Ένα μεγάλο, συγκεντρωτικό ποστ για τη γλύπτρια Eva Hesse που πέθανε το 1970, στα 34 της χρόνια, και σημάδεψε μια ολόκληρη γενιά καλλιτεχνών. Με λινκ αποσπάσματα συνεντεύξεων και πλούσιο περιεχόμενο.
ΤΟ 2020 ή, τέλος πάντων, κάπου μέσα στην περίοδο της πρώτης καραντίνας, η διεθνής γκαλερί Hauser & Wirth παρουσίαζε στην ιστοσελίδα της κάθε εβδομάδα, με δωρεάν πρόσβαση, ένα ντοκιμαντέρ για τη ζωή κάποιου σημαντικού καλλιτέχνη, από την Tracey Emin, τη Lee Lozano ή τον Philip Guston έως τον George Condo και τη Rita Ackerman. Ανάμεσα σε αυτά, στην επέτειο των πενήντα χρόνων από τον θάνατο της από όγκο στον εγκέφαλο, προβλήθηκε και το ντοκιμαντέρ για τη ζωή της Eva Hesse, με τον ευφάνταστο τίτλο «Eva Hesse». Το βλέπω τότε για πρώτη φορά και παθαίνω τέτοιο σοκ που κάνω screen-record ολόκληρο το ντοκιμαντέρ στο κινητό μου για να μπορώ να το βλέπω ξανά και ξανά. Είμαι σχεδόν ερωτευμένος μαζί της. Σας παρουσιάζω εδώ μια αναδρομή στη ζωή και το έργο της.
«Αυτή είναι η ιστορία ενός κοριτσιού που εξωτερικά παρουσιάζει μια όμορφη εικόνα. Όμορφο πρόσωπο, όμορφο σώμα, ωραίο φόρεμα. Όμως μέσα του, το κορίτσι αυτό δεν νιώθει καθόλου όμορφο. Για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου έχω νιώσει, διαφορετική, μόνη και μακριά από τους υπόλοιπους ανθρώπους. Περιπλέκοντας την κατάσταση ακόμη περισσότερο, τα τελευταία χρόνια έχω ανακαλύψει το ταλέντο μου ως ζωγράφου. Και μάλιστα είμαι πολύ καλή. Είναι τα αισθήματα της μοναξιάς και της διαφορετικότητας που με έσπρωξαν προς τη ζωγραφική; Αυτό που έχω αποδεχτεί πλέον ως αλήθεια είναι ότι ο πραγματικός καλλιτέχνης είναι παραδόξως ένα άτομο που δεν χωρά ούτε στον ίδιο του τον εαυτό».
— Απόσπασμα από τα ημερολόγιά της
FacebookTwitter Μεταξύ 1944 και 1946 η ζωή της Hesse αλλάζει δραματικά, καθώς οι γονείς της χωρίζουν και ο πατέρας της ξαναπαντρεύεται, ενώ η μητέρα της, η οποία έχασε ολόκληρη την οικογένειά της στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αυτοκτονεί.
H Hesse (δεξιά) μαζί με την αδελφή της Helen,
Η εβραϊκής καταγωγής Εva Hesse γεννήθηκε στο Αμβούργο στις 11 Ιανουαρίου1936. Όταν ήταν δύο ετών, οι γονείς της, σε μια προσπάθεια να τη σώσουν από τη φρίκη της ναζιστικής Γερμανίας, έστειλαν την ίδια και τη μεγαλύτερη αδελφή της, Helen, στην Ολλανδία. Οι δυο αδελφές επιβιβάστηκαν σε ένα από τα τελευταία τρένα Kindertransport και μετά από σχεδόν έξι μήνες χωριστής ζωής η επανενωμένη οικογένεια μετακόμισε στην Αγγλία και στη συνέχεια, το 1939, στη Νέα Υόρκη, όπου εγκαταστάθηκαν στην περιοχή Washington Heights του Μανχάταν.
