Η σιωπή σημαίνει συναίνεση;

Η σιωπή σημαίνει συναίνεση; Facebook Twitter
Ακολουθώντας ένα εύρημα μπρεχτικού τύπου, ο συγγραφέας εισάγει ένα πρόσωπο σημερινό, τον Συνηθισμένο Άνθρωπο, που συνδέει τις δύο πράξεις και τις επιμέρους σκηνές με το σήμερα, προκαλώντας αλλεπάλληλα ρήγματα στο ηθικό σύστημα του κεντρικού ήρωα...
0

Oταν το Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές (1960) του Ρόμπερτ Μπολτ ανέβηκε στο American Airlines Theater του Μπρόντγουεϊ το 2008, πολλοί κριτικοί εξέφρασαν δυσανεξία στη «μονολιθική αρετή» (έκφραση του Ben Bradley από την κριτική του στους «NY Times») του κεντρικού ήρωα, χαρακτηρίζοντας το έργο «αγιογραφία» και «μαρτυρολόγιο» του ουμανιστή, νομικού και πολιτικού Τόμας Μορ (1478-1535). Μπορείς να καταλάβεις γιατί: είναι μια εποχή που όλα κινούνται με μεγάλη ταχύτητα, οι κριτικοί βλέπουν πολλές παραστάσεις και δεν έχουν πάντα χρόνο να ψάξουν και να θυμηθούν ποιος ήταν ο Μορ, η σύγχρονη κουλτούρα του everything goes δεν συμπαθεί προσωπικότητες με ασυνήθιστο ηθικό εκτόπισμα και αντιμετωπίζει ως ηθικολογίες τις ιδέες τους.

Και, ναι, μετά από τόση «καινοτομία» στις θεατρικές σκηνές, λίγο παλαιού τύπου θέατρο, με αίγλη Εθνικού άλλης εποχής, ήταν για μένα κάτι σαν ευπρόσδεκτη παρένθεση.


Το έργο του Μπολτ αναφέρεται στα τελευταία χρόνια της ζωής ενός καθόλα σημαντικού ανθρώπου, του Τόμας Μορ. «Η ψυχή του ήταν πιο αγνή και από το χιόνι και η μεγαλοφυΐα του μοναδική – ποτέ στο παρελθόν δεν είχε υπάρξει όμοια, ούτε επρόκειτο να υπάρξει δεύτερη στην Αγγλία» έγραψε γι' αυτόν ένας άλλος σημαντικός ανθρωπιστής, ο Έρασμος – ο ίδιος που συνέδεσε τον Μορ με τη φράση του Ρωμαίου ρήτορα Κουιντιλιανού «Omnium horarum Homo», «άνθρωπος για όλες τις εποχές». Στην ελληνική απόδοση μοιάζει να έχει αρνητική σημασία, του ανθρώπου που μπορεί και επιβιώνει υπό όλες τις συνθήκες, αλλά το νόημα της φράσης είναι απολύτως θετικό: σημαίνει αυτόν που είναι ικανός να αντιμετωπίσει τα πάντα, κάτι σαν δέντρο αειθαλές, που δεν χάνει ποτέ τα φύλλα του.


Ο Μορ έγραψε, μεταξύ άλλων σημαντικών κειμένων, την περίφημη Ουτοπία (1516). Συνδυάζοντας τον διάλογο, την κριτική και τη σάτιρα, ο συγγραφέας τολμά να κρίνει αμείλικτα τις αυθαιρεσίες της μοναρχίας, της αριστοκρατίας και της Εκκλησίας που εξαθλιώνουν οικονομικά και ηθικά τους πολίτες, αποστερώντας τους από τους πόρους που θα τους εξασφάλιζαν μια αξιοπρεπή διαβίωση και ακυρώνοντας κάθε έννοια Δικαίου (με υπερβολικά αυστηρές ποινές και παράλογη φορολόγηση), που θα επέτρεπε την κοινωνική ειρήνη και την ευημερία του κράτους. Καταγγέλλει τους κατακτητικούς πολέμους, την ανεντιμότητα της επίσημης διπλωματίας, την πολύπλοκη νομοθεσία, το θρησκευτικό φανατισμό, την πλεονεξία και απανθρωπιά των πλουσίων. Και προτείνει μια επαναστατική πολιτικοκοινωνική πραγματικότητα κοινοκτημοσύνης, ανεξιθρησκίας, ισότητας ανδρών και γυναικών.

