Ανοίγοντας το αρχείο του κορυφαίου κεραμίστα Πάνου Βαλσαμάκη

Ανοίγοντας το αρχείο του Πάνου Βαλσαμάκη Facebook Twitter
0

Εδώ και δέκα μήνες περίπου, η Σοφία Βαλσαμάκη ανέλαβε ένα τεράστιο έργο, να καταγράψει και να ταξινομήσει το αρχείο του παππού της, του κορυφαίου κεραμιστή Πάνου Βαλσαμάκη. Κρατάει σημειώσεις με χρωματιστά μολύβια, διασταυρώνει στοιχεία, χρησιμοποιεί αυτοκόλλητα, βάζει αστερίσκους στα σημεία που πρέπει να ξαναδεί. «Τώρα που υπάρχει ο χρόνος, μου δόθηκε η ευκαιρία να το κάνω» μας λέει.

Η ίδια, όπως και ο αδελφός της Πάνος, ακολούθησαν πορείες ζωής πέρα από την οικογενειακή παράδοση που θεμελιώθηκε από τον παππού τους και συνεχίστηκε από τους γονείς τους Αλέκο και Αφροδίτη. 

«Μεγαλώνουμε, ωριμάζουμε και κατανοούμε καλύτερα την ευθύνη που έχουμε απέναντι στις προηγούμενες γενιές και στις επόμενες» υποστηρίζει, καθώς μας μυεί στο διώροφο κτίριο της λεωφόρου Κηφισίας ‒ξεναγός η ίδια άλλωστε‒, το οποίο μετράει πάνω από εξήντα χρόνια ζωής.

Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Όρρος, σε συνεργασία με τον Πάνο Βαλσαμάκη, ανέλαβε να κατασκευάσει στο Μαρούσι ένα κτίριο που θα αποτελούσε το σπίτι και το εργαστήριο του καλλιτέχνη. Έκτοτε άλλαξαν πολλά, η οικιστική ανάπτυξη της περιοχής αναδιαμόρφωσε το τοπίο, ενώ η διάνοιξη της λεωφόρου Κηφισίας περιόρισε ένα μέρος του κτιρίου, ωστόσο εξακολουθεί έως σήμερα να εξυπηρετεί τους σκοπούς για τους οποίους φτιάχτηκε.

Στον «πολυχώρο» αυτόν –όπως θα μπορούσαμε να τον περιγράψουμε με σύγχρονους όρους‒ έζησε και δημιούργησε ο «ανανεωτής της κεραμικής τέχνης» στην Ελλάδα τις τελευταίες δεκαετίες της ζωής του. Πριν εγκατασταθεί εκεί, όμως, είχαν προηγηθεί εξήντα χρόνια πυκνού βίου. 

Το άνοιγμα του αρχείου του Πάνου Βαλσαμάκη, ωστόσο, δεν είναι «μουσειακή» υπόθεση γιατί όχι μόνο πραγματοποιείται στον χώρο όπου παράχθηκε ένα μεγάλο μέρος του υλικού του αλλά και με το εργαστήριο σε λειτουργία. 

Γεννημένος στο Αϊβαλί το 1900, πολέμησε στο μικρασιατικό μέτωπο και μετά την κατάρρευσή του βρέθηκε στη Μασσαλία για να σπουδάσει Καλές Τέχνες. Εκεί ανακάλυψε την κεραμική. Μετά την ολοκλήρωση των σπουδών του θα έλθει στην Αθήνα και θα αναλάβει από το 1929 έως και το 1942 την καλλιτεχνική διεύθυνση του Εργοστασίου Κεραμεικός.

Στη συνέχεια θα βρεθεί στην Ανώνυμο Κεραμευτική Εταιρεία Λαυρίου (ΑΚΕΛ), και πάλι ως καλλιτεχνικός διευθυντής, όπου θα παραμείνει έως και τα τέλη της δεκαετίας του ’50, οπότε μετέβη σε δικό του εργαστήριο στο Μαρούσι, όπου θα συνεχίσει να εργάζεται ανελλιπώς μαζί με τον γιο του Αλέκο και τη νύφη του Αφροδίτη έως το τέλος της ζωής του το 1986.  