Μεταξύ 1944 και 1946 η ζωή της Hesse αλλάζει δραματικά, καθώς οι γονείς της χωρίζουν και ο πατέρας της ξαναπαντρεύεται, ενώ η μητέρα της, η οποία έχασε ολόκληρη την οικογένειά της στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αυτοκτονεί. Eίναι η τρίτη απόπειρα αυτοκτονίας της και η μικρή Εva είναι μόλις 10 χρονών. Η είδηση για μια γυναίκα που πηδά στο κενό από τον 18ο όροφο ενός ουρανοξύστη κυκλοφορεί στις εφημερίδες της εποχής και φτάνει μέχρι τους συμμαθητές της. Τα παιδικά της χρόνια είναι αβάσταχτα και από πολύ μικρή ηλικία επισκέπτεται τακτικά ψυχίατρο.
FacebookTwitter Πολλά χρόνια αργότερα, με κάποιο προσχέδιο του έργου της Repetition Nineteen III (https://www.moma.org/collection/works/81930)
ΣΤΑ 16 ΤΗΣ φτάνει στο Pratt Institute of Design για να διδαχθεί ζωγραφική, αλλά βρίσκει τα μαθήματα εκεί βαρετά και οπισθοδρομικά. Μιλώντας γι' αυτή την περίδο της ζωής της, λέει: «Ξεκινώντας τα μαθήματα ζωγραφικής στο Pratt, έπρεπε να ζωγραφίσουμε μια νεκρή φύση με ένα λεμόνι, κι έπειτα αναβαθμιζόμασταν σε ένα λεμόνι κι ένα κομμάτι ψωμί, κι έπειτα σε ένα λεμόνι, ένα κομμάτι ψωμί και ένα αυγό. Αυτό δεν ήταν η ζωγραφική που εγώ είχα στο μυαλό μου ότι ήθελα να κάνω. Αλλά περίμενα μέχρι να αρχίσω παίρνω Α αντί για C και τότε αποφάσισα πως τα παρατάω. Ήθελα να ξέρω ότι δεν ήταν απλώς επειδή δεν τα πήγαινα αρκετά καλά. Οπότε επέστρεψα σπίτι μου, όπου η μητριά μου μού είπε πως θα πρέπει να βρω μια δουλειά. Αλλά πού μπορείς να πας στα 17 σου, γνωρίζοντας πολύ λίγα για τον εαυτό σου και για τον κόσμο;».
ΗΗesseχτυπά την πόρτα του γυναικείου περιοδικού «Seventeen» και για έναν περίεργο λόγο την προσλαμβάνουν. Δεν αφήνει όμως στην άκρη το καλλιτεχνικό της όνειρο και την επόμενη χρονιά δίνει εξετάσεις στη θρυλική σχολή τέχνης της Νέας Υόρκης, Cooper Union,όπου γίνεται δεκτή. Σπουδάζει εκεί την περίοδο 1954-1957 προς απογοήτευση του πατέρα της που στην αλληλογραφία τους την αποθαρρύνει από το να ακολουθήσει μια πορεία στην τέχνη.
ΕΝΑ ΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΔΟΥ ΕΚΕΙΝΗΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΑΤΕΡΑ ΤΗΣ (ΚΑΙ Η ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΤΗΣ)
—Αγαπητή Εύα,
Τα πήγαινες πάντα πολύ καλά με οτιδήποτε καταπιανόσουν, αλλά η ζωγραφική και το διάβασμα είναι ευχάριστες ασχολίες, για να σταθείς στα πόδια σου πρέπει να κάνεις πράγματα τα οποία σήμερα θα βρίσκεις δυσάρεστα. Και για έναν άνθρωπο το να έχει μια δουλειά και να κερδίζει τη ζωή του είναι κι αυτό μια μεγάλη πηγή ευτυχίας.
♦
—Μπαμπάκα,
Θέλω να κάνω κάτι περισσότερο από το να υπάρχω απλά. Να ζήσω ικανοποιημένη και γεμάτη σε ένα σπίτι με παιδιά, να κάνω κάθε μέρα τις ίδιες αγγαρείες… Είμαι καλλιτέχνις και θέλω να βιώσω όλα όσα η ζωή μπορεί να μου προσφέρει. Πρέπει να το κάνω αυτό για εμένα.
