7 εκθέματα που αξίζει να προσέξετε στα αθηναϊκά μουσεία/ Νο 4: Η κατάρα του Αντιδίκου

7 εκθέματα που αξίζει να προσέξετε στα αθηναϊκά μουσεία/ Νο 4: Η κατάρα του Αντιδίκου Facebook Twitter
Με την κατάρα ο Φίλων «δένει» τη γλώσσα, την ψυχή, τα χέρια και τα πόδια του Μικίωνα και εύχεται η γλώσσα του αντιπάλου του να γίνει μολύβι (όπως η πινακίδα) και να τρυπηθεί, τυπική έκφραση για τις κατάρες κατά αντιδίκων. Μουσείο Κεραμεικού, Ερμού 148. Φωτο: Φίλιππος Λεμονής/LIFO
0

Το Μουσείο του Κεραμεικού στεγάζει εκθέματα που προέρχονται από τις ανασκαφές του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου στον αρχαιολογικό χώρο του Κεραμεικού. Χαρακτηρίζεται το αποκλειστικότερο και πλουσιότερο, κυρίως σε εκθέματα ταφικού χαρακτήρα που θεωρούνται τα καλύτερα του είδους απ' όλα τα εκτιθέμενα στην ελληνική επικράτεια.


Από τον 6ο αι π.Χ. περίπου εμφανίζονται στην Ελλάδα και τις ελληνικές αποικίες μαγικά κείμενα γνωστά ως κατάδεσμοι (λατινικά «defixiones»), που αποτελούν μια ιδιότυπη μορφή τιμωρίας και προσωπικής απονομής δικαιοσύνης. Είναι σύντομα κείμενα γραμμένα στη μεγάλη τους πλειοψηφία σε μολύβδινα πινακίδια και τοποθετημένα σε τάφους, συνήθως οργισμένων νεκρών, των αώρων και βιαιοθανάτων, δηλαδή προσώπων που πέθαναν πριν την ώρα τους (άωροι) ή με βίαιο τρόπο (βιαιοθάνατοι).

Ο καταρώμενος προσπαθεί με τον κατάδεσμο να θέσει υπό τον έλεγχό του την οργή αυτών των νεκρών και να την κατευθύνει εναντίον ενός αντιπάλου του. Για να το κάνει αυτό χρησιμοποιεί τη μεταφορά του δεσίματος (καταδέειν). Ο αντίπαλος «δένεται κάτω», παραδίδεται στην επενέργεια των καταχθονίων δυνάμεων.

Ο καταρώμενος προσπαθεί με τον κατάδεσμο να θέσει υπό τον έλεγχό του την οργή αυτών των νεκρών και να την κατευθύνει εναντίον ενός αντιπάλου του. Για να το κάνει αυτό χρησιμοποιεί τη μεταφορά του δεσίματος (καταδέειν). Ο αντίπαλος «δένεται κάτω», παραδίδεται στην επενέργεια των καταχθονίων δυνάμεων.

Η κατάδεση συνδεόταν με διάφορες τελετουργίες όπως η κατασκευή ομοιωμάτων του αντιπάλου και το κάρφωμά τους, το κλείσιμό τους σε ομοιώματα φερέτρων, η απαγγελία μαγικών εκφράσεων και η τελετουργική εναπόθεση του κατάδεσμου στον τάφο ή σε άλλες εισόδους του Κάτω Κόσμου (π.χ. σε πηγάδια).

Στο μουσείο του Κεραμεικού μπορούμε να δούμε μια ωοειδή μολύβδινη θήκη (βάση και κάλυμμα) που περιέχει μολύβδινο ειδώλιο ανδρός. Πρόκειται για έναν ολιγόλογο δικανικό κατάδεσμο, έναν απλό κατάλογο εννέα ανδρικών ονομάτων στην ονομαστική και χωρίς πατρώνυμο, αλλά με τη σημαντική προσθήκη ότι το κείμενο αφορά και όποιον άλλο «θα εμφανιστεί με τα άτομα αυτά ως συγκατήγορος ή μάρτυρας» (ΚΑΙ Ε ΤΙΣ ΑΛΛΟΣ ΜΕΤ' ΕΚΕΙΝΩΝ ΞΥΝΔΙΚΟΣ ΕΣΤΙ Ε ΜΑΡΤΥΣ).

