Γεννήθηκα το 1972 στους Φιλιάτες Θεσπρωτίας. Μεγάλωσα στην Καλλιθέα, γιατί ο πατέρας μου εκεί δραστηριοποιήθηκε επιχειρηματικά και ήθελε να είναι κοντά στο γραφείο του. Έχω δύο φανταστικούς γονείς, αυτοδημιούργητους, που μου έδωσαν ο καθένας τα δικά του στοιχεία. Η μητέρα μου μας έδωσε κοινωνική μόρφωση. Μας έλεγε να είμαστε ευχάριστοι στην παρέα και κοινωνικοί. Να μπορούμε να συναναστρεφόμαστε ανθρώπους από όλες τις κοινωνικές τάξεις με τον ίδιο σεβασμό, χαρά, κοινωνικότητα και αξιοπρέπεια. Συγκεκριμένα, μας έλεγε «να είστε κοινωνικά ζώα, γιατί υπάρχουν ζώα με πτυχία και ζώα με λεφτά»! Ο πατέρας μου μας δίδαξε να έχουμε το κούτελό μας καθαρό. Να μη βλάψουμε κανέναν. Να μη «ρίξουμε» κανέναν. Να προσέχουμε να μη λερώσουμε το όνομά μας και να περπατάμε με ψηλά το κεφάλι. Μου έλεγε συνέχεια «να κάνεις μια καλή οικογένεια, γιατί όσο επιτυχημένος και να γίνεις, όσα χρήματα και αν βγάλεις, αν δεν κάνεις μια σωστή οικογένεια δεν θα είσαι τίποτα». Ίσως ακούγονται παρωχημένα σήμερα όλα αυτά, αλλά εκείνη την εποχή ήταν πολύ σημαντικά.
• Θυμάμαι έντονα το σπίτι μας στην Καλλιθέα, Δημοσθένους 60. Κοιμόμαστε με την αδελφή μου σε δύο πολυθρόνες-κρεβάτι στο σαλόνι, σε ένα μικρό δυάρι, αλλά ήμασταν πολύ ευτυχισμένοι. Διαβάζαμε σε ένα σύνθετο στην είσοδο του σπιτιού με δυο αντικριστά μικρά γραφειάκια. Ο πατέρας μου με πίεζε για να κάνω ωραία γράμματα και είχε πολύ δίκιο τελικά που επέμενε, γιατί είναι πολύ σημαντικός ο γραφικός χαρακτήρας. Λέει πολλά. Εκείνος, απόφοιτος δημοτικού με πέντε −μας είχε πρήξει να το λέει αυτό−, κατάφερε από μπακαλόγατος και παγωτατζής να γίνει πατωματζής και τελικά επιχειρηματίας και να δημιουργήσει μια πολύ επιτυχημένη επιχείρηση. Ξυπνάγαμε τις Παρασκευές από τη λαϊκή και τους πωλητές των πάγκων που φώναζαν για να πουλήσουν την πραμάτεια τους. Το αγαπημένο μου φαγητό ήταν τηγανητά μπαρμπούνια με χόρτα από τα παντζάρια. Ήθελα να γίνω οδηγός Formula 1, αστροναύτης ή παίχτης του NBA. Ο πατέρας μου είχε ένα FIAT 124 και όταν επέστρεφε απ’ τη δουλειά μάς έφερνε γλυκά, πάστες ποντικάκια και γιαούρτι βελουτέλα ΦΑΓΕ με γεύσεις φρούτων. Θυμάμαι έντονα όλα τα καλοκαίρια που πέρασα στην Ηγουμενίτσα μικρός, τα μεσημέρια που την κοπανάγαμε από τα παράθυρα του σπιτιού και κόβαμε βόλτες, τα Κλασικά Εικονογραφημένα και τα ψαρέματα που κάναμε στο λιμανάκι της Ηγουμενίτσας με ζυμάρι και τυρί, και πιάναμε κεφαλόπουλα.
Πιστεύω πως ό,τι κάνουμε το βρίσκουμε μπροστά μας. Κάνεις καλό, βρίσκεις καλό. Κάνεις κακό, το βρίσκεις μπροστά σου. Προσπαθώ να κάνω, λοιπόν, καλό, όσο μπορώ.
