβέρνηση τη λήψη πέντε μέτρων «ως κατεπείγουσα εθνική πολιτική κλιματικής ανθεκτικότητας για τη χώρα».
Το πρώτο είναι η άμεση κύρωση από τη χώρα μας του πρωτοκόλλου για την ολοκληρωμένη διαχείριση των παράκτιων ζωνών της Μεσογείου, το οποίο προτάσσει ως μέτρο θεσμικής θωράκισης των ακτών τον ορισμό 100 μέτρων από την υψηλότερη χειμερινή ίσαλη γραμμή ζώνης στην οποία δεν επιτρέπεται η δόμηση. Σε κάθε περίπτωση, ζητούν άμεση συμμόρφωση με τις προβλέψεις αυτού, δεδομένου ότι αποτελεί ήδη ενωσιακό δίκαιο.
Ζητούν ακόμη την αφαίρεση κάθε δικαιώματος ένταξης σε καθεστώς στήριξης από τον αναπτυξιακό νόμο και από τον νόμο για τις στρατηγικές επενδύσεις επιχειρηματιών που αυθαιρετούν εις βάρος του φυσικού περιβάλλοντος και καταπατούν παράκτια ή παρόχθια οικοσυστήματα.
Υποστηρίζουν την ενίσχυση της ανεξαρτησίας και των διαθέσιμων πόρων του Σώματος Επιθεωρητών και Ελεγκτών, ώστε να είναι σε θέση να επεμβαίνει αποτελεσματικά σε περιπτώσεις αυθαιρεσιών και να προβαίνει άμεσα στην απομάκρυνση παράνομων κατασκευών.
Τέλος, επαναφέρουν το μεγάλο ζήτημα της άμεσης ολοκλήρωσης της διαδικασίας θέσπισης μέτρων προστασίας και διαχείρισης για όλες τις περιοχές Natura 2000. Αυτό θα επιτευχθεί με την έγκριση των ειδικών περιβαλλοντικών μελετών και των σχεδίων διαχείρισης και τη θέσπιση των σχετικών προεδρικών διαταγμάτων, κάτι που ακόμη δεν έχει ολοκληρωθεί.
«Ημίμετρα», όπως λένε, όπως «η επιλεκτική θέσπιση "απάτητων" παραλιών και άλλων οικοσυστημάτων, μόνο συσκότιση των ευθυνών της πολιτείας επιτυγχάνουν, με αποτέλεσμα τη συνεχιζόμενη και ντροπιαστική από τη χώρα μας αγνόηση της καταδικαστικής απόφασης του ευρωδικαστηρίου εις βάρος της Ελλάδας για παραβίαση της οδηγίας 92/43/ΕΟΚ για την προστασία της φύσης».
