«Μια προοπτική του Google Earth με την οποία έχουμε εξοικειωθεί τόσο πολύ, που κατοικείται από μία μόνο φιγούρα, που κοιτάζει πίσω, αιωρείται, ταξιδεύει, είναι. Ηδονοβλεπτική εξερεύνηση, θέαση από το μάτι του drone, δορυφορικά κολλημένη ψευδο-επιστήμη. Παρασυρόμενος, επιπλέων, παρασυρόμενος, διαφυγή, ο νεκρός ποταμός του Γάγγη, διάβαση της Στυγός, έξω στη θάλασσα. Στην απομόνωση, πνιγμός, θαλάσσια περάσματα, ηλεκτρικά πορτοκαλί σωσίβια, ασημένιες κουβέρτες έκτακτης ανάγκης. Ελευθερία, πλευστότητα, επιμονή, παιχνίδι. Ακούγοντας τους ήχους γύρω μου. Ένα ποτάμι από ήχους. Στη ροή».
Έτσι ερμηνεύει ποιητικά ο Lars Jan την οπτικοποίηση μέσω της φιγούρας μιας γυναίκας που επιπλέει για εκατοντάδες χιλιόμετρα στον ποταμό Αχελώο, παρασυρμένη/βυθισμένη και απομονωμένη στη ροή μιας αέναης κινητικότητας.
Πρόκειται για το «Lapse» που αποτελεί μια εμπειρία εμβύθισης σε ένα οπτικοακουστικό περιβάλλον το οποίο διαμορφώνεται από το ταξίδι ενός ατόμου, καθώς αυτό διανύει μεγάλες αποστάσεις στον χωροχρόνο.
Θα παρουσιάζεται από τις 25 Ιουλίου μέχρι και τις 14 Αυγούστου στο ΚΠΙΣΝ, στο Αριστερό Παρασκήνιο της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος. Πρόκειται για το έργο δύο καλλιτεχνών της σύγχρονης γενιάς που ενώνεται σε μια υποβλητική οπτικοακουστική εγκατάσταση η οποία εκμηδενίζει τον χρόνο και τις αποστάσεις, δημιουργώντας ένα ταξίδι-εμπειρία για τον επισκέπτη. Συνύπαρξη φωτός, εικόνας και ήχου που διαρρηγνύει τα όρια του ρεαλισμού και «ερμηνεύει» τη ζωή μέσα από τους ήχους που μας περιβάλλουν.
Επιτυγχάνεται με τη χρήση μιας πρωτοποριακής τεχνικής audio time-lapse που υλοποιείται στην πρωτότυπη αυτή εγκατάσταση, με το κοινό να γίνεται μέρος μιας ιδιαίτερης εμπειρίας η οποία αντλεί τα υλικά της από το τυχαίο, το αέναο και το συλλογικό ασυνείδητο.
Συνύπαρξη φωτός, εικόνας και ήχου που διαρρηγνύει τα όρια του ρεαλισμού και «ερμηνεύει» τη ζωή μέσα από τους ήχους που μας περιβάλλουν. Επιτυγχάνεται με τη χρήση μιας πρωτοποριακής τεχνικής audio time-lapse και υλοποιείται, στην πρωτότυπη αυτή εγκατάσταση, με το κοινό να γίνεται μέρος μιας ιδιαίτερης εμπειρίας που αντλεί τα υλικά της από το τυχαίο, το αέναο και το συλλογικό ασυνείδητο.
«Η ιδέα του "Lapse" ξεκίνησε πριν από πέντε χρόνια και βάλε. Συγκεκριμένα, όταν άρχισα να κάνω διάφορες δοκιμές προσπαθώντας να βρω μια τεχνική που να αναπαράγει τον ήχο, όπως αντίστοιχα η τεχνική του time lapse αναπαράγει την εικόνα στο βίντεο. Μια τεχνική με την οποία θα μπορούσες να ακούσεις τον ήχο μιας ολόκληρης μέρας σου σε μερικά λεπτά, χωρίς να επιταχύνεις και να αλλοιώσεις τον ήχο.