Η σιωπή σημαίνει συναίνεση; Facebook Twitter
Ο Συνηθισμένος Άνθρωπος είναι σαν να απευθύνεται εμμέσως σε καθέναν από τους θεατές και να του λέει: «Ξέρω, μοιάζεις μ' εμένα. Αλλά αυτός είναι ο υπέροχος άνθρωπος. Εσύ, όπως κι εγώ, είμαστε οι άθλιοι της επιβίωσης»...


Κι όμως, σ' αυτόν τον άνθρωπο ο Ερρίκος Η' πρόσφερε δύο χρόνια μετά (το 1518) θέση στο Βασιλικό Συμβούλιο και στη συνέχεια μια σειρά ανώτατων αξιωμάτων, με κορυφαίο αυτό του Λόρδου Καγκελάριου το 1529. Πώς έγινε αυτό; Ο βασιλιάς ίσως να έψαχνε ηθικούς συμβούλους και συνεργάτες που να μπορούσε να εμπιστευτεί. Ο Μορ, όμως, που γνώριζε τι συνέβαινε («Τι υποθέτεις πως θα γίνονταν αν άρχιζα να λέω σ' έναν βασιλιά να φτιάξει λογικούς νόμους ή να προσπαθήσει να αποβάλει το θανάσιμο μικρόβιο των κακών νόμων από το μυαλό του; Αμέσως θα μ' έδιωχνε με τις κλοτσιές ή θα με μεταχειρίζονταν σαν να ήμουν γελοίο υποκείμενο», γράφει στην Ουτοπία), γιατί δέχθηκε;


Απαντά ο ίδιος λίγες σελίδες πιο κάτω στην Ουτοπία: «(...) Το ότι δεν μπορείς να εξαφανίσεις εντελώς τις λαθεμένες ιδέες ή να αντιμετωπίσεις τα κακώς κείμενα όσο αποτελεσματικά θέλεις δεν είναι λόγος να γυρνάς την πλάτη στη δημόσια ζωή... Πρέπει να προχωρήσεις τη δουλειά σου εμμέσως. Να χειρίζεσαι τα πράγματα με μαεστρία, και αν δεν μπορείς να βάλεις κάτι σωστά στη θέση του, να προσπαθείς να το βάλεις στην καλύτερη δυνατή. Γιατί τα πράγματα ποτέ δεν θα είναι τέλεια, εκτός αν οι άνθρωποι γίνουν τέλειοι – πράγμα που δεν το περιμένω για πολλά χρόνια ακόμα!» γράφει.


Ως σπουδαίος νομικός, όταν έγινε καγκελάριος, ο Μορ δούλεψε για την αναμόρφωση του αγγλικού Δικαίου. Δεν πρόλαβε να επιτύχει και πολλά, ωστόσο, γιατί ο Ερρίκος Η' ήθελε να χωρίσει και ο Πάπας δεν του έδινε διαζύγιο. Ο βασιλιάς αποφάσισε την απόσχιση από την παπική Αρχή, ανακήρυξε τον εαυτό του κεφαλή της Εκκλησίας της Αγγλίας και αφού παντρεύτηκε την καλή του Άννα Μπολέιν, ζήτησε απ' όλους να αναγνωρίσουν τη νομιμότητα των έργων του και των διαδόχων του από τον τελευταίο γάμο του. Αντίθετα με τις απόψεις του περί realpolitik και την ανεξιθρησκεία που υποστήριξε στην Ουτοπία του, ο Μορ ήταν πιστός καθολικός και δεν θέλησε να επιβεβαιώσει με όρκο στον Θεό την υπακοή του στις αυθαίρετες βουλές του μονάρχη. Παραιτήθηκε από τη θέση του, εγκατέλειψε την πολιτική σκηνή και υιοθέτησε την τακτική της σιωπής. Παρ' όλα αυτά, φυλακίστηκε και στη συνέχεια σύρθηκε σε δίκη για εσχάτη προδοσία. Είναι μία από τις πιο ενδιαφέρουσες σκηνές του έργου του Μπολτ: ο Μορ στήριξε την υπεράσπισή του στο «Qui tacet consentire videtur», δηλαδή «Αυτός που σιωπά θεωρείται ότι συναινεί». Αν γενικώς ισχύει, στην περίπτωσή του δεν έπεισε τους σε διατεταγμένη υπηρεσία δικαστές και δεν εμπόδισε τη θανατική του καταδίκη.

