ΧΩΡΙΣΜΟΣ. ΜΙΑ ΛΕΞΗ, πολλά συναισθήματα. Τι γίνεται όμως όταν, εκτός από τον άνθρωπο, χωρίζεις και από το κατοικίδιο που έχεις μεγαλώσει από μικρό; Ειδικά οι Millennials έχουν μια ιδιαίτερη σχέση με τα ζώα συντροφιάς (και με τα φυτά, αλλά αυτό είναι άλλο θέμα). Είναι η γενιά που άρχισε να τα αντιμετωπίζει ως ισότιμα μέλη της οικογένειας, πολλές φορές φτάνοντας στην υπερβολή (όλοι έχουμε δει βαφές για το τρίχωμα των κατοικίδιων ή να τα μεταφέρουν σε παιδικά καρότσια).
Τι γίνεται, λοιπόν, όταν έχεις ζήσει με ένα κατοικίδιο για πολλούς μήνες ή και χρόνια και, την ώρα του χωρισμού, καλείστε να αποφασίσετε με ποιον θα μείνει; Για εμένα, μετά από ένα διαζύγιο και έχοντας αποκτήσει έναν σκύλο που μόλις είχε γίνει ενός έτους, η απόφαση ήταν εξαιρετικά δύσκολη. Για έξι μήνες τον μοιραζόμασταν, πηγαίνοντάς τον από το ένα σπίτι στο άλλο, μέχρι που τελικά οι συμβουλές που μου είχαν δώσει αποδείχτηκαν σωστές. Αυτό δεν μπορεί να κρατήσει για πολύ και στο τέλος ο σκύλος θα καταλήξει να ζει με έναν από τους δύο. Κάπως έτσι πλέον ζούμε οι δυο μας και προσαρμοζόμαστε –ξανά– στα νέα δεδομένα.
Έχοντας πολλά άτομα στο περιβάλλον μου που έχουν σκύλους ή γάτες, είδα πως υπάρχουν πολλές αντίστοιχες περιπτώσεις. Ο Β. χώρισε από την κοπέλα του με την οποία είχαν υιοθετήσει έναν σκύλο και μια γάτα. Εκείνος κράτησε τον σκύλο και εκείνη τη γάτα. Όπως μου είχε πει σε μια κουβέντα μας, δεν τέθηκε ποτέ ζήτημα, γιατί και τα δύο κατοικίδια είχαν ήδη διαλέξει τον άνθρωπό τους. Ο Μ. χώρισε πριν από λίγους μήνες με τον σύντροφό του και κάθε δύο εβδομάδες η γάτα τους μένει με έναν από τους δύο.
Ο χωρισμός από έναν άνθρωπο με τον οποίο έχεις ζήσει πολλά είναι από μόνος του ένας μικρός θάνατος. Πόσο μάλλον όταν πρέπει να αποχωριστείς το κατοικίδιό σου ή ακόμα και να αναλάβεις εξ ολοκλήρου την ευθύνη του.
Όμως η ιστορία του Παναγιώτη έρχεται να αποδείξει πως το «μοίρασμα» μπορεί να μην είναι μόνο μια προσωρινή συνθήκη. Αν και οι δύο αγαπούν εξίσου το κατοικίδιο και θέλουν να το βλέπουν, ίσως να λειτουργήσει.
7 χρόνια είμαστε «σε συνεπιμέλεια»
«Υιοθετήσαμε τον Τζόι όταν ήταν 5 μηνών και μετά από 2 χρόνια χωρίσαμε. Έχουν περάσει ήδη 7 χρόνια που είμαστε χωριστά και ο Τζόι ζει και στα δύο σπίτια», μου εξηγεί ο Παναγιώτης. Όπως ανέφερε, βοήθησε πολύ το γεγονός πως και οι δυο τους ήταν παρόντες στη ζωή του και στην εκπαίδευσή του και έτσι υπάρχει μια «κοινή γραμμή». Φυσικά, μου λέει, βοηθάει το γεγονός ότι ο Τζόι δεν έχει αδυναμία στον έναν απ’ τους δύο και δεν αγχώνεται με αυτήν τη διαδικασία.
