Ένας πίνακας νεκρής φύσης του 17ου αιώνα που αποτελεί μέρος της Βασιλικής Συλλογής έκρυβε μια μεγάλη έκπληξη για τους υπεύθυνους της Πινακοθήκης της Βασίλισσας στα Ανάκτορα του Μπάκινγχαμ.
Εκ πρώτης όψεως επρόκειτο για άλλον ένα χαρακτηριστικό πίνακα Φλαμανδού ζωγράφου που απεικονίζει ένα σύνολο αντικειμένων και ανήκει στην κατηγορία των Vanitas. Πρόκειται για συμβολικά έργα των οποίων ο σκοπός ήταν να υπενθυμίζουν την της ζωής, την ματαιότητα των απολαύσεων και τη βεβαιότητα του θανάτου. Παρείχαν επίσης στους ζωγράφους του 16ου και του 17ου αώνα μια πρώτης τάξεως ηθική δικαιολογία για να ζωγραφίζουν ελκυστικά και πολύτελή αντικείμενα.
Ωστόσο κατά τη διάρκεια εργασιών συντήρησης του πίνακα A Vanitas, του Pieter Gerritsz. van Roestraten, αποκαλύφθηκε ένα νέο, εντυπωσιακό και μέχρι σήμερα κρυφό στοιχείο: την αυτοπροσωπογραφία του καλλιτέχνη.
Κατά τις εργασίες αφαίρεσης του βερνικιού οι συντηρητές αποκάλυψαν την μεγέθους 3 εκατοστών εικόνα του ζωγράφου μπροστά στο καβαλέτο του, που έχει ενσωματωθεί στον πίνακα ως αντανάκλαση στην γυάλινα σφαίρα.
Οι εργασίες συντήρησης πραγματοποιούνταν ώστε να προετοιμαστούν τα έργα για την πρώτη έκθεση πορτραίτων καλλιτεχνών που ανήκουν στην Βασιλική Συλλογή και ο εν λόγω πίνακας του Roestraten είναι ένα από τα 150 έργα που θα εκτεθούν τον επόμενη μήνα στη Πινακοθήκη του Μπάκινγχαμ στην έκθεση Portrait of the Artist.
Οι πίνακες Vanitas αποτελούσαν αγαπημένο θέμα των Φλαμανδών ζωγράφων του 17ου αιώνα που χρησιμοποιούσαν τις νεκρές φύσεις για να υπογραμμίσουν την ματαιότητα των φευγαλέων γήινων απολαύσεων. Ο συγκεκριμένος απεικονίζει διάφορα αντικείμενα πάνω σε ένα έπιπλο: τα νομίσματα και το ασημένιο ρολόι τσέπης πάνω σε μεταξωτή κορδέλα υποδεικνύουν την επιθυμία για υλικά αποκτήματα, η γυάλινη σφαίρα που κρέμεται συμβολίζει την ευθραυστότητα της ζωής ενώ το ανθρώπινο κρανίο δηλώνει με σαφήνεια το αναπόφευκτο τέλος όλων. Ένα βιβλίο στηρίζεται σε αναλόγιο και είναι ανοιγμένο σε μια σελίδα που είναι τυπωμένη μια εικόνα του φιλοσόφου Δημόκριτου ο οποίος γελάει, ενώ από κάτω υπάρχει η επιγραφή "Όλοι είναι άρρωστοι εκ γενετής / η ματαιότητα καταστρέφει τον κόσμο."
Κατά τις εργασίες αφαίρεσης του βερνικιού οι συντηρητές αποκάλυψαν την μεγέθους 3 εκατοστών εικόνα του ζωγράφου μπροστά στο καβαλέτο του, που έχει ενσωματωθεί στον πίνακα ως αντανάκλαση στην γυάλινα σφαίρα. Ο Roestraten διακρίνεται στο στούντιο του, να κοιτάζει απευθείας τον θεατή και προς το κρανίο και το ασημένιο δοχείο που βρίσκεται στο προσκήνιο του πίνακα.
Ο Roestraten υπήρξε μαθητής του σπουδαίου ζωγράφου Frans Hals, παντρεύτηκε μάλιστα σε πρώτο γάμο την κόρη του δασκάλου του Adriaentje. Αρχικά έζησε με την σύζυγο του στο Άμστερνταμ αλλά σύντομα μετακόμισε στο Λονδίνο όπου και εδραιώθηκε ως ζωγράφος νεκρών φύσεων. Κατά τη Μεγάλη Πυρκαγιά του 1666 λέγεται πως τραυμάτισε σοβαρα το πόδι του και για τον λόγο αυτό χώλαινε στην υπόλοιπη ζωή του. Έγινε κυρίως γνωστός για την δεξιοτεχνία του στην αναπαράσταση πολυτελών αντικειμένων και αγαπούσε να παίζει με όσους έβλεπαν τους πίνακες του, κρύβοντας στοιχεία στα έργα του. Ως τα τώρα τουλάχιστον εννέα αυτοπροσωπογραφίες του κρυμμένες ως αντανακλάσεις έχουν ανακαλυφθεί στις νεκρές φύσεις του.
Η Anna Reynolds, Επιμελήτρια Ζωγραφικών Έργων της Βασιλικής Συλλογής αναφέρθηκε στην ανακάλυψη της αντανάκλασης του Roestraten ως ένα παιχνίδι που ενθαρρύνει το φιλότεχνο κοινό να εξερευνήσει με μεγαλύτερη προσοχή τα έργα.
Υπάρχει μια μακρά παράδοση καλλιτεχνώνπου ενσωματώνουν την εικόνα τους σε έργα τους με υπόγειους τρόπους, είτε ως αντανακλάσεις σε επιφάνειες είτε "ενδυόμενοι" βιβλικές και ιστορικές προσωπικότητες. Στο έργο του Sebastiano Ricci "Ο Ιησούς Ανάμεσα στους Ιατρούς στον Ναό", ο καλλιτέχνης εμφανίζεται ως γιατρός με μεγενθυντικό φακό ενώ ο Cristofano Allori στον πίνακα του "Η Ιουδήθ με το κεφάλι του Ολοφέρνη" (1613) κρατάει για τον εαυτό του πρωταγωνιστικό ρόλο δανείζοντας την μορφή του στον αποκεφαλισμένο Ολοφέρνη.
Η έκθεση Portrait of the Artist εξετάζει την διαρκώς μεταβαλλόμενη εικόνα των δημιουργών σε περισσότερα από 150 έργα. Πρόκειται για ζωγραφικούς πίνακες, σχέδια, εκτυπώσεις, φωτογραφίες και εφαρμογές διακοσμητικών τεχνών που συμπεριλαμβάνονται στην Βασιλική Συλλογή. Ανάμεσα στα έργα που εκτίθενται είναι και αυτοπροσωπογραφίες της Αρτεμησίας Τζεντιλέσκι και του Σερ Πήτερ Πολ Ρούμπενς, καθώς και το σχέδιο με κιμωλία του Francesco Melzi που απεικονίζει τον δάσκαλο του Λεονάρντο ντα Βίντσι.
* Η έκθεση Portrait of the Artist ανοίγει τις πόρτες της στις 4 Νοεμβρίου στην Queen's Gallery του Ανακτόρου του Μπάκινγχαμ και θα διαρκέσει ως τις 17 Απριλίου 2017.