Περισσότερο απολογητική και λιγότερο αυτοκριτική ήταν η ομιλία του πρωθυπουργού στη Βουλή για την κρατική αντιμετώπιση των πυρκαγιών, ενώ απέφυγε να αναφερθεί συγκεκριμένα σε ευθύνες. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης τόσο με την κύρια ομιλία του, όσο και με τη δευτερολογία και την τριτολογία του, επιδίωξε να δικαιολογήσει τις πράξεις και τις παραλείψεις της κυβέρνησης και της κρατικής μηχανής που κρίθηκαν αρνητικά, αλλά δεν απέδωσε πουθενά και σε κανέναν ευθύνες, οι οποίες έτσι κι αλλιώς στο λόγο του ήταν αρκετά γενικές και αόριστες. Η προσπάθεια του να απολογηθεί ήταν άλλοτε επιτυχής, άλλοτε ατυχής, ωστόσο η αποφυγή απόδοσης ευθυνών έκανε τη χθεσινή διαδικασία λιγότερο ουσιαστική από όσο θα ήταν αν τις συμπεριλάμβανε. Σε κάθε περίπτωση όμως, η χθεσινή συζήτηση στη Βουλή είχε σημασία, καθώς φωτίστηκαν αρκετά σημεία, αποκαλύφθηκαν κάποια άλλα και όσο και αν το απέφυγε η πολιτική ηγεσία, αναδείχθηκαν οι βασικές αδυναμίες, σε όσους είχαν την υπομονή να παρακολουθήσουν προσεκτικά όλες τις ομιλίες.
Ο Κυριάκος Μητσοτάκης υποστήριξε ότι φέτος είχε γίνει μεγαλύτερη προετοιμασία από άλλες χρονιές, αλλά το φαινόμενο των πυρκαγιών του Αυγούστου ξεπέρασε την προετοιμασία που είχαν κάνει. Η τοποθέτηση αυτή εκ πρώτης ήταν ειλικρινής, αν και στην πραγματικότητα είναι ένας πιο εύσχημος και έμμεσος τρόπος για να πεις (ή μάλλον για να μην πεις) ότι όσα έγιναν δεν ήταν αρκετά. Ισχύει όμως ότι στην Πολιτική Προστασία έγιναν περισσότερα από προηγούμενες χρονιές.
Η προσπάθεια του πρωθυπουργού να μην αναφερθεί σε ευθύνες, προκάλεσαν την οργή του αρχηγού της αξιωματικής αντιπολίτευσης, ο οποίος τον κατηγόρησε ότι αρνείται πως έκαναν λάθη. «Μπορεί όντως να κάναμε λάθη, δεν είπα ότι δεν κάναμε» είπε στη δευτερολογία του ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ενισχύοντας με τον τρόπο που το διατύπωσε την εντύπωση αυτή. Παραδέχθηκε ωστόσο ότι η έκταση της καταστροφής τους υποχρεώνει να δουν «σε λεπτομέρεια τι πήγε λάθος και κυρίως τι μπορεί να γίνει καλύτερα από εδώ και στο εξής». Παρόλα αυτά, τελικά δεν μας διαφώτισε λεπτομερώς σχετικά με το τι πήγε λάθος κι αν ο ίδιος το γνωρίζει, τότε επέλεξε να μην το φανερώσει ούτε στην αντιπολίτευση, ούτε στους πολίτες.
Δεν πέρασε απαρατήρητο ούτε από την αντιπολίτευση, ότι διαχώρισε τη φωτιά στα Βίλια από τις άλλες πυρκαγιές, αναδεικνύοντας ότι εκεί έγινε ότι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν για την κατάσβεση της, αλλά παρόλα αυτά καθυστέρησε. Με αυτόν τον τρόπο αποκάλυψε έμμεσα ότι δεν έγινε το ίδιο στις άλλες πυρκαγιές.
Όπως κάνει από την αρχή, έτσι και στη συζήτηση στη Βουλή, ο πρωθυπουργός εστίασε στο ότι δεν κάηκαν άνθρωποι. Παραδέχθηκε την καταστροφή ενός πολύ μεγάλου μέρους του δασικού πλούτου, «παραπάνω από 1.000.000 στρέμματα πρασίνου» είπε, την οποία απέδωσε «στο κόστος της περιβαλλοντικής αλλαγής», επισημαίνοντας ότι παρόμοιες πυρκαγιές είχε και η Τουρκία, η Αλγερία και η Ιταλία φέτος.
«Ο παρατεταμένος καύσωνας μετέτρεψε όλα τα δάση σε πυριτιδαποθήκες. Κληθήκαμε να διαχειριστούμε τις πρώτες μέρες του Αυγούστου 1.279 πυρκαγιές. Σχεδόν 60 την ημέρα. Σε πολλά διαφορετικά σημεία ταυτόχρονα. Κάποιες φωτιές ήταν πολύ δύσκολο να σβήσουν» ήταν μερικές από τις εξηγήσεις του.
Δεν πέρασε απαρατήρητο ούτε από την αντιπολίτευση, ότι διαχώρισε τη φωτιά στα Βίλια από τις άλλες πυρκαγιές, αναδεικνύοντας ότι εκεί έγινε ότι ήταν ανθρωπίνως δυνατόν για την κατάσβεση της, αλλά παρόλα αυτά καθυστέρησε. Με αυτόν τον τρόπο αποκάλυψε έμμεσα ότι δεν έγινε το ίδιο στις άλλες πυρκαγιές.
«Στα Βίλια ενεργοποιήθηκε ολόκληρος ο κρατικός μηχανισμός» είπε. «Έγιναν εκατοντάδες ρίψεις νερού από αεροσκάφη. Κινητοποιήθηκαν πρακτικά όλες οι δυνάμεις της Πυροσβεστικής του Λεκανοπεδίου, συμπεριλαμβανομένων των δυνάμεων που ήρθαν να μας υποστηρίξουν από το εξωτερικό. Και παρά ταύτα, παρά την πολύ μεγάλη αυτή προσπάθεια, χρειαστήκαμε τρεις μέρες για να οριοθετήσουμε τη φωτιά. Έγινε κάποιο λάθος; Αν πιστεύετε ότι έγινε κάποιο λάθος, να μας το υποδείξετε. Δεν έκαναν οι πυροσβέστες καλά τη δουλειά τους; Δεν ήξεραν οι πιλότοι πού πετούσαν το νερό; Δεν υπήρχε συντονισμός; Ελάτε να μας πείτε, λοιπόν, και να μας υποδείξετε που ακριβώς έγινε το λάθος στην συγκεκριμένη πυρκαγιά».