Έργα του 1954
ΑΦΟΥ ΟΛΟΚΛΗΡΩΣΕΙ τις σπουδές της στο Cooper Union και μετέπειτα στο Yale, το 1960 επιστρέφει στη Νέα Υόρκη. Η προεδρία του Κένεντυ έχει μόλις ξεκινήσει, είναι η αυγή μιας νέας εποχής. Η Νέα Υόρκη της περιόδου, όσον αναφορά την τέχνη, ήταν το απόλυτο κέντρο του κόσμου. Όλοι όσοι ήταν κάτι βρίσκονταν εκεί. Ήταν η εποχή τηςYayoi Kusama, του Jasper Johns, της Yvonne Rainer, της Louise Bourgeois, αλλά και του Edward Albee ή ακόμη και τηςSusan Sontag. Η τέχνη σε κάθε της μορφή βρισκόταν σε έναν δημιουργικό οργασμό και σε μια διαδικασία πλήρους επανεφεύρεσης του εαυτού αλλά και των ορίων της. Είναι μια εποχή πριν από τη σαρωτική επέλαση της αγοράς, ο Richard Serra, μιλώντας για εκείνη την περίοδο στο ντοκιμαντέρ, λέει: «Ήμασταν απλώς καλλιτέχνες που φτιάχναμε έργα για εμάς. Δεν υπήρχε τότε κανένα προϊόν!». Είναι αυτό για το οποίο μου μιλά η Εύα [σ.σ. Στεφανή] στη συζήτησή μας, μια εποχή πριν από τα '00s, όπου όλα ξεκινούσαν από «φτωχές» ομάδες που ήθελαν απλώς να φτιάχνουν, χωρίς να ξέρουν το τι και το πώς. Μια εποχή ολοκληρωτικής τέχνης.
FacebookTwitter Μετά το Cooper Union ακολουθεί το Yale, όπου παρακολουθεί μαθήματα με τον θρυλικό καλλιτέχνη και θεωρητικό του χρώματος Josef Albers. Σύμφωνα με τα ημερολόγια της, είναι η αγαπημένη του μαθήτρια και κάθε φορά που έμπαινε στην αίθουσα ρωτούσε "Τι έκανε η μικρή Eva σήμερα;".
(Πίσω στην άλλη Εύα)
ΤΟ 1961 μπαίνει στη ζωή της ο έρωτας, καθώς γνωρίζει κι ερωτεύεται σε ένα πάρτι τον γλύπτη Tom Doyle, με τον οποίο θα παντρευτεί τον Αύγουστο του επόμενου έτους. Καλλιτεχνικά κάνει τα πρώτα δειλά της βήματα στην εικαστική σκηνή της πόλης –ακόμη εκείνη την περίοδο ως ζωγράφος– και εκθέτει ακουαρέλες της σε μια ομαδική έκθεση στο Brooklyn Museum, ενώ το 1963 η νεοϋορκέζικη γκαλερί Allan Stone θα φιλοξενήσει την πρώτη της ατομική έκθεση.
FacebookTwitter Θα ζήσει με τον Doyle για πέντε χρόνια, αλλά ο γάμος τους θα σημαδευτεί από την εξάρτηση του στο αλκοόλ και τις απιστίες του.
Η πρώτη επιστροφή της στη Γερμανία μετά τον πόλεμο
«Χθες ήμουν μελαγχολική, έκανα κάποιες πιο προβληματικές σκέψεις. Γεννήθηκα εδώ το 1936, τις πρώτες δύο εβδομάδες είχα φρικιαστικούς εφιάλτες, αλλά τα πράγματα τώρα πάνε καλύτερα».
Το έργο της Ringaround Arosie αλλάζει τα πάντα. Είναι η πρώτη φορά που περνά από τον καμβά στον χώρο.
