Γεννήθηκα σε ένα χωριό που λέγεται Γόννοι Λάρισας, δίπλα στα Τέμπη, τη δεκαετία του '70, σε μια εποχή που τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Υπήρχαν μεσαιωνικές δομές στο χωριό, κάρα, άλογα, οι γυναίκες δεν έβγαιναν έξω στα καφενεία. Γενικά, υπήρχε μια μαυρίλα απ' ό,τι θυμάμαι, και γύρω μου και σε 'μένα, αλλά και χαρούμενες στιγμές με παιχνίδι και ανεμελιά. Μυϊκά αισθανόμουν πάντα αδύναμος. Το γεγονός ότι ο πατέρας μου ήταν ανάπηρος –είχε σκλήρυνση κατά πλάκας που τότε ήταν θανατηφόρα ασθένεια– και έφυγε από τη ζωή όταν ήμουν 12 χρονών με έκανε να είμαι πάντα ένα άτομο χαμηλής αυτοπεποίθησης, παρόλο που έκανα διάφορες «διαρρήξεις» στη ζωή μου. Αυτό που μου έδινε δύναμη ήταν η έλλειψη. Πάντα μου έλειπε κάτι και αρκετές φορές η ιδέα με τρέλαινε. Αυτός ήταν και ο λόγος που κατέβηκα στην Αθήνα, για να βρω αυτό που μου έλειπε και να γίνω δημιουργικός.
• Όταν χαλάρωσε το βαρύ πένθος, άρχισα να αισθάνομαι πολύ μεγάλη ελευθερία σε σχέση με τα υπόλοιπα παιδιά, γιατί μπορούσα να κυκλοφορώ χωρίς έλεγχο, ίσως επειδή η μάνα μου πενθούσε για καιρό. Στο χωριό δεν υπήρχαν ερεθίσματα σε σχέση με την τέχνη. Πάντα μου άρεσε το διάβασμα, διάβαζα ό,τι έπεφτε στα χέρια μου, ήταν μια διέξοδος για μένα. Όταν ήμουν 14 διάβασα το «Τέταρτο», το περιοδικό του Χατζιδάκι. Ξαφνικά ανοίχτηκε ένας καινούργιος κόσμος που δεν τον είχα φανταστεί σε σχέση με το πώς ήταν η ζωή μου και πώς θα μπορούσε να είναι. Στα 17 έφυγα, πήγα να σπουδάσω Δασοπονία στη Δράμα και μόλις τελείωσα, μετακόμισα στη Θεσσαλονίκη. Ήταν μια μυστήρια περίοδος εκείνη γιατί είχα χωρίσει με μια κοπέλα που νόμιζα ότι ήταν ο έρωτας της ζωής μου και ταυτόχρονα ο καλύτερός μου φίλος πέθαινε από καλπάζοντα καρκίνο στον εγκέφαλο. Ήταν δύσκολα τα πράγματα γενικώς και δεν είχα να κρατηθώ από πουθενά. Μοίραζα φυλλάδια, διάβαζα κι έπινα, δεν έκανα κάτι άλλο. Στα 25 μου κάποιος μου είπε «γιατί δεν ασχολείσαι με το θέατρο;» και τα λόγια του τα πήρα πολύ στα σοβαρά, οπότε άφησα τη ζωή μου στη Θεσσαλονίκη και κατέβηκα στην Αθήνα με σκοπό να ασχοληθώ με το θέατρο. Όχι για να γίνω ηθοποιός αναγκαστικά, αλλά για να ασχοληθώ με το θέατρο.
• Τελείωσα τη δραματική σχολή της Νέλλης Καρρά. Η πρώτη μου παράσταση ήταν ο Εθνικός Ύμνος που είχε σκηνοθετήσει ο Μιχαήλ Μαρμαρινός. Εκεί γνώρισα την Αγγελική Παπούλια. Στην επόμενη παράσταση, στο Ρωμαίος και Ιουλιέτα, ήρθε και ο Χρήστος Πασσαλής και αποφασίσαμε να δουλέψουμε μαζί. Οι τρεις μας φτιάξαμε τους Blitz. Το τοπίο ήταν απογοητευτικό το 2004 και δεν θέλαμε να συμμετέχουμε σε αυτό ή να πάρουμε μια θέση. Θέλαμε να το διαρρήξουμε και να πάρουμε τη θέση που θέλαμε εμείς. Δεν ξέρω αν την πήραμε, παρ' όλα αυτά οι αρνήσεις έχουν ίσως μεγαλύτερη σημασία από τις καταφάσεις, το ότι λες «όχι» σε κάποια πράγματα.