«Τον πρώτο καιρό υπήρχαν αρκετοί τσακωμοί, όμως τώρα έχει ομαλοποιηθεί η επικοινωνία μας. Βασικά, τον αγαπάμε και οι δύο το ίδιο και δεν θέλουμε να τον στερηθεί ο άλλος. Ο Τζόι είναι απόλυτα ήρεμος· αν βλέπαμε πως η κατάσταση τον αγχώνει ή τον στρεσάρει, σίγουρα θα είχαμε βρει άλλη λύση. Αυτό δεν είναι κάτι που λειτουργεί με κάθε σκύλο· νομίζω πως απλώς ο Τζόι είναι η εξαίρεση».
Πόσο εύκολο, όμως, είναι να έχεις συνεχή επαφή με μια πρώην σχέση σου; «Δεν αντιμετωπίσαμε ιδιαίτερο πρόβλημα, γιατί και οι δυο μας βάζαμε πάνω απ’ όλα το καλό του και όχι τον εγωισμό μας. Μπορεί πάνω στα νεύρα μας να έχουμε πει πως καλύτερα θα ήταν ο Τζόι να είχε ένα σπίτι, όμως ήταν λόγια πάνω σε τσακωμό. Στην πραγματικότητα, ξέρουμε πως αυτό θα πλήγωνε τον άλλον αλλά και τον Τζόι, κι έτσι δεν ήταν ποτέ κάτι που σκεφτήκαμε σοβαρά. Τώρα κάπως γελάμε με αυτό, γιατί αναγνωρίζουμε πόσο ιδιαίτερο είναι αυτό το μοτίβο», καταλήγει.
Πόσο εύκολο είναι να αποχωρίζεσαι τον σκύλο σου, έστω και για σύντομο διάστημα; «Δεν είναι καθόλου εύκολο. Όταν δεν τον έχω, μού λείπει πολύ, όπως ξέρω πως λείπει και στην πρώην μου. Όμως αυτή είναι τώρα η καθημερινότητά μας, οπότε το έχουμε δεχτεί».
«Ζω με την ελπίδα»
Η ιστορία της Κατερίνας, από την άλλη, δεν είναι τόσο ευχάριστη. Η Κατερίνα συζούσε ήδη έναν χρόνο με τον σύντροφό της και, καθώς εκείνη είχε ένα κουνελάκι, ο σύντροφός της τής ζητούσε να υιοθετήσουν έναν σκύλο για να νιώθει «πως έχει και εκείνος κάτι». «Αυτό άκουγα, πως επειδή έχω εγώ, να πάρουμε ένα ζωάκι να έχει κι εκείνος. Προσπαθούσα να του εξηγήσω πως ένας σκύλος έχει πολλές ευθύνες και, καθώς εκείνος δουλεύει πολλές ώρες και θέλει να είναι και πολλές ώρες εκτός σπιτιού, ίσως δεν είναι σωστή κίνηση. Μέχρι που μια μέρα απλώς μου έδειξε μια φωτογραφία με μερικά κουτάβια που ψάχνανε σπίτι και κάπως έτσι κατέληξε ο μικρός να έρθει σπίτι μας».
Όπως μου εξηγεί η Κατερίνα, ενώ εκείνος είχε αναλάβει όλα τα ιατρικά έξοδα, αλλά και της καθημερινότητας, το ενδιαφέρον του σταματούσε εκεί. Ένα από τα πράγματα που μετανιώνει σήμερα είναι πως τον άφησε να βάλει τα στοιχεία του στο τσιπ. «Κατέληξα να τον φροντίζω εγώ εξ ολοκλήρου. Πριν χωρίσουμε, κοιμόμασταν χωριστά και εγώ ήμουν στον καναπέ με τον σκύλο μας. Μετά από δύο χρόνια σχέσης, χωρίσαμε οριστικά και, ενώ του έλεγα πως θέλω να έρθει μαζί μου ο σκύλος, εκείνος αρνιόταν και μάλιστα μού έλεγε “Προτιμώ να τον δώσω, παρά να είναι μαζί σου”».