TO ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΟΥ 1965 η Ηesse θα επιστρέψει για πρώτη φορά μετά τις ναζιστικές θηριωδίες στη Γερμανία, μετά από πρόσκληση της πλούσιας οικογένειας συλλεκτών Scheidt στον Doyle. Το ζευγάρι θα εγκατασταθεί στο εγκαταλελειμμένο κλωστοϋφαντουργείο τους για να περάσει έναν χρόνο βυθισμένο στη δημιουργία. Στη σκιά του πολύ επιφανέστερου καλλιτεχνικά, εκείνη την εποχή, συζύγου της, με τον γάμο της να καταρρέει από τις απιστίες του αλλά και έχοντας να διαχειριστεί το βαρύ εβραϊκό της παρελθόν, η Eva θα διανύσει μία από τις σκοτεινότερες αλλά και πιο καθοριστικές στιγμές της ζωής της. Δουλεύοντας μανιωδώς, βυθισμένη στα καλλιτεχνικά άγχη και τις ανασφάλειες της, στη διάρκεια αυτού του ταξιδιού θα διαπεράσει τα όρια του καμβά και θα μεταφέρει το αλλόκοτο όραμά της από το χαρτί στον χώρο· σε αυτούς τους έξι μήνες θα μεταμορφωθεί από μια φιλόδοξη ζωγράφο στην γλύπτρια που έμελλε να γίνει.
ΑΠΟ ΤΟ ΧAΡΤΙ ΣΤΟΝ ΧΩΡΟ
FacebookTwitter Η Γερμανία είναι ο τόπος της μεταμόρφωσής της. Ονομάζει τη σειρά των πρώτων ζωγραφιών που δημιουργεί εκεί "wild space", οι προσπάθειες αυτές μοιάζουν με μια δική της προσέγγιση στον ab ex. FacebookTwitter Γρήγορα, εμπνεόμενη από τον βιομηχανικό χώρο όπου βρισκόταν, τα έργα αποκτούν σκληρότερες γραμμές και αρχίζουν να θυμίζουν μηχανοειδείς εξωγήινες κατασκευές. Ήδη από πολύ νωρίς τα ζωγραφικά της έργα είχαν τη φιλοδοξία του γλυπτού. FacebookTwitter Τότε είναι που θα γεννηθεί κάτι άλλο. Κάτι νέο. Οι καμβάδες της τρυπάνε τον χώρο, ζωγραφίζει μέσα σε αυτόν και ξεπετάγονται αλλόκοτα σχήματα. Σεξουαλικά (ή μάλλον θα ήταν πολύ βαρετό να κάνουμε μια τέτοια διατύπωση, μια και είναι κάτι πάνω και πέρα από αυτό). Σαν το καθένα να είναι μια νέα εντελώς δική της ύπαρξη. Βασικά, είναι αλλόκοτα με τον πιο απόλυτο τρόπο, η Hesse κάνει το πιο τρελό πράγμα που μπορούμε να φανταστούμε.
ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΑΡΑΜΟΝΗ της στη Γερμανία η Hesse αλληλογραφεί συστηματικά με τον επιστήθιο φίλο της, μινιμαλιστή καλλιτέχνη Sol Le Witt. Στο γνωστότερο απόσπασμα από την αλληλογραφία τους, που σας μεταφράζω παρακάτω, ο Sol παρακινεί την Eva να παραδοθεί στην τέχνη της και απλώς να ΚΑΝΕΙ. Είναι το συγκλονιστικότερο γράμμα στην ιστορία της σύγχρονης τέχνης κι επιστρέφω σε αυτό πολύ συχνά όταν κολλάω κάπου. Είναι μια ωδή στο να κάνεις βλακείες, όσο μεγαλύτερες και περισσότερες μπορείς. Θα έπρεπε να το κρατά πάνω του κάθε νέος φοιτητής σχολής καλών τεχνών.
Εδώ μεταφρασμένο ένα απόσπασμά του:
Αγαπητή Εύα,
Έχει περάσει σχεδόν ένας μήνας από τότε που μου έγραψες και ενδεχομένως να έχεις ξεχάσει –αν και αμφιβάλλω– την ψυχική σου κατάσταση.
DO!
Φαίνεσαι η ίδια όπως πάντα, και ούσα εσύ, μισείς την κάθε στιγμή. Μην το κάνεις! Μάθε να λες «άντε γαμήσου!» στον κόσμο μία στο τόσο. Έχεις κάθε δικαίωμα.
Απλώς σταμάτα να σκέφτεσαι, να ανησυχείς, να κοιτάς πίσω από τον ώμο σου, να αναρωτιέσαι, να αμφιβάλλεις, να φοβάσαι, να πονάς, να ελπίζεις σε μια εύκολη διέξοδο, να αρπάζεσαι, να μπερδεύεσαι, να μουρμουρίζεις, να γκρινιάζεις, να κλαίγεσαι, να ταπεινώνεσαι, να σκοντάφτεις, να σκουντουφλάς, να μουδιάζεις, να ποντάρεις, να γκρεμίζεσαι, να χτυπιέσαι...