Η γενίκευση είναι δείγμα αμόρφωτου ανθρώπου. Φαίνεται πόσο αμόρφωτος είναι κάποιος από τα ελληνικά που μιλάει, από τον τρόπο που γράφει, τον τρόπο που συντάσσει τις προτάσεις, τη χολή που βγάζει.
• Την εποχή εκείνη δεν είχε αναλάβει ακόμα το Φεστιβάλ Αθηνών ο Γιώργος Λούκος, όποτε, παρόλο που υπήρχε μια ποιότητα, το τοπίο ήταν ακόμα αρκετά επαρχιώτικο σε σχέση με τα δικά μας γούστα. Ύστερα, με όλο αυτό το editing που έκαναν ο Γιώργος Λούκος και η Δηώ η Καγγελάρη στο Φεστιβάλ, τα πράγματα άλλαξαν οριστικά για το ελληνικό θέατρο. Κάθε καλοκαίρι πραγματικά υπήρχε μια γιορτή, έβλεπες παραστάσεις που για να δεις στο εξωτερικό θα έπρεπε να ξοδέψεις πολλά ευρώ σε αεροπορικά εισιτήρια και ξενοδοχεία – στην Αθήνα τις έβλεπες με το αντίτιμο ενός εισιτηρίου. Όλη αυτή η εξωστρέφεια βοήθησε αρκετά και, παρόλο που μάλλον να έφερε χάος και τριγμούς σε σχέση με τις αφηγήσεις παλαιότερων καλλιτεχνών, νομίζω ότι άλλαξε το ελληνικό θέατρο οριστικά, πράγμα που το θεωρώ θετικό. Ο καλλιτέχνης, είτε είναι μουσικός, είτε ηθοποιός, είτε σκηνοθέτης, είτε συγγραφέας, είναι ένας άνθρωπος που πρέπει να απελευθερώνει κάποια πράγματα και δεν μπορείς να απελευθερώσεις κάτι που έχει απελευθερώσει κάποιος άλλος. Μέχρι το 2004 υπήρχαν κάποιοι σκηνοθέτες που έκαναν σοβαρή δουλειά, αλλά ξαφνικά άρχισαν να έρχονται θίασοι οι οποίοι είχαν διαφορετικό background, διαφορετική παράδοση. Αυτό επηρέασε πάρα πολύ νέο κόσμο σε σχέση με το πώς θα μπορούσε να κάνει θέατρο, πώς θα μπορούσε να αφηγηθεί, ποια είναι η έννοια του μοντάζ μέσα σε μια παράσταση, τι θέματα μπορούσε να ανεβάσεις. Είναι πολύ σημαντικές οι επιρροές που αποκτάς.
