Το Σάδερλαντ ήταν κάποτε η βόρεια γη που ανήκε στους Βίκινγκς, σου το υπενθυμίζουν συνέχεια τα ονόματα της περιοχής και η όψη των ανθρώπων: μεγαλόσωμοι, ανοιχτόχρωμοι και μουσάτοι με φυσιογνωμίες που έρχονται κατευθείαν από το παρελθόν. Ευχάριστοι άνθρωποι, καλοσυνάτοι και συμπαθητικοί. Εκτός από μία που πρέπει να ήταν η εξαίρεση.
Τη δεύτερη διανυκτέρευση στα Χάιλαντς την κάναμε στο Kyle of Lochalsh, στο σπίτι μιας τρελής Σκωτσέζας που ήταν ίδια με την Ηρώ Μανέ όταν έκανε την κυρα-Βούλα στο Ντόλτσε Βίτα. Γλωσσού, περίεργη, που έπεφτε για ύπνο αυστηρά πριν από τις 11, μας έβγαλε την πίστη γιατί δεν έδινε κλειδιά για το σπίτι της και απαιτούσε να έχεις επιστρέψει πριν κοιμηθεί. Από νωρίς το πρωί μας είχε στείλει μήνυμα: «αν τυχόν δυσκολευτούμε να βρούμε το σπίτι να μην τολμήσουμε να ρωτήσουμε κανέναν στη γειτονιά, γιατί είναι όλοι κουτσομπόληδες». Ανάθεμα την ώρα, κατάρα στο Airbnb. Αυτή, λοιπόν, αφού κόντεψε να μας χαλάσει τα σχέδια για το ταξίδι στο Lewis (στο νησί των Εξωτερικών Εβρίδων) δίνοντάς μας παραπλανητικές πληροφορίες, όταν άκουσε ότι έχουμε ήδη κλείσει εισιτήρια για το φέρι μας ανακοίνωσε ότι, δυστυχώς, δεν μπορούσε να μας δώσει δωμάτιο, γιατί το φέρι επιστρέφει αργά, μετά τις 12, ενώ το σπίτι της κλειδώνει στις 10.30! Κόντεψε να μας βγει ξινή όλη καταπληκτική εμπειρία της ημέρας γιατί πού στο καλό να βρεις διαμονή στις 11 το βράδυ σε ένα χωριό δίπλα στο πιο τουριστικό νησί της Σκωτίας (το Skye), Αύγουστο, που είναι η χειρότερη περίοδος; Ευτυχώς, δέχτηκε -κατ’ εξαίρεση, «και μόνο για μας»- να αφήσει για μια βραδιά την πόρτα ξεκλείδωτη, αλλά για τιμωρία μας κλείδωσε το θερμοσίφωνα και το πρωί που ξυπνήσαμε δεν είχε ζεστό νερό. Δεν την ξανασυναντήσαμε, γυρίζαμε στο σπίτι όταν είχε ήδη κοιμηθεί και φεύγαμε νωρίς το πρωί, πριν προλάβει να ξυπνήσει. Ευτυχώς.
Ήταν η χειρότερη εμπειρία που είχαμε σε όλο το ταξίδι. Από τα νεύρα και την ταλαιπωρία δεν είχα ρίξει ούτε μια ματιά στο σοκάκι που έμενε, πρόσεξα πόσο όμορφο ήταν τη στιγμή που φεύγαμε οριστικά από το Kyle: μονοκατοικίες με τεράστιες ανθισμένες ορτανσίες και μαλλιαρές γάτες στους κήπους και τόσο μεγάλη ηρεμία που σου προκαλούσε ταραχή. Στο Kyle of Lochalsh δεν πρέπει να συμβαίνει ποτέ τίποτα. Παλιότερα ήταν το λιμάνι από όπου ξεκίναγαν τα πλοία για το Skye κι ίσως είχε πιο πολλή ζωή, σήμερα στο Skye πας με το αυτοκίνητο, διασχίζοντας τη γέφυρα που ενώνει το νησί με την στεριά και το χωριό είναι απλά ένα βαρετό πέρασμα.