Σπίτι Βαλσαμάκη Μαρούσι Facebook Twitter
Στις αρχές της δεκαετίας του ’60 ο αρχιτέκτονας Μιχάλης Όρρος, σε συνεργασία με τον Πάνο Βαλσαμάκη, ανέλαβε να κατασκευάσει στο Μαρούσι ένα κτίριο που θα αποτελούσε το σπίτι και το εργαστήριο του καλλιτέχνη. Φωτογραφία αρχείου.
Βαλσαμάκης εργαστήριο Facebook Twitter
Ο Πάνος Βαλσαμάκης στο εργαστήριό του. Φωτογραφία αρχείου.

Η νεότητα στο Αϊβαλί, οι σπουδές στη μεσοπολεμική Γαλλία, τα γόνιμα χρόνια στον Κεραμεικό και στην ΑΚΕΛ και, φυσικά, η ώριμη τελευταία περίοδος στο Μαρούσι ‒η προσωπική πορεία και η ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας‒ κρύβονται ανάμεσα σε φύλλα αλληλογραφίας και καρτ ποστάλ, χειρόγραφα με τα καλαίσθητα και καλοζυγισμένα γράμματα του Βαλσαμάκη, βιογραφικά σημειώματα, κουτιά με φωτογραφίες και ντοσιέ με αποκόμματα. Και, φυσικά, υπάρχουν τα σχέδια του καλλιτέχνη, τα οποία, όπως είχε υπολογίσει ο ίδιος, φτάνουν τα 10.000. Μαζί με αυτά και όλα εκείνα τα υλικά της περιόδου που το εργαστήριο λειτούργησε από τους Αλέκο και Αφροδίτη Βαλσαμάκη, έως και το 2010. 

Πάνος Βαλσαμάκης νέος Facebook Twitter
Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

«Δεν ήξερα τι θα έβρισκα εκεί»

«Όταν αποφάσισα να ανοίξω το αρχείο, δεν ήξερα τι θα βρω» μας λέει η Σοφία Βαλσαμάκη. Παρότι η ένταση της δουλειάς, κατά τις δεκαετίες ακμής του εργαστηρίου, δεν επέτρεπε τη σχολαστική τήρηση αρχείων, φαίνεται πως ένα σημαντικό εύρος υλικών διασώθηκε. Τα αποσπάσματα από τον Τύπο αγγίζουν σχεδόν τα χίλια, ενώ πλάι στην οικογενειακή αλληλογραφία υπάρχει και η επαγγελματική, αλλά και οι επιστολές που αντάλλαξε με φίλους του, όπως ο Κόντογλου, ο Δούκας και ο Βενέζης. 

Η επί μέρους παρατήρησή τους αποκαλύπτει συγκινητικές λεπτομέρειες. Σε μια καρτ ποστάλ του λιμανιού της Μασσαλίας ο Βαλσαμάκης ζωγράφισε δύο φιγούρες, η μία πάνω σε ένα σκάφος και η άλλη στην αποβάθρα. Είναι εκείνος και ο αδελφός του, που συναντιούνται. Σε ένα γράμμα προς τη μετέπειτα σύζυγό του σκιτσάρισε τον εαυτό του με στρατιωτική στολή – για να της δείξει πώς έμοιαζε όταν ήταν στο μέτωπο. «Είναι ίδιος με μια φωτογραφία που βρήκαμε» μας λέει η κ. Βαλσαμάκη. Η ηλικία πολλών φωτογραφιών ξεπερνάει τον έναν αιώνα, ενώ μια σειρά από σημαντικά τεκμήρια, όπως τα διπλώματα και οι τιμητικές διακρίσεις, έχει επίσης διασωθεί. 

