Έμαθε τα μυστικά της σκηνικής τέχνης δουλεύοντας επί δεκαετία ως σκηνογράφος (μια που οι σπουδές του αφορούσαν το graphic design και τη σκηνογραφία). Το 2003, όμως, ο Φιλίπ Κεν (γεν. 1970) αποφάσισε να ασχοληθεί με τις δικές του σκηνικές δημιουργίες και ίδρυσε στο Παρίσι το Vivarium Studio ως χώρο έρευνας και ανανέωσης της σκηνικής τέχνης, έχοντας δίπλα του, συνεργάτες και συνοδοιπόρους, μια ομάδα από εικαστικούς, ηθοποιούς, χορευτές και μουσικούς. Στα 12 χρόνια που μεσολάβησαν και με παραστάσεις όπως οι La Demangeaison des ailes (2003), Des Experiences (2004), D' après nature (2006), L' effet de Serge (2007), La Melancolie des dragons (2008), Big Bang (2010), Swamp Club (2013), Next Day (2014), o Κεν μπόρεσε να καθιερωθεί ως βασικός εκπρόσωπος της ανανεωτικής γαλλικής σκηνής. Γι' αυτό και από τον Ιανουάριο του 2014 του εμπιστεύτηκαν (μαζί με τη Ναταλί Βιμό) τη διεύθυνση του θεάτρου Nanterre-Amandiers (Nanterre-Amandiers Centre Dramatique National).
Με αφορμή τη Μελαγχολία των δράκων, την πρώτη παράστασή του που θα δούμε στην Αθήνα (στη Στέγη, στις 26, 27 και 28 Φεβρουαρίου), ο Φιλίπ Κεν απαντά σε μερικές «διευκρινιστικές» ερωτήσεις.
— Κυκλοφορεί ότι φέρετε την παράδοση της γαλλικής αβανγκάρντ, αλλά το είδος και το ύφος των παραστάσεών σας μάλλον σας τοποθετούν στον ευρύτερο, μεταμοντερνιστικό χώρο της ευρωπαϊκής σκηνής. Ποιες είναι οι αναφορές σας;
Δεν υπάρχει για μένα το ζήτημα σε ποιο καλλιτεχνικό πεδίο «τοποθετούμαι». Αισθάνομαι την ανάγκη να γράφω διαφορετικά έργα στα οποία τα οπτικά στοιχεία έχουν βαρύνουσα σημασία. Αλλά ως εκεί. Όταν ξεκίνησα να σκηνοθετώ, η πρόθεσή μου δεν ήταν να αντιπαρατεθώ σε άλλα στυλ και είδη – ο τρόπος δουλειάς που υιοθέτησα προέκυψε φυσικά. Οι κατηγοριοποιήσεις, ξέρετε, είναι ένα ζήτημα που δεν απασχολεί ούτε τους καλλιτέχνες ούτε το κοινό.
Δουλεύοντας πάνω στην ιδέα της απογοήτευσης, οδηγήθηκα σε μια άλλη, στη σύνδεση της παράστασης με αυτό που λέμε σήμερα «ψυχαγωγικό πάρκο» – τι σημαίνει η κατασκευή ενός τόπου στον οποίο επιτρέπεται στους ανθρώπους να ξεχάσουν την πραγματικότητα, ζώντας για λίγο σ' έναν κόσμο ψευδαισθήσεων
— Οι παραστάσεις σας είναι συνθέσεις διαφορετικών στοιχείων. Ποιες είναι οι κυρίαρχες ιδέες που σας κινούν, οι προτιμήσεις σας, η διαδικασία που ακολουθείτε;
Ξεκινάω πάντα από έναν τίτλο που ανοίγει ένα πεδίο μελέτης και έρευνας και δουλεύω συνδέοντας ιδέες. Φτάνω στην πρόβα χωρίς σημειώσεις, ξεκινάμε να δουλεύουμε με τους συνεργάτες μου έχοντας στο μυαλό μας μόνο τον τίτλο, το θέμα και το σκηνικό πλαίσιο. Περνάμε χρόνο μαζί, διαβάζουμε βιβλία, επισκεπτόμαστε εκθέσεις, βλέπουμε ταινίες. Δοκιμάζουμε διάφορες ιδέες, δημιουργούμε διαλόγους και οι σκηνές μορφοποιούνται σταδιακά.
— Ποια ήταν η κύρια ιδέα για τη δημιουργία της «Μελαγχολίας των δράκων»; Είναι, όπως γράφτηκε, «ένας ύμνος στη φιλία»;
Όπως στην γκραβούρα του Γκόγια «Ο ύπνος της λογικής γεννάει τέρατα», η μελαγχολική σκέψη μπορεί να γεννήσει «όντα» υπερφυσικά. Στην κατεύθυνση αυτή, ο δράκος είναι ένα δημιούργημα της φαντασίας που συνοδεύει τους ανθρώπους στις περιπέτειες και στις αναζητήσεις τους – σκεφτείτε τον Άγιο Γεώργιο που σκοτώνει τον δράκο ή ακόμη και τον Γκοτζίλα. Σήμερα δεν πιστεύουμε πια στα θαύματα, όμως πιστεύουμε ακόμα στην ικανότητα των ανθρώπων να συσπειρώνονται για έναν κοινό σκοπό. Στην πραγματικότητα, η Μελαγχολία θα μπορούσε να λειτουργεί σαν συνθήκη προστασίας ως προς την απογοήτευση που επιφυλάσσουν η ύπαρξη και ο κόσμος. Δουλεύοντας αυτή την ιδέα, της απογοήτευσης, οδηγήθηκα σε μια άλλη, στη σύνδεση της παράστασης με αυτό που λέμε σήμερα «ψυχαγωγικό πάρκο» – τι σημαίνει η κατασκευή ενός τόπου στον οποίο επιτρέπεται στους ανθρώπους να ξεχάσουν την πραγματικότητα, ζώντας για λίγο σ' έναν κόσμο ψευδαισθήσεων.