Τα 69 μίλια από το Durness μέχρι το Ullapool είναι θεαματικά, με συνεχή αλλαγή σκηνικών (περισσότερα από όσα μπορείς να αντέξεις) και τον δρόμο μέχρι το Rhiconich τόσο στενό που χωράει μόλις και μετά βίας ένα αυτοκίνητο. Αν δεις κάποιον να έρχεται από απέναντι, πρέπει να παραμερίσεις στα ανοίγματα που έχουν κάνει στις άκρες των δρόμων, τα passing places, για να μπορέσει να περάσει. Απίθανες εναλλαγές εικόνων και φυσικής ομορφιάς, δεν είναι τυχαίο που η περιοχή ονομάζεται «το Γεωπάρκο της Βορειοδυτικής Σκωτίας».Την κοιλάδα με τα ρείκια και τους γκρίζους όγκους των βουνών Foinaven και Arkle που εμφανίζονται στον ορίζοντα διαδέχεται ένα βραχώδες τοπίο με πυριτικά ορυκτά που λαμπυρίζουν όταν βγαίνει ο ήλιος και στη συνέχεια ταξιδεύεις ανάμεσα από εκατοντάδες μικρές λίμνες και λόφους με θάμνους, με φόντο τα μαγευτικά βουνά από ψαμμίτη (το Assynt και το Coigach) και τις κορυφές του Stac Pollaidh.
Tο Kylesku που βρίσκεται κρυμμένο από τον κύριο δρόμο, στο σημείο όπου δύο λίμνες συναντιούνται για να δημιουργήσουν ένα πέρασμα στη θάλασσα, έχει μερικά σπίτια, μια παμπ και το Kylesku Hotel -με εστιατόριο φορτωμένο με σκωτσέζικα βραβεία, κάθε είδους. Το εντυπωσιακό είναι ότι όλα σχεδόν τα μαγαζιά που συναντούσαμε στο δρόμο από το Ullapool μέχρι το Skye είχαν από έναν τοίχο με καδραρισμένα βραβεία (γαστρονομικά, τουρισμού, ακόμα και της υγειονομικής υπηρεσίας), τα οποία φαίνεται να τα δίνουν οι Σκωτσέζοι με τη σέσουλα. Στο Kylesku Hotel σερβίρονται πιάτα με πρώτες ύλες από ντόπιους προμηθευτές: καραβίδες, αστακούς και όστρακα από τα νερά γύρω από το ξενοδοχείο, λαχανικά από ένα κοντινό croft, μύδια από το εκτροφείο στο Glendhu και κρέας από τα καφέ γουρούνια Tamworth ελευθέρας βοσκής. Τέλος πάντων, καλό και φτηνό φαγητό. Το χωριό δεν προσφέρεται και για πολλά, είναι σταθμός από όπου ξεκινάνε το σκαρφάλωμα στους λόφους και τις βόλτες στις λίμνες και τις παραλίες οι πεζοπόροι, οι παρατηρητές πουλιών και ζώων (οταριών και φώκιας) και όσοι περιμένουν τα μικρά καΐκια που σε πάνε για ψάρεμα. Σε μικρή απόσταση είναι ο Eas a' Chual Aluinn, ο πιο ψηλός καταρράκτης της Βρετανίας (ύψους 213 μέτρων). Για να τον περπατήσεις κυκλικά θέλεις πέντε ώρες, οπότε το αφήσαμε για τους πιο φανατικούς.
Οι Σκωτσέζοι λένε ότι δεν υπάρχει κακός καιρός, μόνο ακατάλληλα ρούχα. Το καταλαβαίνεις αν περάσεις μια μέρα στα Χάιλαντς: το πρωί βάζεις μακρυμάνικο, μπουφάν και αδιάβροχο, το μεσημέρι τα πετάς και μένεις με κοντομάνικο και το βράδυ τα βάζεις όλα αυτά μαζί και ό,τι άλλο έχεις πρόχειρο γιατί το κρύο και η υγρασία σε περονιάζουν.
