Η τεχνολογία τρέχει, οι συσκευές γίνονται όλο και πιο καλής ευκρίνειας, μετά το High Definition η υψηλή ποιότητα εικόνας και ήχου προκάλεσε μία κατάσταση που εξελίσσεται συνεχώς και δεν έχει σταματημό. Οι παλιές ταινίες ξανακάνουν νέα καριέρα σε ποιότητα αδιανόητη ακόμα και για τον δημιουργό τους, τα lifting δεν είναι απλά πετυχημένα αλλά ξεπερνούν και την πιο τρελή φαντασία και οι εταιρίες που κάνουν restoration και ξανακυκλοφορούν ιστορικές στιγμές του παγκόσμιου σινεμά έχουν γίνει οι σωτήρες του. Το έργο που προσφέρουν στην παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά και η υψηλή ποιότητας κυκλοφορίες τους δεν αφήνουν περιθώρια να μιλήσει κανείς για εμπορική εκμετάλλευση, παρόλο που ισχύει κι αυτό. Στην Ελλάδα η έννοια του restoration είναι σχεδόν άγνωστη. Η εταιρία graal που ασχολείται με το post production ελληνικών και ξένων ταινιών έχει κάνει καταπληκτική δουλειά τα τελευταία χρόνια, αποκαθιστώντας ένα σωρό ταινίες του ελληνικού σινεμά που ήταν καταδικασμένες να καταστραφούν, επειδή οι συνθήκες που φυλάσσονταν τα αρνητικά τους ήταν άθλιες. Το πιο σημαντικό τους έργο είναι η αποκατάσταση ολόκληρης της φιλμογραφίας της Φίνος Φιλμ που πρόσφατα ολοκληρώθηκε και παραδόθηκε σε κατάσταση καλύτερη από αυτή που είδε το κοινό την ταινία στην πρώτη προβολή της.
Η κυρία Κωνσταντίνα Σταυριανού, Managing Director της graal Α.Ε., μας ξενάγησε στα στούντιο της εταιρίας και μας εξήγησε βήμα βήμα ολόκληρη της διαδικασία της αποκατάστασης των 165 συνολικά ταινιών, ένα τεράστιο έργο. «Δεν έγινε ψηφιοποίηση, έγινε ψηφιακή αποκατάσταση», μας εξηγεί και αυτή είναι η διαφορά από οποιοδήποτε άλλο πρότζεκτ ψηφιοποίησης υπάρχει». Οι ταινίες που υπήρχαν για πολλά χρόνια στις αποθήκες του Φίνου στην οδό Χίου είχαν αρχίσει να καταστρέφονται από την υγρασία, τη μούχλα και τις βρομιές και δεν είχαν μέλλον χωρίς το restoration».
Ποια ήταν η διαδικασία σωτηρίας τους; Πρώτα στάλθηκαν στο εργαστήριο για να καθαριστούν τα αρνητικά. Μετά τις αναλάμβανε σταδιακά η graal και ακολουθούσε η επεξεργασία τους που απαιτούσε πολλές μέρες για να φτάσουν στην τελική τους μορφή. Κάποιες χρειάστηκαν και τέσσερις εβδομάδες. «Αρχικά χωρίστηκαν σε έγχρωμες και ασπρόμαυρες, αλφαβητικά. Αφού είχε γίνει ο καθαρισμός του φιλμ, ελέγχονταν οι κολλήσεις, μετά γινόταν το σκανάρισμα και ο έλεγχος ποιότητας. Ακολουθούσε το digital cleaning: καθαρισμός και αποκατάσταση, όπου χρειαζόταν. Μετά γινόταν το color balancing. Παράλληλα γινόταν το σκανάρισμα του ήχου», λέει η Κωνσταντίνα. Το color balancing γινόταν καρέ καρέ, ανά πράξη, πρώτα γινόταν καθαρισμός από τρίχες και βρομιές και μετά διορθώνονταν τα scratches. Όταν τέλειωνε η επεξεργασία της εικόνας και του ήχου παραδίδονταν τα HD master, το encoding και το back up του αρχείου. Οι τεχνικοί όροι μπορεί να παραείναι ειδικοί, αυτό που έχει σημασία είναι το τελικό αποτέλεσμα που είναι εντυπωσιακό.
Σε μία αίθουσα που η οθόνη προβάλλει σκηνές ποιότητας 4Κ μας δείχνουν αποσπάσματα από ταινίες που ήταν κατεστραμμένα και τις ίδιες σκηνές μετά το restoration. Η Βουγιουκλάκη που τρέχει ανέμελα με το καπέλο στο χέρι στον κάμπο της Κωπαΐδας έχει τόσο ζωντανά χρώματα και την λάμψη που αρμόζει στην εθνική σταρ [ένα φωτοστέφανο σχηματίζεται γύρω από το κεφάλι της, τα φώτα που την φωτίζουν την ώρα που τρέχει είναι τεχνικό κατόρθωμα], ο Παπαμιχαήλ με κρητική φορεσιά στη Νεράιδα και το παλικάρι είναι σχεδόν τριδιάστατος, ο Βουτσάς και η Καραγιάννη στα Κορίτσια για φίλημα νομίζεις ότι θα πηδήξουν από την οθόνη.