• Ξέρω τι λένε γενικά για μας, ότι είμαστε σνομπ, αλλά καμία σχέση. Δεν έχουμε πάρει κανένα βραβείο στην Ελλάδα ως Blitz, ούτε έχουμε καθολική αποδοχή από τον θεατρικό κόσμο. Μεγαλύτερη δυναμική στην ομάδα έδωσε περισσότερο το γεγονός ότι τα τελευταία πέντε χρόνια περιοδεύουμε στην Ευρώπη. Έχουμε πάει σε περισσότερες από 30 πόλεις, έχουμε δώσει σχεδόν 100 παραστάσεις με 5 διαφορετικά έργα, στο Barbican στο Λονδίνο, στο Παρίσι, στο Άμστερνταμ, στις Βρυξέλλες, στο Βερολίνο. Είναι ωραία να ταξιδεύεις στο εξωτερικό κι έχει ενδιαφέρον να πηγαίνεις εκεί με σκοπό να παρουσιάσεις τη δουλειά σου. Δεν πας ως τουρίστας. Είναι μεγάλο κέρδος οι άνθρωποι που συναντάς και γνωρίζεις, οι παραστάσεις που βλέπεις, όλα όσα συναντάς και σε ενδιαφέρουν. Αισθάνεσαι μέρος μιας μεγαλύτερης αφήγησης, όχι μόνο της ελληνικής. Και είναι ωραίο να εισπράττεις σεβασμό. Στη Γαλλία π.χ. αντιμετωπίζουν με μεγάλο σεβασμό τον καλλιτέχνη, ακόμα και ένας ζωγράφος στην επαρχία αντιμετωπίζεται διαφορετικά από ό,τι στην Ελλάδα. Εδώ είσαι πάντα ο τρελός του χωριού όταν ασχολείσαι με την τέχνη. Εκεί είναι η ίδια η κοινωνία που σέβεται τον καλλιτέχνη, ίσως λόγω παιδείας. Η εκεί αστική τάξη σέβεται τις τέχνες περισσότερο από ό,τι η εδώ. Στην Ευρώπη ακόμα και το underground έχει σημασία. Αν οι Lost Bodies ήταν στο Βερολίνο, σίγουρα θα ζούσαν από τη δουλειά τους. Εδώ υπάρχει το σκυλάδικο και κάποιοι βαρεμένοι τύποι οι οποίοι προσπαθούν να κάνουν κάποια πράγματα. Το ζήτημα είναι ότι είναι πολύ μικρός ο τόπος, οπότε η φιλοδοξία του καθενός μετατρέπεται πολύ εύκολα σε μνησικακία. Λες «γιατί να πετύχει ο άλλος και γιατί να κάνει αυτό το πράγμα;» και όποιος πάει να ξεχωρίσει, πέφτουν όλοι οι μέτριοι πάνω του και τον τραβάνε κάτω. Είναι ένα χαρακτηριστικό που το έχει η ελληνική κοινωνία, η οποία ζει στο παρελθόν, με αξίες ξεπερασμένες.
• Ούτε η αριστερά βοήθησε σε αυτό το πράγμα, γιατί η αριστερά στην Ελλάδα ήταν επαρχιώτικη. Δεν έχει κάνει απολύτως τίποτα, έχει χάσει τα πάντα ακόμα και σε συμβολικό επίπεδο. Δεν είναι η αριστερά των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, είναι η αριστερά της Εκκλησίας, «των νοικοκυραίων» που έλεγε κι ο Τσίπρας. Και χάθηκε μια μοναδική ευκαιρία να πάμε μπροστά ως κοινωνία με αυτή την κυβέρνηση, γιατί υπήρχε όντως τεράστια σύγχυση και η κοινωνία είχε κρασάρει.
• 
Όσο περνούν τα χρόνια είναι πιο εύκολο να κάνεις μια παράσταση επειδή αποκτάς εμπειρία, αλλά η εμπειρία δεν είναι και ο καλύτερος τρόπος για να φτάσεις κάπου. Μερικές φορές είναι καλύτερο να φτάσεις κάπου λόγω άγνοιας. Επίσης είναι πολύ σημαντικό να συμβούν διάφορα δημιουργικά «ατυχήματα» στις πρόβες, να γράψεις μια λάθος φράση π.χ., να γίνει ένα λάθος που θα σε κάνει να προχωρήσεις. Δεν έχουμε μια συγκεκριμένη μέθοδο με την οποία δουλεύουμε στις πρόβες, αυτό που έχουμε ως στόχο είναι να αρέσει η παράσταση σ' εμάς. Ακολουθούμε κάποια πράγματα που μας αφορούν και δεν σκεφτόμαστε το κοινό. Αλλιώς δουλεύεις σε σύγχυση, βάζεις έναν παράγοντα -το κοινό- που δεν ξέρεις ποτέ τι είναι – έχεις πάντα υπόψη σου, ωστόσο, ότι το κοινό είναι ένας καλοπροαίρετος άνθρωπος ο οποίος ήρθε καλή τη πίστει να δει τη δουλειά σου και σκοπός σου είναι να μην τον απογοητεύσεις.