Καλές οι αρχές, αλλά η ζωή δεν έχει αξία; Και μήπως αυτή η αμετακίνητη στάση είναι ευεπίφορη στη μισαλλοδοξία, σε έναν επικίνδυνο ιδεαλισμό;» αναρωτήθηκα στο τέλος, αλλά θυμήθηκα κάτι που μου μετέφερε ο 14χρονος γιος μου, ένα ερώτημα που έθεσε ένας φίλος του σχετικά με τον ρατσισμό: «Δεν είναι ρατσιστής αυτός που διακρίνει τους ρατσιστές από τους υπολοίπους;». Όχι, δεν είναι, του είπα, γιατί πρέπει να διακρίνουμε τον καλό από τον κακό, κι ο ρατσιστής είναι ο κακός της ιστορίας. Ας δίνουν κάποιοι το μέτρο, για να μη χανόμαστε οι υπόλοιποι στη σχετικότητα του καλού και κακού και στον κυνισμό.

Η σιωπή σημαίνει συναίνεση; Facebook Twitter
Η σκηνοθεσία του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου ακολούθησε τη δραματουργία του έργου κι έστησε μια παράσταση φιλική προς το μεγάλο, σοβαρό, αστικό κοινό του Εθνικού Θεάτρου...


Είναι το έργο του Μπολτ παρωχημένο; Εξαρτάται από το τι θεωρεί κανείς προχωρημένο. Μπορεί κάποια μέρη του έργου (κυρίως τα σημεία που ο Μορ υπερασπίζεται τις επιλογές του, με παραπομπές στις αυθεντικές απόψεις του) να ακούγονται διδακτικά. Ωστόσο η πρόζα του Μπολτ είναι καλογραμμένη, οι διάλογοι είναι έξυπνοι και οι αντιπαραθέσεις των προσώπων ζωηρές και με ενδιαφέροντα επιχειρήματα. Ακολουθώντας ένα εύρημα μπρεχτικού τύπου, ο συγγραφέας εισάγει ένα πρόσωπο σημερινό, τον Συνηθισμένο Άνθρωπο, που συνδέει τις δύο πράξεις και τις επιμέρους σκηνές με το σήμερα, προκαλώντας αλλεπάλληλα ρήγματα στο ηθικό σύστημα του κεντρικού ήρωα. Ο Συνηθισμένος Άνθρωπος είναι σαν να απευθύνεται εμμέσως σε καθέναν από τους θεατές και να του λέει: «Ξέρω, μοιάζεις μ' εμένα. Αλλά αυτός είναι ο υπέροχος άνθρωπος. Εσύ, όπως κι εγώ, είμαστε οι άθλιοι της επιβίωσης».