Σταμάτα και απλώς ΚΑΝΕ!
Από τις περιγραφές σου και απ' όσα γνωρίζω για την παλαιότερη δουλειά και τις ικανότητές σου τα έργα που κάνεις ακούγονται πολύ καλά. «Ζωγραφίζω – καθαρά, ξεκάθαρα αλλά αλλοπρόσαλλα πράγματα σαν μηχανές, μεγαλύτερα και πιο έντονα... πραγματικές ανοησίες».
Αυτό ακούγεται καλό, υπέροχο – ανοησίες. Κάνε κι άλλα! Περισσότερα ανόητα, τρελά, ηλίθια, περισσότερες μηχανές, περισσότερα στήθη, πέη, cunts, οτιδήποτε, κάν' τα να βρίθουν από ανοησίες. Προσπάθησε να γαργαλήσεις κάτι μέσα σου, το «αλλόκοτο χιούμορ σου». Ανήκεις στο πιο μύχιο μέρος του εαυτού σου.
«Μη σκας για το cool, φτιάξε το δικό σου cool, τον δικό σου κόσμο».
Αν φοβάσαι, κάνε τον φόβο να λειτουργήσει υπέρ σου! Σχεδίασε και ζωγράφισε τον φόβο και το άγχος σου. Και σταμάτα να ανησυχείς για μεγάλα, βαθιά πράγματα, όπως το να καταλήξεις σε έναν σκοπό και μια συνεπή προσέγγιση στη ζωή. Πρέπει να εξασκηθείς στο να είσαι απερίσκεπτη, ανόητη, χαζή, δίχως σκέψη, άδεια. Τότε μόνο θα μπορέσεις να ΚΑΝΕΙΣ!
Έχω μεγάλη εμπιστοσύνη σε σένα και παρόλο που βασανίζεις τον εαυτό σου, η δουλειά που κάνεις είναι πολύ καλή. Προσπάθησε να κανείς ΚΑΚΗ δουλειά, το χειρότερο που μπορείς να σκεφτείς, αλλά κυρίως χαλάρωσε και άφησέ τα όλα να πάνε στον διάολο – δεν είσαι υπεύθυνη για τον κόσμο, είσαι μονάχα υπεύθυνη για τη δουλειά σου, οπότε ΚΑΝ' ΤΗΝ!
Αλλά αν η ζωή θα ήταν ευκολότερη για σένα αν σταματούσες, σταμάτα. Μην τιμωρείς τον εαυτό σου. Ωστόσο, νομίζω ότι η δημιουργία είναι τόσο βαθιά ριζωμένη μέσα σου που θα ήταν ευκολότερο απλώς να ΚΑΝΕΙΣ! Ίσως χρειάζεσαι αυτό το μαρτύριο για να πετύχεις σε αυτό που κάνεις. Και ίσως σε ωθήσει να κάνεις κάτι καλύτερο. Αλλά είναι πολύ επώδυνο, το ξέρω. Θα ήταν καλύτερα αν είχες την αυτοπεποίθηση απλώς να κάνεις τα πράγματα και να μη σκέφτεσαι τόσο. Δεν μπορείς να αφήσεις ήσυχο τον «κόσμο» και την «ΤΕΧΝΗ» και να πάψεις να χαϊδεύεις τον εγωισμό σου; Μπορείς να κάνεις τα πάντα.
Θα ήθελα πολύ να δω τη δουλειά σου, αλλά θα πρέπει να αρκεστώ στο να περιμένω μέχρι τον Αύγουστο ή τον Σεπτέμβριο. Είδα στις Lucy’s φωτογραφίες από τα νέα έργα του Tom. Είναι εντυπωσιακά. Ενημερώστε με για το πώς πάνε οι εκθέσεις και τέτοια πράγματα.
Η δουλειά μου έχει αλλάξει από τότε που έφυγες και είναι πολύ καλύτερη. Θα κάνω μια έκθεση στις 4-9 Μαΐου στην Daniels Gallery 17 E 64yh St (εκεί όπου ήταν ο Emmerich), μακάρι να μπορούσες να έρθεις.
Η φιλία μεταξύ των δυο αυτών τιτάνων της τέχνης θα κρατήσει πολλά χρόνια, έως τον θάνατό της το 1970, και ο LeWitt θα είναι αυτός που θα σχεδιάσει τον τάφο της Hesse (δυστυχώς, δεν μπορώ να εντοπίσω φωτογραφία του κάπου).
FacebookTwitter Γιατί αυτές οι εικόνες μού ασκούν πάντα τόσο μεγάλη γοητεία;
FacebookTwitter Οι γραφικοί χαρακτήρες, τα μυστικά, η αλήθεια τους, σαν να βρίσκονται όλα εκεί. Νιώθεις ότι ακόμη και από ένα "και" μπορείς να καταλάβεις περισσότερα γι' αυτούς απ' ό,τι από απ' όλο το σώμα δουλειάς τους.
ΤΟ 1966 Η HESSΕ χωρίζει από τον Doyle και μέσα στην ίδια χρονιά χάνει τον πατέρα της. «Θα ήθελα να ήσουν εδώ να δεις όλα τα άρθρα που γράφονται για μένα και όλες τις εκθέσεις στις οποίες συμμετέχω. Θα ήσουν τόσο περήφανος, κι επιτέλους λιγότερο φοβισμένος για μένα. Αλλά ήμασταν πάντα πολύ φοβισμένοι εμείς οι δυο», γράφει στο ημερολόγιό της. Είναι μια περίεργη περίοδος για εκείνη, καθώς δεν ήταν χαρούμενη με τον Doyle, αλλά δεν ήταν ιδιαίτερα χαρούμενη και χωρίς αυτόν.
Η Hesse είναι όμως πια ασταμάτητη, κόβει τα μαλλιά της κοντά και χάνεται μέσα στο εργαστήριό της.
«Ποντάρω τα πάντα πλέον στην δουλειά μου, έχω εγκαταλείψει οτιδήποτε άλλο. Νιώθω ότι είμαι μια καλλιτέχνιδα. Και είμαι μία από τις καλύτερες, το γνωρίζω βαθιά μέσα μου».
Τα επόμενα χρόνια κυλάνε θριαμβευτικά για εκείνη, δουλεύει μανιωδώς, σπάει κάθε κανόνα, συμμετέχει σε περισσότερες από 40 εκθέσεις και δημιουργεί μερικά από τα πιο ειλικρινή αλλά και αναγνωρίσιμα έργα της.
Μερικές φωτογραφίες:
FacebookTwitter Accession II 1968-1969 FacebookTwitter Η Hesse, πίσω από το έργο της "Repetition Nineteen III". Επανάληψη αλλά όχι ομοιογένεια. Τόσο τα ίδια τα δοχεία όσο και οι 3 διαφορετικές εκδοχές τους δεν είναι ποτέ ακριβώς ίδια. FacebookTwitter Εικόνα από το ατελιέ της. Μόλις τη βλέπω μου έρχεται κατευθείαν στο μυαλό αυτή η φωτογραφία από το Instagram της Rachel Whiteread. Βλέπετε αυτό που βλέπω; (https://www.instagram.com/p/CYTw5k0DLat/?utm_source=ig_web_copy_link&igshid=MzRlODBiNWFlZA==). FacebookTwitter Άποψη της ατομικής της έκθεσης στη Fischbach Gallery, Νέα Υόρκη, 1968. Στο βάθος το έργο της "Chain Polymers". FacebookTwitter "Δίχως τίτλο", 1970. Πιθανώς το τελευταίο γλυπτό που θα δημιουργήσει, η ολοκλήρωσή του γίνεται από τον βοηθό και τους μαθητές της, ενώ η ίδια θα νοσηλεύεται ήδη στο νοσοκομείο. // Θα εκτεθούν στο Παρίσι λίγους μήνες μετά το Erasmus μου, θα πάνε και η Χαρά και ο Πέτρος να τα δουν, κανένας ιδιαίτερος ενθουσιασμός από μεριάς τους. Μου μιλούσαν για έργα που ήταν παραδίπλα, ελπίζω ότι με αυτό το ποστ θα μετανιώσουν για την ταχύτητα του βλέμματός τους... Γράμμα της προς τη Nemser: «Αγαπητή Cindy, ο τρόπος για να νικήσεις τον σεξισμό στην τέχνη είναι με τέχνη. Excellence has no sex. Eva»
«Θα ήθελα τα έργα μου να είναι μη-έργα. Να ξεφύγουν από τις προκαταλήψεις μου, να προχωρήσουν πέρα από οτιδήποτε ξέρω ή θα μπορούσα να ξέρω».