• Το πιο μεγάλο μου όφελος από την ασχολία μου με το θέατρο είναι η περιπέτεια που κέρδισα. Ενώ χαίρομαι, όμως, για όλα αυτά που μου έχουν συμβεί κι έχω διάφορα όνειρα για το μέλλον, η ζωή μου είναι ένας Γολγοθάς. Είναι και όμορφη και δύσκολη ταυτόχρονα, εξαιτίας των αποφάσεων που έχω πάρει. Δεν ξέρω τι είναι ευτυχία, πιστεύω ότι ο άνθρωπος δεν είναι προορισμένος να ζήσει ευτυχισμένος και καλό είναι να καταλάβει για ποιον λόγο έχει έρθει στη ζωή. Ευτυχισμένος έχω αισθανθεί μόνο στιγμιαία, χωρίς να το κυνηγήσω καν, σε μια παραλία όπου δεν έκανα απολύτως τίποτα και ξαφνικά όλο το συνειδησιακό είχε εξαφανιστεί – δεν ξέρω πώς ή γιατί. Ή κάποια στιγμή, μετά από μια καλή παράσταση, για πολύ λίγο, ή μερικές φορές όταν διαβάζω ένα βιβλίο και πηγαινοέρχομαι στο δωμάτιό μου πέρα-δώθε και σκέφτομαι αυτά που έχω διαβάσει, μετά από έναν δίσκο που έχω ακούσει. Είναι τόσο στιγμιαία όλα αυτά, όμως, που δεν μπορώ να τα πάρω και να τα κάνω κάτι και να πω ότι θα ζήσω με αυτά.
• Μου αρέσει πάρα πολύ να συζητάω με φίλους, να μαγειρεύουμε, να πίνουμε και να μιλάμε, το θεωρώ πολύ κομψό πράγμα. Μου αρέσουν πολύ τα φυτά–είναι κάτι που μου έχει μείνει από τη Δασοπονία– και πάντα φέρνω φυτά από τα ταξίδια μου στο εξωτερικό, τα βάζω κρυφά μέσα στη βαλίτσα, τα κουβαλάω σε τσάντες. Επικοινωνώ καλύτερα με τα φυτά τον τελευταίο καιρό, παρά με τους ανθρώπους. Κάτι που ξεχνάμε είναι ότι είναι ζωντανά, μπορεί να μην έχουν ένα συνειδησιακό βάρος όπως εμείς, αλλά αν τα φροντίσεις, πάντα παίρνεις κάτι πίσω. Νομίζω ότι την τελευταία τάση στο Instagram με τα φυτά και το ότι όλοι οι άνθρωποι αρχίζουν και καλλιεργούν φυτά στο σπίτι και στο μπαλκόνι τους μπορείς να την εξηγήσεις από την έλλειψη της αγάπης. Οι άνθρωποι δεν ξέρουν πια πού να δώσουν την αγάπη τους ή πώς να πάρουν μια μορφή αγάπης. Είναι πολύ ωραίο πράγμα η φροντίδα, να αγαπάς κάτι, είναι δρόμος για την ευτυχία, δεν υπάρχει άλλος δρόμος.
• Με ενοχλεί ο σεξισμός, το ότι οι άνθρωποι δεν μπορούν να συμφιλιωθούν με τη σεξουαλικότητά τους και με τη σεξουαλικότητα των ανθρώπων γύρω τους. Το θεωρώ μεγάλη ξεφτίλα. Η σεξουαλικότητα είναι ένα πολύ βαθύ πράγμα στον άνθρωπο και ο μόνος τρόπος να απελευθερωθείς είναι να κάνεις παρέα με απελευθερωμένους ανθρώπους. Παρόλο που η εποχή μας φαίνεται αρκετά μοντέρνα, το να βλέπεις ομοφοβικά σχόλια ή σχόλια εναντίον των γυναικών για τον τρόπο που ντύνονται και συμπεριφέρονται μου φαίνεται τραγικό. Είναι επίσης τραγικό το ότι όλοι έχουν άποψη για όλα, οι γενικεύσεις που κάνουν. Η γενίκευση είναι δείγμα αμόρφωτου ανθρώπου. Φαίνεται πόσο αμόρφωτος είναι κάποιος από τα ελληνικά που μιλάει, από τον τρόπο που γράφει, τον τρόπο που συντάσσει τις προτάσεις, τη χολή που βγάζει. Παλιότερα, οι χολωμένοι μπορεί να έβλεπαν κανένα σίριαλ ή να έβαζαν τα κλάματα στον νεροχύτη, τώρα ξαφνικά γράφουν και ποστάρουν πράγματα, ελπίζοντας ότι κάποιος θα τους δώσει 500 likes και θα γίνουν πλούσιοι.