• Μικρός ήμουν αρκετά ντροπαλός. Προσπαθούσα, βέβαια, να κρύψω την ανασφάλειά μου μέσα από μια εξωστρέφεια και εκκεντρικότητα. Ήμουν σχετικά δημοφιλής, η χαρά της ζωής, πλακατζής και με χιούμορ. Έπαιζα μπάσκετ στον Πανιώνιο και έκανα σκληρή προπόνηση. Στα 16 μου έπαιξα στην πρώτη ομάδα του Πανιωνίου, μάλιστα προπονούμουν με την ανδρική ομάδα από πιο μικρός. Δεν είχα και κανένα ιδιαίτερο ταλέντο στο μπάσκετ, το ταλέντο μου ήταν πάντα η αγωνιστικότητα και η σκληρή δουλειά. Ο Ανδρέας Βαρίκας, μεγάλη και ιστορική μορφή του Πανιωνίου, πίστευε πολύ σε μένα, όπως και ο Μάκης Δενδρινός. Για δυο χρονιές είχα βγει καλύτερος παίχτης στο camp του Ροδόπουλου − με παίχτες όπως ο Σιγάλας και ο Τζανής Σταυρακόπουλος, εγώ βραβεύτηκα! Και σε ένα camp της FIBA, εγώ και ο Ρέμπρατσα βγήκαμε καλύτεροι παίχτες και πήραμε υποτροφία για Αμερική. Το πρώτο παιχνίδι μου ήταν εναντίον του ΠΑΟΚ του Φασούλα, του Κόρφα, του Παπαχρόνη κ.λπ., στη Θεσσαλονίκη. Μπήκα στον αγώνα με θάρρος και έβαλα 4 πόντους σε 5 λεπτά, πήρα κάποια ριμπάουντ και έκανα ένα ωραίο παιχνίδι. Βέβαια, χάναμε με 35 πόντους διαφορά, αλλά ήμουν πολύ υπερήφανος. Στα 18 μου κατάλαβα ότι είχα πιάσει ταβάνι μπασκετικά και είχα την ωριμότητα να επενδύσω στον εαυτό μου. Αποφάσισα να σπουδάσω, να εξελιχθώ, για να μπω στην οικογενειακή επιχείρηση και να κάνω καριέρα στις επιχειρήσεις. Επέλεξα το μπάσκετ να είναι χόμπι, έπαιξα σε χαμηλές κατηγορίες ώστε να απολαύσω το παιχνίδι και έδωσα προτεραιότητα στις σπουδές μου.
• Σπούδασα Μάρκετινγκ και Διοίκηση Επιχειρήσεων στο Southeastern College, ενώ ταυτόχρονα δούλευα στην οικογενειακή επιχείρηση και έφυγα στο εξωτερικό αμέσως μετά τις σπουδές μου, στην Αμερική και στην Αγγλία, για να κερδίσω εργασιακή εμπειρία. Δούλεψα σε δύο εισηγμένες εταιρείες. Στην Αμερική στη Shelby Williams, εισηγμένη στο NYSE, η οποία ήταν προμηθευτής επίπλων για καζίνα, ξενοδοχεία, αλυσίδες εστίασης και συνεδριακά κέντρα, και στην Αγγλία σε μία επίσης εισηγμένη, στην Altro Floors, μια εταιρεία που έκανε δάπεδα PVC για λεωφορεία, βιομηχανίες τροφίμων, ποτών, φαρμακοβιομηχανίες και καθαρούς χώρους, όπως κουζίνες κ.λπ. Η εμπειρία ήταν φανταστική. Ειδικά η Αμερική ήταν 15 χρόνια μπροστά από την Ευρώπη. Ήταν μέσα της δεκαετίας του ’90, ήμουν 24 χρονών και δούλεψα σε διάφορα πόστα, δίπλα στον CEO, τον COO, τον διευθυντή παραγωγής, τους πωλητές. Κάναμε site visits στα μεγαλύτερα αρχιτεκτονικά γραφεία στην Ατλάντα, στο Σικάγο, στη Νέα Υόρκη, στο Ορλάντο, στο Τενεσί, παρακολούθησα το σόου του Λας Βέγκας για τα καζίνα, δούλεψα στα Design Centres στις μεγαλύτερες πόλεις της Αμερικής. Η εμπειρία ήταν μαγική. Ήμουν σφουγγάρι. Ρώταγα συνεχώς και για τα πάντα. Ήθελα να μαθαίνω συνεχώς. Άλλη κουλτούρα. Υπήρχε αμεσότητα, ταχύτητα και κορυφαίος επαγγελματισμός. Έμαθα να δουλεύω σε υψηλές ταχύτητες, να είμαι άμεσος, να περνάω γρήγορα το μήνυμα και, όσο ανοιχτός ή φιλικός και αν είναι ο άλλος, να διαχωρίζω τη δουλειά από την προσωπική σχέση. Ήταν το σημαντικότερο μάθημα που πήρα. Έμαθα να είμαι άμεσος και ουσιώδης. Ευχάριστος αλλά ζυγισμένος και πάνω από όλα τυπικός και επαγγελματίας. Η Αγγλία, όπου πήγα μετά, μου φάνηκε πολύ αργή και πολύ τυπικούρα για το τίποτα. Δεν το ευχαριστήθηκα. Ήταν όμως ένα σημαντικό μεταπτυχιακό η εργασιακή εμπειρία και με διαμόρφωσε επαγγελματικά και κοινωνικά σε όλα τα επίπεδα. Ήμουν και αμερικανάκι, γενικά. Θα έμενα σίγουρα Αμερική, αν δεν είχα την οικογενειακή επιχείρηση.