Φυσικά, τη μερίδα του λέοντος καταλαμβάνουν τα σχέδιά του. Τα παλαιότερα από τα μπλοκ ζωγραφικής χρονολογούνται τα χρόνια της Μασσαλίας, τα νεότερα φτάνουν έως και τη δεκαετία του ’80. Δίπλα τους εκείνα που δημιούργησε για έργα μεγάλων επιφανειών, όπως οι είσοδοι των κτιρίων. Στο εντυπωσιακό αυτό κομμάτι του αρχείου οι εκπλήξεις δεν λείπουν. Ανάμεσα στα σχέδια και οι μακέτες από τους τίτλους αρχής του Τζένη Τζένη. 

Ένα μεγάλο και ανέγγιχτο κομμάτι είναι η βιβλιοθήκη του καλλιτέχνη. Σε αυτήν βρίσκονται τα βιβλία που εικονογράφησε, ανάμεσά τους και κάποια του ΟΕΔΒ, οι μονογραφίες για εκείνον αλλά και τα βιβλία που έγραψε και, φυσικά, εικονογράφησε ο ίδιος, καθώς, κατά τα τελευταία χρόνια της ζωής του, είχε αφιερωθεί στη συγγραφή. 

Σοφία Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Η Σοφία Βαλσαμάκη αναψηλαφεί και καταγράφει το πλούσιο αρχείο εδώ και δέκα μήνες. «Τις τελευταίες εβδομάδες έχω καταφέρει να συνθέσω τα κομμάτια του παζλ» μας λέει.


 

Ένα αρχείο που αποκαλύπτεται σε ένα εργαστήριο που δουλεύει 

Το άνοιγμα του αρχείου του Πάνου Βαλσαμάκη, ωστόσο, δεν είναι «μουσειακή» υπόθεση γιατί όχι μόνο πραγματοποιείται στον χώρο όπου παράχθηκε ένα μεγάλο μέρος του υλικού του αλλά και με το εργαστήριο σε λειτουργία. Το 2015, μετά από μια πενταετή παύση των εργασιών που ακολούθησε μετά τον θάνατο του Αλέκου Βαλσαμάκη και τη συνταξιοδότηση της Αφροδίτης Βαλσαμάκη, η νέα γενιά αποφασίζει να βγει στο προσκήνιο, αξιοποιώντας τη συσσωρευμένη εμπειρία δεκαετιών αλλά και το απόθεμα σχεδίων του μεγάλου Έλληνα κεραμιστή, εκμεταλλευόμενη φυσικά της ευκαιρίες της ψηφιακής εποχής. 

Ο Πάνος Βαλσαμάκης, με σπουδές στα οικονομικά και ενασχόληση στον ιδιωτικό τομέα, αναλαμβάνει τον εκσυγχρονισμό του εργαστηρίου. «Η κεραμική πάντα με ευχαριστούσε και με ηρεμούσε, με χαλάρωνε. Όμως η αυτοπεποίθηση που απαιτείται για να αναλάβει κανείς την ευθύνη ενός τόσο σπουδαίου εργαστηρίου καλλιεργήθηκε μέσα από τις εμπειρίες που απέκτησα εργαζόμενος στον χρηματοπιστωτικό τομέα» μας λέει, προσθέτοντας ότι η οικογενειακή παράδοση έπρεπε να διασωθεί με τις κατάλληλες προσαρμογές, έτσι ώστε να προκύψει ένα βιώσιμο οικονομικά μοντέλο που θα μπορούσε να περάσει και στην επόμενη γενιά.

«Η οικονομική βιωσιμότητα ήταν απαραίτητη, καθώς η οικονομία είχε καταρρεύσει, όπως η οικοδομή αλλά και η κατανάλωση» αναφέρει ο κ. Βαλσαμάκης, που εκπόνησε το σχέδιο με το οποίο το εργαστήριο θα ερχόταν στο σήμερα. 