«Μια μέση ταινία των 90 λεπτών είναι 120 με 150 χιλιάδες καρέ», μας λέει ο τεχνικός που κάνει το color balancing. Τα δείγματα δευτερολέπτων που μας δείχνει στην οθόνη και παίζουν σε λούπα είναι 200 και 300 καρέ, διορθωμένα ένα ένα. Μας δείχνει τον τρόπο που δουλεύουν τα κατεστραμμένα καρέ, παίρνοντας κάποια που είναι σε καλή κατάσταση αμέσως πριν ή αμέσως μετά, ακόμα και μισά κάδρα από πάνω ή από κάτω, αρκεί να μπορούν να αποκαταστήσουν τη ζημιά. Οι απίστευτες διορθώσεις είναι χειροκίνητη δουλειά τεσσάρων και πέντε ατόμων. «Όλα γίνονται στο χέρι, ένα ένα καρέ», μας λέει «για να προκύψει η αψεγάδιαστη εικόνα, χωρίς τα προβλήματα του φιλμ. Κι έχουν χρησιμοποιηθεί εργαλεία με δυναμικές χρωματικές διορθώσεις που δεν υπήρχαν εκείνη την εποχή». Οι παλιές ταινίες έχουν γίνει καινούργιες κυριολεκτικά [και όχι ΣΑΝ καινούργιες].
Το κόστος αποκατάστασης κάθε ταινίας εξαρτάται από το πόσο παλιά είναι και την κατάστασή της, αλλά μπορεί να φτάσει και τα 50 χιλιάδες ευρώ. Πώς ξεκίνησε όμως αυτή η ιδέα και τι θα γίνει όλο αυτό το αποκατεστημένο υλικό που αποτελεί αντικείμενο λατρείας για ανθρώπους κάθε ηλικίας;
«Η ιδέα ξεκίνησε πριν από περίπου 6 χρόνια με σκοπό να διασωθεί αυτό το υλικό που είναι πολιτιστική κληρονομιά της χώρας μας, δεν θεωρώ είναι απλά κάποιες ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου», λέει η κυρία Χριστίνα Σιγάλα, managing director της Φίνος Φιλμ. «Και ήταν ήδη στα πρόθυρα καταστροφής. Ήταν σε μπομπίνες μέσα σε παλιές αποθήκες της Φίνος Φιλμ, με υγρασία, και δυστυχώς το υλικό κάποιων ταινιών ήταν τόσο εύφλεκτο που δεν μπόρεσε η graal να τις ψηφιοποιήσει. Π.χ. «ο Γρουσούζης», τεράστια ταινία δεν κατάφερε να διασωθεί. Περίπου 15 ταινίες δεν μπόρεσαν να ψηφιοποιηθούν».
Η επένδυση ήταν τεράστια [κόστισε περίπου 3 εκατομμύρια ευρώ], ο χρόνος που κράτησε η κάθε ενέργεια ήταν πάρα πολύς, κράτησε πάνω από τέσσερα χρόνια και για κάθε ταινία το team της graal χρειάστηκε 100 ώρες. Για 165 ταινίες που ψηφιοποιήθηκαν τελικά, μιλάμε για πάρα πολλές ώρες, πάρα πολλές μέρες. Είμαστε από τις λίγες κινηματογραφικές εταιρίες της Ευρώπης που έχει κάνει τέτοια επένδυση με ιδιωτική πρωτοβουλία, χωρίς κάποιο κονδύλι από κάποιο υπουργείο πολιτισμού.
Το αξιοσημείωτο είναι ότι το υλικό που ψηφιοποίησε η graal παραδόθηκε σε ανάλυση 4Κ, που είναι τέσσερις φορές μεγαλύτερη ανάλυση από το απλό High Definition. Δεν το γνωρίζει ακόμα ο κόσμος, γιατί προς το παρόν δεν είναι διαδεδομένες οι οθόνες που το στηρίζουν, κι αυτή τη στιγμή είναι απλησίαστη η τιμή τους. Η ποιότητα είναι αδιανόητη. Μόνο αν δεις μια ταινία με τα σωστά μηχανήματα μπορείς να καταλάβεις την τεράστια διαφορά, ακόμα και από το blu ray. Το υλικό μας είναι πλέον όλο διαθέσιμο και σε HDCAM SR 4:4:4 και μου κάνει εντύπωση που δεν ενδιαφέρει τα κανάλια, που ζητάνε τις ταινίες ακόμα σε beta! Αυτό είναι το περίεργο. Δεν ξέρουν τι είναι το HD CAM SR. Είναι κρίμα και δεν το καταλαβαίνω».