Όμως τον χρησιμοποιούσε κάθε φορά που ήθελε να την πλησιάσει ξανά, ως μέσο χειραγώγησης. «Όποτε ήθελε να με πλησιάσει ξανά ερωτικά, τον έβαζε μπροστά. Μετά εξαφανιζόταν και ξανά από την αρχή μετά από μερικούς μήνες. Αν ήξερα πως τον θέλει και ενδιαφέρεται, θα ήταν διαφορετικά, όμως ξέρω πως τον παραμελεί, αφήνοντάς τον πολλές ώρες μόνο του στο σπίτι, και ότι τον φροντίζει η μητέρα του. Ήταν ξεκάθαρο πως για εκείνον ήταν ένα μέσο χειραγώγησης και, δυστυχώς, πετύχαινε».
Τελευταία φορά είδε τον σκύλο τον Απρίλιο του 2024 και τυχαία ξανά λίγους μήνες μετά. Έκτοτε δεν έχει νέα του. Πόσο εύκολο είναι να αποχωριστείς το κατοικίδιο που λατρεύεις και ειδικά όταν μπαίνει μπροστά ο εγωισμός αλλά και η εκδίκηση; «Δεν θα σου πω ψέματα, δεν το έχω ξεπεράσει ακόμα. Δεν έχω διαχειριστεί την απώλειά του, γιατί ξέρω πως δεν είναι ευτυχισμένος. Ήμασταν πολύ δεμένοι και τώρα νιώθω πως ένα κομμάτι μου λείπει. Σίγουρα θα το καταλάβουν όσοι έχουν σκύλο και είναι δεμένοι μαζί του. Ζω με την ελπίδα πως κάποια στιγμή o πρώην μου θα καταλάβει και θα δεχθεί να μου τον δώσει, κι ας τον βλέπει όποτε επιθυμεί», καταλήγει.
Η Χαρούλα είχε σχέση 2,5 χρόνια, πριν αποφασίσουν να υιοθετήσουν μαζί μια γάτα. «Ήταν ο Κοβιντάκος μας. Την πρώτη μέρα της καραντίνας του 2020, είχαμε πάει σούπερ μάρκετ για να εφοδιάσουμε το σπίτι και μας ακολούθησε», μου εξηγεί. Η Χαρούλα και ο σύντροφός της χώρισαν 2 χρόνια μετά και πλέον ο Κοβιντάκος ζει με τον πρώην της. Όπως μου εξήγησε, καθώς έμενε στο σπίτι του, δεν τέθηκε ποτέ ζήτημα να τον πάρει εκείνη. «Εκεί ήταν το σπίτι του, οπότε δεν συζητήσαμε ποτέ το ενδεχόμενο να φύγει από εκεί. Πλέον δεν έχουμε πολλές επαφές πέρα από κάποια τυπικά “Χρόνια Πολλά” και κατά διαστήματα μου στέλνει φωτογραφίες στα σόσιαλ».
Όταν χώρισαν, ήταν και η τελευταία φορά που τον είδε, εκτός από μία ημέρα που περνούσε από το σπίτι και τον είδε στο μπαλκόνι. Θα ήθελε να είχε χειριστεί διαφορετικά την κατάσταση; «Σίγουρα. Ακόμα μου λείπει, παρόλο που έχουν περάσει 3 χρόνια από τότε. Θα ήθελα να τον βλέπω πιο συχνά. Να είχαμε κρατήσει μια επικοινωνία πιο σταθερή, ώστε να μπορώ να βλέπω τον Κοβιντάκο». Σε επόμενη σχέση της θα ήθελε να υιοθετήσει ξανά ένα ζωάκι; «Ναι, πιστεύω πως ένα κατοικίδιο είναι πολλά παραπάνω για μια οικογένεια. Σίγουρα, όμως, θα το χειριζόμουν διαφορετικά».
Τι αναφέρει η νομοθεσία
Σκέφτομαι πως μπορεί να μη συζητείται συχνά δημόσια το θέμα με τα κατοικίδια μετά από έναν χωρισμό, όμως σίγουρα πρέπει να υπάρχει ένα πλαίσιο νόμου. Έτσι, απευθύνθηκα στη νομικό και αρθρογράφο της LiFO, Λασκαρίνα Λιακάκου, η οποία μου ανέφερε ότι «ενώ τα ζώα αντιμετωπίζονται από την κοινωνία ως όντα με συναισθήματα και ενσυναίσθηση, ο νόμος τα αντιμετωπίζει πιο “ψυχρά”».
Τι ισχύει λοιπόν με την κηδεμονία τους σε ένα διαζύγιο; «Το ποιος θα αναλάβει το ζώο συντροφιάς μετά από ένα διαζύγιο δεν είναι τόσο απλό όσο το να πούμε πως το παίρνει το πρόσωπο του οποίου το όνομα αναγράφεται στο συμβόλαιο αγοράς, αναδοχής ή υιοθεσίας. Παρά το ότι κατά το αστικό και ποινικό δίκαιο το “ζώο” νοείται ως αντικείμενο, ο νόμος 4830/2021 αναγνωρίζει το ζώο ως “κάθε έμβιο οργανισμό που συναισθάνεται και κινείται σε ξηρά, αέρα και θάλασσα ή οποιοδήποτε άλλο υδατικό οικοσύστημα ή υγροβιότοπο.” Ο ίδιος νόμος αναφέρεται ρητώς σε “κανόνες ευζωίας”. Το ελληνικό δίκαιο αυτήν τη στιγμή βρίσκεται σε διαμορφωτικό στάδιο σχετικά με το πώς βλέπει τα ζώα και ιδίως τα ζώα συντροφιάς».
Τι σημαίνει πρακτικά αυτό; «Αυτό σημαίνει ότι αν δύο άνθρωποι που προχωρήσουν σε διαζύγιο προβούν σε δικαστική διεκδίκηση του ζώου, το δικαστήριο μπορεί να λάβει υπόψη στοιχεία που θα τεθούν κατά την αποδεικτική διαδικασία, λαμβάνοντας υπόψη και την ευζωία του ζώου (το ποιο απ’ τα μέρη το φροντίζει, ποιο αναλαμβάνει το φαγητό του, το πάει βόλτα) παράλληλα με το πρακτικό ζήτημα του ποιο όνομα έχει αναγραφεί στο microchip. Επομένως, αν και αρχικά το ζώο συντροφιάς ανήκει σε αυτόν που αναγράφεται στο microchip, υπόψη θα ληφθεί και το ποιο πρόσωπο “φροντίζει για την ευζωία του”. Φυσικά, αρμόδια πρόσωπα για να απαντήσουν συγκεκριμένα σε κάθε εξατομικευμένη υπόθεση είναι οι δικηγόροι που παρακολουθούν τις αντίστοιχες δικαστικές υποθέσεις και έχουν υπόψη το δεδικασμένο», μου εξηγεί.
Ο χωρισμός από έναν άνθρωπο με τον οποίο έχεις ζήσει πολλά είναι από μόνος του ένας μικρός θάνατος. Πόσο μάλλον όταν πρέπει να αποχωριστείς το κατοικίδιό σου ή ακόμα και να αναλάβεις εξ ολοκλήρου την ευθύνη του. Σίγουρα δεν υπάρχει μια σωστή ή λάθος πλευρά και όπως η κάθε σχέση είναι διαφορετική, έτσι και το πώς θα χειριστεί το πρώην ζευγάρι την κατάσταση αφορά αποκλειστικά εκείνους. Πλέον, τα κατοικίδιά μας είναι πολλά περισσότερα για εμάς και για πολλούς είναι ένα συναισθηματικό στήριγμα σε μια δύσκολη κατάσταση και καθημερινότητα.
