Η άλλη αλβανική μεταναστευτική κρίση
Andi Balla
“The other Albanian migrant crisis”, openDemocracy, 21 Νοεμβρίου 2022
Με τη μετανάστευση των Αλβανών στο Ηνωμένο Βασίλειο στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, η δημογραφική κρίση στην πατρίδα τους κάνει τους Αλβανούς να φοβούνται για το μέλλον της χώρας τους.
Τα πρωτοσέλιδα των αλβανικών μέσων ενημέρωσης αυτές τις μέρες θυμίζουν ταινία καταστροφής. Η μετανάστευση καταστρέφει τη χώρα. Κανείς νέος δεν έχει μείνει στην ύπαιθρο. Χαμηλότερη αναλογία γεννήσεων προς θανάτους από ποτέ. Το 92% των φοιτητών ιατρικής σχεδιάζει να εγκαταλείψει την Αλβανία.
Καθώς το βρετανικό υπουργείο Εσωτερικών και το κοινό ανησυχούν για τον αριθμό ρεκόρ των Αλβανών που διασχίζουν τη Μάγχη για το Ηνωμένο Βασίλειο –σύμφωνα με πληροφορίες 12.000 φέτος, από 50 το 2020 – στην Αλβανία οι άνθρωποι καθηλώνονται στην άλλη πλευρά του ζητήματος. Η χώρα ερημώνει. Γρήγορα.
Μόλις την περασμένη εβδομάδα, η Instat, η επίσημη στατιστική υπηρεσία της χώρας, έδωσε στη δημοσιότητα έναν ακόμη ζοφερό αριθμό. Οι γεννήσεις έχουν μειωθεί σχεδόν 20% σε σύγκριση με πέρυσι, και σε μέρη όπως η επαρχία Τζιροκάστρα στο νότο είναι οι χαμηλότερες από τότε που άρχισαν οι καταγραφές. "Το ποσοστό γεννήσεων μειώνεται συνεχώς", λέει η Μιγκένα Κάρο, γυναικολόγος στο Τζιροκάστρα. "Αλλά αυτό δεν αποτελεί έκπληξη. Σχετίζεται σαφώς με το ότι οι άνθρωποι που βρίσκονται στην αναπαραγωγική ηλικία φεύγουν".
Ένα έθνος μεταναστών
Από τα περισσότερα από 4,5 εκατομμύρια άτομα που έχουν σήμερα την αλβανική υπηκοότητα, μόνο 2,7 εκατομμύρια ζουν στην Αλβανία. Η μετανάστευση ξεκίνησε για πρώτη φορά την ταραχώδη δεκαετία του 1990, μετά την πτώση του Σιδηρού Παραπετάσματος και καθώς η σημερινή Δημοκρατία της Αλβανίας αγωνιζόταν να βγει από ένα από τα πιο σκληρά "κομμουνιστικά" καθεστώτα της ηπείρου. Παρέμεινε σε υψηλά επίπεδα μέχρι το 2008, όταν η παγκόσμια οικονομική κρίση έπληξε σημαντικές χώρες υποδοχής, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία, και προκάλεσε προσωρινή αντίστροφη ροή.
Η μετανάστευση αυξήθηκε σταθερά και πάλι την τελευταία δεκαετία. Οι επίσημοι αριθμοί δείχνουν ότι ένας στους επτά Αλβανούς εγκατέλειψε τη χώρα αυτή την περίοδο, ενώ άλλες πηγές εκτιμούν ότι ο αριθμός μπορεί να είναι ένας στους πέντε. Οι αριθμοί επιβεβαιώνονται από έρευνες κοινής γνώμης που δείχνουν ότι ένα μεγαλύτερο ποσοστό του εργατικού δυναμικού της χώρας είναι πρόθυμο να μεταναστεύσει περισσότερο από σχεδόν οπουδήποτε αλλού στον κόσμο.
Ενώ η πανδημία, ο πληθωρισμός και ένας τεράστιος σεισμός το 2019 έπαιξαν ρόλο στο να κάνουν τους ανθρώπους να θέλουν να φύγουν, ο Λέντιον Κριστάφι, ανώτερος ερευνητής στο Αλβανικό Ινστιτούτο Διεθνών Σπουδών, δήλωσε ότι δεν εξηγούν πλήρως γιατί η μετανάστευση αυξήθηκε από το 2012 έως το 2019 και τώρα κορυφώνεται.