• Επέστρεψα φορτσάτος στην Ελλάδα για να μπω στην οικογενειακή επιχείρηση, στην οποία δούλευα από δέκα χρονών, περνώντας από όλα τα στάδια. Δούλευα τα καλοκαίρια, από το δημοτικό, ως αποθηκάριος, τεχνίτης, έβαζα ταπετσαρίες τοίχου και μοκέτες ή πλαστικά δάπεδα σε σπίτια, ακόμα και σε πλοία, και έτσι άρχισα να αγαπώ τη δουλειά και να θέλω να βοηθήσω τον πατέρα μου να εξελίξει την επιχείρηση. Ο πατέρας μου είχε δημιουργήσει την CARTECO το 1975, μια εταιρεία που εμπορευόταν μοκέτες, ταπετσαρίες, υφάσματα και πλαστικά δάπεδα χονδρική και λιανική, η οποία όμως με τη δική μας έλευση μεγάλωσε και έγινε η κορυφαία εταιρεία υπηρεσιών one stop shop και FFE (Furniture Fixtures and Equipment) στην Ελλάδα. Έφτασε το 2008 ένα βήμα πριν την είσοδό της στο Χρηματιστήριο Αξιών της Κύπρου στην Εναλλακτική Αγορά. Όταν μπήκα στην εταιρεία τον Νοέμβριο του 1997 έκανε τζίρο κάτι λιγότερο από 1 εκατ. ευρώ και σε λιγότερο από δέκα χρόνια δεκαπλασίασε τα μεγέθη της. Μπήκα με μεγάλη φόρα και διοχέτευσα όλη μου την ενέργεια και δημιουργικότητα μέσα στην επιχείρηση.
• Ερωτεύτηκα τις αρχιτεκτόνισσες, την αρχιτεκτονική και το design και όλοι οι φίλοι μου, ή σχεδόν όλοι, λόγω επαγγέλματος, ήταν αρχιτέκτονες. Αγάπησα τον χώρο αυτό, μου άρεσε πολύ να δουλεύω μαζί τους για έργα μικρής και μεγάλης κλίμακας και να δίνω λύσεις με υλικά. Με ενέπνευσε πολύ ο Frank Gehry και το μουσείο Guggenheim που έγινε το 1997 στο Μπιλμπάο. Μόλις το είδα, εντυπωσιάστηκα πραγματικά πολύ. Χρησιμοποίησε τότε για πρώτη φορά τιτάνιο σε φύλλα για επικαλύψεις και κίνησα γη και ουρανό για να φέρω το υλικό αυτό στην Ελλάδα. Έτσι, το 1998 φέραμε την εταιρία Timet, προμηθευτή των υλικών του Guggenheim, στην Ελλάδα και κάναμε μια μεγάλη παρουσίαση στα γραφεία μας. Εν τω μεταξύ, οι αρχιτέκτονες έβλεπαν έναν νέο άνθρωπο με μεγάλη όρεξη για δουλειά, τρομερή ενέργεια, σούπερ επαγγελματισμό, αμεσότητα, αγάπη για το design και την αρχιτεκτονική, ο οποίος μοιραζόταν μαζί τους τις ίδιες αξίες και ήθελαν να δουλεύουν μαζί μου. Μάλιστα, όλοι οι μεγάλοι σταρ της εποχής, που είναι ακόμα και σήμερα σημαντικές προσωπικότητες της αρχιτεκτονικής σκηνής, μέντορες και δάσκαλοί μου, με πήραν από το χέρι και με κατηύθυναν να φέρω εταιρείες στην Ελλάδα και να κάνω εγώ τη διάθεση, γιατί εκτιμούσαν τον τρόπο δουλειάς μου: ο Μπάμπης Ιωάννου και η ομάδα των ISV, Τάσος Σωτηρόπουλος και Αλέξανδρος Βαν Γκίλντερ (που μου είπαν «Βασίλη, φέρε τα ανοξείδωτα πλέγματα της GKD», τα είχε βάλει τότε στην Εθνική Βιβλιοθήκη στο Παρίσι ο Dominique Perault) και ο Ανδρέας Κούρκουλας, που μου είπε να φέρω από τη Σκανδιναβία κάποια εταιρεία με ξύλινες περσίδες.
• Τους είμαι ευγνώμων πραγματικά, όχι μόνο σε αυτούς, σε όλους όσοι με στήριξαν όλα αυτά τα χρόνια της πορείας μου. Παραμένω μαθητής, θέλω και ελπίζω να παραμένω σεμνός και ταπεινός και να υπηρετώ έναν χώρο και μια επιστήμη που αγαπώ ειλικρινά. Ένας αγαπημένος μου φίλος αρχιτέκτονας, ο Νίκος Φλετορίδης, μού είπε κάποτε: «Ξέρεις γιατί έχεις αυτό τον ενθουσιασμό με την αρχιτεκτονική; Γιατί έχεις ερωτική σχέση μαζί της. Δεν ζεις καθημερινά μαζί της, όπως ζει κάποιος με μια πολύ όμορφη γυναίκα ή έναν πολύ όμορφο άνδρα. Βλέπεις έναν ωραίο άνδρα, μια όμορφη γυναίκα, και μαγνητίζεσαι, σαγηνεύεσαι. Δεν ζεις όμως μαζί της ή μαζί του. Δεν βιώνεις την καθημερινότητα, η οποία μπορεί να είναι και βαρετή και ανυπόφορη και προβληματική. Βλέπεις μόνο το πολύ όμορφο κομμάτι της, την καλή της/του πλευρά. Γι’ αυτό, λοιπόν, είσαι έτσι…». Ίσως και να έχει δίκιο.