Γιατί στάθηκε τόσο αναλυτικά ο πρωθυπουργός στη συγκεκριμένη φωτιά και προκάλεσε την αξιωματική αντιπολίτευση να του καταδείξει τα λάθη; Πιθανόν επειδή η αντιμετώπιση της φωτιάς στα Βίλια ήταν η υποδειγματικότερη και δύσκολα θα έβρισκε κάποιος τα λάθη που έγιναν αλλού. Για αυτό και δεν επανέλαβε την πρόκληση αυτή («υποδείξτε πού έγινε το λάθος») και για την Εύβοια.
Ο πρωθυπουργός ξεκίνησε τη συζήτηση λέγοντας ότι θα απαντούσε σε τέσσερα ερωτήματα που απασχολούν τους πολίτες: 1) Είχαμε προετοιμαστεί όπως έπρεπε για τις φετινές πυρκαγιές; 2) Τι πήγε καλά και τι πήγε λάθος στη μάχη με τις φλόγες; 3) Πώς θα στηριχτούν από δω και στο εξής οι τοπικές κοινωνίες και οι πληγέντες από τις πυρκαγιές; 4) Με ποιους τρόπους θα αντιμετωπίσουμε μεσομακροπρόθεσμα τις συνέπειες της κλιματικής κρίσης;
Πόσο καλά είχε προετοιμαστεί η κυβέρνηση για την αντιπυρική περίοδο
«Είχαμε προετοιμαστεί καλύτερα από ότι άλλες χρονιές, αλλά η προετοιμασία δεν ήταν αρκετή για να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε την ένταση αυτού του φαινομένου», ήταν η συνοπτική απάντηση του πρωθυπουργού στο πρώτο από τα τέσσερα ερωτήματα. Πιο ειδικά, είπε ότι έγιναν τα εξής:
α) Ενίσχυση της Πολιτικής Προστασίας. «Τη μετατρέψαμε, από μία αδρανή υπηρεσία σε ένα εγκαταλελειμμένο γραφείο σε μία αξιόμαχη κρατική οντότητα με υποδομές, προσωπικό προϋπολογισμό και σχέδιο».
β) Ενεργοποίηση του 112, «που αποτελούσε μία προσωπική μου προεκλογική δέσμευση».
γ) Ενίσχυση της Πυροσβεστικής με νέα στελέχη, με νέα οχήματα και με εναέρια μέσα- περισσότερα από κάθε άλλη φορά. «Το αν ήταν αρκετά ή όχι, είμαι διατεθειμένος να το συζητήσω. Αλλά δεν μπορεί να αμφισβητήσει κανείς ότι η χώρα είχε προνοήσει να εξοπλιστεί με περισσότερα εναέρια μέσα».
δ) Καθαρισμός 21 επικίνδυνων περιοχών οι οποίες είχαν χαρακτηριστικά τα οποία προσομοίαζαν με την περίπτωση του Ματιού, δηλαδή με οικισμούς κοντά σε δάση. Η Ιπποκράτειος Πολιτεία και το Σούνιο ήταν δύο περιοχές που ανέφερε ονομαστικά και είπε ότι σχεδιάστηκαν και οδοί διαφυγής. Ο πρωθυπουργός ισχυρίστηκε ότι αν δεν είχαν γίνει αυτά, θα υπήρχε μεγαλύτερη καταστροφή περιουσιών.
Υποστήριξε επίσης ότι η κυβέρνηση και ο κρατικός μηχανισμός είχαν κι «επιτυχίες» όπως, ότι «προστατεύθηκαν κρίσιμες υποδομές» και «λίγοι γνωρίζουν την τεράστια προσπάθεια που κατεβλήθη -ειδικά στη φωτιά της Βαρυμπόμπης- ώστε να μπορέσουμε να διασφαλίσουμε την ηλεκτροδότηση του Λεκανοπεδίου, καθώς κάποια στιγμή η φωτιά έφτασε πάρα πολύ κοντά σε εξαιρετικά κρίσιμες υποδομές στο Κρυονέρι και στον Άγιο Στέφανο».
Τι έφταιξε/οι αποτυχίες
Ένα από τα αυτά που διαπίστωσε, όπως είπε, ο πρωθυπουργός στις πυρκαγιές του Αυγούστου, ήταν ότι κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν φωτιές εντός δασών, «στα οποία συχνά δεν υπήρχε καμία απολύτως πρόσβαση από κανέναν δασικό δρόμο» και ότι υπάρχουν δάση που «είχαν μείνει απεριποίητα για δεκαετίες». Η άλλη διαπίστωση ήταν ότι όταν αυτές οι φωτιές ξεφεύγουν από τη δυνατότητα παρέμβασης της πρώτης προσβολής, γίνονται εξαιρετικά δύσκολες στη διαχείρισή τους.
— Στις διαπιστώσεις αυτές υπάρχουν δύο έμμεσες παραδοχές παραλείψεων και λαθών: η μία είναι ότι τα δάση ήταν αφρόντιστα και η άλλη ότι υπήρξε καθυστέρηση της πρώτης προσβολής σε κάποιες φωτιές. Αν ευθύνονται κάποιοι και ποιοι για αυτά δεν το είπε.
Τους λόγους αυτούς πάντως τους ανέδειξε και στη συνέχεια της ομιλίας του: «Η εμπειρία απέδειξε ότι όσους καθαρισμούς και αν κάνει κανείς, όσα εναέρια μέσα και αν έχει στη διάθεσή του, είναι πολύ δύσκολο να αποτραπεί η επέκταση μιας φωτιάς, ειδικά σε συνθήκες, όπως αυτές που βιώσαμε, εάν δεν καταφέρει να τη σβήσει κανείς στην αρχή. Και αν δείτε τη φωτιά στην Βαρυμπόμπη, αποδεικνύει ακριβώς του λόγου το αληθές. Για πρώτη φορά φέτος είχαν γίνει συστηματικοί καθαρισμοί εντός των βασιλικών κτημάτων. Επί δύο μήνες δούλευαν στο Τατόι υλοτόμοι από τη Χαλκιδική, προκειμένου να απομακρύνουν κλαδιά και κορμούς σε μια περιοχή όπου υπάρχουν και μεγάλες αντιπυρικές ζώνες, οι οποίες δεν ήταν αρκετές για να σταματήσουν τη φωτιά».