Πάνος Βαλσαμάκης εγγονός Facebook Twitter
Ο Πάνος Βαλσαμάκης ετοιμάζει ένα ακόμη έργο το οποίο θα αποσταλεί στο εξωτερικό. «Ακούμε με μεγάλη προσοχή τους πελάτες μας, τις παρατηρήσεις τους, τις ιδέες τους, τις ανάγκες τους» αναφέρει.
έργο Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Ο Πάνος Βαλσαμάκης «μολυβώνει» τα νέα έργα. Τα σχέδια αποτυπώνονται στο πλακάκι με καρμπόν. Θα ακολουθήσει ο χρωματισμός και πιθανές μικροδιορθώσεις. Στη συνέχεια, το πλακάκι θα ψηθεί στον φούρνο.

«Προσπαθήσαμε να κατεβάσουμε το κόστος των πρώτων υλών και δώσαμε μεγάλη έμφαση στη δημιουργία e-shop στο etsy και στη διαφήμιση των προϊόντων μας μέσω των social media» μας λέει, προσθέτοντας ότι δόθηκε μεγάλη έμφαση στην εύρεση ενός αξιόπιστου συνεργάτη για την έγκαιρη παράδοση των παραγγελιών και στην παροχή customer service και branding υψηλού επιπέδου. Παράλληλα, αγόρασε νέο φούρνο, λιγότερο ενεργοβόρο, και δώρισε τους παλιούς στο υπό δημιουργία μουσείο για την ΑΚΕΛ στο Λαύριο.

«Δεν μας ενδιέφερε μόνο η προβολή των προϊόντων μας αλλά και η ενίσχυση της φήμης του εργαστηρίου μας μέσω της δημοσιοποίησης αποσπασμάτων από το αρχείο μας» τονίζει.

Το εργαστήριο τότε 

Από κοντά και η μητέρα τους, Αφροδίτη Βαλσαμάκη, που βλέπει πλέον την αναγέννηση του εργαστηρίου. Μερικά χρόνια πριν ίσως να μην περίμενε αυτή την εξέλιξη. «Τα πράγματα πρέπει να ανανεώνονται. Οι νέοι άνθρωποι έχουν και νέες ιδέες, έτσι πάμε παραπέρα» μας λέει η ίδια, που εργάστηκε σκληρά για πενήντα χρόνια. 

«Ήταν πάντα ένα ανοιχτό σπίτι, το στέκι μας» θυμάται, ενώ περιγράφει τον τρόπο λειτουργίας αυτού του χώρου όπου μια οικογένεια συνυπήρχε και συνδημιουργούσε. 

Αφροδίτη Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Η Αφροδίτη Βαλσαμάκη στο Μαρούσι. Μιλάει με συγκίνηση για το επάγγελμα που άσκησε για μισό αιώνα σε έναν χώρο στον οποίο «λίγα έχουν αλλάξει». Συνδέει το χθες του εργαστηρίου με το σήμερα. Μετά τον θάνατο του Πάνου Βαλσαμάκη ξεκίνησε την παραγωγή δικών της έργων, που χαρακτηρίζονται από τα γεωμετρικά μοτίβα και τα έντονα χρώματα. Συνέχισε έως και τη συνταξιοδότησή της.

«Στις εννιά ξεκινούσαμε δουλειά. Ήμασταν συντονισμένοι και είχαμε καλή συνεργασία. Δουλεύοντας τραγουδούσαμε. Περνούσαμε ευχάριστα, ήμασταν καλή ομάδα. Έρχονταν φίλοι και πελάτες. Τους εξυπηρετούσαμε. Τρώγαμε στη μία και στις τέσσερις συνεχίζαμε, έως και τις επτά. Κάναμε τραπέζια, τουλάχιστον μία ή δύο φορές την εβδομάδα».

Η κόρη της τη χαρακτηρίζει ως την αφανή ηρωίδα του εργαστηρίου. «Όλες οι γυναίκες των απανταχού κεραμιστών βοηθούσαν τους άνδρες τους, όλες ήταν αφανείς ηρωίδες» μας λέει εκείνη. «Οι επόμενες γενιές γυναικών ήταν χειραφετημένες. Είχαν σπουδάσει στο εξωτερικό, ήταν ανεξάρτητες σε σχέση με την εποχή που ξεκίνησα εγώ».   