Έτσι πειραματίστηκα πολλές ώρες με συνθέσεις που περιλάμβαναν δευτερόλεπτα ήχων από συγκεκριμένα διαστήματα ηχογραφήσεων με σκοπό να πλησιάσω τη δημιουργία ενός ήχου που ήταν ακόμα στη φαντασία μου. Ο ήχος που παράγεται με αυτή την τεχνική του audio time-lapse είναι οικείος, την ίδια στιγμή το μυαλό σου βιώνει τις συνδέσεις στον χρόνο αλλά και τη συνέχειά του. Ένας ήχος μνήμης και όχι πραγματικότητας.
Αμέσως μετά τις πρώτες επιτυχημένες δοκιμές ξεκίνησε η ιδέα για ένα έργο που σχετίζεται με την αλληλεπίδραση των ανθρώπων, το αστικό περιβάλλον, το τυχαίο, την ποίηση, τον χρόνο και τη μουσική που παράγουμε όλοι μαζί χωρίς να το συνειδητοποιούμε», λέει ο Σταύρος Γασπαράτος.
«Καθώς αρχίσαμε να σχεδιάζουμε την εγκατάσταση, εγώ ξεκίνησα να ηχογραφώ με τον τελικό εξοπλισμό που είχα σχεδιάσει. Ο στόχος ήταν να ηχογραφήσω όσο περισσότερες ώρες, διαδρομές και πόλεις του κόσμου μπορούσα. Έτσι ηχογραφήθηκαν γύρω στις 300 ώρες τρισδιάστατου ήχου (με την τεχνική Ambisonics) σε πάνω από 30 πόλεις στον κόσμο, σε Αθήνα, Νέα Υόρκη, Λος Άντζελες, Ντουμπάι, Μέξικο Σίτι, Βερολίνο, Λονδίνο, Σόφια, Βουκουρεστι, Σανγκάη κ.α.».
Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στον νομό Ευρυτανίας (Γεφύρι Τέμπλα, Λίμνη Κρεμαστών) και στον νομό Αιτωλοακαρνανίας (Μπαμπαλιό, Κατοχή, Δέλτα Αχελώου).
Ο Jan είναι ένας από τους πλέον αναγνωρισμένους καλλιτέχνες της γενιάς του στη σκηνοθεσία πολυμεσικών έργων και μεγάλων εγκαταστάσεων και είναι η πρώτη φορά που παρουσιάζεται έργο του στην Ελλάδα. Η εγκατάσταση οδηγεί τον θεατή σε ένα έντονο ηχοτοπίο της αστικής ζωής.
Από το 2019 μέχρι και σήμερα ο Σταύρος Γασπαράτος έχει ταξιδέψει στις μεγαλύτερες και πιο πολύβουες μητροπόλεις του κόσμου (Νέα Υόρκη, Λος Άντζελες, Μέξικο Σίτι, Βερολίνο, Παρίσι, Λονδίνο, Βουκουρέστι, Τόκιο, Σανγκάη, Ντουμπάι κ.λπ.), έχει καταγράψει ηχητικές διαδρομές και τοπία με ηχογράφηση 360 μοιρών και έχει επεξεργαστεί το υλικό με μια ιδιαίτερη τεχνική που ονομάζεται time-lapse audio technique.
Σε αυτήν ο ήχος συμπυκνώνεται χρονικά, χωρίς όμως να υφίσταται καμία αλλοίωση. Προκύπτει, έτσι, ένα πολυδιάστατο ηχητικό μονοπάτι, όπου καθετί περιφερειακό γίνεται επίκεντρο σε μια προσπάθεια επανάκτησης της συγκέντρωσης της ακοής μέσα στην πόλη.
