Όταν ο χριστιανισμός έθετε (παραδόξως) πρώτος το ζήτημα της γυναικείας χειραφέτησης

saint tecla Facebook Twitter
Η Αγία Θέκλα προσεύχεται για την απελευθέρωση του Έστε από την πανούκλα, Giambattista Tiepolo, 1758
0

Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΙΗΣΟΥ στα Ιεροσόλυμα, μετά βαΐων και κλάδων είναι στην κυριολεξία της μια βασιλική είσοδος. Με την είσοδό του, αυτός ο Εβραίος ζηλωτής (διότι αυτό είναι αρχικά) δηλώνει προκλητικά ότι διεκδικεί τη βασιλεία ενάντια στους Ρωμαίους κατακτητές αλλά κυρίως υπέρ της ανατροπής μιας κοινωνικής και όχι μόνο μιας καθεστωτικής τάξης. Για την ακρίβεια, διεκδικεί να 'ναι ο πρώτος χωρικός βασιλιάς που θα μπει στην ιερή πόλη πάνω στο ταπεινό γαϊδουράκι του, «επί πώλον όνου».

Αν μείνουμε στο ιστορικό πρόσωπο του Ιησού και όχι στο ευαγγελικό, τότε ο λόγος που αυτός βρίσκεται στα Ιεροσόλυμα είναι μάλλον για να προκαλέσει το ιερατείο του Ναού, να χτυπήσει, με άλλα λόγια, το κατεστημένο στο σημαντικότερο κέντρο της εξουσίας του και της ιδεολογικής κυριαρχίας του, ιδίως όπως ξέρουμε ότι το είχε καταντήσει εκείνο τον καιρό ο αρχιερέας Καϊάφας. Σε αυτό το ιερατείο είναι άλλωστε που 'χει σύρει τα εξ αμάξης τα προηγούμενα χρόνια ο Ναζωραίος, όταν και περιφέρεται σε όλη τη γύρω περιοχή της Γαλιλαίας κυρήσσοντας την εξέγερση των ταπεινών, ακολουθούμενος από κάτι λίγους παλαβούς ακόμη.

Πρέπει όντως να έχει μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, για να έχει το θράσος να λέει στο ιερατείο ότι θα γκρεμίσει και θα ξαναχτίσει τον Ναό μέσα σε τρεις μέρες! Πάει γυρεύοντας, χωρίς αμφιβολία. Πρωτάκουστα πράγματα ακόμη και για μια πόλη που 'χει πήξει στους προφήτες, το προηγούμενο διάστημα.

Από ένα γύρισμα των καιρών, αν κάποτε ήταν η αποχή από το σεξ που εξασφάλιζε τη χειραφέτηση από την αντρική εξάρτηση, σήμερα, στους καιρούς του #metoo, το δικαίωμα της γυναίκας να διαχειρίζεται η ίδια το σώμα της καταπώς ορίζει η ίδια και όχι οι κοινωνικές και εργασιακές ιεραρχίες γίνεται ζήτημα δικαιοσύνης.

Μα τούτος 'δω το χει πάει μακρύτερα το πράγμα και θα το πληρώσει ακριβά. Μιλάει και για κοινωνική ανατροπή, μέσα ακριβώς από αυτή την επαναστατική σύλληψη της «βασιλείας του Θεού», της βασιλείας του ίδιου δηλαδή και όσων εκφράζει: του λαού των ταπεινών και των απόκληρων. Αν αυτός είναι ο πρώτος λαϊκιστής ηγέτης στην ιστορία της ανθρωπότητας, είναι σίγουρα και ο πιο αυθεντικός και ειλικρινής από όσους θα ακολουθήσουν.

Εκείνο που όμως κυρίως με εντυπωσιάζει –εμένα, έναν άθεο– στο κοινωνικό μήνυμα του χριστιανισμού είναι η θέση που παραχωρεί πρώτος αυτός στη γυναίκα – προτού ασφαλώς και τούτη η θρησκεία εξελιχθεί αργότερα σε δύναμη συντηρητισμού, ενίοτε και οπισθοδρόμησης για τις σύγχρονες κοινωνίες. Αξίζει να σκεφτούμε επ' αυτού την περίπτωση της Ισαποστόλου Θέκλας (μίας από τις ελάχιστες γυναίκες που έχει ανακηρύξει ισαπόστολους η χριστιανική Εκκλησία), μια ιστορία που δείχνει τη ριζοσπαστική αυτή προσέγγιση, πολλούς αιώνες πριν από τις φεμινιστικές διεκδικήσεις.