Η σκηνοθεσία του Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου ακολούθησε τη δραματουργία του έργου κι έστησε μια παράσταση φιλική προς το μεγάλο, σοβαρό, αστικό κοινό του Εθνικού Θεάτρου. Άλλωστε, και μόνο η ανάθεση του κεντρικού ρόλου στον Γιώργο Μιχαλακόπουλο σημαίνει μια επιστροφή, αν υπολογίσει κανείς τα πολλά χρόνια που μεσολάβησαν από την τελευταία εμφάνιση του σπουδαίου ηθοποιού στην πρώτη κρατική σκηνή. Ένας καθόλα αξιόλογος θίασος (Δημήτρης Πιατάς, Μάνος Βακούσης, Αλέξανδρος Μυλώνας, Αννέζα Παπαδοπούλου, Στεφανία Γουλιώτη, Αλέξανδρος Μαυρόπουλος, Γιάννης Τσορτέκης, Γιώργος Γιαννακάκος, Παναγιώτης Κατσώλης, Κώστας Γαλανάκης, Μαίρη Σαουσοπούλου και ο Γιώργος Μοσχίδης) υποστήριξε τη σκηνική πράξη. Λειτουργικό και αρκούντως ατμοσφαιρικό το σκηνικό του Αντώνη Δαγκλίδη (μια κλίμακα που συνέδεε επίπεδα διαφορετικού πλάτους και κάθετες επιφάνειες ή κουρτίνες που χώριζαν επιμέρους δραματικούς χώρους σε ταμπλό βιβάν), που σε συνδυασμό με τα κοστούμια εποχής της Κλερ Μπρέσγουελ και την αναγεννησιακών αναφορών μουσική του Σταύρου Γασπαράτου, συνέθεσε έναν κόσμο πειστικό αλλά όχι ασφυκτικά προσηλωμένο στην ιστορική περίοδο στην οποία εξελίσσεται η ιστορία. Και, ναι, μετά από τόση «καινοτομία» στις θεατρικές σκηνές, λίγο παλαιού τύπου θέατρο, με αίγλη Εθνικού άλλης εποχής, ήταν για μένα κάτι σαν ευπρόσδεκτη παρένθεση.

Ρόμπερτ Μπολτ, «Ένας άνθρωπος για όλες τις εποχές»
Σκην.: Β. Θεοδωρόπουλος
Ερμηνεύουν: Γ. Μιχαλακόπουλος, Γ. Μοσχίδης, Δ. Πιατάς, Μ. Βακούσης, Στ. Γουλιώτη, Γ. Τσορτέκης. Σκην.: Αντ. Δαγκλίδης.
Κοστ.: Κλ. Μπρέισγουελ.
Μουσ.: Στ. Γασπαράτος

 

Εθνικό Θέατρο(Κεντρική Σκηνή)
Αγ. Κωνσταντίνου 22-24,
210 5288170 (Κεντρική Σκηνή), 210 5288173 (Νέα Σκηνή), 210 3305074 (Rex)
Παραστάσεις: Απόγ. Κυρ. 7.30 μ.μ. Βραδ. Τετ.-Σάβ. 8.30 μ.μ.
Τιμή: €20, 18, 10. Κάθε Πέμ.: €13.

0

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ηow to resuscitate a dinosaur/ Έι, Romeo, πώς δίνεις το φιλί της ζωής σε έναν δεινόσαυρο;

Guest Editors / «Ο Καστελούτσι σκηνοθετεί μια υπόσχεση· και κάνει τέχνη εκκλησιαστική»

«Πέρασαν μέρες από την πρώτη μου επαφή με τη Βερενίκη. Μάντρωσα ένα κοπάδι σκέψεις» – ο Κυριάκος Χαρίτος γράφει για μια από τις πολυσυζητημένες παραστάσεις της σεζόν, που ανέβηκε στη Στέγη.
ΚΥΡΙΑΚΟΣ ΧΑΡΙΤΟΣ
Onassis Dance Days 2025: Ένας ύμνος στα αδάμαστα σώματα

Θέατρο / Onassis Dance Days 2025: Ένας ύμνος στα αδάμαστα σώματα

Ένα νέο, αλλιώτικο σύμπαν για τον «χορό» ξεδιπλώνεται από τις 3 έως τις 6 Απριλίου στη Στέγη του Ιδρύματος Ωνάση, μέσα από τα πρωτοποριακά έργα τεσσάρων κορυφαίων Ελλήνων χορογράφων και του διεθνούς φήμης Damien Jalet.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κώστας Νικούλι