• Όσο περνάει ο καιρός βλεπω ότι τα πράγματα γίνονται όλο και χειρότερα. Όταν έγινε η έκρηξη του ψηφιακού κόσμου τη δεκαετία του '90 –ο οποίος, όταν ήμουν πιτσιρικάς, ήταν ο νέος και λαμπερός κόσμος–, κανείς δεν είχε προβλεψει ότι θα συμπαρέσυρε μαζί του και τη χυδαιότητα που έχει ο άνθρωπος, την άγνοια και την αμορφωσιά. Αυτός ο κόσμος που έρχεται δεν είναι πιο δίκαιος, κι ενώ παριστάνει ότι είναι κάτι καινούργιο, κουβαλάει όλα τα κακά που είχε ο παλιός. Τα συναισθήματα υπάρχουν μόνο στον εμπειρικό κόσμο, αυτός είναι και το θέμα της τέχνης, όχι η καθημερινότητα. Δεν νομίζω ότι εμείς βρήκαμε περισσότερα πράγματα με το ποντίκι του υπολογιστή μας απ' ό,τι οι γονείς μας με το τηλεκοντρόλ. Αντικρίσαμε το ίδιο κενό, απλώς υπό διαφορετικές συνθήκες.
• Όταν κοιμάσαι με πάρα πολλούς ανθρώπους, από ένα σημείο και μετά γίνεσαι ανορεκτικός ή αντιμετωπίζεις όλο αυτό το πράγμα με χιούμορ και χυδαιότητα, γιατί είναι πάρα πολύ εύκολο να συμβεί. Όσες φορές έχω αισθανθεί ερωτευμένος ήταν γιατί ήθελα έναν συγκεκριμένο άνθρωπο – αυτός ο άνθρωπος καθρέφτιζε για μένα όχι μόνο την επιθυμία μου, ήταν μια πόρτα σε κάτι μαγικό. Αλλιώς οι πιο ευτυχισμένοι άνθρωποι του κόσμου θα ήταν οι πορνοστάρ.
• Το νέο μας έργο Το ινστιτούτο της παγκόσμιας μοναξιάς έχει να κάνει με τη μοναξιά, όχι όμως με όρους ψυχολογικούς. Η συνθήκη του Μαγικού Βουνού του Τόμας Μαν, ένα σανατόριο δηλαδή όπου πηγαίνουν οι άνθρωποι για να γιατρευτούν από τον ιό της φυματίωσης, στο έργο μας έχει γίνει ένα ινστιτούτο όπου οι άνθρωποι προσπαθούν να γιατρευτούν από τον ιό της μοναξιάς. Έχει αρκετά στοιχεία επιστημονικής φαντασίας, η μοναξιά είναι ένας ιός που έχει κατακλύσει τον πλανήτη. Είναι παράξενο πράγμα η μοναξιά γιατί μπορεί να είναι ταυτόχρονα δημιουργική αλλά και όνειδος, μια κατάσταση που οι πολλοί άνθρωποι πιστεύουν ότι είναι παροδική, αλλά γι' αυτούς συνεχίζει να υπάρχει. Είναι βασικό στοιχείο της ανθρώπινης ύπαρξης η μοναξιά, είναι μέρος της ζωής και αποτέλεσμα της συνείδησης: υπάρχει μια φωνή μέσα σου η οποία μιλάει πάντα σε πρώτο πρόσωπο και καθορίζει τα πράγματα. Όσες φορές η συνείδηση τρώει ένα χτύπημα, είτε λόγω έρωτα είτε λόγω ουσιών, συμπλέεις ξαφνικά με τους άλλους και αυτές είναι όμορφες στιγμές. Το θέμα είναι να μην παραπονιέσαι. Έχω δει γριούλες που ζουν μόνες τους σε απομονωμένα χωριά και δεν έβγαζαν κανένα υπαρξιακό βάρος και βλέπεις 17χρονους να καταρρέουν από το βάρος του εαυτού τους. Είναι άλλο η μοναχικότητα και άλλο η μοναξιά. Η μοναχικότητα είναι μια επιλογή, η οποία αφορά τους ανθρώπους και τους βοηθάει εκ των πραγμάτων να είναι δημιουργικοί. Οι μοναχικοί άνθρωποι ίσως να είναι και οι τελευταίοι ρομαντικοί.