Η παραγωγή του εργαστηρίου πέρασε από τα χέρια της. Μετά τον θάνατο του Πάνου Βαλσαμάκη και για πάνω από δύο δεκαετίες έτρεξε μαζί με τον σύζυγό της, Αλέκο, το εργαστήριο. «Δουλέψαμε με αρχιτέκτονες και κάναμε ένθετα σε εισόδους πολυκατοικιών. Είναι, πια, η προσωπική μου δουλειά, εμένα και του Αλέκου. Εγώ έκανα τα σχέδια και τα χρώματα κι εκείνος την τεχνική επεξεργασία. Κατέφυγα στα γεωμετρικά, ήθελα η δουλειά μου να μη θυμίζει πολύ Βαλσαμάκη ‒ τον είχαν αντιγράψει όλοι. Είχα πολλές ιδέες, ήταν κάτι καινούργιο. Με τον Αλέκο δημιουργήσαμε μια νέα τεχνική, πιο λαμπερή, πιο φωτεινή, με πιο έντονα χρώματα».

Σχέδια Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Τα σχέδια για τα έργα των μεγάλων επιφανειών. Ανάμεσα σε αυτά ίσως υπάρχει και εκείνο του σχεδίου στην πόρτα στην Πλάκα.(ΔΕΣ ΕΔΩ).
Σαλόνι Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO

Το αρχείο μετά το άνοιγμα

Ποιοι είναι, όμως, οι στόχοι της Σοφίας Βαλσαμάκη για το αρχείο, πέρα από τη διαδικτυακή, μικρής έκτασης χρήση του; «Πρώτα απ’ όλα, θέλω να σωθεί» αναφέρει, ενώ είναι ανοιχτή στη συνδρομή ειδικών, αφού όμως καταλογογραφήσει πλήρως τα ευρήματα. «Πρέπει να ξέρουμε τι έχουμε πριν περάσουμε στην ψηφιοποίηση και την ενδεχόμενη συμπερίληψη μερών του αρχείου σε κάποιο ίδρυμα ή μουσείο».

Παράλληλα, η συγγραφή ενός βιβλίου για τη ζωή και το έργο του Πάνου Βαλσαμάκη, βασισμένου στα όσα έρχονται πλέον στο φως, είναι μέσα στους επόμενους στόχους της, ενώ με τον αδελφό της συζητούν για το πώς θα συστήσουν το έργο του Έλληνα κεραμιστή σε νεότερες ηλικίες.

Η αναψηλάφηση του αρχείου όμως, με ό,τι αυτή μπορεί να επιφέρει, φαίνεται πως συνδέεται άρρηκτα με την επανεκκίνηση του εργαστηρίου. Πέρα από την παραγωγή κεραμικών, με πελάτες σε όλον τον κόσμο, σχεδιάζονται μαθήματα, τα οποία θα είχαν ξεκινήσει ήδη, αν δεν είχε μεσολαβήσει η πανδημία. Και οι ξεναγήσεις στον χώρο είναι στα υπό μελέτη σενάρια. 

Με κάποιον τρόπο, οι δύο ποιότητες που καθόρισαν το διώροφο κτίριο στο Μαρούσι, οι πολλαπλές του χρήσεις και η ικανότητά του να είναι πόλος έλξης ανθρώπων, φαίνεται να διατηρούνται αναλλοίωτες στον χρόνο. Και ενώ η τρίτη γενιά της οικογένειας έχει αναλάβει πλέον τα ηνία, η Σοφία Βαλσαμάκη διαμηνύει με αισιοδοξία ότι «βρισκόμαστε ακόμη στην αρχή». 