«Τον Φεβρουάριο/Μάρτιο του 2020, έχοντας ολοκληρώσει το μεγαλύτερο μέρος των ηχογραφήσεων και γυρισμάτων, και έχοντας σχεδιάσει με τον Lars την εγκατάσταση στο χαρτί, βρεθήκαμε για ένα μεγάλο workshop στο Λος Άντζελες. Εκεί βάλαμε για πρώτη φορά όλα τα υλικά σε μικρή κλίμακα να επικοινωνήσουν και τη στιγμή που ήμασταν ενθουσιασμένοι, καθώς φτάναμε στο τέλος, ήρθε η πανδημία.
Μερικές βδομάδες αργότερα βρέθηκα να συνεχίζω τη δουλειά μόνος, εν μέσω lockdown, στο στούντιό μου στην Αθήνα, γνωρίζοντας ότι η πρεμιέρα μας θα μετακινούνταν χρονικά. Ωστόσο, αυτή η δεύτερη περίοδος δουλειάς έφερε κάτι νέο στο πρότζεκτ. Ήταν συγκλονιστικό να δουλεύω την τελική σύνθεση απομονωμένος σε μια πόλη-φάντασμα, ακούγοντας τις ηχογραφήσεις από πολύβουες πόλεις και χιλιάδες ανθρώπους ανά τον κόσμο να φωνάζουν, να ζουν και να αλληλεπιδρούν σε απόσταση αναπνοής.
Ξαφνικά, μετά από όσα ζήσαμε, το πρότζεκτ αυτό μας αφορούσε πολύ περισσότερο απ' ό,τι πριν, όπως μας απασχόλησε το μαζί, το μόνος, ο αποκλεισμός, το χάος, η ομορφιά και η ασχήμια της πόλης.
To "Lapse" είναι τα τελευταία πέντε χρόνια της ζωής μου. Εμπεριέχει πολλά από τα πράγματα που με αφορούν αυτή την περίοδο στη μουσική, στον ήχο αλλά και στη ζωή μου. Ήταν για μένα μια εμπειρία εισόδου σε έναν κόσμο που την ίδια στιγμή σε συνδέει με το πριν και το τώρα. Ένας χωροχρόνος όπου ανά πάσα στιγμή νιώθεις το κέντρο του ή το απόλυτο τίποτα. Αυτό ελπίζω να νιώσει και ο επισκέπτης», λέει ο Σταύρος Γασπαράτος.
Το «Lapse» δεν επιδιώκει να αναπαραστήσει τον κόσμο με ακρίβεια αλλά να φωτίσει προσωπικές διαδρομές και όλα εκείνα που εκτυλίσσονται γύρω μας για να δείξει πως, συλλογικά, είμαστε μέρος μιας «συμφωνίας», μιας σύνθεσης όλων των θραυσμάτων της καθημερινότητας.
Ο Σταύρος Γασπαράτος είναι και sound artist. Εκτός από τα ατομικά έργα του, συνθέτει μουσική για χορό, θέατρο και κινηματογράφο σε συνεργασία με σκηνοθέτες και καλλιτέχνες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ.
Η μουσική του έχει εκτελεστεί σε όλα τα μεγάλα ελληνικά θέατρα και τους συναυλιακούς χώρους, όπως και στη Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, το Βερολίνο, το Μόναχο, το Ντίσελντορφ, το Τορόντο, το Κάσελ, τη Σόφια, το Άμστερνταμ, το Παρίσι, τη Νάπολη, το Μακάο κ.α.
Είναι ένας από τους σημαντικότερους και πιο παραγωγικούς συνθέτες της νέας ελληνικής γενιάς, καθώς έχει συνθέσει μουσική για περισσότερες από 150 παραγωγές.
Η μουσική του είναι μινιμαλιστική, πειραματική και instrumental, ενώ συνθέτει και site specific εγκαταστάσεις ήχου. Από το 2017 είναι καλλιτεχνικός συντονιστής του Εργαστηρίου Transmedia της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ενώ το 2019 διορίστηκε μέλος του διοικητικού συμβουλίου του Φεστιβάλ Αθηνών & Επιδαύρου.