"Πρώτα απ’ όλα, συνδέεται με την οικονομική κατάσταση στην Αλβανία, όπου το μέσο εισόδημα εξακολουθεί να είναι 32% του μέσου εισοδήματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης", δήλωσε ο Κριστάφι. "[Είναι] χαμηλότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα στην περιοχή, εκτός από το Κοσσυφοπέδιο". Συγκριτικά, πρώην "κομμουνιστικά" κράτη όπως η Ουγγαρία, η Τσεχική Δημοκρατία και η Πολωνία βρίσκονται σήμερα στο 70% έως 80% του μέσου όρου της ΕΕ, σύμφωνα με τον Κριστάφι.
"Πρόκειται για μια οικονομία που δυσκολεύεται να δημιουργήσει μεγάλους μισθούς", εξήγησε ο Κριστάφι. "Η παραγωγικότητα [στην Αλβανία] είναι αρκετά χαμηλή με βάση όλες τις μελέτες που έχουν γίνει. Οι ξένες επενδύσεις πηγαίνουν σε τομείς όπως το πετρέλαιο και η εξόρυξη ορυκτών, οι οποίοι δεν οδηγούν άμεσα σε αύξηση της ποιότητας της απασχόλησης και των μισθών".
Οι Αλβανοί θα σας πουν επίσης ότι έχουν χάσει την ελπίδα ότι τα πράγματα θα βελτιωθούν σύντομα. Η υποψηφιότητα της Αλβανίας για ένταξη στην ΕΕ έχει βαλτώσει, λόγω τόσο της διστακτικότητας των κρατών μελών όσο και της έλλειψης προόδου στο εσωτερικό της χώρας, και πολλοί Αλβανοί πιστεύουν ότι τα οφέλη της ένταξης στην ΕΕ που απολάμβανε τόσο μεγάλο μέρος της πρώην κομμουνιστικής Ευρώπης είναι πλέον απρόσιτα για τουλάχιστον άλλη μια γενιά.
Ο Ζεφ Πρέτσι, πολιτικός και οικονομικός εμπειρογνώμονας, δήλωσε ότι το πρόβλημα ανάγεται στην έλλειψη πολιτικού οράματος για το πώς θα δημιουργηθεί μια καλύτερη χώρα. "Η πολιτική έχει φυσικό αντίκτυπο στην απώλεια της ελπίδας", είπε, προσθέτοντας ότι το δημόσιο συμφέρον συχνά παρακάμπτεται για να εξυπηρετηθούν πολιτικά και εμπορικά συμφέροντα. Δυσαρεστημένοι με την κατάσταση και αντιμέτωποι με ένα σύστημα πατρωνίας που δεν αισθάνονται ότι μπορούν να αλλάξουν, είπε ο Πρέτσι, πολλοί μορφωμένοι και φιλόδοξοι Αλβανοί δεν παραμένουν εδώ. Έχουν φύγει για να αναζητήσουν μια καλύτερη ζωή αλλού.
Αναζητώντας ένα μέρος για να ζήσουν
Παρά την έμφαση που δίνεται στις διελεύσεις από τα περάσματα της Μάγχης, δεκάδες χιλιάδες Αλβανοί μεταναστεύουν νόμιμα κάθε χρόνο. Οι περισσότεροι πηγαίνουν στην ΕΕ – περισσότερες από 829.000 άδειες εργασίας και διαμονής έχουν εκδοθεί σε Αλβανούς από το 2020, σύμφωνα με τη Eurostat. Και εγκαθίστανται. "Ο αριθμός των πολιτών της Αλβανίας που έλαβαν υπηκοότητα στην ΕΕ το 2020 ήταν 146% υψηλότερος από ό,τι το 2010", επισημαίνει η Eurostat σε έκθεσή της.