Βιογραφικό σημείωμα του Πάνου Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Βιογραφικό σημείωμα του Πάνου Βαλσαμάκη γραμμένο από τον ίδιο. Ένα γράμμα με σκίτσο του, όπως ήταν στρατιώτης κατά τη Μικρασιατική Εκστρατεία. Φωτογραφίες και δύο καρτ ποστάλ από τη Μασσαλία. Η έλλειψη φωτογραφικής μηχανής μάλλον τον οδηγεί σε ευρηματικές λύσεις. Στην πρώτη έχει σχεδιάσει εκείνον και τον αδελφό του, που συναντήθηκαν στο λιμάνι. Στη δεύτερη ένα βέλος δείχνει περίπου πού ήταν το δωμάτιο όπου έμενε.
Σκίτσα Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Μασσαλία (1922-1929), Κεραμεικός (1929-1942), ΑΚΕΛ (1942-1957), Μαρούσι (1957-1986). Σκίτσα από τέσσερις διαφορετικές περιόδους του Πάνου Βαλσαμάκη. Το δεύτερο είναι ένα σχέδιο για βιτρό. Το εργοστάσιο του Κεραμεικού επιτάχθηκε το 1942.
Πινέλα Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Με αυτά τα μεγάλα πινέλα έγινε ο χρωματισμός του έργου στο κτίριο του ΟΤΕ στη Γ’ Σεπτεμβρίου. «Δεν μπορούσες να δουλέψεις με τα συνηθισμένα πινελάκια που χρησιμοποιούσαμε» μας λέει η Αφροδίτη Βαλσαμάκη. Όλο το έργο δημιουργήθηκε στο Μαρούσι.
Ανοίγοντας το αρχείο του Πάνου Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
Ανοίγοντας το αρχείο του Πάνου Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
Ανοίγοντας το αρχείο του Πάνου Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
Ανοίγοντας το αρχείο του Πάνου Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
Ανοίγοντας το αρχείο του Πάνου Βαλσαμάκη Facebook Twitter
Φωτ.: Πάρις Ταβιτιάν/LIFO
Εικαστικά
0

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Tέχνη στην είσοδο της αθηναϊκής πολυκατοικίας: 10 αριστουργήματα που πρέπει να προστατευτούν

Design / Tέχνη στην είσοδο της αθηναϊκής πολυκατοικίας: 10 αριστουργήματα που πρέπει να προστατευτούν

Μόραλης, Βερναδάκη, Βαλσαμάκης, Κατζουράκης και άλλοι καλλιτέχνες έχουν δημιουργήσει έργα που κοσμούν τις εισόδους αθηναϊκών πολυκατοικιών και συνθέτουν ένα «ζωντανό μουσείο», διάσπαρτο στον αστικό ιστό.
ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΝΟΤΑΡΑΚΗΣ
Ελένη Βερναδάκη: Η κορυφαία Ελληνίδα κεραμοπλάστρια σε μια σπάνια συνέντευξη με τη LIFO

Οι Αθηναίοι / Ελένη Βερναδάκη: Η κορυφαία Ελληνίδα κεραμοπλάστρια σε μια σπάνια συνέντευξη με τη LIFO

Γεννήθηκε στην Κρήτη το 1933 και ζει στην Αθήνα. Τα τελευταία πενήντα περίπου χρόνια δούλευε, αν όχι στο πιο όμορφο, τουλάχιστον σε ένα από τα ομορφότερα εργαστήρια κεραμικής της χώρας, που σχεδίασε για εκείνην ο Τάκης Ζενέτος. Σίγουρα είναι η πλέον αναγνωρισμένη προσωπικότητα του καιρού μας σε αυτόν τον κλάδο.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ

ΔΕΙΤΕ ΑΚΟΜΑ

MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος» Ή MARTIN GAYFORD: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε λάθος»

Εικαστικά / Martin Gayford: «Καμιά φορά οι κριτικοί κάνουμε εντελώς λάθος»

Ένας από τους πιο επιδραστικούς κριτικούς τέχνης της Βρετανίας μιλά στη LiFO για τις τάσεις που διαμορφώνουν τη σύγχρονη τέχνη, τις φιλικές του σχέσεις με θρυλικούς καλλιτέχνες όπως ο Freud και ο Hockney, αλλά και για το αν η κριτική μπορεί όντως να επηρεάσει τα πράγματα.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Η πρώτη μεγάλη έκθεση της οραματίστριας καλλιτέχνιδας Ithell Colquhoun

