Ουκρανία: η κατασκοπεία στο φως των γεγονότων
Daniel Schneidermann
Arrêt sur images - Le Matinaute - 23 Μαρτίου 2022
Κεραυνός χτύπησε τον μικρόκοσμο των υπηρεσιών πληροφοριών: οι Αμερικανοί, για μια φορά, είχαν δει σωστά. Αλλά πώς; Καθώς περνούν οι μέρες, κάποια από τα μυστήρια σχετικά με τα προοίμια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία διαλύονται. Πώς θα μπορούσαν οι Αμερικανοί να είναι από πριν τόσο καλά ενημερωμένοι, ενώ δεν είχαν προβλέψει την πτώση της Καμπούλ ή, αν πάμε και πιο πίσω, τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου; Πολύ απλά, επειδή η Ρωσία είναι η ιστορική παιδική χαρά της CIA. "Όταν είσαι μια αμερικανική υπηρεσία πληροφοριών και συλλέγεις πληροφορίες για τη Ρωσία, βρίσκεσαι στη comfort zone σου, συνοψίζει ο Pierre Gastineau, αρχισυντάκτης του IntelligenceOnLine σε μια σειρά της France Culture με θέμα "Μα τι κάνουν οι κατάσκοποι;" Και σε αυτή τη comfort zone, φαίνεται πιθανό ότι οι Αμερικανοί είχαν εισάγει μια "ανθρώπινη πηγή" στο περιβάλλον του Πούτιν.
Η ίδια υπόθεση εξηγεί τη σχετική αμεριμνησία της ουκρανικής κυβέρνησης, η οποία μέχρι την τελευταία στιγμή δεν ήθελε να πιστέψει τα χειρότερα, οδηγώντας τους Γάλλους και τους Γερμανούς, για παράδειγμα, να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο, και πίσω από αυτούς τον εθνικό τους Τύπο, ως και μια ιστοσελίδα αποδόμησης των μέσων ενημέρωσης που γνωρίζουμε καλά [εννοεί το ανεξάρτητο σάιτ Arrêt sur images, το οποίο έχει ιδρύσει ο ίδιος ο Daniel Schneidermann -σ.σ.] - mea culpa. Δεν μοιράστηκαν τότε οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες τις πληροφορίες τους με τους ουκρανούς συναδέλφους τους; Μάλλον όχι. Και για έναν απλό λόγο: για το φόβο της ρωσικής διείσδυσης στον ουκρανικό μηχανισμό ασφαλείας, "κάτι που είναι κατανοητό, δεδομένων των ιστορικών δεσμών μεταξύ των δύο αυτών χωρών και των μηχανισμών ασφαλείας τους κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου", προσθέτει ο Damien Van Puyvelde, ερευνητής που ειδικεύεται σε θέματα άμυνας, στην ίδια εκπομπή. Με άλλα λόγια, για να αποφύγουν τον κίνδυνο να "κάψουν" την περίφημη ανθρώπινη πηγή τους. Γνωστά πράγματα για τους αναγνώστες του John Le Carré και τους θεατές του Le Bureau des Légendes, τα οποία αν και αυτονόητα, είναι προτιμότερο κιόλας να λέγονται.
Όσο για τους Γάλλους και τους Γερμανούς, οι οποίοι αρνήθηκαν να εκκενώσουν τις πρεσβείες τους στο Κίεβο, όταν οι Αμερικανοί και οι Βρετανοί διπλωμάτες ετοίμαζαν τις βαλίτσες τους, ήταν τόσο πολύ παραπληροφορημένοι; Ίσως να ήταν, ίσως και να μην ήταν. Αλλά ίσως και να μην προσπάθησαν πραγματικά να είναι πληροφορημένοι. Και γιατί άραγε; Πολιτικά, "'ο στόχος της Γαλλίας δεν ήταν να στριμώξει τους Ρώσους'", διατείνεται ο Gastineau. Ο Εμανουέλ Μακρόν προσπάθησε μέχρι την τελευταία στιγμή να πείσει τον άνθρωπο που εξακολουθεί να αποκαλεί "πρόεδρο Πούτιν". Ο Van Puyvelde, πιο σεμνά, επικαλείται από την πλευρά του "χρήσεις των μυστικών πληροφοριών λιγότερο ή περισσότερο περιορισμένες για την υποστήριξη της μιας ή της άλλης στρατηγικής'". Για να το θέσουμε πιο ξεκάθαρα: δεν είναι μόνο στη δικτατορία του Πούτιν που οι κατάσκοποι υποτάσσονται σε πολιτικές ατζέντες και αναζητούν μόνο αυτό που τους ζητείται να αναζητήσουν.
Πόλεμος στην Ουκρανία: η ευρωπαϊκή εθελοτυφλία απέναντι στον Πούτιν
Cécile Ducourtieux, Allan Kaval, Philippe Ricard, Faustine Vincent, Elise Vincent και Thomas Wieder
Le Monde, 18 Μαρτίου 2022
Μέχρι την παραμονή της ρωσικής εισβολής στις 24 Φεβρουαρίου, οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες παρέμεναν πολύ επιφυλακτικές απέναντι στις προειδοποιήσεις της Ουάσιγκτον. Το Παρίσι και το Βερολίνο, ειδικότερα, ήθελαν να πιστέψουν στις αρετές της πολιτικής της προσέγγισης.