Τι θα γίνει όλο αυτό το υλικό που κανείς κάτω από τα 50 δεν το έχει δει στην πλήρη του μορφή; [Ολόκληρα τα κάδρα δεν προβλήθηκαν ποτέ στην τηλεόραση, στην 4:4:3 μορφή που τις έπαιζε μέχρι τώρα, κόβονταν αριστερά και δεξιά και χανόταν σημαντικό μέρος του κάδρου].
«Έχουμε σκοπό να κυκλοφορήσουμε όλες τις ψηφιοποιημένες ταινίες σε blu ray μέσα στο 2014, ακόμα δεν ξέρουμε με ποιον τρόπο και ποιο μέσο, αλλά είναι στα άμεσα σχέδιά μας», εξηγεί η κυρία Σιγάλα. «Το καινούριο team της Φίνος Φιλμ ανέλαβε δράση πριν από δυο χρόνια και προσπαθούμε να μαζέψουμε τα ασυμμάζευτα. Ήταν μια εταιρία που από τον θάνατο του Φίνου και μετά ήταν σε αδράνεια. Και μέχρι που πέθανε η Τζέλα δεν μπορούσαμε να κάνουμε κάτι. Τώρα προσπαθούμε να ξαναζωντανέψουμε το brand. Σε δυο εβδομάδες περίπου θα είναι έτοιμο και το σάιτ που μας πήρε ενάμιση χρόνο για να το φτιάξουμε. Θα είναι μία τεράστια βιβλιοθήκη ελληνικού κινηματογράφου. Θα περιλαμβάνει άπειρο υλικό, 4.000 φωτογραφίες από γυρίσματα που δεν έχουν βγει ποτέ στο φως της δημοσιότητας, αφίσες, 187 ταινίες στην πλήρη τους μορφή, βιογραφικά για πάνω από 200 συντελεστές, trivia για κάθε ταινία, τεράστια δουλειά. Το κανάλι της Φίνος Φιλμ στο YouTube είχε ολόκληρες ταινίες [όλο το υλικό] που μπορούσε οποιοσδήποτε ελεύθερα να τις δει, αλλά πρόεκυψαν νομικά θέματα και τώρα πια υπάρχουν μόνο αποσπάσματα. Ξεκινήσαμε να τις ανεβάζουμε πιλοτικά μέσα στον Αύγουστο χωρίς διαφήμιση ή κάλυψη από τα μέσα και μέσα σε ένα μήνα απόκτησε 30.000 συνδρομητές και έκανε ένα εκατομμύριο views. Παρόλη την τρομερή ανταπόκριση του κόσμου αναγκαστήκαμε να τις κατεβάσουμε, επειδή προέκυψαν διάφορα θέματα με τα δικαιώματα. Ίσως το paid channel να είναι μία λύση, τώρα ξεκίνησε πιλοτικά στην Αμερική, οπότε μπορεί να γίνει κάτι τέτοιο με μία συμβολική τιμή. Στα σχέδιά μας είναι να κάνουμε ένα φεστιβάλ μέσα στο 2014 ως προπομπό της διάθεσης των blu ray, όπου θα προβάλλουμε ξανά σε αίθουσες τις ταινίες για να τις δει και ένα νέο κοινό που δεν τις έχει ποτέ δει στην κανονική τους μορφή. Μου έχει κάνει εντύπωση το πάθος που υπάρχει για αυτές τις ταινίες που φτάνει στο σημείο της εμμονής, υπάρχουν άνθρωποι που ξέρουν τα πάντα, ακόμα και την παραμικρή λεπτομέρεια γύρω από αυτές. Για την Υπολοχαγό Νατάσα που προβλήθηκε πρόσφατα έλαβα περισσότερα από 100 email που έλεγαν ότι λείπει ενάμισι λεπτό σε εκείνη τη σκηνή ή κάτι δευτερόλεπτα στο τάδε σημείο, και πέντε λεπτά απ' το τέλος.
Έχω ένα pool από 50 εθελοντές που μας λένε 'πείτε μας τι θέλεις να κάνουμε για να βοηθήσουμε το rebranding της Φίνος. Να βοηθήσουμε να βρεθούν οι ταινίες που είναι χαμένες: Το παπούτσι από τον τόπο σου ή Η φωνή της Καρδιάς της δεκαετίας του '40 και του '50 π.χ. Ξέρουν περισσότερα από μας. Στο site του retromaniax υπάρχουν δυο τρεις συνεργάτες του που ξέρουν τα πάντα. Αυτή την περίοδο κάνουμε έρευνα του υλικού στα στούντιο στα Σπάτα που επισκευάζεται και βρήκαμε υλικό που θα μπορούσε να μπει σε ένα μουσείο. Δυστυχώς ο Φίνος πούλησε το μεγαλύτερο μέρος των μηχανημάτων επειδή ήταν άφραγκος και χρειαζόταν λεφτά...».
© LIFO 2013
σχόλια