Εικαστικά / Τα σουρεαλιστικά αριστουργήματα της Ithell Colquhoun σε μια μεγάλη έκθεση

Το πολύχρωμο και αποκρυφιστικό σύμπαν της ξετυλίγεται στην πρώτη μεγάλη έκθεση για την οραματίστρια καλλιτέχνιδα, που εξερευνά τη θέση των γυναικών και τη σημασία του φύλου.
ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Εικαστικά / Ο Βαγγέλης Μπαλής δημιουργεί κεραμικούς σάτυρους που του μοιάζουν

Ένας νέος καλλιτέχνης δημιουργεί μοναδικά αντικείμενα ανάλογα με τη διάθεσή του, ονειρεύεται έναν χώρο όπου θα δημιουργεί απερίσπαστος και δεν τον νοιάζει καθόλου να βιοποριστεί από την τέχνη.
ΣΤΕΦΑΝΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ
Μια νέα έκθεση με χαρακτικά της ώριμης περιόδου της Βάσως Κατράκη

Εικαστικά / Βάσω Κατράκη: Η τέχνη της συγκινεί ακόμα

Έργα της σημαντικής Ελληνίδας χαράκτριας που παραπέμπουν στη βία της δικτατορίας, αλλά και άφυλες μορφές της όψιμης περιόδου της με αναφορά στην ελληνική αρχαιότητα, που υπερβαίνουν το ατομικό και γίνονται μέρος της συλλογικής μνήμης.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Εικαστικά / Τι απέγινε η πρωτοπορία στην τέχνη;

Ο κόσμος της σύγχρονης τέχνης έχει καταντήσει να μοιάζει με τσίρκο. Αλλά ο πραγματικός κακός της ιστορίας δεν είναι οι καλλιτέχνες, αλλά η σύγχρονη αγορά της τέχνης, η αξία της οποίας ξεπερνά πλέον τα 60 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως
THE LIFO TEAM
Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Εικαστικά / Ο Άνσελμ Κίφερ αποτίνει φόρο τιμής στον Βαν Γκογκ

Μια νέα έκθεση στο Άμστερνταμ με πρόσφατα έργα του Κίφερ αναδεικνύει τη σύνδεσή του με τον Βαν Γκογκ και προκαλεί ήδη πολλές συζητήσεις. Ο σπουδαίος Γερμανός καλλιτέχνης εμπνέεται σταθερά, εδώ και 60 χρόνια, από τον Ολλανδό ζωγράφο. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Helmut Lang: What remains behind

Εικαστικά / Helmut Lang: Από το θρυλικό rubber dress στα πρωτόγονα γλυπτά του

Ο καλλιτέχνης και πρώην σχεδιαστής μόδας διατηρεί την προσήλωσή του στα υλικά και παρουσιάζει γλυπτά που θίγουν τη διαρκή εμμονή του με το θέμα της μνήμης, σε ένα σπίτι-σύμβολο του μοντερνισμού στο Λος Άντζελες.
ΣΤΕΛΛΑ ΛΙΖΑΡΔΗ
62 λεπτά με τον Ανέστη Ιωάννου

Εικαστικά / Από τη Νεφελοκοκκυγία στο skate και το τζιν: Το Εικαστικό Σύμπαν του Ανέστη Ιωάννου

Ο νεαρός εικαστικός αναζητά μια νέα μορφή ελευθερίας και απογείωσης, συνδέοντας τη δυναμική της street culture με την ουτοπία των Ορνίθων και των τσαρουχικών ονείρων, αναζητώντας μια έξοδο από το αστικό τραύμα σε έναν κόσμο γεμάτο δυνατότητες και φαντασία.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Ο καινοτόμος κεραμίστας–γλύπτης Brian Rochefort παρουσιάζει στην Αθήνα νέα του έργα

Εικαστικά / Brian Rochefort: Ο ριζοσπάστης της κεραμικής παρουσιάζει τα νέα του έργα στην Αθήνα