Υπάρχει κι ένα ανέκδοτο που λένε στη Σκωτία που δύσκολα το «πιάνεις» αν δεν είσαι Σκωτσέζος. Μπαίνει μια γυναίκα σε φούρνο στη Γλασκόβη και ρωτάει: «Is that a doughnut or a meringue?». Και της απαντάει ο υπάλληλος «No, you’re right. It’s a doughnut». Αν το δεις γραμμένο δεν καταλαβαίνεις Χριστό, αλλά αν το ακούσεις είναι αστείο, γιατί έχει να κάνει με τον τρόπο που προφέρουν τις λέξεις οι Σκωτσέζοι, το meringue ακούγεται σαν «Am I wrong?»…
Το πιο όμορφο χωριό που συναντήσαμε πριν ζήσουμε την εμπειρία του Bealach na Ba, του πιο επικίνδυνου και όμορφου δρόμου των Χάιλαντς, ήταν το Applecross, ένα απομονωμένο ψαροχώρι που μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα μπορούσες να το προσεγγίσεις μόνο με βάρκα. Ο μόνος δρόμος που το συνέδεε με τον πολιτισμένο κόσμο μέχρι τη δεκαετία του ’70 ήταν ο Bealach na Ba (το πέρασμα των κοπαδιών), ο δρόμος που διασχίζει την χερσόνησο και φτάνει στα 626 μέτρα. Σήμερα μπορείς να πας μέχρι εκεί και από τον παραλιακό δρόμο που περνάει από το Shieldaig και το Torridon, περιφερειακά της χερσονήσου. Στο Applecross –που είναι από τα πιο γραφικά μέρη που συναντήσαμε στα Χάιλαντς- υπήρχε ίσως ο περισσότερος νεαρόκοσμος για κάμπινγκ και θαλάσσια σπορ που είδαμε μαζεμένο και οι μοναδικές παραλίες που μπορούσες να κολυμπήσεις. Δεν προλάβαμε να κάνουμε στάση για φαγητό, αλλά οι ντόπιες γαρίδες και καραβίδες του είναι περίφημες (οι «Applecross Prawns») το ίδιο και οι squat lobster tails, οι ουρές ενός καμπούρη αστακού που είναι τοπική σπεσιαλιτέ.
Το Bealach na Ba είναι όλο κι όλο 25 μίλια που ξεκινάνε από το Shieldaig, με ατελείωτες στροφές και τη μεγαλύτερη συνεχόμενη ανάβαση στη Βρετανία, για έμπειρους οδηγούς -όπως λένε και οι πινακίδες-, με βασανιστικά αργή οδήγηση ανάμεσα σε βράχια, γυμνά βουνά και τυρφώνες –όταν, βέβαια, δεν έχει ομίχλη. Αν τον διασχίσεις δεν τον ξεχνάς ποτέ, όχι για την αίσθηση του κινδύνου που σου δημιουργούν οι προειδοποιήσεις στο δρόμο, αλλά για την απίστευτη ομορφιά του αλπικού τοπίου και την εκπληκτική θέα στον Ατλαντικό.
Ο κακός καιρός και το κρύο είχε και ένα καλό: μας γλίτωσε από τη μεγαλύτερη μάστιγα των Χάιλαντς που είναι τα midges, οι σκνίπες και τα κουνούπια που εμφανίζονται σε σμήνη το καλοκαίρι και είναι ο φόβος και ο τρόμος όσων κάνουν κάμπινγκ. Σε όλο το ταξίδι δεν συναντήσαμε ούτε ένα, καταλάβαμε τι είναι τα midges όταν την τελευταία μέρα –που είχε 20 βαθμούς- σταματήσαμε σε ένα πάρκινγκ και ήρθαν και κόλλησαν στο τζάμι τόσα πολλά, που το σκέπασαν ολόκληρο! Τα κουνούπια και οι σκνίπες είναι οι μεγαλύτεροι natural-born killers της Σκωτίας, -υπολογίζεται ότι ο μισός πληθυσμός των ανθρώπων που έχουν ζήσει ποτέ στα χώματά της έχει πεθάνει από μία αρρώστια που σχετίζεται με τα τσιμπήματά τους. Για μεγάλο ποσοστό των θανάτων των άλλων μισών υπεύθυνος είναι ένας άλλος μικροσκοπικός δολοφόνος, ο ψύλλος. Γύρω στα 1300 μ.Χ. ο «Μαύρος Θάνατος των Σκωτσέζων» σκότωσε το 1/5 του πληθυσμού της Σκωτίας. Κι ήταν τυχεροί, γιατί το κρύο κλίμα τους προστάτευσε από μεγαλύτερο κακό. Στην Αγγλία εξολόθρευσε σχεδόν τον μισό πληθυσμό.