Η Θέκλα καταγόταν από το Ικόνιο, από οικογένεια εθνικών, δηλαδή ειδωλολατρών. Γύρω στα μέσα του 1ου αι. μ.Χ. πέρασε από εκεί και ο απόστολος Παύλος, που περιόδευε στην περιοχή κηρύσσοντας τον λόγο του Χριστού και θεμελιώνοντας την πρώτη Εκκλησία του. Η Θέκλα ήταν πιτσιρίκα, μόλις 18 ετών, κούκλα, με τάσεις χειραφέτησης και με διανοητικές ανησυχίες, παρότι οι γονείς της την ετοίμαζαν, όπως όλες στην ηλικία της, για παντρειά με έναν επιφανή νέο της πόλης.

Η Θέκλα χώθηκε ωστόσο μια μέρα στα κρυφά μέσα στον κόσμο που είχε μαζευτεί για ν' ακούσει το κήρυγμα του Παύλου, το οποίο έτυχε να είναι αφιερωμένο στην αξία της παρθενίας, που κατ' αυτόν υπερέβαινε την αξία του γάμου. Ο γάμος μπορεί να ήταν η μέγιστη παραχώρηση που μπορούσε να κάνει ένας καλός χριστιανός για να αντιμετωπίσει τις πιέσεις των σωματικών ηδονών αλλά μόνο η παρθενία εξασφάλιζε, ιδίως σε μια γυναίκα, ότι θα γινόταν η Νύμφη του Χριστού.

Μετά τη σοκαριστική αυτή αποκάλυψη, και τρομερά γοητευμένη από τον ίδιο τον Παύλο, η Θέκλα διέλυσε τον γάμο της και αποφάσισε να τον ακολουθήσει στην ιεραποστολή του. Εξοργισμένοι οι γονείς της, καθώς ήταν φυσικό, κατήγγειλαν τον Παύλο στις Αρχές της περιοχής, ότι καταλύει θεμελιώδεις αξίες όπως ο γάμος, με συνέπεια ο τελευταίος να συλληφθεί και να φυλακιστεί για ένα διάστημα.

Εκεί μάλλον είναι που η Θέκλα άρχισε να ερωτεύεται αυτόν τον αποκρουστικό στην όψη αλλά τρομερά γοητευτικό άνθρωπο, καθώς τον επισκεπτόταν διαρκώς στο μπουντρούμι του. Λέγεται ότι αυτός αρχικά την έδιωχνε, αν και υποθέτω ότι ίσως και να μην άντεξε τελικά το μαρτύριο της αποχής έχοντας μπροστά του αυτό το επίμονο και πανέμορφο κορίτσι. Έτσι κι αλλιώς, η ίδια θα γινόταν στη συνέχεια ακόλουθός του, πριν αυτονομηθεί και ασκητεύσει σε ένα βουνό της Συρίας.

Εδώ έγκειται ο κοινωνικός ριζοσπαστισμός που φέρνει μαζί της εκείνη την εποχή η νεόκοπη χριστιανική θρησκεία. Προσφέρει στις γυναίκες μια διέξοδο εκτός γάμου, με απλό αντάλλαγμα την παρθενία τους. Λέω «απλό» (ξενίζοντας προφανώς τον/την σημερινό/ή αναγνώστη/τρια) διότι έτσι κι αλλιώς η απελεύθερωση του γυναικείου σώματος δεν είναι ακόμη τότε στους ορίζοντες της εποχής.

Το σημαντικό είναι ότι για πρώτη φορά κάποιος λέει στις γυναίκες ότι μπορούν να υπηρετήσουν έναν άλλο σκοπό από εκείνον του άντρα τους και της οικογενειακής τους εστίας. Πρόκειται όντως για μεγάλη κοινωνική ανατροπή, εξού και όσα μαρτυρικά θα βιώσει ακολούθως η Θέκλα.

Αργότερα φυσικά, η πλήρης κυριαρχία του χριστιανισμού και η σύνδεσή του με τις κοινωνικές νόρμες των ευρωπαϊκών μεσαιωνικών κοινωνιών θα συνοδευτεί από την παλινόρθωση της καταπίεσης των γυναικών, πιθανότατα σε μια ακόμη πιο σκληρή εκδοχή: η γυναίκα θα φθάσει να λάβει μέχρι και τη μορφή της μάγισσας που έχει κυριευτεί από το διάβολο. Διότι μόνο αυτή –βασική υπεύθυνη για το προπατορικό αμάρτημα– μπορεί να κυριευτεί από τον διάβολο... Σε εκείνη την πρώιμη φάση της, ωστόσο, η ακόμη τότε υπό θεμελίωση και σε πορεία αναζήτησης ταυτότητας όπως και πιστών χριστιανική εκκλησία υποστηρίζει πράγματα ανήκουστα για τη γυναίκα, και τη θέση της στον κόσμο, αυτόν και τον άλλο. 

Ενδεχομένως, σε μας σήμερα να ακούγεται τρομερά παράδοξο, μετά την επανάσταση των ηθών και το κάψιμο των σουτιέν τον Μάη του '68, αλλά η παρθενία γίνεται όντως για εκείνη την εποχή η οδός της γυναικείας χειραφέτησης. Πόσο σχετικά είναι τα πράγματα μόνο η ιστορία μπορεί προφανώς να μας το μάθει. Διότι από ένα γύρισμα των καιρών, αν κάποτε ήταν η αποχή από το σεξ που εξασφάλιζε τη χειραφέτηση από την αντρική εξάρτηση, σήμερα, στους καιρούς του #metoo, το δικαίωμα της γυναίκας να διαχειρίζεται η ίδια το σώμα της καταπώς ορίζει η ίδια και όχι οι κοινωνικές και εργασιακές ιεραρχίες γίνεται ζήτημα δικαιοσύνης.

Για την ιστορία, η Θέκλα λέγεται ότι, υπέργηση ούσα, γλίτωσε την τελευταία στιγμή τον ομαδικό βιασμό από ασελγείς νεαρούς που ενοχλημένοι από το κήρυγμά της περί παρθενίας, επιχείρησαν να της κλέψουν ό,τι πολυτιμότερο είχε κρατήσει ως τα 90 της από άποψη.

Οπτική Γωνία
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών σε όλο τον κόσμο

Lifo Picks / Ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών σε όλο τον κόσμο

Ενώ οι ανισότητες με τους άντρες εξασθενίζουν σταδιακά σε αρκετούς τομείς και ο αγώνας για τα δικαιώματα των γυναικών γίνεται πιο δυναμικός, με κινήσεις όπως το #MeToo, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος σε πολλά μέτωπα.
THE LIFO TEAM

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Δεν πεθαίνουν μόνο οι μουριές στην Αθήνα. Tώρα πεθαίνουν και οι όμορφοι συριακοί Ιβίσκοι

Αστικό πράσινο / Δεν πεθαίνουν μόνο οι μουριές στην Αθήνα. Tώρα πεθαίνουν και οι συριακοί ιβίσκοι

Εκατοντάδες δέντρα της Αθήνας πεθαίνουν. Είναι συριακοί ιβίσκοι που ξεραίνονται ο ένας μετά τον άλλο, από μια ασθένεια που πρώτη φορά επελαύνει στο αστικό πράσινο. Η LiFO έμαθε ποια είναι η μυστηριώδης ασθένεια που αποδεκατίζει τους ιβίσκους και ρώτησε τον δήμο τι κάνει γι' αυτό.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ο γρίφος της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας και το ρίσκο του Σι

Διεθνή / Ο γρίφος της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας και το ρίσκο του Σι Τζινπίνγκ

Η Κίνα επιδιώκει ταυτόχρονα τη μακροπρόθεσμη ανατροπή της διεθνούς τάξης και τη βραχυπρόθεσμη διατήρησή της. Ο Σι είναι πρόθυμος να ανεχθεί έναν κόσμο που φλέγεται, με την ελπίδα ότι η Κίνα δεν θα καεί.
LIFO NEWSROOM
«Η ζωή στην Ευρώπη εξαρτάται από τους ψηφοφόρους στη Βόρεια Καρολίνα και την Αριζόνα»