Είναι διάσημος για τη δημιουργία μεγάλων, ζωηρών κεραμικών γλυπτών με μοναδικές υφές και αφηρημένα μοτίβα, ενώ οι συνθέσεις του ισορροπούν μεταξύ αταξίας και αρμονίας.
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ
Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Εικαστικά / Τα ιστορικά έργα του Κώστα Πανιάρα από βινύλ σε μια νέα έκθεση

Το βινύλιο υποκαθιστά το χρώμα σε μια σειρά έργων που παρουσιάστηκαν με μεγάλη επιτυχία τη δεκαετία του ’80 στο Παρίσι και στη Νέα Υόρκη από τον Αλέξανδρο Ιόλα. Σαράντα χρόνια μετά, η γκαλερί The Breeder τα επανασυστήνει στο κοινό.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Κατσαδιώτης

Εικαστικά / «Tα έργα μου είναι σκοτεινά, αλλά δεν τα έχω σκεφτεί ποτέ ως προκλητικά»

Μία μέρα μετά τον βανδαλισμό των έργων του από τον βουλευτή της Νίκης, ο Χριστόφορος Κατσαδιώτης μιλά στη LiFO για τη δουλειά του που προκάλεσε τέτοιες αντιδράσεις σε συγκεκριμένες ομάδες.
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
«Μια πολύ καλή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Εικαστικά / «Μια πολύ κακή ιδέα, τέλεια εκτελεσμένη»: Η προφορική ιστορία των Λέλουδων 

Πώς η ανάγκη μιας κολεκτίβας καλλιτεχνών για χώρο εξελίχθηκε σε ένα από τα πιο φιλόξενα κουίρ σποτ στο κέντρο της πόλης: Μέσα από τις αφηγήσεις των παιδιών που το έφτιαξαν και το έζησαν.  
ΙΩΝΑΣ ΚΑΛΛΙΜΑΝΗΣ
Καμία σύμβαση δεν μπορούσε να περιορίσει τον Leigh Bowery

Εικαστικά / Καμία σύμβαση δεν μπορούσε να περιορίσει τον Leigh Bowery

Η Tate Modern φέρνει στις αίθουσές της μια έκθεση για έναν «larger than life» περφόρμερ. Η πορεία του νεαρού αγοριού από το ήσυχο προάστιο Sunshine της Μελβούρνης που έγινε παγκοσμίως διάσημη προσωπικότητα στον χώρο του πολιτισμού, χάρη στον εξωφρενικό, πολύπλοκο και δημιουργικό χαρακτήρα του και άφησε ανεξίτηλο και αδιαμφισβήτητο αποτύπωμα στη σύγχρονη τέχνη και πέρα από αυτήν. 
ΑΡΓΥΡΩ ΜΠΟΖΩΝΗ
Μέσα στο ατελιέ του Γιάννη Μόραλη

Εικαστικά / Μέσα στο ατελιέ του Γιάννη Μόραλη

Η ανιψιά του μεγάλου ζωγράφου, Χριστίνα Μόραλη, ανοίγει για πρώτη φορά τις πόρτες του ανακαινισμένου εργαστηρίου του στην Αθήνα για να μας ξεναγήσει σε όλους τους χώρους αλλά και να μας δείξει άγνωστα έργα του.
ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝΤΑΖΟΠΟΥΛΟΣ
Μια σημαντική έκθεση στο Παρίσι με τη συνδρομή του Μουσείου Μπενάκη

Πολιτισμός / Μια σημαντική έκθεση στο Παρίσι με τη συνδρομή του Μουσείου Μπενάκη

Η συνεργασία του Μουσείου Μπενάκη με το Musée du Quai Branly στο Παρίσι φέρνει στο σήμερα το μεγάλο ερώτημα, που προέκυψε τη δεκαετία του 1930 και απασχόλησε τους σουρεαλιστές αλλά και την επιστημονική κοινότητα της εποχής, σχετικά με το τι θεωρούμε αντικείμενο τέχνης. 
ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΡΙΔΗΣ