H καταστροφή ως μόδα

H καταστροφή ως μόδα Facebook Twitter
1
H καταστροφή ως μόδα Facebook Twitter

Το να μιλάς με «αισθητικούς» όρους (με μια παράσταση εν προκειμένω) για την καταστροφή, όταν η καταστροφή συμβαίνει ήδη γύρω σου, μοιάζει ταυτολογία. «Είναι έτσι, γιατί έτσι είναι» ένα πράγμα. Ρόλος του καλλιτέχνη δεν είναι, νομίζω, να αναπαράγει την ίδια πληροφορία (της καταστροφής που βρίσκεται σε εξέλιξη), αποδίδοντάς την με καλλιτεχνικούς τρόπους, αλλά να μετασχηματίζει τη δυσοίωνη πραγματικότητα σε μια υπόσχεση, σε μια παρηγορητική δύναμη.


Η κρίση, όμως, και η καταστροφή έχουν γίνει μόδα. Όπως είναι μόδα (δύο δεκαετίες τουλάχιστον) στους καλλιτέχνες των παραστατικών τεχνών να παίρνουν hardcore κείμενα πολιτικής φιλοσοφίας, κοινωνιολογίας κ.ο.κ. και να τα αντιμετωπίζουν ως υλικό έμπνευσης. Το εύλογο ερώτημα που τίθεται, βέβαια, είναι πώς σκηνοθέτες και ηθοποιοί με ελλιπείς γνώσεις και μεγάλα κενά στην υψηλή λογοτεχνία και σκέψη μπορούν να διαχειριστούν ιδέες του Μπένγιαμιν ή του Καστοριάδη. Μα, δεν μπορούν. Τσαλαβουτούν κατά βούληση. Αποσπούν σελίδες από το έργο τους που ταιριάζουν σε μια οικεία κατάσταση (προσωπική ή του περιβάλλοντός τους) και τη χρησιμοποιούν ως μότο που φωτίζει –υποτίθεται– αυτό που προσπαθούν να πουν με την παράστασή τους. Θα ήμουν άδικη αν έλεγα ότι μοιάζει σαν να θέλουν να κλέψουν κύρος από το όνομα του διανοητή που επικαλούνται;


Δεν ισχυρίζομαι ότι οι άνθρωποι του θεάτρου δεν θα 'πρεπε να καταπιάνονται με τη φιλοσοφία και την πολιτική θεωρία – η σπουδαία σκέψη πάντα είναι γόνιμη. Αλλά πώς να μιλήσεις για την καταστροφή, καλή ώρα, ως «αμάρτημα της σκέψης», όταν τα μέσα που έχεις στη διάθεσή σου περιορίζονται στην εκφραστική δυνατότητα του σώματος, η οποία είναι σαφώς πιο περιορισμένη από την ικανότητα του εγκεφάλου να νοηματοδοτεί, να συνδέει, να ερμηνεύει; Το σύγχρονο θέατρο υποφέρει απ' αυτήν τη ριζική αντίφαση: επιδιώκει μέσα από την εκφραστική του σώματος (σωματικό θέατρο) να κάνει εννοιολογική τέχνη!


Η Έλλη Παπακωνσταντίνου ανήκει σε μια γενιά που υιοθέτησε ως αιχμή του μοντέρνου θεάτρου τον κατακερματισμό, την άρνηση του κάθε λογής «υψηλού», την ειρωνεία, τα παιδιάστικα καμώματα των εκ Δύσεως πρεσβευτών του μεταμοντερνιστικού ύφους. Στο θεωρητικό τους οπλοστάσιο η καταστροφή ως δύναμη δημιουργίας είναι βασική, μια έννοια-αφροδισιακό που έρχεται να ενισχύσει την επενέργεια του (ολίγον ξεχασμένου σήμερα) μύθου του καλλιτέχνη ως καταραμένου, ως αποσυνάγωγου, που αποκαλύπτει, αυτοκαταστρεφόμενος, τις αλήθειες που δεν τολμάμε να αντιμετωπίσουμε. Ιδού, λοιπόν, το πρόβλημα: όταν βιώνεις την καταστροφή στην πραγματική πραγματικότητα, η έννοια «καταστροφή» ως δημιουργικό αφροδισιακό οδηγεί στο πλήρες αδιέξοδο. Γιατί αυτό που συμβαίνει είναι πάντα πολύ πιο ισχυρό και δραματικό απ' αυτό που το σχολιάζει με τρόπους αναπαράστασης.