• Υπάρχουν κάποιες ιστορίες που έχουν γραφτεί για το θέατρο και δεν αφορούν πια κανέναν, όλη η πτώση του ρεαλιστικού θεάτρου που έχει βγάλει αριστουργήματα (Ίψεν, Στρίντμπεργκ), επειδή έχουν αλλάξει οι συνθήκες. Για παράδειγμα, στο Κουκλόσπιτο του Ίψενυπάρχει μια νεαρή γυναίκα που δεν είναι ευτυχισμένη με τον γάμο της και αποφασίζει να χωρίσει. Το 1890 που γράφτηκε το έργο αυτό ήταν σκάνδαλο και όταν είχε παρουσιαστεί είχε προκαλέσει δόνηση στην τότε αστική κοινωνία. Τώρα αυτό δεν υπάρχει, δεν υπάρχει κανένα σκάνδαλο, είναι κάτι πολύ συνηθισμένο και συμβαίνει το αντίθετο: υπάρχουν πάρα πολλές 20άρες που κυκλοφορούν χωρίς να τις φλερτάρει κανείς, αφίλητες, αγάμητες. Παρ' όλα αυτά, η ανάγνωση ενός έργου και το πόσο πολυεπίπεδος μπορεί να είναι ο λόγος μπορεί να επιτρέψουν την ανάγνωση παλιότερων κειμένων, έτσι ώστε να φωτίσουν την τωρινή αντίφαση. Αν χρησιμοποιείς παλιότερα κείμενα, πρέπει να πάρεις ένα ρίσκο και να στρεβλώσεις το περιεχόμενό τους, γιατί αλλιώς παραμένουν ακίνδυνα, μιλάνε για μια αντίφαση την οποία η κοινωνία έχει προσπεράσει.
• Δεν νομίζω ότι έχω λύσει τα υπαρξιακά μου με το θέατρο, το κουβάρι από το οποίο αποτελούμαι θα λυθεί μόνο όταν πεθάνω. Η ζωή με έμαθε ότι όλα περνούν. Ότι τίποτα δεν μένει σταθερό – θα ήταν βαρετό να μείνουν τα πράγματα ίδια. Ταυτόχρονα είναι και ελπιδοφόρο, ο Έλιοτ λέει «Το τέλος μου είναι η αρχή μου. Όλα καταστρέφονται και πάνω στα ερείπια των προηγούμενων πραγμάτων ανθίζουν τα καινούργια». Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς και δεν έχει νόημα να συγκρατεί κανείς πράγματα τα οποία έχουν τελειώσει, γιατί όλα αυτά μετά μετατρέπονται σε νευρώσεις. Αρχίζεις να ζεις στο παρελθόν, ενώ το παρόν είναι το μόνο πράγμα που σου ανήκει. Δεν έχει σημασία τι έχει συμβεί ή τι θα μπορούσε να συμβεί. Αν κοιτάξω πίσω, η ζωή μου ήταν ένα μείγμα απελπισίας, τσαμπουκά, ονείρων που κυνηγούσα, θλίψης, αναίτιας χαράς και δεν μπορώ να βάλω ένα πρόσημο. Βλέπω τα πράγματα να πηγαίνουν προς το χειρότερο, αλλά δεν μπορώ να μην έχω ελπίδα. Όπως τραγουδάει και η Λένα Πλάτωνος: «Ίσως να 'ρθουν άλλα παιδιά με μάτια λέιζερ και μαλλιά τιρκουάζ και να κάνουν σαμποτάζ».
Info:
Το Ινστιτούτο της παγκόσμιας μοναξιάς, εμπνευσμένο από το Μαγικό Βουνό του Τόμας Μαν, θα παρουσιαστεί 30/6-1/7, στην Πειραιώς 260, στον Χώρο Η.