Η σκηνή διαδραματίζεται στο άνετο σαλόνι μιας ευρωπαϊκής πρεσβείας στην καρδιά της ουκρανικής πρωτεύουσας, τρεις εβδομάδες πριν από την έναρξη της ρωσικής επίθεσης. Έξω, οι δρόμοι του Κιέβου είναι ήσυχοι, οι καφετέριες ανοιχτές και τα καταστήματα καλά εφοδιασμένα. Σε αυτή τη φαινομενική ηρεμία, οι κάτοικοι ζουν στο ρυθμό αντιφατικών δηλώσεων. Ενώ περίπου 130.000 Ρώσοι στρατιώτες συγκεντρώνονται στα σύνορα της Ουκρανίας, ο πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι επαναλαμβάνει ότι δεν υπάρχει λόγος πανικού, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες ανησυχούν για μια εισβολή που θεωρούν "επικείμενη". Στις 2 Φεβρουαρίου, ο Ευρωπαίος διπλωμάτης κάλεσε μερικούς δημοσιογράφους για ένα "off", όπως συνηθίζεται να λέγεται. Επιθυμεί να γίνει μία συνεκτίμηση της κρίσης μεταξύ Κιέβου και Μόσχας, την ώρα που η Ρωσία καταγγέλει τη δυτική "υστερία" και διαψεύδει κάθε πολεμική πρόθεση.
Στην πρεσβεία, ένας διπλωματικός σύμβουλος αναφέρει τον Ουκρανό κουρέα του, ο οποίος του έκοψε τα μαλλιά την προηγούμενη ημέρα, και θεωρούσε για γέλια οποιαδήποτε απειλητική προοπτική. "Οι άνθρωποι δεν ανησυχούν", καταλήγει. Ο διπλωμάτης, από την πλευρά του, δηλώνει προβληματισμένος. "Ακούσαμε ότι υπάρχουν στρατιωτικές ενισχύσεις", λέει, "αλλά δεν υπάρχει ιδιαίτερη νευρικότητα. Μας εκπλήσσει ο κινδυνολογικός λόγος των Αγγλοσαξόνων. Είμαστε μάλλον πιο κοντά στην ουκρανική γραμμή."
Η εκκένωση των οικογενειών του αμερικανικού διπλωματικού προσωπικού, που διατάχθηκε από την Ουάσιγκτον στις 23 Ιανουαρίου, την οποία μιμήθηκε την επόμενη μέρα το Λονδίνο, θεωρήθηκε "υπερβολική" και "πρόωρη" από το Κίεβο, αλλά και από ένα μέρος της Ευρώπης. Η επιμονή των Ηνωμένων Πολιτειών τροφοδότησε μάλιστα και υποψίες: μήπως η Ουάσιγκτον έχει τη δική της ατζέντα σε αυτή την κρίση; "Αυτό αναρωτιόμαστε", παραδέχεται ο διπλωμάτης. "Φοβόμαστε τις αυτοεκπληρούμενες προφητείες που θα μπορούσαν να στείλουν την Ουκρανία σε λάθος δρόμο." Ωστόσο, εκπλήσσεται επειδή "οι Αμερικανοί φαίνονται ειλικρινείς! Λένε το ίδιο πράγμα δημόσια και ιδιωτικά." Μήπως πρέπει να εξεταστεί σοβαρά το ενδεχόμενο μιας ρωσικής εισβολής; Στις αρχές Φεβρουαρίου, κανείς στο δυτικό στρατόπεδο -εκτός από τους Βρετανούς, οι οποίοι ακολούθησαν με κάποια καθυστέρηση το αμερικανικό παράδειγμα- δεν θέλει να φανταστεί το χειρότερο σενάριο. Αυτός ο πόλεμος είναι απίθανος, αδιανόητος.
Τρεις εβδομάδες αργότερα, ρωσικά τανκς περνούν τα σύνορα της Ουκρανίας σε τρία μέτωπα, ενώ οι πρώτοι πύραυλοι πέφτουν σε στρατιωτικούς και πολιτικούς στόχους, ακόμη και στο Κίεβο. Οι δυσοίωνες προβλέψεις της Ουάσινγκτον επαληθεύονται. Στις δυτικοευρωπαϊκές πρεσβείες υπάρχει δυσπιστία ακόμα. Μέχρι το τέλος, οι εμπειρογνώμονες και οι διπλωμάτες τους απέρριπταν το ενδεχόμενο μιας μεγάλης κλίμακας ρωσικής στρατιωτικής επίθεσης. Και τώρα, την Πέμπτη 24 Φεβρουαρίου, πριν ξημερώσει, ο πόλεμος επιστρέφει στην Ευρώπη. [...]
