Enzo Sellerio
Το Παλέρμο χωρίς θρήνους και αίματα
Nuccio Condorelli
Sicilian Post - 13.03.2021
"Νομίζω ότι ένας φωτογράφος είναι απλώς ένας συγγραφέας που εκφράζεται με εικόνες". Λόγια του Enzo Sellerio, ενός μεγάλου Σικελού διανοούμενου που έγινε φωτογράφος τυχαία. Ήταν, μαζί με τη σύζυγό του Elvira, ο ιδρυτής του εκδοτικού οίκου Sellerio, που ήταν μια πολιτιστική επιχείρηση που υποστηρίχθηκε από τον παθιασμένο διάλογο με δύο σπουδαίους διανοούμενους από το Παλέρμο: τον συγγραφέα Leonardo Sciascia και τον ανθρωπολόγο Antonino Buttitta.
Ο Sellerio, μια αμφιλεγόμενη προσωπικότητα, γεννήθηκε το 1924 στο Παλέρμο, μια πόλη που μισούσε αλλά από την οποία δεν έφυγε ποτέ. Εκεί άλλωστε πέθανε σε ηλικία 87 ετών. Ισχυρίστηκε ότι η μαφία ήταν η μόνη ζωτική μορφή στη Σικελία και ότι η εκτεταμένη ανομία στη χώρα του έδειξε πώς η θυσία των δικαστών Giovanni Falcone and Paolo Borsellinο ήταν μάταιη. "Μένω στο σπίτι μου, όχι στο Παλέρμο", είπε κάποτε με έναν πικρό υπαινιγμό.
Αποφοίτησε από τη Νομική το 1944 και συμμετείχε σε διαγωνισμό φωτογραφίας το 1952, κερδίζοντας βραβείο 50 χιλιάδων λιρών και τη δημοσίευση σε σημαντικό σικελικό περιοδικό. Οι ασπρόμαυρες εικόνες του είναι εμπνευσμένες από τον νεορεαλισμό, που εκείνα τα χρόνια επικρατούσε στον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία. Ο Sellerio, με τη φωτογραφική του μηχανή, μπορούσε να συμπαρασύρει, να προκαλέσει, να εξοργίσει ή να γλυκάνει τον παρατηρητή. Στην οξυδέρκεια του οφείλουμε αυτό το μότο: "Παρακολουθούμε το κέντρο από την περιφέρεια για να διαπιστώσουμε ότι η περιφέρεια είναι το κέντρο". Αυτή η δήλωση προθέσεων κατηύθυνε τις δραστηριότητές του ως φωτογράφου που από την αρχή επέλεξε τη Σικελία ως το ιδανικό σημείο αναφοράς του σύμπαντός του. Μια γη λυτρωμένη από την επίπονη και περιθωριακή κατάστασή της, την οποία εξέταζε εξονυχιστικά ακόμη και όταν αυτό του προκαλούσε πικρία και απογοήτευση.
Ο Σικελός συγγραφέας Vincenzo Consolo έγραψε γι' αυτόν: "Η φωτογραφία του Sellerio, όπως και η αληθινή τέχνη, είναι πολύ υπαινικτική και μεταφορική". Ο Sellerio μετακόμισε στην Αμερική όταν ήταν σαράντα ετών. Ωστόσο, σύντομα επέστρεψε στη Σικελία. Στον τόπο του, παρά το γεγονός ότι είχε ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, πραγματοποίησε τα ρεπορτάζ που τον έκαναν περισσότερο διάσημο. Κατέγραψε, για παράδειγμα, την εμπειρία του κοινωνιολόγου και ποιητή Danilo Dolci καθώς και τις πόλεις γύρω από την Αίτνα, και, φυσικά, το Παλέρμο. Στην πρωτεύουσα της Σικελίας τραβήχτηκε η σκηνή που παρουσιάζουμε εδώ, όπου κάποια παιδιά της γειτονιάς που ονομάζεται Kalsa έπαιζαν αναπαριστώντας ένα εκτελεστικό απόσπασμα. Η φωτογραφία χρονολογείται στις 2 Νοεμβρίου 1960, την ημέρα του Αγίου Πνεύματος, όταν τα αγόρια έπαιρναν συχνά ως δώρο ένα αεροβόλο όπλο. Είναι ενδιαφέρον να σημειωθεί η παρουσία, εκτός από αυτά τα αγόρια, μιας απομακρυσμένης ομάδας κοριτσιών, μπροστά από την πόρτα της εκκλησίας, που κοιτάζουν με περιέργεια αυτό που συμβαίνει. Δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχουν επίσης τέσσερις ενήλικες που μιλούν μεταξύ τους και κανένας τους δεν φαίνεται να παρατηρεί τη σκηνή, ή ίσως να αδιαφορούν εσκεμμένα για ένα παιχνίδι που αναπαράγει τέλεια αυτό που πραγματικά είχαν δει τα μάτια τους στην ίδια πλατεία της Kalsa στο Παλέρμο λίγα χρόνια πριν, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου.
Ένα χρόνο αργότερα, ο Sellerio παρουσίασε τη φωτογραφία του σε μια έκθεση και δήλωσε: "Θα μπορούσα ποτέ να έχω φωτογραφίσει μια πραγματική εκτέλεση; Δεν το νομίζω. Κατέγραψα αυτή τη σκηνή επειδή ήταν απλώς ένα παιχνίδι, δηλαδή η μορφή με την οποία πρέπει η ζωή να βιώνεται". Ο Enzo απεχθανόταν τη βία και συχνά βρέθηκε μπροστά σε πολλούς σκοτωμένους ανθρώπους στους δρόμους του Παλέρμο. Γι' αυτό κι από τη δεκαετία του '70 μέχρι το 2006, διέκοψε απότομα τη δραστηριότητά του ως φωτορεπόρτερ στη γενέτειρά του. Η τελευταία του δουλειά, που πραγματοποιήθηκε το 1961, για το ελβετικό πολιτιστικό περιοδικό Du, ήταν ένα ρεπορτάζ για το Παλέρμο για ένα μονογραφικό τεύχος αφιερωμένο στην πόλη το οποίο συνοδεύτηκε από ένα άλλο για τα τοπία της Αίτνας για την παραμονή των Χριστουγέννων του 1962.
Η φωτογραφία του Σικελιανού εκδότη είναι αναμφίβολα μια φωτογραφία "ανθρώπων", ή, ακόμη περισσότερο, Σικελών. Ήταν ένας παθιασμένος μάρτυρας των προσώπων και των τόπων που τον περιβάλλουν, χωρίς ποτέ να ενδίδει στο φολκλόρ. Η νεορεαλιστική του ματιά επέτρεπε σε φαινομενικά αντικρουόμενα στοιχεία να συνυπάρχουν στο ίδιο κάδρο, υποδηλώνοντας στον παρατηρητή την παρουσία μιας πολυπλοκότητας στην οποία αξίζει κανείς να σταθεί. Και σαν εκδότης ακόμα, ο Sellerio εξακολούθησε να έχει μια καθοριστική παρουσία στη σικελική σκηνή, προωθώντας νέους ταλαντούχους φωτογράφους μέσω του εκδοτικού του οίκου. Στις αρχές του 2006, παραδόξως, δέχτηκε, ως πρόκληση, το αίτημα από το εβδομαδιαίο περιοδικό Lo Specchio της εφημερίδας La Stampa, να πραγματοποιήσει ένα ρεπορτάζ για τη Zen [Zona Espansione Nord, ή San Filippo Neri - σ.σ.], την εμβληματική συνοικία των αντιφάσεων του Παλέρμο.