Θέατρο / «Μπορώ να καταλάβω το πώς είναι να νιώθεις παρείσακτος»

Ο 30χρονος Κώστας Νικούλι μιλά για την πορεία του μετά το «Ξενία» που του χάρισε το βραβείο πρωτοεμφανιζόμενου ηθοποιού όταν ήταν ακόμα έφηβος, για το πόσο Έλληνας νιώθει, για την πρόκληση του να παίζει τρεις γκέι ρόλους και για το πόσο τον έχει αλλάξει το παιδί του.
M. HULOT
Μέσα στον θησαυρό με τις εμβληματικές φορεσιές της Δόρας Στράτου

Θέατρο / «Κάποτε έδιναν τις φορεσιές για έναν πλαστικό κουβά, που ήταν ό,τι πιο μοντέρνο»

Μια γνωριμία με τη μεγάλη κληρονομιά της Δόρας Στράτου μέσα από τον πλούτο αυθεντικών ενδυμάτων που δεν μπορούν να ξαναραφτούν σήμερα και συντηρούνται με μεγάλο κόπο, χάρη στην αφοσίωση και την εθελοντική προσφορά μιας ομάδας ανθρώπων που πιστεύουν και συνεχίζουν το όραμά της.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Βασιλική Δρίβα: «Με προσβάλλει να με χρησιμοποιούν σαν καθρέφτη για την ανωτερότητά τους»

Οι Αθηναίοι / Βασιλική Δρίβα: «Με προσβάλλει να με χρησιμοποιούν σαν καθρέφτη για την ανωτερότητά τους»

Ανατρέποντας πολλά από τα στερεότυπα που συνοδεύουν τους ανθρώπους με αναπηρία, η Βασιλική Δρίβα περιγράφει τις δυσκολίες που αντιμετώπισε αλλά και τις χαρές, και μπορεί πλέον να δηλώνει, έστω δειλά, πως είναι ηθοποιός. Είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ξαναγράφοντας τον Ίψεν

Θέατρο / Ο Ίψεν στον Πειραιά, στο μουράγιο

«Δεν είναι εύκολο να είσαι ασυμβίβαστη. Όπως δεν είναι εύκολο να ξαναγράφεις τον Ίψεν» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για την παράσταση «Εχθρός του λαού» σε διασκευή και σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Βασιλακόπουλου.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δυσκολεύτηκα να διαχειριστώ τις αρνητικές κριτικές και αποσύρθηκα για έναν χρόνο»

Lifo Videos / «Δυσκολεύτηκα να διαχειριστώ τις αρνητικές κριτικές και αποσύρθηκα για έναν χρόνο»

Η ηθοποιός Παρασκευή Δουρουκλάκη μιλά για την εμπειρία της με τον Πέτερ Στάιν, τις προσωπικές της μάχες με το άγχος και την κατάθλιψη, καθώς και για το θέατρο ως διέξοδο από αυτές.
ΣΩΤΗΡΗΣ ΒΑΛΑΡΗΣ
Μαρία Σκουλά: «Πιστεύω πολύ στο χάος μέσα μου»

Θέατρο / Μαρία Σκουλά: «Πιστεύω πολύ στο χάος μέσα μου»

Από τον ρόλο της Μάσα στην πραγματική ζωή, από το Ηράκλειο όπου μεγάλωσε μέχρι τη ζωή με τους ανθρώπους του θεάτρου, από τον φόβο στην ελευθερία, η ζωή της Μαρίας Σκουλά είναι ένας δρόμος μακρύς και δύσκολος που όμως την οδήγησε σε κάτι δυνατό και φωτεινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μια νέα παράσταση χαρτογραφεί το χάσμα μεταξύ γενιάς Z και γενιάς X

Θέατρο / Μια νέα παράσταση χαρτογραφεί το χάσμα μεταξύ γενιάς Z και γενιάς X

Μέσα από την εναλλαγή αφηγήσεων, εμπειριών, αναπαραστάσεων, χορού, βίντεο και ήχου, η παράσταση του Γιώργου Βαλαή αναδεικνύει τις διαφορές αλλά και τις συνδέσεις που υπάρχουν μεταξύ των δυο διαφορετικών γενεών.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ρομέο Καστελούτσι: «Όπου παρεμβάλλεται το κράτος, δεν υπάρχει χώρος για τον έρωτα. Ο έρωτας είναι εναντίον του κράτους και το κράτος εναντίον του έρωτα».