• Οι γυναίκες με έχουν στιγματίσει και με έχουν διαμορφώσει. Οι άνθρωποι που έχουν περάσει από δίπλα μου με έχουν διαμορφώσει ως χαρακτήρα. Είχα ένα πολύ καλό πρότυπο ως άνδρας, τον πατέρα μου. Είναι άνθρωπος εκφραστικός με τη μητέρα μου. Την κράταγε και την κρατάει ακόμα και σήμερα από το χέρι, στέλνει λουλούδια κ.λπ., και δεν φοβάται να δείξει τα συναισθήματά του. Δεν υπάρχει πιο ωραίο πράγμα από το να είσαι αυθεντικός. Να εκφράζεις τα συναισθήματά σου. Να αγαπάς και να εκφράζεσαι με πάθος. Και εγώ το πάθος το βάζω σε ό,τι κάνω. Έχω κλάψει πάρα πολύ και έχω πονέσει πάρα πολύ για τις γυναίκες. Αυτό που λέω στα παιδιά μου είναι «να μη φοβάστε». Θέλω να είμαι φουλ μέσα στις σχέσεις μου. Να νιώθω χίλια τα εκατό. Να ερωτευτώ, να πονέσω, να κλάψω και όταν αυτό τελειώσει να θρηνήσω σαν gentleman και να πω «ok, man, τελείωσε». Πάντα έλεγα «όταν κάτι τελειώνει, κάτι καλύτερο σε περιμένει». Δεν μπορείς να κρατήσεις έναν άνθρωπο με το ζόρι. Ούτε με γάμο, ούτε με σύμφωνα συμβίωσης ή συμβόλαια. Αποκαλώ τον εαυτό μου serial monogamist. Πέρα από την πλάκα, η αφοσίωση σε έναν σύντροφο προκαλεί μια καλύτερη αίσθηση του εαυτού. Η γυναίκα μου είναι σύντροφός μου στην προσωπική και επαγγελματική ζωή. Με συγκροτεί, μου αρέσει να τη νιώθω κοντά μου, της έχω εμπιστοσύνη και μου δημιουργεί την αίσθηση ασφάλειας που είναι απαραίτητη για κάθε δημιουργικό άνθρωπο που θέλει να ευδοκιμεί.
• Δεν είμαι ευθυνόφοβος. Μου αρέσει να αισθάνομαι. Να εκδηλώνομαι, να δείχνω τον έρωτά μου, τα συναισθήματά μου. Δεν μου αρέσουν οι γραφικότητες. Αλλά θέλω να εκφράζομαι ελεύθερα χωρίς να σκέφτομαι αν κλονίζεται η εικόνα μου από το πόσο γλυκός, ευαίσθητος ή εκφραστικός είμαι με τον άνθρωπό μου. Δεν είμαι άνθρωπος της διένεξης και της κόντρας. Θέλω να ζω αρμονικά. Δεν χρειάζεται να ταιριάζουμε σε όλα ή να συμφωνούμε σε όλα. Όλα καλά. Δεν πρέπει ο ένας να επιβάλλει τη γνώμη του στον άλλο. Ό,τι είμαι σήμερα το οφείλω στους ανθρώπους που πέρασαν από τη ζωή μου. Ο καθένας άφησε ένα κομμάτι του και λάξεψε κατά κάποιον τρόπο τον χαρακτήρα μου και την προσωπικότητά μου.
• Την εποχή της κρίσης κάθε μέρα ακούγαμε για τουλάχιστον μία αυτοκτονία από κάποιον που δεν άντεχε την πίεση, γιατί όλο αυτό δημιούργησε μια αλυσιδωτή αντίδραση. Προσπαθήσαμε να κρατηθούμε ζωντανοί, να διατηρήσουμε τους ανθρώπους μας και να επιβιώσουμε. Μια οικογενειακή επιχείρηση δεν κοιτάει νούμερα αλλά τους ανθρώπους της. Ειδικά μια μικρή επιχείρηση. Και πριν συνειδητοποιήσεις ότι το πράγμα πάει λάθος, καταλαβαίνεις ότι είσαι στα βαθιά νερά!
• Η οικογενειακή εταιρεία που είχε διπλασιάσει τα μεγέθη της, συνεργαζόταν με τους πιο διάσημους αρχιτέκτονες, έκανε εισαγωγή τα πιο καινοτόμα αρχιτεκτονικά υλικά, το 2008 με την κρίση έχασε το 80% του τζίρου της. Από το 2008 μέχρι το 2012 έκανα crisis management. Αποφάσισα, λοιπόν, ότι θέλω να αλλάξω τη ζωή μου. Πιστεύω ότι, είτε αυτό αφορά τη σχέση μας, τη δουλειά μας, το μέλλον μας κ.λπ., η απόφαση είναι το κλειδί. Έτσι, είπα στην πρώην σύζυγό μου ότι θέλω να φύγουμε από την Ελλάδα, να πάμε στη Γερμανία.
• Δεν είχα κανέναν γνωστό, δεν είχα χρήματα, δεν μίλαγα τη γλώσσα. Η μόνη σύνδεση ήταν ότι η πρώην σύζυγος ήταν γεννημένη στη Γερμανία, στο Krefeld, και ότι τα παιδιά μας πήγαιναν σε ελληνογερμανικό σχολείο γιατί είχαμε πάρει την απόφαση να τα μεγαλώσουμε ως δίγλωσσα.
• Συνεπώς εκείνη τους μίλαγε γερμανικά και εγώ μόνο ελληνικά. Ήταν μια κίνηση που είχε να κάνει με το gut feeling. To ένστικτο. Με ρώτησε «τι θα κάνουμε εκεί, πού θα πάμε; Τι θα γίνεις, ταξιτζής;». Της είπα «και ταξιτζής θα γίνω και ό,τι θες, αρκεί να φύγω από την Ελλάδα». Ήμουν πολύ απογοητευμένος και μαυρισμένος εκείνη την εποχή από ό,τι συνέβαινε στην Ελλάδα. Όλος μου ο κόσμος κατέρρεε, σε όλα τα επίπεδα.
• Έφυγα για το Βερολίνο με τρεις χιλιάδες ευρώ στην τσέπη. Είχα λεφτά για έναν μήνα. Ήταν ένα βήμα στο κενό. Ένιωθα σαν τον Πιερ, τον σχοινοβάτη που πέρασε τους Δίδυμους Πύργους χωρίς δίχτυ ασφαλείας. Δεν είχα κάποιον να με βοηθήσει, δεν είχα χρήματα και δεν είχα καμία διαβεβαίωση για το τι θα γίνει την επόμενη ημέρα. Δεν είχα όμως άλλη επιλογή, ήταν αυτό που λέμε «do or die»! Μιλούσα και είχα τόση υπερένταση μαζί με την απογοήτευση και την πίεση, που ήταν σαν να με κυνηγάνε να με σκοτώσουν. Έφυγα και ο πατέρας μου το μόνο που μπορούσε να κάνει ήταν να μου κουνήσει το μαντίλι, να μου δώσει μια αγκαλιά και την ευχή του και να μου πει «καλή επιτυχία». Ήταν όμως και για εμένα μια τεράστια ευκαιρία να κόψω τον ομφάλιο λώρο με την οικογενειακή επιχείρηση και να ξεκινήσω τη δική μου πορεία.
• Σκεπτόμενος, λοιπόν, τι θα κάνουμε, λέω «πρέπει κάπως να συνδυάσω τα ταλέντα μου στην επιχειρηματικότητα, το matchmaking, την αρχιτεκτονική και το design». Πήγε, λοιπόν, η πρώην γυναίκα μου στο Βερολίνο να κάνει mapping, να βρει το co-working space που θα δουλεύω, να τσεκάρει για σχολεία για τους τρεις μας γιους, ώστε να προετοιμάσει την κατάσταση.
• Έφτασα στο Βερολίνο σε ένα φθηνό ξενοδοχείο (35 ευρώ τη βραδιά) στην Bundesplatz, το οποίο χρησιμοποίησα ως βάση για έναν μήνα περίπου. Δούλευα από το δωμάτιο 18-20 ώρες το 24ωρο. Ήμουν σαν δαιμονισμένος. Όταν έφυγα, όλα τα media έψαχναν για αισιόδοξες ιστορίες ανθρώπων που έφυγαν και διαπρέπουν στο εξωτερικό. Κάποια στιγμή έπεσα στην προσοχή τους και άρχισαν να γράφουν. Με έβγαλε ο ΣΚΑΪ στο ραδιόφωνο να πω την ιστορία μου, που φάνταζε πολύ ενδιαφέρουσα, «ένας Έλληνας ο οποίος εξάγει ελληνικό design στο εξωτερικό», αλλά και άνθρωποι όπως ο συγχωρεμένος Κώστας Τσαούσης, δημοσιογράφος, ο οποίος κάλυπτε τις startups και μου έκανε ένα μεγάλο ολοσέλιδο αφιέρωμα σε μια μεγάλη εφημερίδα. Όλο αυτό τράβηξε την προσοχή και ήταν ένα καλό πάτημα για να επικοινωνήσω τη νέα μου δραστηριότητα.
• Η πρώτη μου επιχειρηματική προσπάθεια ήταν το DESIGNLOBBY.ASIA, μία πλατφόρμα που συνδέει τη δημιουργική οικονομία της Ελλάδας με την αγορά της Ασίας. Η Κίνα εκείνη την εποχή ήταν η μόνη χώρα που είχε θετική αντίληψη και εικόνα για την Ελλάδα και τον πολιτισμό της, σε αντίθεση με την Ευρώπη, όπου ήμασταν τα κακά παιδιά και μας έβριζαν από το πρωί μέχρι το βράδυ. Επίσης, από εργοστάσιο του κόσμου, η Κίνα ήθελε να γίνει μια χώρα η οποία θα βγάζει και τα δικά της σούπερ brands. Από το made in China θα γινόταν το create in China, που ήταν και ο μεγάλος της στόχος, και έτσι χρειαζόταν φρέσκα μυαλά, δυνατούς designers και αρχιτέκτονες από την Ευρώπη για να πάνε τις επιχειρήσεις τους στην επόμενη ημέρα. Έχοντας δει οι Έλληνες δημιουργοί εμένα να φεύγω από την Ελλάδα, θεώρησαν ότι όλο αυτό είναι μια σωστή κίνηση και έτρεξαν να με υποστηρίξουν. Ξεκίνησα λοιπόν τα roadshows με την πλατφόρμα DESIGNLOBBY.ASIA, κάνοντας εκθέσεις σε κορυφαίες διοργανώσεις και lobbying προώθησης του ελληνικού design στο Design Week του Πεκίνου, στο Business of Design Week στο Χονγκ Κονγκ, στο Canton Fair κ.λπ. Ουσιαστικά χρησιμοποίησα το Βερολίνο ως βάση για το νέο μου ξεκίνημα. Με βοήθησε να κάνω detox και να συμμαζευτώ ψυχολογικά και ηθικά ώστε να κάνω το δικό μου restart και να επανεφεύρω τον εαυτό μου.
• Φαντάσου ότι το 2014 είχα πιεστεί τόσο πολύ που είπα: «Θεέ μου, πάρε με να ξεκουραστώ». Δεν υπάρχει περίπτωση ποτέ να αυτοκτονήσω, γιατί θέλω να δώσω καλό παράδειγμα στα παιδιά μου, φαντάσου, όμως, να ξεκινάς από το μηδέν και να δοκιμάζεσαι πάρα πολύ έντονα. Είμαι περήφανος, πάντως, γιατί αγωνίστηκα και τα παιδιά μου ξέρουν όλη την αλήθεια γύρω από το γιατί φύγαμε από την Ελλάδα. Αγωνίστηκα και αγωνίζομαι καθημερινά. Κάνω πρωταθλητισμό. Δίνουμε κάθε μέρα εξετάσεις. Δεν λες ποτέ «έφτασα κάπου», γιατί όταν το πεις είναι η στιγμή που τελειώνεις και μένεις στάσιμος.
• Σκέφτηκα, πάντως, κάποια στιγμή να τα εγκαταλείψω όλα. Είπα στην πρώην σύζυγό μου κάποια στιγμή «θα την κλείσω την εταιρεία. Θα πάω να γίνω courier στην Amazon». Μου λέει «παιδί μου, είσαι σοβαρός;». Της λέω «μάλλον δεν το έχω το επιχειρηματικό. Δεν μου βγαίνει. Προτιμώ να πάω να γίνω υπάλληλος, να παίρνω δύο χιλιάδες ευρώ τον μήνα, παρά να τραβάω όλο αυτό το στρες». Ευτυχώς, δεν το έκανα. Υπάρχει μια γελοιογραφία που δείχνει δυο ανθρώπους να σκάβουν δυο τούνελ, ο ένας είναι, π.χ., τρία μέτρα πάνω απ’ τον άλλον. Ο ένας θέλει ένα μέτρο για να βγει στην άλλη άκρη και εγκαταλείπει και ο άλλος σκάβει μανιωδώς. Ποτέ δεν ξέρεις πόσο απέχεις από τον τελικό προορισμό, μπορεί να απέχεις ένα μέτρο ή πολλά, ποτέ δεν ξέρεις, γι’ αυτό αξίζει να παλεύεις και να προσπαθείς.
• Δεν αυτοανακυρήχθηκα «πρέσβης», φυσικά, όπως μπορεί να νομίζουν κάποιοι. Φεύγοντας από την Ελλάδα έλεγαν όλοι χαριτολογώντας «ο πρέσβης του design», γνωρίζοντας την αγάπη μου για την αρχιτεκτονική και το design και έχοντας δει το έργο μου όλα αυτά τα χρόνια. Έτσι, όταν ήρθε η ώρα να δημιουργήσω το δικό μου brand, είπα θα βγάλω την εταιρεία Design Ambassador. Όταν αποφάσισα να επικεντρωθώ κάπου και να φτιάξω το αφήγημά μου, ρώτησα τον εαυτό μου «ποιο είναι το πάθος σου;». Απάντησα «η αρχιτεκτονική και το design». Εκεί επένδυσα όλα αυτά τα χρόνια, είμαι τώρα 51, άρα είμαι στον χώρο τουλάχιστον 30 χρόνια και αποφάσισα να μην κάνω και άλλα πράγματα ταυτόχρονα. Να αξιοποιήσω την αγάπη μου και τα δίκτυά μου, τα οποία έχω χτίσει χειροποίητα όλα αυτά τα χρόνια, από κάτω προς τα πάνω. Η Design Ambassador είναι μια εταιρεία, η μόνη στην Ελλάδα, η οποία κάνει επικοινωνία, δημόσιες σχέσεις, events και consulting για το δομημένο περιβάλλον, ή όπως λέω εγώ, για την αρχιτεκτονική και το design. Πελάτες μας είναι κορυφαίες εταιρείες του χώρου των υλικών από την Ελλάδα και το εξωτερικό, αλλά και τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα αρχιτεκτονικά γραφεία της χώρας μας, στα οποία κάνουμε media relations, PR, communication, ενώ αναλαμβάνουμε και κομμάτια που αφορούν το branding, την οπτική επικοινωνία τους και την παρουσία τους στον ψηφιακό κόσμο. Εκδίδουμε το ηλεκτρονικό περιοδικό Archisearch.gr, το μεγαλύτερο κλαδικό ηλεκτρονικό περιοδικό στην Ελλάδα, και πρόσφατα και την έντυπη συλλεκτική του έκδοση − η οποία ψηφίστηκε στα Red Dot Design Awards ως το καλύτερο περιοδικό στον κόσμο με το μεγάλο Grand Prix, ένα από τα έξι συνολικά μεγάλα βραβεία στην εκδήλωση που έγινε πριν μερικούς μήνες στο Βερολίνο. Επίσης διοργανώνουμε το συνέδριο ΕΣΩ, το οποίο θα γίνει την Τετάρτη 24 Μαΐου στο Μέγαρο Μουσικής, ένα συνέδριο που συγκεντρώνει κορυφαία ονόματα της αρχιτεκτονικής σκηνής από την Ελλάδα και το εξωτερικό, μια μεγάλη γιορτή για την αρχιτεκτονική και το design. Επίσης, εδώ και σχεδόν δύο χρόνια έχουμε ξεκινήσει μια φανταστική συνεργασία με τη LiFO και τη σειρά εκδόσεων ADM – Athens Design Map ή Architecture and Design Map, για την οποία είμαι πολύ υπερήφανος, και θα ακολουθήσουν και άλλα projects. Η συνεργασία μας ήταν σαν να περίμενε να υλοποιηθεί από πάντα. Χαίρομαι που οι δρόμοι μας αντάμωσαν, όπως και η αισθητική και η αγάπη για την ποιότητα περιεχομένου.
• Το Archisearch ξεκίνησε με προτροπή του αρχιτέκτονα Δημήτρη Ποτηρόπουλου, ο οποίος μου πρότεινε να κάνουμε ένα περιοδικό αρχιτεκτονικής και design που δεν υπήρχε στην Ελλάδα, όπως αυτά του εξωτερικού. Αρχικά απέρριψα την πρότασή του, καθώς είχα τρομακτική πίεση και ήμασταν πλέον βαθιά στην κρίση. Του είπα ότι, αν και με ενδιαφέρει πολύ, δεν ήταν στις προτεραιότητές μου, καθώς έπρεπε να σώσω το καράβι που έμπαζε νερά από παντού και δεν είχα χρόνο, χρήμα και ενέργεια για άλλες δραστηριότητες. Με πίεσε όμως, και ευτυχώς, και η επιμονή του αυτή ήταν η αρχή του περιοδικού Archisearch.gr, στο οποίο την πρώτη περίοδο ήταν και ειδικός σύμβουλος. Θα του είμαι πάντα ευγνώμων, καθώς αυτό έγινε το mothership όλων των δραστηριοτήτων. Ήταν η αρχή όλων όσων ακολούθησαν.
• Ένα από τα ταλέντα που έχω είναι να δημιουργώ ομάδες. Να βάζω μπροστά και να υλοποιώ τις ιδέες μου και να εμπνέω τους συνεργάτες μου. Να τους βάζω στα οράματά μου. Είμαι άνθρωπος της δράσης. Δεν φοβάμαι την αποτυχία. Η αποτυχία είναι η διαδρομή που θα σε οδηγήσει στην επιτυχία. Κάποιος που αποτυγχάνει κάποια στιγμή θα τα καταφέρει. Δεν μπορώ την ανούσια κριτική από ανθρώπους που δεν έχουν επιχειρήσει ποτέ. Σίγουρα όταν περπατάς ή τρέχεις, θα πέσεις. Αν είσαι ξαπλωμένος ή αδρανής φυσικά και δεν παθαίνεις τίποτα. Μου αρέσει να λέω ότι πηδάω από το αεροπλάνο και φτιάχνω το αλεξίπτωτο την ώρα που πέφτω. Δεν κάθομαι να σκεφτώ το back up plan, ούτε να υπεραναλύσω τα πράγματα. Στην Αμερική οι startuppers λένε «Ship it! Ship the fucking product! Βγάλε το. Βγάλε το και διόρθωσέ το on the go ή κάνε pivot». Πολλοί άνθρωποι μένουν στάσιμοι γιατί δεν επιχειρούν, δεν παίρνουν το ρίσκο και υπεραναλύουν τις καταστάσεις. Δεν θα είναι ποτέ έτοιμο ή τέλειο το προϊόν που ετοιμάζουν, δεν θα είναι ποτέ έτοιμη η ομάδα, δικαιολογίες θα υπάρχουν πάντα. Έτσι, όλο αυτό, η φοβία, η εμμονή στην τελειότητα, ο φόβος της αποτυχίας κ.λπ. δημιουργούν μια αδράνεια και οι ιδέες μένουν στο συρτάρι για πάντα.
• Πιστεύω πολύ στα soft skills. Στη θετική ενέργεια, στη σκληρή δουλειά, στην ενσυναίσθηση και στην ενσυνείδηση. Πιστεύω πολύ στο καλό κάρμα και την καλή ενέργεια. Πιστεύω στη συνεργασία. Στο push it forward, στο «κάνε το καλό και ρίξ’ το στο γιαλό». Πιστεύω πως ό,τι κάνουμε το βρίσκουμε μπροστά μας. Κάνεις καλό, βρίσκεις καλό. Κάνεις κακό, το βρίσκεις μπροστά σου. Προσπαθώ να κάνω, λοιπόν, καλό, όσο μπορώ. Δεν μπορώ να συνεργαστώ με ανθρώπους μίζερους και με αρνητική ενέργεια. Η ενέργεια είναι το παν. Αν θέλουμε να αλλάξουμε τον κόσμο μας και την καθημερινότητά μας, πρέπει να αναλάβουμε δράση μέσα από το καλό, μέσα από την προσφορά, μέσα από τη συνεργασία, μέσα από την πρωτοβουλία. Τα πράγματα δεν γίνονται μόνα τους. Εμείς φτιάχνουμε την καθημερινότητα και την πραγματικότητά μας, εμείς φτιάχνουμε τη μοίρα μας μέσα από τις επιλογές μας. Σίγουρα παίζει και λίγο ρόλο η τύχη, αλλά τύχη είναι να έχουμε τα μάτια μας ανοιχτά ώστε να δούμε και να διακρίνουμε τις ευκαιρίες που είναι μπροστά μας…
• Πιστεύω ότι η Αθήνα είναι το νέο Βερολίνο, όσο και αν αυτό ακούγεται κάπως σε κάποιους. Ας μου επιτραπεί, επειδή τα τελευταία χρόνια η ζωή μου είναι μεταξύ Βερολίνου και Αθήνας, να γνωρίζω περισσότερα και όχι, δεν χρειάζεται να συμφωνήσουν μαζί μου, και φυσικά δεν μιλάω ως ειδικός. Η ταυτότητα του Βερολίνου έχει αλλοιωθεί. Η Αθήνα μετά από μια δεκαετία και βάλε κρίσης έχει πολύ μεγάλη δυναμική, ευκαιρίες και δημουργικότητα και είναι πολύ πιο φρέσκια. Οι άνθρωποι έμαθαν στα δύσκολα, είναι ανθεκτικοί και όλη αυτή η πίεση εκτονώθηκε δημιουργικά σε διάφορους τομείς. Και να μην ξεχνάμε πως δεν υπάρχει τέλεια κατάσταση ή τέλεια πόλη. Δεν υπάρχουν τέλειοι άνθρωποι. Ας μην εξιδανικεύουμε πόλεις, χώρες ή καταστάσεις. Κάθε μέρος έχει τα δικά του ποιοτικά χαρακτηριστικά, τις δικές του ιδιομορφίες, τη δική του ταυτότητα.