Πολλοί Αλβανοί συμμετέχουν επίσης όλο και περισσότερο στη δευτερογενή μετανάστευση, μετακινούμενοι από λιγότερο εύπορες χώρες σε πιο ευημερούσες. Για παράδειγμα, τον Αύγουστο του 2022 υπήρχαν 291.868 Αλβανοί πολίτες με έγκυρη άδεια παραμονής στην Ελλάδα, μειωμένοι σημαντικά από 422.954 ένα χρόνο νωρίτερα. Η Γερμανία είναι πλέον ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος προορισμός για τους Αλβανούς μετανάστες –τόσο τους πρωτογενείς όσο και τους δευτερογενείς –καθώς το Βερολίνο απλοποίησε τη δυνατότητα για τους ανθρώπους από τα Δυτικά Βαλκάνια, συμπεριλαμβανομένης της Αλβανίας, να λαμβάνουν άδειες εργασίας.
Όλα αυτά δημιουργούν ένα αίνιγμα: αν η νόμιμη μετανάστευση προς άλλους προορισμούς είναι μια δυνατότητα, γιατί υπάρχει τέτοια απεγνωσμένη επιθυμία για να φτάσει κανείς στο Ηνωμένο Βασίλειο; Και γιατί τώρα;
Μια εξήγηση σχετίζεται με την αλυσιδωτή μετανάστευση και τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού στο Ηνωμένο Βασίλειο. Το Ηνωμένο Βασίλειο φιλοξενεί μια μεγάλη διασπορά από τη φτωχότερη περιοχή της Αλβανίας, την επαρχία Κούκες. Αυτό προσελκύει συγγενείς και γνωστούς που έχουν ευκολότερη πρόσβαση σε καλά αμειβόμενες θέσεις εργασίας σε κατασκευαστικές επιχειρήσεις αλβανικής ιδιοκτησίας, σύμφωνα με τον Σαφέτ Τζίτσι, δήμαρχο του Κούκες. "Κάποιοι προσλαμβάνουν εργάτες χωρίς χαρτιά μετανάστευσης, αλλά πρόκειται για τίμια δουλειά", δήλωσε ο Τζίτσι. "Φυσικά, υπάρχουν και εκείνοι που εργάζονται σε παράνομες δραστηριότητες. Αλλά είναι μια μειοψηφία, ένα μικρό ποσοστό".
Σε ό,τι αφορά τη χρονική στιγμή, το επίκεντρο ήταν μια πρόσφατη διαφημιστική εκστρατεία στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης από ομάδες διακινητών, οι οποίες κάνουν τον επικίνδυνο διάπλου με βάρκα να φαίνεται εύκολος και προσιτός. Όμως όσοι επιλέγουν αυτή τη διαδρομή κινδυνεύουν να πέσουν θύματα εγκληματικών δραστηριοτήτων, όπως το να αναγκαστούν να εργαστούν σε θερμοκήπια κάνναβης "εκούσια ή ακούσια, σε μια προσπάθεια να ξεπληρώσουν τα χρέη που έχουν αναλάβει για να φτάσουν εκεί", ανέφερε η Κριστάφι, ερευνήτρια του AIIS.
Το Ηνωμένο Βασίλειο ξεχωρίζει επίσης για την έλλειψη νόμιμων επιλογών ταξιδιού. Οι Αλβανοί μπορούν να ταξιδεύουν χωρίς βίζα στον χώρο Σένγκεν, ο οποίος περιλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της ΕΕ, για περισσότερο από μια δεκαετία. Αντίθετα, είναι εξαιρετικά δύσκολο για τους περισσότερους Αλβανούς να αποκτήσουν ακόμη και τουριστική βίζα για τη Βρετανία ή να συναντήσουν την οικογένειά τους που βρίσκεται ήδη στο Ηνωμένο Βασίλειο. Αυτός, λένε ορισμένοι, είναι ένας ακόμη λόγος για τον οποίο οι Αλβανοί διασχίζουν τη Μάγχη. Παρά τους κινδύνους που υπάρχουν, οι περισσότερες άλλες διαδρομές είναι κλειστές.
Η Λέα Ίπι, μια Αλβανοβρετανίδα καθηγήτρια στο London School of Economics, υπενθύμισε με πικρία στο Twitter ότι δεν επετράπη ποτέ στη μητέρα και τον αδελφό της να την επισκεφθούν στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου ζει εδώ και 14 χρόνια και είναι πολίτης. Παρά το γεγονός ότι έχουν ξοδέψει εκατοντάδες λίρες σε παράβολα, τους αρνήθηκαν τελικά την ταξιδιωτική τους βίζα.