Παρόμοια σύντομα κείμενα αποτελούν για την εποχή αυτή τον κανόνα. Το συγκεκριμένο κείμενο όμως μας οδηγεί στο τελετουργικό τυπικό. Το οκτάστιχο κείμενο έχει χαραχτεί πάνω στο σκέπασμα ενός κιβωτιδίου από φύλλο μολύβδου, μικρών διαστάσεων (μήκους 11 εκ., πλάτους 6 εκ. και ύψους 2,4 εκ.). Το κιβωτίδιο περιείχε ένα μικρό μολύβδινο αγαλματίδιο, όπως προαναφέρθηκε, με εμφανώς αποδοσμένα τα ανδρικά γεννητικά όργανα και τα χέρια δεμένα πισθάγκωνα. Επάνω στο δεξί σκέλος του ειδωλίου, καθώς και τρίτο στη σειρά των ονομάτων των αντιδίκων, προβάλλει το όνομα «Μνησίμαχος», για τον οποίον φαίνεται πως προοριζόταν η κατάρα κατεξοχήν.

Το κείμενο είναι χαραγμένο από τα δεξιά προς τα αριστερά, αλλά πολλά από τα γράμματα είναι γραμμένα με τη σωστή κατεύθυνση. Στον τελευταίο στίχο το όνομα του θύματος είναι γραμμένο ανάποδα σε σχέση με την υπόλοιπη επιγραφή, ώστε η τύχη του να αντιστραφεί, όπως και τα γράμματα. Με την κατάρα ο Φίλων «δένει» τη γλώσσα, την ψυχή, τα χέρια και τα πόδια του Μικίωνα και εύχεται η γλώσσα του αντιπάλου του να γίνει μολύβι (όπως η πινακίδα) και να τρυπηθεί, τυπική έκφραση για τις κατάρες κατά αντιδίκων.

Δεν αρκεί επομένως να γραφεί κάποιο καταδεσμικό κείμενο, θα πρέπει να δημιουργηθεί και μια «δεμένη» απεικόνιση, η οποία προϊδεάζει για την τύχη που περιμένει τον Μνησίμαχο, την παντελή ακινητοποίησή του. Άλλα μολύβδινα ειδώλια παρουσιάζουν αυτή την κατάσταση με έναν ακόμα πιο δραστικό τρόπο, όταν είναι δεμένα με δεσμά με σίδηρο ή με χαλκό. Με αυτό το σκεπτικό μπορούμε να παρατηρήσουμε ότι το σκέπασμα του κιβωτιδίου φέρει δύο οπές, οι οποίες διανοίχθησαν σκόπιμα με κάποιο αιχμηρό αντικείμενο, προφανώς με ένα καρφί. Το έκθεμα χρονολογείται γύρω στο 400 π.Χ. με βάση τα συνευρήματα της κεραμικής στον τάφο στον οποίο εντοπίστηκε.

Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

Ογκίστ Ροντέν: Αυτή είναι η ζωή του καλλιτέχνη που δημιούργησε το γλυπτό ο «Σκεπτόμενος»

Γεννήθηκε Σαν Σήμερα / Ογκίστ Ροντέν: Αυτή είναι η ζωή του καλλιτέχνη που δημιούργησε το γλυπτό ο «Σκεπτόμενος»

Τα ρεαλιστικά γλυπτά του, που εκφράζουν τα ανθρώπινα συναισθήματα αλλά και τις αδυναμίες, εξακολουθούν να είναι σήμερα ιδιαίτερα δημοφιλή και να συγκεντρώνουν πλήθη φιλότεχνων όπου και αν εκτίθενται.
ΚΟΡΙΝΑ ΦΑΡΜΑΚΟΡΗ
Λεονάρντο, Μικελάντζελο, Ραφαήλ: Αριστουργήματα και καλλιτεχνικές μονομαχίες 

Εικαστικά / Λεονάρντο, Μικελάντζελο, Ραφαήλ: Αριστουργήματα και καλλιτεχνικές μονομαχίες 

Μια έκθεση στη Royal Academy of Arts του Λονδίνου φέρνει στο προσκήνιο μετά από έξι αιώνες τη θρυλική καλλιτεχνική «μονομαχία» μεταξύ Ντα Βίντσι και Μικελάντζελο με δυο έργα που δεν ολοκληρώθηκαν ποτέ. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Φωτογραφία / Ισπανία: Έκθεση αφιερωμένη στο έργο του Ίρβινγκ Πεν στο Ίδρυμα MOP στη Λα Κορούνια