— Υπάρχει μια χαλαρή σύνδεση μεταξύ των παραστάσεών σας, αφού η τελευταία σκηνή της προηγούμενης εμπνέει την πρώτη της επόμενης παράστασής σας. Ποια ήταν η τελευταία σκηνή της παράστασης "L' effet de Serge" και πώς εντάχθηκε στη «Μελαγχολία των δράκων»;
Πράγματι, τα έργα μου συνδέονται μεταξύ τους. Έτσι, όπως το Effet de Serge ξεκινάει από την τελευταία εικόνα του D'après nature, le cosmonaute, η Μελαγχολία των δράκων περιλαμβάνει την τελευταία σκηνή του Effet de Serge: μια ομάδα ανθρώπων αόρατων, των οποίων βλέπουμε μόνο τα μαλλιά να κυματίζουν υπό τους ήχους μιας απαλής μουσικής, σε κόκκινο φωτισμό.
— Έχει γραφτεί ότι στις παραστάσεις «η εικόνα είναι το μήνυμα». Ισχύει;
Οι εικόνες στα έργα μου δεν αποσκοπούν μονάχα στο να μεταφέρουν ένα μήνυμα. Επιδιώκω οι θεατές να είναι συμμέτοχοι στη δομή, στην κατασκευή των εικόνων.
— Σας απασχολεί το γεγονός ότι στο τέλος των παραστάσεών σας δεν μένει ένα «έργο» που να μπορεί να διαβαστεί ή να παιχτεί από άλλους;
Η (ισχυρή) αυτή τάση στο σύγχρονο θέατρο αλλάζει ριζικά την ποιότητα της δραματικής τέχνης. Δεν δουλεύω πάνω στις συνηθισμένες δραματουργικές δομές, με τη σύγκρουση, τη λύση κ.λπ. Πάνω στη σκηνή παρακολουθούμε μια ομάδα ανθρώπων που ζουν μαζί. Οι παραστάσεις μου γράφονται και συντίθενται με τους ηθοποιούς, και γι' αυτούς, σε σχέση με τις εκφραστικές δυνατότητές τους και βάσει του λεξιλογίου τους – δεν θα είχαν νόημα χωρίς αυτούς.
— Το Vivarium Studio εξακολουθεί να υπάρχει;
Ναι, συνεχίζει να υπάρχει και τώρα υποστηρίζεται από το Nanterre-Amandiers.
— Πόσο δύσκολο είναι να διευθύνετε έναν μεγάλο θεατρικό οργανισμό όπως το Nanterre-Amandiers, ιδίως σε μια περίοδο όπως η σημερινή, με τις γνωστές πολιτικοκοινωνικές και οικονομικές δυσκολίες;
Η ιστορία της παράστασής μου Swamp Club αφορούσε ένα κέντρο για τις τέχνες, όπου φιλοξενούνταν καλλιτέχνες από διαφορετικά μέρη. Αυτό συμβαίνει στην πραγματικότητα, στο Nanterre-Amandiers. Το ότι βρέθηκα να το διευθύνω μαζί με τη Ναταλί Βιμό μου επιτρέπει να έχω μια βάση, να μπορώ να υπερασπίζομαι το ρεπερτόριο και τους καλλιτέχνες στους οποίους πιστεύω, να αναμειγνύω τις τέχνες. Η οικονομική συγκυρία σήμερα είναι πολύ πιο δύσκολη σε σχέση με την εποχή που αυτό το θέατρο ήταν στις δόξες του. Όπως συμβαίνει με τους ήρωες της Μελαγχολίας των δράκων, που στήνουν τη σκηνή τους σ' ένα ερημικό χιονισμένο τοπίο, έτσι ο Pierre Debauche πριν από πενήντα χρόνια έστησε μια σκηνή στη μέση του πουθενά. Εκείνη την εποχή ήταν μια κίνηση ουτοπική, η εξέλιξη της οποίας, και η σημερινή απήχησή της, έχει μεγάλο ενδιαφέρον.
Οι ήρωες των παραστάσεών μου μπορεί να μοιάζουν αστείοι, το ίδιο και οι φιλοδοξίες τους: να σώσουν ένα μουσείο, να φτιάξουν ένα πάρκο αναψυχής. Οι ιστορίες μου αφορούν κοινότητες ανθρώπων που υπερασπίζονται τον κόσμο τους. Κάπως έτσι νιώθω κι εγώ ως επικεφαλής του Nanterre-Amandiers: κάνω στη ζωή αυτό που δείχνω επί σκηνής. Μπορεί να είναι πολύ μοναχικά όταν σκηνοθετείς, με την έννοια ότι δεν έχεις την ευκαιρία να συνομιλείς με άλλους σκηνοθέτες, όμως από τη στιγμή που τοποθετούμαι στο κέντρο του συστήματος, έχω την ευχαρίστηση να μοιράζομαι τις δυνατότητες που παρέχει το θέατρο και να δουλεύω με τους ομοίους μου.
Η μελαγχολία των δράκων
Στέγη Γραμμάτων & Τεχνών,
Λ. Συγγρού 107-109, 219 9005800
26-28/2
Σκηνοθεσία: Philippe Quesne
σχόλια