Το Mull (προφέρεται Μαλ) είναι το πιο όμορφο από τα νησιά των Εβρίδων. Αν ρωτήσεις έναν Χαϊλάντερ ποιο νησί να επισκεφτείς (αν πρέπει να δεις μόνο ένα), αυτό θα σου πει. Μπορεί να ονομάζουν το Skye «Σκωτία σε μινιατούρα» και να έχει το όνομα, αλλά το Mull έχει τη χάρη. Κι ας μην είναι τόσο δημοφιλές. Συναντάς όλα όσα βλέπεις σε ένα ταξίδι εκατοντάδων χιλιομέτρων στα Χάιλαντς, συμπυκνωμένα σε ένα νησί με ιστορία και ένα σωρό μέρη που έχουν γίνει γνωστά από μία από τις πιο ωραίες ταινίες των Michael Powell και Emeric Pressburger, το I Know Where I’m Going. Προσπαθήσαμε να κάνουμε σε μία μέρα όλη τη διαδρομή της Joan Webster στο νησί (της νεαρής Αγγλίδας που ξεκινάει από το Μάντσεστερ για να παντρευτεί έναν πλούσιο βιομήχανο στο Isle of Kiloran, αλλά καταλήγει στο Mull και ερωτεύεται άλλον), από τους απότομους γκρεμούς μέχρι τις πυκνόφυτες κοιλάδες, στα γκρεμίσματα του κάστρου Moy, την Carsaig Bay όπου υπάρχει ακόμα ο τηλεφωνικός θάλαμος δίπλα στον καταρράκτη, το κάστρο Duart και το κάστρο Torosay. Η αλήθεια είναι όσοι έρχονται σήμερα στο νησί θέλουν να δουν άλλα αξιοθέατα, την ταινία του Powell την θυμούνται μόνο ηλικιωμένοι. Στο Tobermory, την πρωτεύουσα του νησιού, γυριζόταν από το 2002 μέχρι το 2005 μία από τις πιο δημοφιλείς παιδικές σειρές της Βρετανικής τηλεόρασης (η οποία προβάλλεται συνεχώς σε επανάληψη), το Balamory, και κάθε καλοκαίρι συρρέουν χιλιάδες παιδιά μαζί με τους γονείς τους για να δουν πού ζούσαν οι αγαπημένοι τους χαρακτήρες. Το Tobermory είναι πανέμορφο, χτισμένο κατά μήκος μιας παραλίας που σχηματίζει φυσικό λιμάνι με σπίτια βαμμένα σε έντονα χρώματα (διαφορετικό το καθένα) και τα 2/3 του πληθυσμού του νησιού να ζουν μέσα στη πόλη και τριγύρω. Από εδώ ξεκινούν ψαρόβαρκες που σε πάνε για ψάρεμα στον Ατλαντικό και βόλτα για να δεις φάλαινες και δελφίνια. Στο λιμάνι εκτός από τις δημόσιες τουαλέτες (κάτι που υπήρχε παντού, σε κάθε μεγάλο χωριό και πόλη της Σκωτίας) υπήρχαν και δωρεάν ντουζιέρες με ζεστό νερό για ταξιδιώτες και δωρεάν χάρτες και οδηγοί για την περιοχή. Το Tobermory ήταν από τα highlights του ταξιδιού και από τα μέρη που θα ήθελα να επιστρέψω με την πρώτη ευκαιρία. Είχε και τον καλύτερο φούρνο που βρήκαμε στα Χάιλαντς, παρόλο που δεν είχε πάρει κανένα βραβείο: έναν φούρνο-καφέ με 4 τραπέζια όπου σέρβιραν υπέροχα κέικ και γλυκά από ζύμη. Εδώ φάγαμε και ένα cheesecake που θα θυμόμαστε για καιρό: με λευκή σοκολάτα και μούρα, ανάμεσα σε νεαρούς Γάλλους ποδηλάτες με κίτρινα αδιάβροχα.
Στο Mull ζουν τα πιο ευτυχισμένα βοοειδή της Ευρώπης, ή έστω τα πιο χαρούμενα, κι αυτό επειδή είναι σχεδόν τύφλα από το πρωί μέχρι το βράδυ. Η διατροφή τους βασίζεται κυρίως στο «draff», τα οξειδωμένα απομεινάρια των σπόρων κριθαριού που χρησιμοποιούνται στα αποστακτήρια του Tobermory όπου παράγεται το περίφημο ουίσκι. Η ελάχιστη ποσότητα αλκοόλ που περιέχει το γάλα τους δίνει και τη μοναδική οξύτητα στη γεύση του τυριού που παράγεται στο νησί (ίσως το καλύτερο τσένταρ της Αγγλίας). Κι επειδή καταναλώνουν πολύ μικρή ποσότητα γρασιδιού, το τυρί που φτιάχνεται στο Μαλ έχει μια ανοιχτόχρωμη, σχεδόν φιλντισένια απόχρωση.
(συνεχίζεται)
Slideshow: 30 φωτογραφίες από τα Highlands