Θέατρο / Ρομέο Καστελούτσι: «Πάντα κάποιος πολεμά τον έρωτα. Και οι εραστές είναι πάντα τα θύματα»

Ο σπουδαίος Ιταλός σκηνοθέτης, λίγο πριν επιστρέψει στην Αθήνα και στη Στέγη για να παρουσιάσει τη «Βερενίκη» του, μας μίλησε για τον έρωτα, τη γλώσσα και τη μοναξιά, την πολιτική και την ανυπέρβλητη Ιζαμπέλ Ιπέρ.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
CHECK How soon is now: Μια παράσταση για τους μετεξεταστέους της συστημικής ιστορίας

Θέατρο / How soon is now: Μια παράσταση για τους μετεξεταστέους της Iστορίας

Σκηνοθετημένη από έναν νέο δημιουργό, η παράσταση που βασίζεται στο τελευταίο κείμενο της Γλυκερίας Μπασδέκη επιχειρεί έναν διάλογο με μία από τις πιο σκοτεινές περιόδους της ελληνικής ιστορίας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Αγορίτσα Οικονόμου

Αγορίτσα Οικονόμου / «Πέφτω να κοιμηθώ και σκέφτομαι ότι κάτι έχω κάνει καλά»

Βρέθηκε να κυνηγάει το όνειρο της υποκριτικής, χωρίς να γνωρίζει τον τρόπο, αλλά με τη βεβαιότητα ότι δεν ήθελε ποτέ να μείνει με την απορία «γιατί δεν το έκανα;». Μέσα από σκληρή δουλειά και πολλούς μικρούς ρόλους, κατάφερε να βρει τον δρόμο της στην τέχνη, στον οποίο προχωρά και αισθάνεται τυχερή. Η Αγορίτσα Οικονόμου είναι η Αθηναία της εβδομάδας.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΧΡΗΣΤΟΣ ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ 

Θέατρο / «Αν κλάψω με ένα έργο, είμαι σε καλό δρόμο»

Ο Χρήστος Θεοδωρίδης, που έχει σκηνοθετήσει με επιτυχία δύο έργα φέτος, του Βιριπάγιεφ και της Αναγνωστάκη, εξηγεί γιατί τον ενδιαφέρουν τα κείμενα που μιλάνε στον άνθρωπο σήμερα, ακόμα κι αν σε αυτά ακούγονται ακραίες απόψεις που ενοχλούν και τον ίδιο.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Να είσαι γκέι στη Νέα Υόρκη

Θέατρο / «Η Κληρονομιά μας»: Τι αποκομίσαμε από την εξάωρη παράσταση στο Εθνικό

«Μία ποπ queer saga, παραδομένη πότε στη μέθη των κοκτέιλ Μανχάταν και πότε στο πένθος μιας αλησμόνητης συλλογικής απώλειας» – Κριτική της Λουίζας Αρκουμανέα για το πολυβραβευμένο έργο του Μάθιου Λόπεζ, που παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα από τον Γιάννη Μόσχο.
ΛΟΥΙΖΑ ΑΡΚΟΥΜΑΝΕΑ
«Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή ούτε αιρετική»

Θέατρο / «Δεν είμαι ασεβής, ούτε ιδιοσυγκρασιακή, ούτε αιρετική»

Μετά την Ορέστεια του Στρίντμπεργκ και τις πρόβες για το έργο του Βασίλη Βηλαρά, η Λένα Κιτσοπούλου μιλάει για προσδοκίες και αποφάσεις, για επιτυχίες και απορρίψεις, για το «σύστημα» μέσα στο οποίο δουλεύει και για όλους εκείνους τους χαρακτηρισμούς που της αποδίδουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