Ξεκινώντας για τον Μαραθώνα, δεν περιμένεις να αντικρίσεις τέτοια ομορφιά. Ένα κτήμα με ένα σωρό είδη φυτών, όχι και τόσο συνηθισμένα. Τώρα την άνοιξη είναι όλα καταπράσινα και ανθισμένα.
Βρισκόμαστε σε έναν χώρο 26 στρεμμάτων που έχει δημιουργήσει ο Γιάννης Γρύλλης. Για όσους δεν γνωρίζουν, πρόκειται ίσως για τον μοναδικό καλλιεργητή νούφαρων και υδρόβιων φυτών στη χώρα μας αλλά και πολλών κάκτων, παχύφυτων, βρομελίδων, φτερών, εξωτικών αλλά και μεσογειακών φυτών.
Και παρ' ότι στην ουσία πρόκειται για ένα φυτώριο, η αίσθηση που έχει ο επισκέπτης, στο μεγαλύτερο μέρος της κτήματος, είναι ότι βρίσκεται σε ένα φυσικό τοπίο με λίμνες που έχουν μέσα τους νούφαρα και λωτούς, τόσο όμορφες, σαν πίνακες του Μονέ.
Σάλβιες, μπαμπού, μαργαρίτες, αλόες, αγαύες, κάκτοι και φτέρες δίπλα σε τροπικά και μεσογειακά φυτά και βότανα.
Και παρ' ότι στην ουσία πρόκειται για ένα φυτώριο, η αίσθηση που έχει ο επισκέπτης, στο μεγαλύτερο μέρος της κτήματος, είναι ότι βρίσκεται σε ένα φυσικό τοπίο με λίμνες που έχουν μέσα τους νούφαρα και λωτούς, τόσο όμορφες, σαν πίνακες του Μονέ.
«Από μικρός μου άρεσε να ασχολούμαι με τα φυτά. Στα 12 ξεκίνησα να κάνω συλλογή από κάκτους. Στη συνέχεια ασχολήθηκα με τα τροπικά και εξωτικά φυτά χάρη σε ένα μικρό θερμοκήπιο που υπήρχε στη γειτονιά μου.
Το πρώτο μου βιβλίο για φυτά ήταν ελληνικό, για φυτά εσωτερικού χώρου, και μου το έκαναν δώρο οι γονείς μου. Από κει και πέρα τα πράγματα άρχισαν να πηγαίνουν πιο γρήγορα. Καινούργια βιβλία εμπλούτισαν τις γνώσεις μου για τα φυτά και να τροφοδοτούν την αγάπη μου γι' αυτά. Όταν ήρθε η ώρα να διαλέξω τι θα ήθελα να κάνω, τι να σπουδάσω, το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών ήταν το μόνο που με εξέφραζε. Κατάφερα να περάσω και στη συνέχεια έκανα μεταπτυχιακό στην Αρχιτεκτονική Τοπίου».
Μία από τις ομάδες φυτών που του άρεσαν πολύ από τότε ήταν τα υδρόβια φυτά και ιδιαίτερα τα νούφαρα. «Τα πρώτα νούφαρα τα καλλιέργησα στην ταράτσα του σπιτιού μου μαζί με τους κάκτους, μια και εκεί υπήρχε ήλιος. Αυτοσχέδιες λιμνούλες από πλαστικές δεξαμενές φιλοξένησαν τα πρώτα ριζώματα που μου έδωσε κάποιος εισαγωγέας φυτών. Είχα εντυπωσιαστεί από τα πανέμορφα λουλούδια τους και με τον καιρό άρχισα να τα πολλαπλασιάζω».
Έχοντας γνωρίσει την ομορφιά που μπορεί να προσφέρει μια λίμνη σε έναν κήπο και μέσα από φωτογραφίες που έβλεπε στα βιβλία, θέλησε να την εντάξει στους κήπους που έφτιαχνε. Δυστυχώς, όμως, δεν υπήρχε μεγάλη ποικιλία στην αγορά. «Έτσι, αποφάσισα να κάνω ένα πείραμα σχετικά με το ποια υδρόβια φυτά είναι κατάλληλα για τις ελληνικές συνθήκες ώστε να μπορούν μετά να χρησιμοποιηθούν σε κήπους. Η αλήθεια είναι ότι δεν υπάρχει μεγάλο κοινό στην Ελλάδα για λίμνες κι έτσι θέλησα να συμπληρώσω αυτό το μικρό κενό που υπήρχε λόγω του ενθουσιασμού που είχα για τη συγκεκριμένη ομάδα των φυτών.