— Το μεγάλο πρόβλημα που κλήθηκαν να διαχειριστούν κυβέρνηση και Πυροσβεστική, σύμφωνα με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ξεκίνησε από την αναζωπύρωση της πυρκαγιάς της Βαρυμπόμπης. Εκεί, μας είπε, οι αρμόδιες υπηρεσίες είχαν τη βεβαιότητα κάποια στιγμή ότι η φωτιά αυτή είχε οριοθετηθεί και τα εναέρια μέσα στάλθηκαν στην Εύβοια, αλλά όταν η φωτιά εκείνη αναζωπυρώθηκε - «για λόγους οι οποίοι και σήμερα ακόμα ερευνώνται» (έτσι ακριβώς το είπε) «αναγκαστήκαμε να επιστρέψουμε εναέρια μέσα πίσω από την Εύβοια και να παλεύουμε δυο πολύ μεγάλες φωτιές, ταυτόχρονα».
Ποιος είχε τη βεβαιότητα ότι η φωτιά στη Βαρυμπόμπη είχε οριοθετηθεί, ποιος αποφάσισε να γυρίσουν πίσω τα εναέρια μέσα που στάλθηκαν στην Εύβοια, δεν μας το είπε.
— Στον τομέα της πρόληψης, ο πρωθυπουργός παραδέχθηκε ότι υπήρχαν κενά που αναδείχθηκαν: «...αν και φέτος διατέθηκαν 51 εκατομμύρια ευρώ σε δήμους και σε δασαρχεία, τα αποτελέσματα, δυστυχώς, δεν ήταν τα αναμενόμενα». Ούτε εδώ κατονομάστηκαν οι υπεύθυνοι.
— Παρομοίως «και στον τομέα της οργάνωσης διαπιστώνεται ότι αν και δόθηκαν περισσότερα κονδύλια δασοπροστασίας, η απορρόφησή τους δεν ελέγχθηκε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο» είπε ο πρωθυπουργός και ούτε εδώ μάθαμε ποιος είχε την ευθύνη.
— Ο Κυριάκος Μητσοτάκης παραδέχθηκε επίσης ότι η Πυροσβεστική δεν είναι ακόμα αρκετά εξοικειωμένη με την δασοπυρόσβεση. «Η μεταβίβαση της αρμοδιότητας της δασοπροστασίας και της δασοπυρόσβεσης από τις Δασικές Υπηρεσίες στην Πυροσβεστική έγινε το 1998, επί κυβερνήσεως ΠΑΣΟΚ. Χρειάστηκαν πολλά χρόνια ώστε η Πυροσβεστική να εξοικειωθεί με αυτή τη νέα της αποστολή, καθώς ήταν σχεδιασμένη από τη γέννησή της να αντιμετωπίζει βασικά αστικές πυρκαγιές. Όμως, σήμερα, οι Έλληνες πυροσβέστες είναι πολύ πιο έμπειροι, πολύ πιο εκπαιδευμένοι, πολύ πιο καταρτισμένοι να αντιμετωπίζουν δασικές πυρκαγιές. Πρέπει να γίνουν, όμως, ακόμα καλύτεροι. Είδαμε κι εμείς ξένες δυνάμεις οι οποίες ήρθαν να μας συνδράμουν, που χρησιμοποίησαν καινούργιες τεχνικές, οι οποίες ενίοτε αξιοποιούνται από την Πυροσβεστική».
— Η συνύπαρξη του δασικού και του δομημένου περιβάλλοντος είναι άλλη μία αιτία, όχι καινούργια, που επισημαίνουν διαρκώς οι ειδικοί και για την οποία ο πρωθυπουργός περιορίστηκε να πει ότι «καλούμαστε να βγάλουμε συμπεράσματα», προκειμένου να αποφύγει προφανώς αυτή την ώρα να καταλογίσει ευθύνες σε όσους χτίζουν αυθαίρετα στα δάση, όπως είχαν κάνει υπουργοί της προηγούμενης κυβέρνησης στο Μάτι. Άλλωστε για αυτό δεν ευθύνονται μόνο οι πολίτες που αυθαιρετούν, αλλά κυρίως οι κυβερνήσεις και μάλιστα όλες.
— Στη δευτερολογία του ο πρωθυπουργός είπε λίγο πιο καθαρά πως «βεβαίως και έγιναν λάθη» μιλώντας για την Εύβοια και αναφέροντας ως πιο σημαντικό για άλλη μία φορά ότι, «δυστυχώς, αναγκαστήκαμε να πάρουμε πίσω πολύτιμα εναέρια μέσα για να παλέψουμε την αναζωπύρωση στην Αττική».
Τι είπε ότι θα κάνει η κυβέρνηση
Ο πρωθυπουργός δεσμεύτηκε στη Βουλή για τα εξής:
— Υπαγωγή των δασαρχείων στο υπουργείο Περιβάλλοντος, υπό τον αρμόδιο υφυπουργό και τη Γενική Διεύθυνση Δασών, έτσι ώστε να υπάρχει ένα ενιαίο εποπτικό κέντρο που θα καθορίζει τη δασική πολιτική, θα εποπτεύει τα δασαρχεία”. Αυτό εκτιμά ότι θα ενισχύσει την αποτελεσματικότητα της δασικής υπηρεσίας ώστε μαζί με την Πολιτική Προστασία να συνεργάζονται αρμονικά και κατά τη διάρκεια της κατάσβεσης της πυρκαγιάς, αλλά κυρίως εκεί που χρειάζονται να γίνονται σημαντικές προληπτικές παρεμβάσεις μέσα στα δάση.
— Επένδυση σε καινούργια αεροσκάφη, με αγορά και ενοικίαση αεροσκαφών πρώτης προσβολής.
— Σύσταση ειδικής μονάδας, η οποία θα εκπαιδευτεί για να επιχειρεί στις ειδικές συνθήκες του δάσους και θα απαρτίζεται από δασολόγους και δασοπυροσβέστες. «Αν δεν προλάβουν να είναι έτοιμοι ενόψει της επόμενης αντιπυρικής περιόδου, δεν έχω καμία δυσκολία να έρθω σε συνεργασία με ξένες χώρες, έτσι ώστε μεταβατικά, για τα επόμενα 1 με 2 χρόνια οι Ελληνικές δυνάμεις να πλαισιωθούν με ξένες δυνάμεις, οι οποίες να μπορούν να μας υποστηρίξουν τους κρίσιμους μήνες του Ιουλίου και του Αυγούστου» είπε ο πρωθυπουργός.
— Κατάργηση της γραφειοκρατίας ώστε «οι κάτοικοι θα μπορούν πλέον να καθαρίζουν τα οικόπεδά τους, τους δρόμους τους, χωρίς να απαιτείται όλη αυτή η εξαιρετικά σύνθετη διαδικασία που χρειάζεται η άδεια του Δασαρχείου για να κόψεις οποιοδήποτε κλαδί έξω από το δικό σου οικόπεδο».
— Αντικατάσταση των εύφλεκτων πεύκων δίπλα στα σπίτια από άλλα δέντρα πιο ανθεκτικά στις πυρκαγιές με εξειδικευμένα σχέδια αναδάσωσης.
— Τεχνητή αναδάσωση θα γίνει εκεί που χρειάζεται, και εκεί που οι ειδικοί θα υποδείξουν.
— Ειδικές πυρίμαχες προδιαγραφές κατασκευής για τους οικισμούς και τα σπίτια κοντά ή μέσα στις δασικές εκτάσεις.
Τι είπε ότι κάνει η κυβέρνηση για όσους επλήγησαν από τις πυρκαγιές.
— Ο πρωθυπουργός ανέφερε στη Βουλή κάποια από τα αυτονόητα, όπως τις 2.413 αυτοψίες και επανελέγχους σε σπίτια και επαγγελματικούς χώρους και ότι στην πλατφόρμα arogi.gov.gr κατατέθηκαν ως τώρα 1.735 αιτήσεις που αντιστοιχούν σε 10,5 εκατ. ευρώ αποζημιώσεων. Ισχυρίστηκε ότι παντού έχουν ήδη ξεκινήσει αντιδιαβρωτικά και αντιπλημμυρικά έργα. Ότι στις περιοχές της Εύβοιας έχουν πάει μικτά κλιμάκια του Υπουργείου Περιβάλλοντος ώστε το συντομότερο δυνατόν να υπάρξει η καλύτερη δυνατή αντιπλημμυρική θωράκιση (το ότι πήγαν κλιμάκια δεν αποτελεί έργο ούτε καν δέσμευση). Είπε ότι δίνεται ειδική πρόνοια στις αποζημιώσεις των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και ότι θα υπάρξουν ειδικές δράσεις για τους ρητινοπαραγωγούς και για τους μελισσοπαραγωγούς.
— Ειδικά για την περιοχή της Βόρειας Εύβοιας, είπε, τα μέτρα θα αφορούν όλες τις επιχειρήσεις, όχι μόνο αυτές οι οποίες επλήγησαν από την πυρκαγιά. «Εκεί καταρτίζεται ένα συνολικό πρόγραμμα ανάταξης από την οικιστική και παραγωγική της ανασυγκρότηση μέχρι τις νέες ευκαιρίες απασχόλησης των κατοίκων, ώστε να μπορέσουν να παραμείνουν στον τόπο τους. Αντίστοιχο μοντέλο σε μικρότερη έκταση και για την Ηλεία».
— Ο πρωθυπουργός μίλησε για το νέο θεσμό του αναδόχου αναδάσωσης, με τον οποίο «ένας ενδιαφερόμενος ιδιώτης, ένα ίδρυμα, μία επιχείρηση, θα μπορεί να αναλαμβάνει, όχι απλά τη μελέτη, αλλά και τα έργα αποκατάστασης μίας έκτασης, πάντα υπό την εποπτεία του αρμόδιου Δασαρχείου και να την αποδίδει μετά στην Πολιτεία». (Αυτό είναι κάτι που κατακρίνεται ιδιαίτερα από την αριστερά).
— Αναφέρθηκε στο, ύψους 1,76 δισεκατομμυρίων πρόγραμμα «Αιγίς» για την Πολιτική Προστασία και την ανασυγκρότηση, για το οποίο αρμόδιος θα είναι ο νέος υφυπουργός με αναφορά στον ίδιο τον πρωθυπουργό, Χρήστος Τριαντόπουλος και στον σχεδιασμό της «μεθεπόμενης μέρας» της Βόρειας Εύβοιας και στον Σταύρο Μπένο που την έχει αναλάβει.
Αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης
Παρά το μεγάλο ντόρο για την αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης, πλην της απολιγνιτοποίησης στη Δυτική Μακεδονία, όλα τα άλλα που είπε στη Βουλή ο πρωθυπουργός ήταν είτε γενικά, είτε φτωχά (π.χ «βρεθήκαμε στην πρώτη γραμμή της ευρωπαϊκής μάχης για τη μείωση των εκπομπών του αερίου του θερμοκηπίου», «αναγνωρίσαμε απόλυτα ότι η αντιμετώπιση της κλιματικής κρίσης μας επιβάλλει να τα αλλάξουμε όλα» κτλ.). Ανέφερε επίσης τα 18,5 δισ. ευρώ από το σχέδιο “Ελλάδα 2.0” και πόρους του ΕΣΠΑ για την πράσινη οικονομία και ότι «πριν από την COP26 της Γλασκώβης θα ψηφίσουμε στο Εθνικό Κοινοβούλιο τον πρώτο νόμο για το κλίμα στην ιστορία του ελληνικού Κοινοβουλίου».
Ο πειρασμός του λαϊκισμού
Ο πρωθυπουργός παρότι τον στηλιτεύει συχνά, δεν κατάφερε να αποφύγει και ο ίδιος τον “πειρασμό” του λαϊκισμού στη συζήτηση για τις πυρκαγιές, κάνοντας κάτι πολύ σύνηθες στην πολιτική.
Υπερασπίστηκε με σχετικά γλαφυρό τρόπο τους άνδρες της πυροσβεστικής, λες και ήταν εκείνοι στους οποίους κατευθυνόταν η κριτική περί ανεπάρκειας και λαθών. «Έχω ακούσει πολλά υποτιμητικά σχόλια για την Πυροσβεστική, σχόλια πολύ άδικα για τους ανθρώπους οι οποίοι δίνουν τη μάχη στο πεδίο και την έδωσαν πολλές φορές χωρίς να μπορέσουν καν να ξεκουραστούν, χωρίς να κοιμηθούν, έμεναν μέρες άγρυπνοι... Η αυτοθυσία των πυροσβεστών μας και των εθελοντών μας υπήρξε ανεπανάληπτη». Βεβαίως η κριτική που διατυπώνεται αφορά την ηγεσία της Πυροσβεστικής και εκείνους που την επέλεξαν και όχι όσους «με αυτοθυσία δίνουν τη μάχη μένοντας άγρυπνοι».
Στη δευτερολογία του, ενοχλημένος με τον Αλέξη Τσίπρα που τον κατηγόρησε ότι δεν νιώθει τον πόνο των πυρόπληκτων, διάβασε τη φορτισμένη ανάρτηση μιας γυναίκας με την οποία εκείνη αποδοκίμαζε πρόσφατα την αξιωματική αντιπολίτευση και την περιφρόνηση που έδειξαν κάποια στελέχη της για τις εκκενώσεις. Ρώτησε μάλιστα τον Αλέξη Τσίπρα τι έχει να απαντήσει σε αυτή την κυρία.
«Είπατε: "…που την ώρα μιας τραγωδίας αποδεικνύει ότι δεν μπορεί να νιώσει τον πόνο και την αγωνία των άλλων". Εσείς τρία χρόνια μετά το Μάτι πώς απαντάτε σε αυτή την κυρία; "Αν έψαχνες τη μητέρα σου μέρες και έκλαιγες από πάνω της χωρίς να το καταλάβεις, γιατί είχε τη μορφή κούτσουρου, αν έβλεπες το δέρμα των γειτόνων σου να λιώνει από το θερμικό φορτίο, αν είχες δει αγκαλιασμένα απανθρακωμένα παιδιά, αν έδινες DNA για να δεις αν είναι ο άνθρωπός σου μέσα στη σακούλα, αν σκούπιζες πτώματα από το δρόμο, θα καταλάβαινες τη σημασία της εκκένωσης".»
Μία άλλη ατάκα που ενθουσίασε τους οπαδούς, αλλά ενόχλησε όχι μόνο την αξιωματική αντιπολίτευση, αλλά και τους μετριοπαθείς υποστηρικτές του, ήταν κάτι που έμοιαζε πολύ ξένο με το προφίλ του. Πρόκειται για τη φράση «στη μια τραγωδία, δυστυχώς, μετρούσαμε στρέμματα και στην άλλη μετρούσαμε φέρετρα…» η οποία εξέπληξε αρνητικά αρκετούς όταν εκφωνήθηκε από τον Κυριάκο Μητσοτάκη στη Βουλή.
Το Μάτι ξανά
Παρότι ο πρωθυπουργός είπε ότι δεν ήθελε και δεν σκόπευε να αναφερθεί στο Μάτι, το Μάτι επανερχόταν ξανά και ξανά στον λόγο του. «Εμείς σε αυτή την τραγωδία για τέσσερις μέρες δεν είπαμε κουβέντα. Και όταν σας ασκήσαμε κριτική, ήταν για δύο πολύ συγκεκριμένα θέματα: Το πρώτο ήταν η παντελής σας αδυναμία να εκκενώσετε το Μάτι. Παντελής αδυναμία. Αυτή ήταν η αιτία της τραγωδίας. Και ο δεύτερος λόγος που σας ασκήσαμε κριτική ήταν για το άθλιο show το οποίο στήσατε εκείνο το βράδυ, όταν γνωρίζατε ότι υπήρχαν νεκροί».
Από όλες τις αναφορές αυτή έχει μία ιδιαίτερη σημασία, καθώς ο πρώην πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στη δευτερολογία του απέδωσε εν πολλοίς την αποτυχία της εκκένωσης στο Μάτι στον τότε αρχηγό της Αστυνομίας, Κωνσταντίνο Τσουβάλα, τον οποίο ο Κυριάκος Μητσοτάκης και η ΝΔ αν και είχαν κατακρίνει τότε, έκαναν γενικό γραμματέα στην κυβέρνηση τους.
Αυτό παραμένει εδώ και δύο χρόνια ένα αδύναμο σημείο της κυβέρνησης Μητσοτάκη, για το οποίο δεν δόθηκαν ποτέ επαρκείς εξηγήσεις. Η πιο πιθανή από τις ερμηνείες, είναι ότι πρόκειται για επιλογή του Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, στην οποία όμως το επιτελείο του Μαξίμου δεν έδωσε τη δέουσα σημασία παραβλέποντας όσα σηματοδοτεί μια τέτοια επιλογή. Ο πρωθυπουργός επιχείρησε να την δικαιολογήσει και αυτή τη φορά στη Βουλή λέγοντας ότι ο Κ. Τσουβάλας είχε απαλλαγεί με βούλευμα από τη δικαιοσύνη, επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, γνωρίζοντας ότι και αυτή η εξήγηση δεν ήταν ικανοποιητική. Και οπωσδήποτε, όποια γνώμη και αν έχει κανείς για τον Αλέξη Τσίπρα, η ευθεία κατηγορία ενός πρώην πρωθυπουργού στη Βουλή για τον αρχηγό της Αστυνομίας του σε ένα τέτοιο ζήτημα, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα.
Το δίδαγμα/Lessons learned
«Είναι πολύ δύσκολο να αποτραπεί η επέκταση μιας φωτιάς ειδικά σε συνθήκες, όπως αυτές που βιώσαμε, εάν δεν καταφέρει να τη σβήσει κανείς στην αρχή» είπε ο πρωθυπουργός στη Βουλή και το επανέλαβε αρκετές φορές με τον έναν ή τον άλλον τρόπο. Από ότι φαίνεται αυτό ήταν και το βασικό μάθημα για εκείνον από αυτές τις πυρκαγιές. Το είπε άλλωστε καθαρά όταν ανέφερε: «Μας δίδαξαν ότι απόλυτη προτεραιότητα ως προς τη διαχείριση της πυρκαγιάς είναι ότι η πρώτη επέμβαση είναι απολύτως κρίσιμη». Αν πάντως αυτό δεν ήταν αυτονόητο για τον Κυριάκο Μητσοτάκη, άλλωστε δεν είναι αρμοδιότητα του πρωθυπουργού ο συντονισμός της πυροσβεστικής, έπρεπε να είναι για τον αρχηγό του Πυροσβεστικού Σώματος (που ευχαριστούσε την πολιτική ηγεσία) και τον αρμόδιο υπουργό (που όταν τον ρώτησαν που ήταν εξαφανισμένος, απάντησε ότι ήταν με τη μάνικα και έσβηνε).
Συμφωνίες και διαφωνίες με αξιωματική αντιπολίτευση
Ο πρωθυπουργός δήλωσε αρκετές φορές στη Βουλή ότι συμφωνεί με πολλά σημεία του πορίσματος Goldammer, που εκπονήθηκε επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, αναφέροντας ότι η κυβέρνηση του το αξιοποιεί. «Κάνατε ένα πόρισμα, το οποίο -όπως σας είπα- έχει πολλά καλά στοιχεία και θα πρέπει να καταλάβετε ότι από το πόρισμα Goldammer πάρα πολλά από αυτά τα οποία κάνουμε είναι προτάσεις του πορίσματος». Από ότι φαίνεται όμως, η συμφωνία με τον ΣΥΡΙΖΑ ξεκινά και τελειώνει εκεί, καθώς ούτε συμφώνησε κάπου αλλού, ούτε θεωρεί ότι η αξιωματική αντιπολίτευση έχει αφήσει κάποιο άλλο αξιόλογο έργο. «...Καταθέστε στα πρακτικά τι ακριβώς είχατε κάνει εσείς εκτός από το πόρισμα Goldammer -το έχω εδώ μαζί μου- και ποια ήταν ακριβώς αυτή η μεγάλη ετοιμασία...» είπε στον Αλέξη Τσίπρα όταν εκείνος ισχυρίστηκε ότι άφησε έργο για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών αλλά η κυβέρνηση Μητσοτάκη δεν το αξιοποίησε.
Στην πρόταση Τσίπρα για την Πολιτική Προστασία η διαφωνία του ήταν κατηγορηματική. «...Μας λέτε να κάνουμε την Πολιτική Προστασία Ανεξάρτητη Αρχή. Διαφωνώ. Η Πολιτική Προστασία είναι σκληρός πυρήνας του Κράτους, αλλιώς να κάνουμε την Αστυνομία Ανεξάρτητη Αρχή. Όχι δεν θα γίνει Ανεξάρτητη Αρχή...».
Παραδοχές
Ο πρωθυπουργός στη συζήτηση για την αντιμετώπιση των πυρκαγιών στη Βουλή παραδέχθηκε αρκετές αδυναμίες, χωρίς ωστόσο να γίνει ιδιαίτερα αναλυτικός.
— Μία από τις παραδοχές ήταν ότι ο νόμος που ψηφίστηκε για την Πολιτική Προστασία δεν λειτουργεί ακόμα πλήρως: «Εμείς ψηφίσαμε ένα νόμο. Τον έχω εδώ, και μεγάλο μάλιστα, με πολλά άρθρα. Όντως, είναι ακριβές ότι κάποια από τα άρθρα αυτού του νόμου ακόμα δεν έχουν πλήρως εφαρμοστεί. Είναι ο 4662, Εθνικός Μηχανισμός Διαχείρισης Κρίσεων».
— Σε άλλο σημείο της ομιλίας παραδέχθηκε ότι υπάρχει πρόβλημα στις επικοινωνίες όσων συνεργάζονται για την καταστολή μιας πυρκαγιάς: «...Είδα τι κάνουμε καλά, είδα τι δεν κάνουμε καλά. Πώς θα λύσουμε τα ζητήματα των επικοινωνιών μας, έχουμε ζητήματα και στις επικοινωνίες».
— Παραδέχθηκε επίσης ότι η προετοιμασία για την αντιπυρική περίοδο θα έπρεπε να ξεκινάει πιο έγκαιρα και οργανωμένα: «Το σημαντικότερο είναι πώς θα μπαίνουμε μέσα στα δάση την ώρα της πυρκαγιάς και πως θα αξιοποιήσουμε το Φθινόπωρο, τον Χειμώνα και την Άνοιξη με ενισχυμένες Δασικές Υπηρεσίες, για να μπορούμε να παρεμβαίνουμε περισσότερο στα δάση».
— Ο πρωθυπουργός δήλωσε αδυναμία του κράτους να καθαρίσει όλα τα δάση: «Είναι δυνατόν αυτή τη στιγμή να συζητάμε ότι θα καθαρίσουμε όλα τα δάση της Ελλάδος; 62.000.000 στρέμματα δασών. Δεν μπορούν να καθαριστούν όλα τα δάση της Ελλάδος...Δεν μπορούμε να έχουμε τα ίδια σχέδια και την ίδια προσοχή σε όλα τα δάση μας. Δεν μπορεί να γίνει αυτό. Είναι ανθρωπίνως αδύνατον και όποιος σας πει το αντίθετο δεν ξέρει πολύ απλά για τι μιλάει».
— Παραδέχθηκε ότι η κυβέρνηση απέτυχε να προστατεύσει τα περιαστικά δάση της Αττικής «...Και, ναι, το είπα ξεκάθαρα, δεν το πετύχαμε. Και ζήτησα συγγνώμη για αυτό. Δεν είναι ότι δεν το βάλαμε στόχο, δεν είναι ότι δεν το προσπαθήσαμε, δεν τα καταφέραμε και η ευθύνη βαραίνει εμάς γι’ αυτό» είπε στην δευτερολογία του.