Η παράσταση Δέρμα της Παπακωνσταντίνου στο Βυρσοδεψείο είχε ένα μεγάλο προτέρημα: τον ίδιο τον χώρο του άλλοτε βυρσοδεψείου σε μια απομακρυσμένη από το κέντρο περιοχή του Βοτανικού. Ο δρόμος όπου  βρίσκεται, η Ορφέως, το βράδυ, όταν οι μεταφορικές, οι βιοτεχνίες κι οι αποθήκες είναι κλειστές, λειτουργεί ως απόκοσμο σκηνικό. Και όταν φτάνεις, κάτι από το μακρινό παρελθόν, τότε που το βυρσοδεψείο λειτουργούσε και οι εργάτες δούλευαν σκληρά για να μετατρέψουν τα τομάρια σε δέρματα για κάθε χρήση –μια διαδικασία δύσκολη, βρόμικη και ανθυγιεινή– σε καθηλώνει. Η ιδέα της παράστασης βασίζεται στην προηγούμενη χρήση του χώρου. Το Δέρμα είναι μια μεταφορά για την αναλώσιμη ανθρώπινη μονάδα και για την οπισθοχώρηση από το Κοινωνικό Συμβόλαιο των Λοκ και Ρουσώ στο κράτος – Λεβιάθαν του Τόμας Χομπς.


Πώς περνάνε οι ιδέες αυτές –και πολλές άλλες, από την ψυχανάλυση και το πένθος έως την πολιτική θεωρία για τον καπιταλισμό και τον νεοφιλελευθερισμό και τις πρακτικές συμβουλές του Δαλάι Λάμα! – στη σκηνική πράξη; Δεν περνάνε. Η παράσταση αρχίζει με ένα αφελές πρώτο μέρος (όπου ένας ηθοποιός μοιράζει κρεμμύδια και μαχαίρια, προτρέποντας τους θεατές να «κόψουν και να κλάψουν») και καταλήγει σε μια μεγάλη σκηνή ανθρώπων που κινούνται μηχανικά, απρόσωπες μηχανές παραγωγής, λίγο πριν καταλήξουν στον πάγκο του σφαγέα παραγωγής. Α, ναι, και σε ένα εσχατολογικό πάρτι όπου οι περφόρμερ δοκιμάζονται σωματικά με αλλεπάλληλες πτώσεις και ακροβατικά σε κρίκους.


Ο λόγος είναι ελάχιστος, ώστε το όλον να μοιάζει περισσότερο με χοροθέατρο που καμία σχέση δεν έχει με τα «κείμενα και διακείμενα» που επικαλούνται η σκηνοθέτις και ο δραματουργός (Στάθης Γραφανάκης). Αν κάτι σου μένει απ' όλη αυτήν τη σπαταλημένη ανθρώπινη ενέργεια είναι μόνον η (αριστουργηματική αλλά μεμονωμένη) σκηνή όπου ο  Άντριαν Φρίλινγκ, σαν άλλος Χάρος, μεταφέρει τους θεατές με μία σχεδία από τον έναν χώρο στον άλλο – γιατί η παράσταση μετακινείται στους διαφορετικούς χώρους του παλιού βυρσοδεψείου, κάτι που, σε αντίθεση με τη σκηνική πράξη, είναι ιδιαιτέρως ομιλητικό. Τι λέει;  Ότι εκεί όπου άλλοτε ο ανθρώπινος κόπος παρήγε βασικά αγαθά, σήμερα καλλιτέχνες αφηγούνται την καταστροφή...

1

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν

Θέατρο / Πού οφείλεται τόση δίψα για το θέατρο;

Το θέατρο εξακολουθεί να προκαλεί debates και ζωηρές συζητήσεις, παρά τις κρίσεις και τις οικονομικές περικοπές που έχει υποστεί, και φέτος ανεβαίνουν στην Αθήνα παραστάσεις για κάθε γούστο που θα συγκινήσουν, θα διασκεδάσουν και θα προβληματίσουν.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ανδρέας Κωνσταντίνου

Θέατρο / Ανδρέας Κωνσταντίνου: «Δεν μ' ενδιαφέρει τι υποστηρίζεις στο facebook, αλλά το πώς μιλάς σε έναν σερβιτόρο»

Ο ηθοποιός που έχει υποδυθεί τους πιο ετερόκλητους ήρωες και θα πρωταγωνιστήσει στην τηλεοπτική μεταφορά της «Μεγάλης Χίμαιρας» αισθάνεται ότι επιλέγει την τηλεόραση για να ικανοποιήσει την επιθυμία του για κάτι πιο «χειροποίητο» στο θέατρο.
ΜΑΤΟΥΛΑ ΚΟΥΣΤΕΝΗ
Ο Στρίντμπεργκ και η «Ορέστεια» προσγειώνονται στον κόσμο της Λένας Κιτσοπούλου

Θέατρο / Η Μαντώ, ο Αισχύλος και ο Στρίντμπεργκ προσγειώνονται στον κόσμο της Κιτσοπούλου