Η αγάπη των ανθρώπων για τους κήπους και την κηποτεχνία κρατάει από πολύ παλιά. Στη βόρεια Ευρώπη οι τάσεις αυτές ήταν πάντα πιο έντονες και η ενασχόληση με τα νούφαρα και τον υβριδισμό έχει δώσει αποτελέσματα εδώ και χρόνια. Στην αρχή διασταυρώνοντας τα υπάρχοντα είδη και στη συνέχεια διασταυρώνοντας νέα είδη που ήρθαν απ' όλον τον κόσμο. Σε όλο τον πλανήτη υπάρχουν πλέον υβριδιστές, όπως ο κ. Γρύλλης, που με διασταυρώσεις δημιουργούν νέες ποικιλίες με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά.
Στη χώρα μας τα νούφαρα τα συναντάμε και έξω, στη φύση, σε όλες τις λίμνες που υπάρχουν στη βόρεια και κεντρική Ελλάδα. «Υπάρχει το Nymphaea alba, το κοινό λευκό νούφαρο που αποτέλεσε το πρώτο είδος που χρησιμοποιήθηκε από τους υβριδιστές, καθώς και το Nuphar lutea, ένα είδος με μικρότερα κίτρινα άνθη» λέει ο κ. Γρύλλης.
Τα νούφαρα που καλλιεργούνται στο εν λόγω φυτώριο χωρίζονται σε δύο κύριες κατηγορίες: στα ανθεκτικά στις χαμηλές θερμοκρασίες και στα τροπικά, που είναι πιο ευαίσθητα. Οι δύο κατηγορίες διαφέρουν σε αρκετά σημεία όπως η μορφή των ριζωμάτων, τα φύλλα κ. ά., αλλά το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό είναι τα έντονα χρώματα που έχουν. Τα τροπικά μάλιστα έχουν αποχρώσεις του μοβ που μπορεί να φτάσουν ως το μπλε. «Καλλιεργώ και τις δύο κατηγορίες νούφαρων και αυτή την περίοδο κάνω μια αξιολόγηση για τα όρια αντοχής των τροπικών ποικιλιών στις κλιματολογικές συνθήκες της Αττικής» λέει ο ίδιος.
Είναι πολύ εύκολα φυτά στην καλλιέργειά τους, θέλουν απλώς λίγο χώμα, ήλιο και νερό. Εκτός από τις λίμνες, μπορούν να διατηρηθούν ακόμα και σε βεράντες, μέσα σε γλάστρες ή δοχεία μικρού ή μεγάλου μεγέθους, ανάλογα με την ποικιλία. Υπάρχουν, για παράδειγμα, ποικιλίες «νάνες» που μπορούν να αναπτυχθούν ακόμα και σε 20 εκατοστά βάθος.
«Υπάρχει τόσο μεγάλη ποικιλία στα φυτά που σίγουρα θα βρείτε κάποιο να λατρέψετε. Πέρα από τα φύλλα, που μπορεί να είναι μικρά ή μεγάλα, μονόχρωμα ή με κάποιο μοτίβο, το μέγεθος, το χρώμα και η δομή του άνθους είναι χαρακτηριστικά που καθορίζουν την αξία ποικιλιών των νούφαρων» εξηγεί ο κ. Γρύλλης καθώς βολτάρουμε στο απαράμιλλης ομορφιάς τοπίο που έχει διαμορφώσει στον χώρο με δύο, προς το παρόν, επισκέψιμες λίμνες.
«Τα νούφαρα είναι κυρίως ριζωματώδη φυτά, δηλαδή έχουν μια "πατατούλα" η οποία είναι βυθισμένη στη λάσπη. Έξω, στη φύση, τα συναντάμε συνήθως μέσα σε αργιλοπηλώδη εδάφη. Μέσα σε αυτό το χώμα αναπτύσσουν τις ρίζες τους κάθε χρόνο και εκπτύσσουν τα φύλλα και τα λουλούδια τους. Ένα ελάχιστο βάθος 5-10 εκατοστά κρίνεται το ελάχιστο απαραίτητο για την καλλιέργειά τους. Δεν είναι κάτι ιδιαίτερο, είναι το χώμα που έχουμε στον κήπο μας» λέει.
Είναι αργά το πρωί και τα άνθη των νούφαρων των λιμνών του κτήματος είναι όλα ανοιχτά, αποκαλύπτοντας τα κάλλη τους. Ανοίγουν με την ανατολή του ηλίου και κλείνουν με τη δύση, κάθε άνθος έχει διάρκεια ζωής τέσσερις μέρες, ενώ ανθοφορούν όλο τον χρόνο, εκτός από τους δύο τελευταίους χειμωνιάτικους μήνες.
«Συνήθως, αυτό που κάνουμε σε αυτές τις μίνι λιμνούλες είναι να δημιουργούμε ένα μικρό οικοσύστημα που το κρατάμε σε ισορροπία με μικρές παρεμβάσεις. Με τον τρόπο αυτό η συντήρηση του φυτού είναι πολύ εύκολη και χωρίς προβλήματα. Πέρα από το νούφαρο, τοποθετούμε φυτά-οξυγονωτές που καθαρίζουν και οξυγονώνουν το νερό, φυτά που αναπτύσσονται στην επιφάνειά του, σκιάζοντάς το και μειώνοντας τη θερμοκρασία του και, φυσικά, ψαράκια που τρώνε τα κουνούπια.
»Τα πιο γνωστά είναι τα κουνουπόψαρα, σύμμαχοί μας από παλιά, αφού χρησιμοποιήθηκαν για την καταπολέμηση της ελονοσίας. Πώς λειτουργεί; Τα κουνούπια γεννάνε τα αυγά τους σε μέρη που υπάρχει νερό και οργανική ουσία. Αν δουν ένα δοχείο νερού θα το προτιμήσουν για να αφήσουν τα αυγά τους. Τα κουνουπόψαρα καραδοκούν κάτω από την επιφάνεια του νερού και όταν το κουνούπι ή το σκνιπάκι πάει να αφήσει τα αυγά του, αυτά το πιάνουν.
»Ακόμα και αν του ξεφύγει και καταφέρει να αφήσει τα αυγά του, δεν υπάρχει περίπτωση μέσα στο βασίλειο του να γεννηθεί κουνούπι. Δεν υπάρχει καλύτερο αντικουνουπικό σύστημα. Τα ψαράκια αυτά δεν θέλουν καμιά απολύτως φροντίδα, τρέφονται από τα κουνούπια και ο πληθυσμός τους ρυθμίζεται ανάλογα με το φαγητό που βρίσκουν» εξηγεί ο κ. Γρύλλης σχετικά με την πανίδα των λιμνών.
Στις λίμνες υπάρχουν και ψάρια κόι, οι διάσημοι Γιαπωνέζικοι Κυπρίνοι. Είναι πανέμορφα ψάρια με μεγάλη ποικιλία χρωμάτων και ανάλαφρη κίνηση μέσα στο νερό. «Πέρα από τους αισθητικούς σκοπούς ο ρόλος τους είναι και η θρέψη των φυτών. Δίνοντας τροφή στα ψάρια παράγονται στο νερό θρεπτικά συστατικά για τα φυτά. Έτσι χρησιμοποιούμε το νερό από τις λίμνες με τα ψάρια όχι μόνο για να τα ποτίσουμε αλλά και για να τους δώσουμε λίπασμα».
Το φυτώριο, όπως μας εξηγεί ο κ. Γρύλλης, βρίσκεται σε θέση που είναι πέρασμα πουλιών. Είναι κοντά στον υδροβιότοπο του Μαραθώνα και κοντά στη λίμνη του Μαραθώνα. «Έχοντας δημιουργήσει τις λίμνες με τα νούφαρα και τα ψάρια καθώς και με τους βατράχους που ήρθαν, άρχισαν να έρχονται κάθε χρόνο όλο και περισσότερα παρυδάτια πουλιά, όπως σταχτοτσικνιάδες, μικροτσικνιάδες, λευκοτσικνιάδες, νυχτοκόρακες, αλκυόνες, νερόκοτες, ένας κορμοράνος για πρώτη φορά φέτος και πολλά αλλά που ακόμα δεν ξέρω να ξεχωρίζω. Σίγουρα έχουμε επιδράσει θετικά στο περιβάλλον και προσφέρουμε τροφή σε αυτά τα πουλιά που το έχουν ανάγκη».
Το νερό από μόνο του είναι ένα πολύ δυνατό στοιχείο σε ένα κήπο. Αν προσθέσουμε την ομορφιά που δίνουν τα νούφαρα και τα υπόλοιπα υδρόβια φυτά η εικόνα που δημιουργείται είναι παραμυθένια. Η ροή του νερού και το κελάρυσμά του δίνουν μοναδικές εικόνες και ήχους που σε χαλαρώνουν. «Από εκεί και πέρα αν υπάρχουν ψάρια, για παράδειγμα κόι ή χρυσόψαρα, που δίνουν κίνηση και χρώμα, η λίμνη μπορεί να γίνει το αγαπημένο σημείο του σπιτιού. Μια λίμνη, αν κατασκευαστεί σωστά, είναι εύκολη στην συντήρηση και μπορεί να γίνει ένα χόμπι που προσφέρει δημιουργικότητα ευεξία και χαλάρωση, με μικρό κόστος και λίγο κόπο» λέει ο κ. Γρύλλης.
Τον ρωτάω σχετικά με το ποια είναιη πιο δημοφιλής τάση της σύγχρονης κηποτεχνίας. «Είναι οι φυσικοί νατουραλιστικοί κήποι. Οι εικόνες των λιβαδιών και η φρεσκάδα της άνοιξης επιτυγχάνεται με την κατάλληλη επιλογή των φυτών, δημιουργώντας μικρές όασης ακόμα και σε μικρούς χώρους. Μια λίμνη που περιβάλλεται από ένα λιβάδι από λουλούδια και στάχυα που λικνίζονται στον ελαφρύ αεράκι σε αποφορτίζει και σε χαλαρώνει, σε φέρνει πιο κοντά με τη φύση και σου γαληνεύει την ψυχή» εξηγεί.
Ένα από τα αγαπημένα φυτά των περισσότερων αρχιτεκτόνων τοπίου τελευταίως είναι το Εκουιζέτο. Μοιάζει με μικρό μπαμπού, έχει κάθετη ανάπτυξη και στο σύνολό του μοιάζει με μικρογραφία δάσους μπαμπού. Είναι φυτό από την εποχή των δεινοσαύρων μια περίοδος που αρέσει σε μικρούς και μεγάλους.
Μια από τις προτάσεις του κ. Γρύλλη για την κηποτεχνία είναι οι φυτεύσεις φυτών που βοηθούν τις μέλισσες στην διατροφή τους. «Έχουμε δημιουργήσει κάποια μίγματα φυτών κατάλληλα για το σκοπό αυτό που αποτελείται από ανθεκτικά φυτά με ιδιαίτερη αισθητική αξία. Τα μίγματα αυτά και οι αναλογίες των φυτών προσαρμόζονται στις δεδομένες συνθήκες της περιοχής για να υπάρχει το βέλτιστο αποτέλεσμα. Έτσι θρέφουμε τη μέλισσα που μας θρέφει, αφού σε αυτή οφείλεται το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής που καταναλώνουμε».
Για την μείωση του ενεργειακού αποτυπώματος των κτηρίων από την άλλη προτείνεται η κατασκευή ταρατσόκηπων και κάθετων φυτεύσεων. «Μια γκάμα με πάνω από 150 διαφορετικά είδη από αυτά που καλλιεργούμε βρίσκει εφαρμογή σε τέτοιες φυτεύσεις, με πιο δημοφιλή τα Σέντουμ. Είναι παχύφυτα που δημιουργούν τάπητα που προστατεύει τις οροφές των κτηρίων από την ηλιακή ακτινοβολία αλλά και από τις απώλειες ενέργειας κατά το χειμώνα. Με τον τρόπο αυτό δημιουργείται ένα ζωντανό κέλυφος που επιτυγχάνει εξοικονόμηση ενεργείας στο κτήριο που περιβάλει» εξηγεί.
Μεγάλο μέρος του φυτωρίου καταλαμβάνουν τα διακοσμητικά χορτάρια που δίνουν την αίσθηση του αγρού στον κήπο. «Υπάρχει μια μεγάλη ομάδα φυτών που χρησιμοποιούνται για την απόδοση της αίσθησης του αγρού. Τα χαρακτηριστικά τους που τα κάνουν περιζήτητα είναι η ανθεκτικότητα και η προσαρμοστικότητά τους σε δύσκολες συνθήκες, η υψηλή αισθητική τους αξία, είτε με το φύλλωμα είτε με τις ταξιανθίες είτε με την δομή τους προσφέρουν ένα μοναδικό θέαμα». Και όντως είναι κάπως υπνωτίζεσαι να τα παρακολουθείς να κυματίζουν από τον αέρα ενώ ακούς το θρόισμα καθώς περνάει ο αέρας μέσα από το φύλλωμά τους.
Ο κ. Γρύλλης έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια να διαμορφώνει ένα μέρος του φυτωρίου σε επισκέψιμο πάρκο για εκπαιδευτικούς σκοπούς. «Θα υπάρχουν θεματικές ενότητες από όλο τον κόσμο με αντιπροσωπευτικά οικοσυστήματα. Σκοπός θα είναι να έρθουν οι μικροί μας φίλοι πιο κοντά στη φύση και το βασίλειο των φυτών, να καταλάβουν την αλληλεπίδραση και τις αλληλοσυνδέσεις όλων των έμβιων οργανισμών και πόσο απαραίτητη είναι η προστασία των ενδιαιτημάτων. Ενδεικτικά θα αναφέρω σαν θεματικές ενότητες που αναπτύσσονται Ασία, Αυστραλία, κεντρική και νότια Αμερική, Ευρώπη, Αφρική, προϊστορικά φυτά κ. α.».
Πάντως αυτή τη στιγμή στο φυτώριο του κ. Γρύλλη καλλιεργούνται πάνω από 700 είδη και ποικιλίες φυτών, χωρισμένα σε ομάδες που καλύπτουν συγκεκριμένες ανάγκες της κηποτεχνίας. Ανάμεσα σε αυτά είναι τα Μεσογειακά - ξεροφυτικά φυτά, που είναι κατάλληλα για άνυδρους ή ελαφρώς ποτιζόμενους κήπους. Σε αυτά συγκαταλέγονται πολλές σάλβιες ικανές να προσαρμοστούν και στις πιο δύσκολες θέσεις.
Από τα εξωτικά φυτά έχουν επιλεχθεί να καλλιεργηθούν εκείνα που αντέχουν στις συνθήκες της χώρας μας. Χαρακτηριστική είναι η «νάνα διακοσμητική», μπανανιά που αντέχει ακόμα και κάτω από τους -10 βαθμούς κελσίου και βγάζει ένα άνθος γνωστό και ως ο χρυσός λωτός που μπορεί να κρατήσει 10 μήνες.
Τέλος υπάχει μια ωραία συλλογή με κάκτους και παχύφυτα, φυτά εύκολα και κατάλληλα σε αντίξοες συνθήκες σε μεγάλη ποικιλία για την δημιουργία ερημικών τοπίων ή βραχόκηπων. Χαρακτηριστικά είναι τα ονομαζόμενα χρυσά βαρέλια της ερήμου, οι γνωστοί Εχινόκακτοι, όπως και οι Σαγκουάρο, οι μεγαλύτεροι κάκτοι στον κόσμο.
Info:
Μάθετε περισσότερα για το φυτώριο του κ. Γρύλλη εδώ και εδώ.
ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΑΥΤΟ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΗΚΕ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΣΤΙΣ 18.5.2019