— Για τους δασικούς χάρτες είπε ότι επί ΣΥΡΙΖΑ είχαν προχωρήσει και είχε γίνει αρκετή δουλειά, αλλά με προβλήματα, όπως υποστήριξε. «Μάλλον κάποιος δεν σας είπε ότι μας κληροδοτήσατε μια κατάσταση με 175.000 ενστάσεις. Τόσο σοβαρή δουλειά είχατε κάνει στο ζήτημα των δασικών χαρτών. Μας υποχρέωσε να επαναξιολογήσουμε τη διαδικασία και να προχωρήσουμε, πράγματι, σε μια δουλειά η οποία είναι πολύ σοβαρή και πολύ σημαντική. Σας αναγνωρίζω, κ. Τσίπρα -δεν λέω ότι δεν κάνατε πρόοδο- ότι κάνατε μισή δουλειά με πολλά προβλήματα, την οποία εμείς καλούμαστε να ολοκληρώσουμε. Συμφωνούμε, όμως, σε αυτή την αίθουσα ότι οι δασικοί χάρτες είναι απολύτως απαραίτητοι…».
Η παρεξήγηση με τη Φώφη Γεννηματά
Η Φώφη Γεννηματά στη δευτερολογία της κατηγόρησε τον πρωθυπουργό για “mansplaining”, έναν όρο που περιγράφει την αλαζονική και με διάθεση πατροναρίσματος, λόγω φύλου, απάντηση ενός άντρα προς μία γυναίκα.
«...Είναι προφανές, ότι κάθε φορά που στριμώχνεται χάνει την αστική του ευγένεια. Αυτό που έκανε ο κ. Μητσοτάκης λέγεται mansplaining και θα πρέπει να το κατανοήσει και με την πρώτη ευκαιρία να ζητήσει συγγνώμη. Διότι γνωρίζω πολύ καλά και πώς λειτουργούν τα αεροπλάνα και πώς γίνεται ο καθαρισμός των δασών».
Η απάντηση του Κυρ. Μητσοτάκη που προκάλεσε αυτόν τον χαρακτηρισμό από την Φώφη Γεννηματά ήταν η εξής: «...Και έρχεστε τώρα κα Γεννηματά να μου πείτε: "Α, είχαμε 74 αεροπλάνα αλλά δεν πέταξαν όλα". Τι μου λέτε; Έχετε πάει καμιά βόλτα το βράδυ στη μονάδα συντήρησης να δείτε τι τεράστια προσπάθεια κάνουν αυτά τα παιδιά να κρατήσουν το αεροπλάνο στον αέρα; Και ναι, κάποια δεν μπορούν να πετάξουν. Κάποια δεν μπορούν να πετάξουν για τεχνικούς λόγους. Τι θέλετε; Να πετάξουν πέρα και πάνω από τις ώρες τους; Πέρα και πάνω από τα όριά τους; Ήσασταν και Αναπληρώτρια Υπουργός Άμυνας, θα έπρεπε να τα ξέρετε αυτά. Λοιπόν, από εκεί και πέρα τα μέσα τα οποία είχαμε στη διάθεσή μας ήταν πολύ συγκεκριμένα, ήταν πολλά περισσότερα από ό,τι άλλες χρονιές. Προφανώς κάποια δεν πετάνε για τεχνικούς λόγους και προφανώς -θα σας το ξαναπώ να το καταλάβετε- δεν πετάνε όλα τα μέσα μαζί. Πετάνε τα μισά ώστε όταν θα φύγουν αυτά, τα υπόλοιπα μισά να συνεχίσουν το έργο. Τόσο δύσκολο είναι να το καταλάβετε;»
Πάντως ο πρωθυπουργός στη Βουλή μίλησε και θετικά για τη Φώφη Γεννηματά υποστηρίζοντας ότι διατύπωσε μία σειρά από προτάσεις (σε αντίθεση με τον Αλέξη Τσίπρα που τον κατηγόρησε ότι δεν έχει καμία) με τις οποίες συμφωνεί και πιστεύει ότι «κινούμαστε στην ίδια κατεύθυνση».
Τα αναπάντητα
Ο πρωθυπουργός κατονόμασε κάποιες αιτίες, αδυναμίες και προβλήματα, αλλά άφησε αναπάντητα αρκετά ερωτήματα σχετικά με αυτά.
— Ως μία από τις αιτίες που καθυστέρησαν την κατάσβεση στην Εύβοια, ο Κυριάκος Μητσοτάκης παραδέχθηκε πως ήταν ότι αναγκάστηκαν να φέρουν πίσω τα εναέρια μέσα. Δεν απάντησε όμως ούτε τίνος ήταν η απόφαση αυτή, ούτε αν μπορούσαν να την αποφύγουν. Είπε μάλιστα, προσθέτοντας και μία δόση μυστηρίου, ότι «Ερευνώνται οι λόγοι για τους οποίους επέστρεψαν» σαν να μην ήταν απλή διαδικασία να γνωρίζει πως και γιατί έγινε αυτό.
— Ο πρωθυπουργός άφησε αναπάντητη και μία κατηγορία του Αλέξη Τσίπρα ότι δεν προχώρησε στις «προσλήψεις 500 δασολόγων και δασοπόνων για να προστατεύουν τα δάση, με εγκεκριμένη χρηματοδότηση 140 εκατομμυρίων ευρώ» που είχε, όπως ισχυρίστηκε, αποφασίσει η κυβέρνηση του.
Τα φάουλ του πρωθυπουργού
Ίσως η πιο ατυχής στιγμή (αν εξαιρέσει κανείς την ατάκα με τα φέρετρα και τα στρέμματα) ήταν όταν εν τη ρύμη του λόγου, είπε για κάποιους διαμαρτυρόμενους πληγέντες της Εύβοιας ότι σε κάθε φωτιά θέλουν ένα ελικόπτερο πάνω από το χωριό τους. Αυτό ήταν κάτι που ακούστηκε πολύ αλαζονικό και οπωσδήποτε δεν είναι κάτι που λέγεται δημόσια από έναν πρωθυπουργό. Το πλαίσιο στο οποίο ειπώθηκε ήταν το εξής: «...Παρακαλώ την Αντιπολίτευση, όταν επικαλείται το πόρισμα αυτό (Goldammer) - να μην το επικαλείται επιλεκτικά, αλλά να το επικαλείται συνολικά. Παραδείγματος χάριν, το ίδιο πόρισμα αναγνωρίζει ότι δεν πρέπει να υπάρχει θεοποίηση των εναερίων μέσων. Φαντάζομαι το έχετε διαβάσει, πλην όμως, δεν έχω δει στέλεχός σας το οποίο να μην έχει υποστηρίξει τη δικαιολογημένη οργή των κατοίκων, οι οποίοι σε κάθε φωτιά θέλουν ένα ελικόπτερο πάνω από το χωριό τους. Έτσι δεν είναι;».