Η ΖΩΗ ΚΑΙ Η ΤΕΧΝΗ είναι πια αδιαχώριστες, στην τελευταία συγκλονιστική της συνέντευξη στη Cindy Nemser θα πει «πιστεύω ότι η τέχνη είναι ένα πράγμα ολοκληρωτικό ("Art is a total thing"). Με ενδιαφέρει ο άγνωστος συντελεστής της τέχνης όπως και ο άγνωστος συντελεστής της ζωής. Δεν μπορεί όλο αυτό να εξηγηθεί ως ιδέα ή σύνθεση ή μορφή. Δεν πιστεύω ότι η τέχνη μπορεί να περιορίζεται σε αυτά».
Ακούστε εδώ μέρος της μαγνητοφωνημένης τους συνομιλίας.
FacebookTwitter Μία από τις τελευταίες φωτογραφίες της που βρίσκω, αφού είχε χάσει τα μαλλιά της από τις χημειοθεραπείες. Δίπλα της το έργο "Rope Piece", 1970.
ΤΟ 1969ΚΑΙ ενώ η καριέρα της έχει απογειωθεί, με το όνομά της να φιγουράρει στο περιοδικό «Time» και έργα της να φιλοξενούνται ακόμη και στο Whitney, η Hesse ταλαιπωρείται από βασανιστικούς πονοκεφάλους, φτάνοντας σε σημείο να μην μπορεί πια να εργαστεί. Στην αρχή κανείς δεν μπορούσε να εντοπίσει ποιο ήταν το πρόβλημα. Ο ψυχίατρός της απέδιδε τους πόνους σε κάποιο οργανικό πρόβλημα, ενώ οι παθολόγοι της την παρέπεμπαν σε ψυχιάτρους. Στις 10 Απριλίου του ίδιου έτους αναγκάζεται να κάνει εισαγωγή σε νοσοκομείο, όπου μετά από μέρες εξαντλητικών εξετάσεων οι γιατροί θα ανακαλύψουν έναν τεράστιο όγκο στον εγκέφαλό της. Θα υποβληθεί άμεσα σε εγχείρηση, η οποία, ενώ θα είναι επιτυχημένη, θα της χαρίσει τελικά μονάχα μερικούς ακόμη μήνες ζωής.
Υπήρχαν από την πρώτη στιγμή υποψίες ότι η χρήση του λάτεξ και των χημικών στα έργα της οδήγησαν στην ασθένειά της, αλλά, σύμφωνα με τους κοντινούς της φίλους και συνεργάτες, ο όγκος ήταν υπερβολικά μεγάλος και επιθετικός για να αποδοθεί σε μια τόσο μικρή έκθεση σε αυτά τα υλικά. Μέσα σε έναν χρόνο η Hesse θα υποβληθεί σε τρεις ακόμη αποτυχημένες εγχειρήσεις, ενώ μετά και την τελευταία η επικοινωνία μαζί της θα γίνει πια δύσκολη. Στις 29 Μαΐου 1970 θα πεθάνει στα 34 της χρόνια, ενώ σε μια σύντομη στιγμή διαύγειας δύο εβδομάδες πριν πέσει σε κώμα θα δει ένα απόκομμα από το εξώφυλλο του περιοδικού «Art Forum», στο οποίο φιγουράρει η ίδια, και θα πει «Αυτή είμαι εγώ».
FacebookTwitter Σε μια καριέρα που διήρκεσε μόλις 10 χρόνια η Hesse κατάφερε να σπάσει κάθε κανόνα και να δημιουργήσει μια γλυπτική γλώσσα, τα απόνερα της οποίας βλέπουμε ακόμη σήμερα.