"Η μητέρα μου ... δεν είχε πείσει την προξενική αρχή ότι οι προθέσεις της είναι αυτές ενός πραγματικού επισκέπτη. Ρωτήστε όποιον Αλβανό συναντήσετε και θα σας πει τουλάχιστον μια τέτοια ιστορία. Είναι πολύ πιθανό να έχουν περισσότερες", έγραψε η Ίπι. "Αν δεν έχετε δει ποτέ μια επιστολή απόρριψης βίζας του Ηνωμένου Βασιλείου –τη σκληρότητα, την περιφρόνηση, τον εξευτελισμό– εδώ είναι αυτή που αρνείται την είσοδο στη μητέρα μου επειδή είχα αναφέρει στην επιστολή πρόσκλησης ότι ήμουν έγκυος ... [και] χρειαζόμουν βοήθεια. Είμαι μια προνομιούχος ακαδημαϊκός. Φανταστείτε πώς είναι για άλλους Αλβανούς".
Προσκλήσεις για λύσεις
Είναι ένα σημείο που δεν έχει περάσει απαρατήρητο από τις βρετανικές αρχές, οι οποίες ξεκίνησαν πρόσφατα ένα σχέδιο για να προσφέρουν νόμιμη μετανάστευση και καλύτερες συνθήκες στην πατρίδα σε μέρη όπως η επαρχία Κούκες.
Ο Άλαστερ Κινγκ-Σμιθ, Βρετανός πρέσβης στην Αλβανία, δήλωσε ότι πρόκειται για την πιο φιλόδοξη πρωτοβουλία του Ηνωμένου Βασιλείου στη βόρεια Αλβανία και ότι θα προσφέρει δεξιότητες και θέσεις εργασίας σε ολόκληρη την περιοχή. "Το μήνυμά μου προς όσους σκέφτονται να ταξιδέψουν με παράνομο τρόπο στο Ηνωμένο Βασίλειο είναι το εξής: Περιμένετε. Μην πάτε τώρα και καταστρέψετε τις ζωές σας", έγραψε ο πρέσβης σε ανάρτησή του στο LinkedIn. "Αυτό που σας δείχνουν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι η πραγματικότητα. Μείνετε εδώ ή κάντε αίτηση για βίζα μέσω νόμιμων οδών. Μην πάτε παράνομα! Απευθύνουμε έκκληση σε όλους όσοι μπορούν να συμβάλουν: παρακαλώ συνεργαστείτε μαζί μας για να δημιουργήσουμε ελπίδα και επιλογές για τους νέους εδώ, ώστε να μην αισθάνονται αναγκασμένοι να φύγουν".
Ακόμη και η εκκλησία καλεί σε δράση. Η Διάσκεψη των Καθολικών Επισκόπων της Αλβανίας εξέδωσε πρόσφατα ανακοίνωση με την οποία καλεί την ηγεσία της Αλβανίας να βρει και να εφαρμόσει λύσεις για την αντιμετώπιση της κρίσης.
"Οι πιστοί μας με δραματικό τρόπο μας λένε πώς ολόκληρες οικογένειες προτιμούν να μεταναστεύσουν από φόβο ότι δεν μπορούν να εγγυηθούν ένα ασφαλές μέλλον για τα παιδιά τους και ότι πολλοί από αυτούς έχουν χάσει την ελπίδα να ζήσουν στην Αλβανία", ανέφερε ο Σεβασμιότατος Άγγελος Μασάφρα σε δήλωσή του προς τα μέσα ενημέρωσης. Ζήτησε να βρεθούν λύσεις για να σταματήσει "το πλήρες άδειασμα των σχολικών δομών στις αγροτικές περιοχές" και ο αφανισμός των επαγγελμάτων που χαρακτήρισε "τα πιο πολύτιμα επαγγέλματα για την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της χώρας μας, όπως στην υγεία και την εκπαίδευση".
Μέχρι στιγμής, οι προσευχές του δεν έχουν εισακουστεί.
Ο Andi Balla είναι δημοσιογράφος και ερευνητής που ασχολείται με θέματα της αλβανικής μετανάστευσης από το 2012.
Μετάφραση: elaliberta.gr