Πορτρέτα διάσημων και σκηνές δρόμου περιλαμβάνονται στην έκθεση «Irving Penn: Centennial» που διοργανώνεται από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης και παρουσιάζεται στην Ισπανία
LIFO NEWSROOM
Tependris vs Tependris

Εικαστικά / Tependris vs Tependris

Μια αναδρομική έκθεση με πίνακες και γλυπτά, εικονογραφήσεις και ηχογραφήσεις, έργα του Κωνσταντίνου Κακανιά από το 1996 μέχρι σήμερα, με θεματικές που εκτείνονται από τα βαθιά παιδικά τραύματα μέχρι το χιούμορ που χαρακτηρίζει τον πολυδιάστατο καλλιτέχνη.
ΝΙΚΟΣ ΤΣΕΠΕΤΗΣ
Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Εικαστικά / Μέσα στη μεγαλειώδη έκθεση των πορτρέτων του Φράνσις Μπέικον

Η National Portrait Gallery του Λονδίνου φιλοξενεί μια από τις κορυφαίες εικαστικές εκθέσεις της χρονιάς παγκοσμίως, μια ρετροσπεκτίβα στο έργο του Βρετανού καλλιτέχνη που άλλαξε την προσωπογραφία, δημιουργώντας μια ανεπανάληπτη ζωγραφική της φιγούρας με σπαραγμό, απελπισία και ευαισθησία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Ο Τζάκσον Πόλοκ και η επιρροή που είχαν στο έργο του ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες

Πολιτισμός / Ο Πικάσο και οι μεξικανικές τοιχογραφίες στα πρώιμα έργα του Τζάκσον Πόλοκ

Μια μοναδική έκθεση στο Παρίσι παρουσιάζει πίνακές του από τα χρόνια που τον επηρέαζαν οι σουρεαλιστές και ο Καρλ Γιουνγκ, πριν ακόμα γίνει γνωστός για τα αφηρημένα έργα του με την τεχνική «dripping», το 1947.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
ΕΠΕΞ Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Εικαστικά / Μια έκθεση για τον Λουκά Σαμαρά με κύβους, τραπεζοειδή και παραισθητικές πύλες

Η μοναδική οπτική του Λουκά Σαμαρά παρουσιάζεται στο μουσείο Dia Beacon της Νέας Υόρκης, στην πρώτη μεταθανάτια έκθεσή του και τελευταία στην οποία συνεργάστηκε ο ίδιος ο καλλιτέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Εικαστικά / Το πέρασμα του Χατζηκυριάκου-Γκίκα από τη Δύση στην Ανατολή μέσα από μια μνημειώδη έκθεση

Tο Μουσείο Μπενάκη, με αφορμή την επέτειο 30 χρόνων από τον θάνατό του σπουδαίου Έλληνα καλλιτέχνη, διοργανώνει μια έκθεση αφιερωμένη στο ταξίδι του από τη Δύση στην Ανατολή το 1958. Ένα ταξίδι κυριολεκτικό και μεταφορικό.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Μια νέα γκαλερί τέχνης άνοιξε στην οδό Χαλκοκονδύλη στην Ομόνοια

Εικαστικά / Μια νέα γκαλερί τέχνης άνοιξε στην οδό Χαλκοκονδύλη στην Ομόνοια

Η Χριστίνα Ανδρουλιδάκη μετέφερε τη γκαλερί CAN από το Κολωνάκι στην Ομόνοια και μιλά για τη γοητεία του κέντρου και για την αρμονική συνύπαρξη με τις προκλήσεις της σύγχρονης τέχνης.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Στην Tate Modern και Tate Britain, στα έργα της δωρεάς Δ. Δασκαλόπουλου

Εικαστικά / «Η τέχνη έχει νόημα μόνο όταν βρίσκεται σε συνδιαλλαγή»: Η Tate υποδέχεται τα έργα της δωρεάς Δασκαλόπουλου

Έργα των Louise Bourgeois, Βλάση Κανιάρη, Martin Kippenberger, Damien Hirst και πολλών ακόμα μεγάλων ονομάτων της σύγχρονης τέχνης περιλαμβάνονται στη δωρεά του Δημήτρη Δασκαλόπουλου και φιλοξενούνται πλέον σε νέες εκθέσεις στην Tate Modern και στην Tate Britain.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