«Το ήξερα. Ξέρω ότι θα πεθάνω. Βλέπω τον θάνατο, αλλά δεν φοβάμαι. Δεν είμαι ούτε λίγο δυστυχισμένη. Κοιτώ τα τελευταία 3 χρόνια με θαυμασμό. Βλέπω τις αλλαγές μέσα κι έξω μου και είμαι περήφανη».
FacebookTwitter "Δεν έχει υπάρξει ούτε ένα φυσιολογικό πράγμα στη ζωή μου".
Ρωτάω τη Χλόη τι είναι αυτό που μας γοητεύει τόσο πάνω της;
(Μου απαντά:)
«Έχει στη γλυπτική της γλώσσα κάτι τρομερά ειλικρινές. Κάτι που προκύπτει από το ίδιο το υλικό. Η Εύα κράτησε την αφαιρετικότητα που εγώ αγαπώ πολύ στη μινιμαλιστική τέχνη, κάνοντάς την όμως προσωπική. Καταλήγει αυτή η γλυπτική της να ξεπεράσει την αισθητική, και να είναι πολύ αφηγηματική. Την είχα πρωτοσυναντήσει ως όνομα όταν μπήκα στην ΑΣΚΤ , μας έδωσε ο Λάππας μια λίστα με 100 καλλιτέχνες και μας είπε "θα πάρετε αυτά τα 100 ονόματα, θα πάτε στη βιβλιοθήκη και θα κάνετε 2-3 σχέδια από έργα του καθενός. Γιατί πρέπει να τους ξέρετε όλους αυτούς τους καλλιτέχνες για να μπορούμε να συνεννοηθούμε. Και είχε στη λίστα τότε τη Hesse , αλλά εμένα μου πήρε χρόνια να ανακαλύψω πόσο ατρόμητη ήταν».
Είμαι πάντα λιγάκι επιφυλακτικός όταν ερωτεύομαι τα έργα ενός καλλιτέχνη αφού δω τη ζωή του ρομαντικοποιημένη μέσα από ένα ντοκιμαντέρ. Μου είναι ύποπτη αυτή η εγγύτητα που φέρνουν η αφήγηση και η μυθιστορηματικοποίηση του προσώπου. Ίσως από ανασφάλεια, γιατί στη σύγχρονη τέχνη έχουμε μάθει να φοβόμαστε τα μεγάλα ονόματα αν θέλουμε να είμαστε κουλ και εναλλακτικοί. Σαν καμένη γη βλέπουν όλοι οι art affectionados όσα ονόματα πέρασαν απο πάνω τους τα μέινστριμ μίντια και οι μεγάλοι προβολείς (βλέπε Tracey Emin). Αυτήν τη στιγμή που τα γράφω αυτά θα περπατά ήρεμος κάπου στην Ευρώπη ο HUO, αναζητώντας την επόμενη παντελώς άγνωστη γριούλα που θα πιάσει από το χέρι για να την ανεβάσει στη σκηνή.
Ποντάρετε τα λεφτά σας εκεί, η Hesse για την οποία σας μιλώ σήμερα ξόδεψε τα 15 seconds of feminist fame που της αναλογούσαν.
Αν και νομίζω πως αν ξεστρατίσετε λίγο από το ποστ μου θα βρείτε ότι η ζωή και το έργο της λάμπουν εξίσου φωτεινά και πως η ιδιαίτερη περίπτωσή της αξίζει τον χρόνο σας.
Νομίζω πως θα επιστρέψετε εδώ ή, για να μπορέσουμε να συνεννοηθούμε, ελπίζω η περίπτωσή της να σας συγκινήσει έστω λιγάκι.
To 2021 το Guggenheim της Νέας Υόρκης διοργανώνει μετά από χρόνια μια μεγάλη αναδρομική έκθεση των έργων της, όπου παρουσιάζονται για πρώτη φορά εδώ και σχεδόν 40 χρόνια γλυπτά της που παρέμεναν κλειδωμένα σε αποθήκες.
Εδώ ένα βίντεο του Guggenheim γύρω από τη συντήρηση των γλυπτών της αλλά και όλα τα ζητήματα που εγείρονται σήμερα από την εφήμερη φύση των υλικών της τέχνης της.