Με κίνητρο το πάθος του να εφαρμόσει τις ερευνητικές του μελέτες και τις τεχνολογικές του δεξιότητες, ο Γασπαράτος έχει εντρυφήσει ιδιαίτερα σε site specific projects, όπως οι εγκαταστάσεις ήχου και οι συνεργατικές, in situ παραστάσεις.
Τέτοια έργα έχει υλοποιήσει σε όλη τη μακρά συνεργασία του με τη Maria Hassabi, με την οποία έχει παρουσιάσει δουλειά στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο, καθώς και με τους Jonah Bokaer, Alexandra Waierstall και Manuela Hartel.
Μεταξύ των πιο αξιοσημείωτων έργων του είναι η ηχητική εγκατάσταση για την τελετή έναρξης του Νέου Μουσείου της Ακρόπολης (Αθήνα, 2009), το «Triple Echo» (2017), μια εγκατάσταση ήχου που του είχε αναθέσει το Onassis Cultural Center στη Νέα Υόρκη, το «Metamorposis» και μια μεγάλης κλίμακας εγκατάσταση ήχου που παρουσιάστηκε το 2017 στο Glass House (Connecticut, USA), ενώ το πιο καινοτόμο έργο του παραμένει το «Expanded Piano», μια συναυλία-ηχητική εγκατάσταση που επαναπροσδιορίζει τη χρήση του ίδιου του οργάνου και έκανε πρεμιέρα στο EMPAC NY το 2014.
Ο Lars Jan είναι σκηνοθέτης, εικαστικός καλλιτέχνης και συγγραφέας με έδρα το Λος Άντζελες. Είναι ιδρυτής της Early Morning Opera, ενός ερευνητικού κέντρου που στρέφεται στα σημεία τομής μεταξύ διαφορετικών μορφών τέχνης και τα έργα του εξερευνούν τις αναπτυσσόμενες τεχνολογίες, το ζωντανό κοινό και αλλά και τη μη ταξινομήσιμη εμπειρία.
Τα πρωτότυπα έργα του Jan, συμπεριλαμβανομένων των «Holoscenes», «The White Album», «The Institute of Memory (TIMe)» και «Abacus», έχουν παρουσιαστεί από το Whitney Museum, το Sundance Film Festival, το BAM Next Wave Festival, το Times Square Arts, το Under the Radar Festival, το REDCAT, το Wexner Center, το PICA TBA Festival, το ICA Boston, το CAP UCLA, το EMPAC, το Toronto Nuit Blanche Festival, το London's Burning, το NYU Abu Dhabi, το Istanbul Modern και το Sydney Festival μέχρι το Festival TransAmeriques.
Επιλέχθηκε για την τρίτη Audemars Piguet Art Commission όπου εξέθεσε το «Slow-Moving Luminaries», ένα καθηλωτικό κινητό περίπτερο σε ένα στρέμμα της προκυμαίας κατά τη διάρκεια της Art Basel Miami Beach. Είναι μέλος του διδακτικού προσωπικού του CalArts και μέλος των United States Artist, Creative Capital και TED Senior Fellow.
Το έργο αποτελεί ανάθεση του SNF Nostos του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος (ΙΣΝ). Κατά τον αρχικό σχεδιασμό θα παρουσιαζόταν το 2019, αλλά η έκθεσή του αναβλήθηκε λόγω της πανδημίας του Covid-19.
LAPSE
Συν-δημιουργία, μουσική σύνθεση & σχεδιασμός ηχητικής εγκατάστασης: Σταύρος Γασπαράτος
Συν-δημιουργία, σκηνοθεσία κινηματογραφικού υλικού & σχεδιασμός οπτικής εγκατάστασης: Lars Jan
Σχεδιασμός παραγωγής: Κωνσταντίνος Σακκάς
Ελεύθερη είσοδος
Καθημερινά, 25/07-14/08* | 18:00-22:00
Αριστερό Παρασκήνιο της Αίθουσας Σταύρος Νιάρχος, ΕΛΣ
Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ)
Λεωφ. Συγγρού 364
*Τη Δευτέρα 01/08 η εγκατάσταση δεν θα είναι επισκέψιμη από το κοινό.