Διεθνή / «Η ζωή στην Ευρώπη εξαρτάται από τους ψηφοφόρους στη Βόρεια Καρολίνα και την Αριζόνα»

Ο παγκοσμίου φήμης ιστορικός Πίτερ Φράνκοπαν και ο επικεφαλής διπλωματικός ανταποκριτής και βετεράνος των «New York Times» Στίβεν Ερλάνγκερ σχολιάζουν τη σημερινή εκλογική μάχη στις ΗΠΑ και τη σημασία της για τον υπόλοιπο κόσμο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Η αμερικάνικη μάχη, ο τραμπικός λαός και τα βαθιά διλήμματα

Οπτική Γωνία / Η αμερικανική μάχη, ο τραμπικός λαός και τα βαθιά διλήμματα

Τα διλήμματα που εμμένουν και θα έχουν καταλυτικό ρόλο είτε υπερισχύσει ο Τραμπ είτε η Χάρις αφορούν πια την ίδια τη συνθήκη της λεγόμενης «φιλελεύθερης δημοκρατίας» στην αμερικανική της εκδοχή.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Γιατί μια νίκη του Τραμπ θα είναι καταστροφική;

Οπτική Γωνία / Γιατί μια νίκη του Τραμπ θα είναι καταστροφική

Τα ρατσιστικά και σεξιστικά σχόλια, τα φαινόμενα αυτολογοκρισίας και το κλίμα που επικρατεί. Μιλά στη LiFO η Νένη Πανουργιά, αναπληρώτρια καθηγήτρια Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
ΕΠΕΞ Λευτέρης Αναγνώστου, ένας μεταφραστής

Λοξή Ματιά / Λευτέρης Αναγνώστου (1941-2024): Ένας ορατός και συγχρόνως αόρατος πνευματικός μεσολαβητής

Ο Λευτέρης Αναγνώστου, που έτυχε να πεθάνει την ίδια μέρα με τον Θανάση Βαλτινό, ήταν μεταφραστής δύσκολων και σημαντικών κειμένων από τη γερμανική και αυστριακή παράδοση.
ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕΒΑΣΤΑΚΗΣ
Οι παράνομες πισίνες των Κυκλάδων και το λιγοστό νερό που έχει απομείνει

Ρεπορτάζ / Οι παράνομες πισίνες των Κυκλάδων και το λιγοστό νερό που έχει απομείνει

Οι πισίνες, παράταιρες με το κυκλαδικό τοπίο και αρκετές από αυτές παράνομες, προκαλούν πια αντιδράσεις στις τοπικές κοινωνίες, που τις βλέπουν να γεμίζουν ενώ η παρατεταμένη λειψυδρία φέρνει στις βρύσες τους βιομηχανικό, πανάκριβο νερό.
ΝΤΙΝΑ ΚΑΡΑΤΖΙΟΥ
Ο Ζίζεκ στα 75: «Είναι ηλίθιο και ταπεινωτικό να είσαι γέρος»

Οπτική Γωνία / Ο Ζίζεκ στα 75: «Μην κοιτάς βαθιά μέσα σου, θα ανακαλύψεις μόνο σκατά»

«Είναι ηλίθιο και ταπεινωτικό να είσαι γέρος» δηλώνει σε συνέντευξή του στον Telegraph ο διάσημος Σλοβένος φιλόσοφος, ο οποίος πιστεύει επίσης ότι είμαστε πλέον πολύ κοντά σε ένα είδος «ήπιου φασισμού», όπως γράφει στο νέο βιβλίο του.
THE LIFO TEAM
Γιατί να μη λιντσάρουμε τους ανήλικους δράστες;

Explainer / Το ποινικό δίκαιο ανηλίκων και η δίψα του κοινού για λιντσάρισμα

Τις τελευταίες εβδομάδες, μετά την υπόθεση ξυλοδαρμού μιας ανήλικης στη Γλυφάδα, η συζήτηση για τη βία μεταξύ ανηλίκων έχει αναζωπυρωθεί, ενώ παράλληλα η κυβέρνηση εξήγγειλε κάποια μέτρα για την αντιμετώπιση του ζητήματος.
ΛΑΣΚΑΡΙΝΑ ΛΙΑΚΑΚΟΥ