Άχαρη στιγμή ήταν και όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης, που επιμένει να κουβαλάει μια λάθος επιλογή και να τη δικαιολογεί, έπρεπε να απαντήσει για τον πρώην αρχηγό της Αστυνομίας στο Μάτι και νυν γραμματέα του υπουργείου Προστασίας του Πολίτη, Κωνσταντίνο Τσουβάλα. Το ίδιο άχαρη φυσικά ήταν και η υπεράσπιση του αρχηγού της Πυροσβεστικής (για το οποίο υπάρχει αναφορά στο πόρισμα του ανακριτή για το Μάτι) Στ. Κολοκούρη.
«Φαντάζομαι ότι ξέρετε ότι ο κ. Τσουβάλας απαλλάχθηκε από τη δικαιοσύνη επί ημερών ΣΥΡΙΖΑ» είπε. «Και μάλιστα στο στάδιο της προανάκρισης ως μη έχων καμία ευθύνη για το ζήτημα του Ματιού... ο Αρχηγός της Πυροσβεστικής, ο κ. Κολοκούρης, θέλω να σας θυμίσω ότι προήχθη δυο φορές...Την 1η Φεβρουαρίου του ‘19 τον κ. Κολοκούρη τον κάνατε πρώτο υπαρχηγό...».
Τώρα γιατί η προαγωγή επί ΣΥΡΙΖΑ είναι ικανή για να θεωρηθεί κάποιος επαρκής από την επόμενη κυβέρνηση είναι κάτι που θα έπρεπε να το εξηγήσει. Άλλωστε η δικαιοσύνη ούτε τους Τόσκα, Σκουρλέτη, Καπάκη, Δούρου κ.α. έχει καταδικάσει, για το Μάτι, αλλά η ΝΔ εξακολουθεί να τους κατηγορεί και ο Αλέξης Τσίπρας άλλωστε έχει αναλάβει την πολιτική ευθύνη.
Ο πρωθυπουργός έπεσε και σε αντιφάσεις όσο αφορά στην περίπτωση Τσουβάλα. Κάποια στιγμή μίλησε για την ανικανότητα της κυβέρνησης Τσίπρα να εκκενώσει το Μάτι, λέγοντας ότι αυτή είναι η βασική κατηγορία, μαζί με το “σόου” όταν έκρυβαν την ύπαρξη νεκρών, ενώ σε άλλη στιγμή ανέφερε ότι με τις εκκενώσεις ασχολείται «πρωτίστως η Αστυνομία» και όταν κλήθηκε να απαντήσει, απάλλαξε από κάθε κατηγορία τον Τσουβάλα, κάτι που δεν μπορεί να ισχύει, αν ισχύουν τα άλλα δύο που είπε.
Περί πυρκαγιών και ανεμογεννητριών
Ο πρωθυπουργός απάντησε και στους ισχυρισμούς ορισμένων ότι οι πυρκαγιές σχετίζονται με τις ανεμογεννήτριες, ισχυρισμούς που χαρακτήρισε συνομωσιολογίες. «Δεν μπορούν ορισμένοι να θολώνουν την αλήθεια για τις καμένες περιοχές, όταν το Σύνταγμα -και εν προκειμένω ειδική Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου αυτής της Κυβέρνησης- κηρύσσει ρητά όλες τις καμένες εκτάσεις αναδασωτέες. Ούτε γίνεται σήμερα να συνομωσιολογούν για τις ανεμογεννήτριες πολλοί, όταν γνωρίζετε πολύ καλά ότι οι ανεμογεννήτριες μπορούν να συνυπάρχουν με τα δάση βάσει της ισχύουσας νομοθεσίας, αλλά και βάσει και νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας» είπε απευθυνόμενος στον αρχηγό της αξιωματικής αντιπολίτευσης. «Δεν είναι και δεν μπορούμε να θεωρούμε τις πιο ήπιες, τις πιο καθαρές μορφές ενέργειας, εχθρούς του δάσους, ούτε μπορούμε να σιγοντάρουμε θεωρίες ότι δήθεν καίγονται τα δάση μας για να μπαίνουν ανεμογεννήτριες όταν αυτές μπορούν να μπουν κάλλιστα σε δασικές εκτάσεις υπό πολύ συγκεκριμένες προϋποθέσεις…». Υποστήριξε επίσης ότι οι απόψεις αυτές συχνά ενώνονται με άλλα υπόγεια ρεύματα τα οποία αναπτύσσονται στη χώρα μας, «όπως το ρεύμα του αντιεμβολιασμού» και ζήτησε να υπάρξουν καθολικές απαντήσεις σε επίπεδο Εθνικού Κοινοβουλίου.
Επίλογος
Στον αθλητισμό λένε ότι «ομάδα που νικάει δεν την αλλάζεις». Εδώ έχουμε μια ομάδα (Χρυσοχοΐδης, Τσουβάλας, Κολοκούρης) που χάνει και (ως τώρα) παραμένει.
Η ομιλία του πρωθυπουργού στη Βουλή έδωσε αρκετές απαντήσεις για τα λάθη και τις παραλείψεις που υπήρξαν. Αυτό που δεν έκανε, ήταν να καταλογίσει ευθύνες και να κατονομάσει τους υπαίτιους. Κατά κάποιον τρόπο είναι σαν να πήρε ο ίδιος την ευθύνη πάνω του. Είναι προφανές όμως, όσο και αν επιμένει να κρύβει το πρόβλημα κάτω από το χαλί, ότι με τον αρμόδιο υπουργό υπάρχει πρόβλημα όπως υπάρχει και με την ηγεσία της Πυροσβεστικής.