• Τα συστατικά της επιτυχίας θεωρώ ότι είναι υπομονή, επιμονή, δημιουργικότητα, θετική ενέργεια, θετική σκέψη, ομαδικότητα, καλοί συνεργάτες. Επιτυχία είναι να νιώθεις πλήρης. Να έχεις δίπλα σου ανθρώπους να μοιραστείς τις χαρές και τις λύπες, τις επιτυχίες και τις αποτυχίες. Επιτυχία είναι να μπορείς να χαλαρώσεις και να διασκεδάσεις, να μπορείς να κάνεις παύσεις, να απολαμβάνεις όλες τις μικρές αλλά και μεγάλες στιγμές. Να κάνεις ένα διάλειμμα και να χαίρεσαι για όσα έχεις καταφέρει ως άνθρωπος και ως επαγγελματίας. Επιτυχία για εμένα είναι η ισορροπία.
• Ελπίδα μου δίνει η ομορφιά της φύσης, η αγάπη των γονιών, της συντρόφου μου και των παιδιών μου, κάθε μικρή πράξη μεγαλοψυχίας, αγάπης και προσφοράς. Κάθε μέρα συμβαίνουν πολλά πράγματα, καλά ή κακά, τα οποία δεν είναι απαραίτητα, αλλά σε κάνουν να νιώθεις διαφορετικά. Εστιάζω σε αυτά τα μικρά που μου δίνουν χαρά, δύναμη, γεννούν ιδέες και αισιοδοξία.
• Μου αρέσει η συζήτηση, το mentoring σε νέους ανθρώπους, η εξερεύνηση και ο πειραματισμός πάνω στο επαγγελματικό μου αντικείμενο, το γυμναστήριό μου, οι διακοπές μου με τη γυναίκα μου στην Ελαφόννησο.
• Επαναπροσδιορίζουμε τους ρυθμούς μας, μετά την ακρότητα της πανδημίας. Βρίσκουμε την ισορροπία ανάμεσα στη σχεδόν αποκλειστικά ψηφιακή ζωή των περασμένων ετών και στην έκρηξη του «ζήσε τα πάντα τώρα χωρίς περιορισμούς» του μετά. Η περασμένη περίοδος έκανε τους περισσότερους ανθρώπους να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, τις δυνατότητες και τις αδυναμίες τους. Σήμερα καλούμαστε να μοιραστούμε τα «ευρήματά» μας με τους άλλους ανθρώπους γύρω μας, να επικοινωνήσουμε ουσιαστικά, να ανοιχτούμε, να δημιουργήσουμε μέσα μας χώρο για τους άλλους. Έχουμε μπροστά μας μια περίοδο που μπορούμε να τη ζήσουμε με πολύ περισσότερη ευτυχία και αρμονία απ’ όση φανταζόμαστε.
• Η ζωή με έχει μάθει ότι δεν είναι δίκαιη. Με έχει μάθει να είμαι ταπεινός, εργατικός, να μην υποτιμώ τους ανθρώπους, να ψάχνω να βρω το καλύτερο και να το προσφέρω. Και να μην το βάζω ποτέ κατω. Ο παππούς μου έλεγε «έχασες το σπίτι σου; Δεν έχασες τίποτα. Έχασες τα χρήματά σου; Δεν έχασες τίποτα. Έχασες το θάρρος σου; Έχασες τα πάντα».
Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για το Design Ambassador εδώ.
Βρείτε περισσότερες πληροφορίες για το Archisearch.gr εδώ.
Στο συνέδριο ΕΣΩ, το οποίο θα γίνει την Τετάρτη 24 Μαΐου στο Μέγαρο Μουσικής, κορυφαία ονόματα της αρχιτεκτονικής σκηνής από την Ελλάδα και το εξωτερικό συμμετέχουν σε μια μεγάλη γιορτή για την αρχιτεκτονική και το design.
Ευχαριστούμε το Ωδείο Αθηνών για τη φιλοξενία.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην έντυπη LiFO.