Στην πρόβα του νέου της έργου όλοι αναποδογυρίζουν, συντρίβονται, μοντάρονται, αλλάζουν μορφές και λένε λόγια άλλων και τραγούδια της καψούρας. Ποιος θα επικρατήσει στο τέλος;
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Η εποχή μας δεν ανέχεται το λάθος»

Οι Αθηναίοι / «Η εποχή μας δεν ανέχεται το λάθος»

Η ηθοποιός Ρουμπίνη Βασιλακοπούλου θυμάται τα χρόνια του Θεάτρου Τέχνης, το πείραμα και τις επιτυχίες του Χυτηρίου, περιγράφει τι σημαίνει γι' αυτή το θεατρικό σανίδι και συλλογίζεται πάνω στο πέρασμα του χρόνου.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Θωμάς Μοσχόπουλος

Θέατρο / «Άρχισα να βρίσκω αληθινή χαρά σε πράγματα για τα οποία πριν γκρίνιαζα»

Έπειτα από μια δύσκολη περίοδο, ο Θωμάς Μοσχόπουλος ανεβάζει τον δικό του «Γκοντό». Έχει επιλέξει μόνο νέους ηθοποιούς για το έργο, θέλει να διερευνήσει την επίδρασή του στους εφήβους, πραγματοποιώντας ανοιχτές πρόβες. Στο μεταξύ, κάνει μια πολύ ενδιαφέρουσα κουβέντα με την Αργυρώ Μποζώνη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Θέατρο / Τι είναι για σένα το «Οξυγόνο»;

Ένα συναρπαστικό υβρίδιο θεάτρου, συναυλίας, πολιτικοκοινωνικού μανιφέστου και rave party, βασισμένο στο έργο του επικηρυγμένου στη Ρωσία δραματουργού Ιβάν Βιριπάγιεφ, ανεβαίνει στην Κεντρική Σκηνή της Στέγης σε σκηνοθεσία Γιώργου Κουτλή και αποπειράται να δώσει απάντηση σε αυτό το υπαρξιακό ερώτημα.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Υπάρχει το «για πάντα» σε μια σχέση;

The Review / Υπάρχει το «για πάντα» σε μια σχέση;

Ο Αλέξανδρος Διακοσάββας και ο δημοσιογράφος και κριτικός θεάτρου Γιώργος Βουδικλάρης μιλούν για την παράσταση «Ο Χορός των εραστών» της Στέγης, τα υπαρξιακά ερωτήματα που θέτει το κείμενο του Τιάγκο Ροντρίγκες και τη χαρά τού να ανακαλύπτεις το next best thing στην τέχνη.
ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΔΙΑΚΟΣΑΒΒΑΣ
Φανί Αρντάν: «Σκυλάκι δεν είμαι, προτιμώ να παραμείνω λύκος»

Όπερα / Φανί Αρντάν: «Σκυλάκι δεν είμαι, προτιμώ να παραμείνω λύκος»

Πολυσχιδής και ανήσυχη, η Φανί Αρντάν δεν δίνει απλώς μια ωραία συνέντευξη αλλά ξαναζεί κομμάτια της ζωής και της καριέρας της, με αφορμή την όπερα «Αλέκο» του Σεργκέι Ραχμάνινοφ που σκηνοθετεί για την Εθνική Λυρική Σκηνή.
ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΟΥΤΣΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ
Το «Κυανιούχο Κάλιο» είναι μια παράσταση για το ταμπού των αμβλώσεων 

Θέατρο / «Κυανιούχο Κάλιο»: Μια παράσταση για το ταμπού των αμβλώσεων στο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά

Όχι μόνο σε ανελεύθερα ή σκοταδιστικά καθεστώτα, αλλά και στον δημοκρατικό κόσμο, η συζήτηση για το δικαίωμα της γυναίκας σε ασφαλή και αξιοπρεπή ιατρική διακοπή κύησης παραμένει τρομακτικά επίκαιρη.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Τενεσί Ουίλιαμς: Ο ποιητής των χαμένων ψυχών

Θέατρο / Τενεσί Ουίλιαμς: Ο ποιητής των χαμένων ψυχών

«Εκείνο που με σπρώχνει να δημιουργώ θεατρικούς χαρακτήρες είναι ο έρωτας», έλεγε ο Ουίλιαμς, που πίστευε ότι ο πόθος «είναι κάτι που κατακλύζει πολύ μεγαλύτερο χώρο από αυτόν που μπορεί να καλύψει ένας άνθρωπος». Σε αυτόν τον πόθο έχει συνοψίσει τη φυγή και την ποίηση, τον χρόνο, τη ζωή και τον θάνατο.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ

σχόλια

1 σχόλια